Çfarë bukurish i premton besimi njeriut? A ka dallime në gradët e të ndjerit të këtyre bukurive prej ndërgjegjes së njeriut?
Deri më sot janë thënë shumë gjëra në lidhje me bukuritë që besimi i fal njeriut, qoftë gjatë kësaj jete, qoftë gjatë asaj tjetrës, duke qëndruar gjerë e gjatë në të gjitha çështjet që i prijnë qenies njerëzore drejt shpëtimit. Madje, Bediuzaman Said Nursiu, në pjesë të ndryshme të veprës së tij, e ka trajtuar këtë çështje deri në imtësitë e saj. E nëse do të hidhet një vështrim mbi të gjitha këto, ka për t’u kuptuar se si besimi i përfton njeriut një këndvështrim më të thellë e më të gjerë, i cili u shërben atyre për ta lexuar dhe vlerësuar më mirë jetën e tyre. Për shembull, kur e sheh gjithësinë një njeri që beson, atij çdo gjë brenda saj i duket nga një mik dhe bashkëudhëtar i përzemërt. Asisoj që ai nuk e përjeton asnjëherë kurbetin e rrugëtimit pa një bashkëudhëtar me vete. Njëkohësisht, vetëm falë dritës që ai i përfton jetës sajë këtij besimi, ai zë ta shohë të ndriçuar, si të shkuarën ashtu edhe të ardhmen; sepse sipas tij, as e shkuara nuk është një varrezë e frikshme, e as e ardhmja një gropë varri sterrë e zezë.
Patjetër, është e natyrshme që njeriu të ndjejë frikë dhe shqetësime nga më të ndryshmet në lidhje me të ardhmen, mirëpo drita dhe shpresa që besimi i fal atij, e ndihmon që t’i flakë tej të gjitha këto frikëra. Tevona, një njeri që e ka të ngulitur besimin e tij në themele të shëndosha e kupton mjaft mirë se asnjë prej këtyre frikërave nuk është ndonjë gjë për të cilën nuk gjendet një zgjidhje, e kësodore ai gjen mundësi që të largohet prej këtyre vuajtjeve dhe dhimbjeve sakaq. Mos vallë ka frikë prej errësirës së botës së varrit dhe jetës së atjeshme? Besimi për të fillon të kryejë funksionin e një drite. Mos vallë ka frikë nëse do të mund ta kalojë dot urën e Siratit? Besimi për të kthehet në Burak, me të cilin ai arrin ta kalojë atë fluturimthi. Mos vallë shqetësohet për përfundimin e tij? Besimi për të është rruga më e sigurt që të çon drejt Xhenetit. Mos vallë i frikësohet shumë fundit të tij? Besimi për të është streha më e mirë për t’u mbrojtur prej Xhehenemit. Po, në këtë rrugëtim të gjatë që ka nisur, besimi për njeriun është sikur një udhërrëfyes dhe mësues që i qëndron përherë në të majtë dhe në të djathtë, për t’i falur siguri dhe besim për çdo gjë që mund t’i bëjë gjasë në të ardhmen.
E vërteta e vdekjes dhe rasti i strucit
Në fakt, nëse do të shprehemi me fjalët e Said Nursiut, ngase besimi mbart brenda vetes një farë shpirtërore të pemës së Xhenetit, besimtari gjatë githë kësaj jete jeton një jetë tejet të paqtë. Sepse sajë besimit që ka në zemër, ai ka shpëtuar prej frikës së kalbjes deri në zhdukjen në hiçmosgjë. Le të thojë ç’të dojë ndonjëri, e kush të dojë le t’i afrohet si të dojë kësaj çështjeje, e vërteta është se mohuesi, pra mosbesimtari, e ka të pamundur që t’i shmangë apo fshijë nga mendja apo zemra shqetësimet që lidhen me zhdukjen përfundimtare pas vdekjes. Madje këto shqetësime e bëjnë të përpëlitet asisoji që edhe në këtë jetë jeton një si farë Xhehenemi. Për t’i shpëtuar këtyre vuajtjeve shpirtërore, atij i nevojitet që të zhytet herë pas here në qejfe apo argëtime nga më të tepruarat. Ndonjëherë ai ia jep veten alkoolit, ndonjëherë zhytet në gjithfarë kënaqësish trupore të mishit, e herë të tjera shkon deri në përdorimin e drogës me dëshirën e vetme për të mos qenë më fare aty, për të shkuar në hiçmosgjë, e shumë e shumë lloje të tjera mendimesh që mund të shkojnë ndërmend, të cilat duket sikur i falin njëfarë fashitjeje të frikës prej të shndërruarit një ditë në baltë, e cila mund t’u ketë mbërthyer shpirtrat. Me pak fjalë, krejt çakërqejf, i dalldisur në një jetë krejtësisht boheme, ai orvatet si e si të mos mendojë e të mos ndjejë asgjë për fundin e tij. Ju mund ta quani këtë edhe si njëfarë hipnoze. Veçse, ç’e do se edhe nëse të gjitha këto arrijnë ta mashtrojnë për njëfarë kohe kalimtare, ato janë vetëm përpjekje të kota që nuk sjellin as dobinë më të vogël. Njësoj si ai struci që kërkon të fshihet prej shikimit të gjuetarit dhe e fut kokën në rërë, edhe këto lloje argëtimesh të provuara veç për t’i bërë ballë sadopak ngarkesës frikësuese se cili do të jetë përfundimi, janë po aq të padobishme për të të falur ndofarë sigurie. Nëse ka ndonjë gjë që mund ta shpëtojë atë prej këtyre shqetësimeve, e që do ta nxjerrë në bregun e shpëtimit, duke i qëndruar nën të porsi një anije e sigurt, e poashtu si një udhërrëfyes besnik dhe burim i pashtershëm shprese, ai është besimi.
Sado mëkatar të jetë një njeri, nëse beson, atëherë ai do të ketë gjithnjë shpresë dhe njëfarë mbështetjeje në lidhje me fundin e tij. Sepse kjo e vërtetë është diçka që gjendet në vetë natyrën e besimit. Veç të tjerave, sipas besimit të Ehli Sunetit, sado mëkate të ketë kryer një njeri, nëse në zemrën e tij ka qoftë edhe një grimcë të vockël besimi, atëherë ai nuk do të dënohet me qëndrimin e përjetshëm në Xhehenem. (Shih: et-Teftazani, Sherhu’l-Makasid, 2/229-231) Sepse, nëse tek njeriu gjendet një xhevahir i atillë si besimi, mëkatet e tij nuk janë origjinare, por rastësore; nuk është besimi ai që i nxjerr ato. Ato thjesht burojnë prej mosqëndrimit në hapësirën që të ka përcaktuar ky besim. Me fjalë të tjera, mëkatet janë viruse që ngjiten pas hapësirave boshe që mund të jenë lënë të tilla përsa i përket besimit. Ndërsa kur bëhet fjalë për mohimin, atëherë mëkatet rrjedhin prej vetë natyrës së mohimit. Kështu që, ato janë pjesë origjinare e mohimit. E nëse do të duhet të theksohet edhe njëherë, sipas besimit të përvetësuar dhe ndjekur prej të gjithë Ehli Sunetit, një njeri që ka qoftë edhe një grimcë të vogël besimi ka për të hyrë në Xhenet. Domethënë, mos e dhëntë Zoti që të ndodhë, por edhe nëse dikush kryen imoralitetin e zinasë, apo të vjedhjes, apo edhe çfarëdolloj mëkati tjetër, nëse ka besim, ai do të hyjë në atdheun e lumturisë, në Xhenetin e Amshuar. Nëse ai pendohet për mëkatet që ka kryer, e Allahu (xh.xh.) ia pranon këtë pendesë, atëherë ai njeri mund të hyjë në Xhenet edhe pa e provuar pjesën e hidhur të ndëshkimit. Ja, pikërisht këto janë ato çfarë të premton dhe përfton besimi, të gjitha nga një bukuri më vete, që nuk mund të përmbushet a zëvendësohet prej asgjëje tjetër. Kësisoj, ne mund të themi me plot gojën se besimi është një burim shumë i fortë shprese për njeriun. Një burim i fortë shprese me të cilin njeriu mund të largohet përherë prej botës së tij të ngushtë për t’u hapur drejt bukurive të pashterueshme të amshimit.
Pasqyrimi i përtejmë i vëllazërisë së sinqertë
Nga ana tjetër, besimi e kthen njeriun në një krijesë besnike dhe të sigurt për të gjitha gjallesat e tjera rreth e rrotull. Ai ia kthen atë botën e tij të ngushtë në një botë aq të gjerë, saqë mbështjell gjithë universin, sepse besimtari e shikon gjithësinë sikur brenda një djepi të përbashkët vëllazërie. Me fjalët e Aliut të nderuar (r.a.), ai zë ta vlerësojë myslimanin vëlla për nga besimi, e atë që nuk është i atillë pikërisht pse është njeri. Patjetër që ai i sheh pak më ndryshe ata që janë besimtarë, pasi me ta ndan të njëjtat ndjenja dhe mendime, beson se me ta do të takohet në të njëjtën botë varri, e po në të njëjtin shesh gjykimi, do t’i kërkohet llogari në të njëjtin vend me ta, e poashtu edhe në urën e Siratit po me ta do të jetë ndërsa do ta kalojë. Sakaq, një njeri që mbart një besim të këtillë nuk do të lidhet me njerëzit a me gjërat që ka përreth thjesht rreth një interesi të përkohshëm e krejt kalimtar, por do të mundohet që të formojë me ta lidhje të atilla që do të vazhdojnë të zgjatohen deri në përjetësi. Nëse Allahu (xh.xh.) e sheh krejt ndryshe një lidhje dhe afrimitet sipas një rrezeje të këtillë përjetësie, atëherë kjo do ta afrojë akoma më tepër besimtarin me Të, e kësodore Allahu (xh.xh.) ka për ta nxjerrë atë faqebardhë, jo vetëm në botën tjetër, por që në këtë jetë. Dhe kjo është një prej gjërave të tjera që premton besimi. Edhe fjalën e bekuar të Profetit (s.a.s.): “Dora e Allahut është me bashkësinë.” (Tirmidhiu, fiten, 7) pikërisht prej një këndvështrimi të këtillë mund ta vlerësoni më mirë. Domethënë, ashtu siç Allahu (xh.xh.) do t’i mbrojë prej çdo të keqeje, dhe do t’i ndihmojë që të dalin faqebardhë në çdo të mirë, të gjithë ata që veprojnë në bashkësi, edhe në botën tjetër do t’u falë atyre mirësi nga më të panumërtat. Me të tjera fjalë, përveç mirësive në këtë botë, veprimi i përbashkët jep fryte edhe në jetën tjetër. Siç mund të kuptohet edhe prej fjalës së Allahut (xh.xh.): “Vjen një ditë, e toka kthehet në një tjetër tokë, ndërsa qiejt në të tjerë qiej.” (Ibrahim, 14/48), gjithçka, duke filluar që nga grimcat e deri tek planetet kanë për të ndryshuar të gjitha në anën tjetër. Kështu që, edhe ndjenjat dhe mendimet e njerëzve do të jenë të një tjetër natyre, duke bërë kësisoj që të gjitha bukuritë e shpërfaqura, bashkë me lidhjet vëllazërore do të fitojnë një tjetër thellësi. Kushedi se ç’kënaqësi do të ndjeni atje, e në ç’lidhje afrimiteti e dashurie do të gjendeni me vëllezërit tuaj! Ndoshta edhe vetëm përballja me njëri-tjetrin, shikimi i fytyrës së tij, ka për të lëshuar brenda jush një gjallëri e ndjesi të atillë, që ju do ta quani të njëjtë me mirësitë e Xhenetit.
Zaten, siç thuhet edhe në hadithin: “Për robërit e mi të mirë kam përgatitur mirësi të atilla, që syri nuk i ka parë, veshi nuk i ka dëgjuar, e zemra nuk i ka ndjerë dot.” (Buhari, iman, 312), të gjitha mirësitë e atjeshme e kapërcejnë çdolloj imagjinate. Allahu (xh.xh.) ka për të falur mirësi që nuk kanë shkuar asnjëherë në mendjen e askujt. Dhe, ja, këto mirësi janë pikërisht shfaqja përballë e të gjitha bukurive që ju keni shpërfaqur këtu, pasi të kenë kaluar nga njëri ndryshim në tjetrin.
Ndërsa, përsa i përket pjesës së dytë të pyetjes, mund të them se duhen prekur këto çështje: Çdonjëri prej njerëzve i ndjen dhe i përjeton këto bukuri të premtuara prej besimit sipas thellësisë së besimit të tij. Disa syresh e ndjejnë këtë thjesht në mënyrë sipërfaqësore. E këta janë pikërisht ata që janë mjaftuar vetëm me të vërtetat që kanë mësuar a dëgjuar prej mësuesve në shkollën fillore. Por në fakt, ky është vetëm fillimi i rrugëtimit. Disa të tjerë janë përpjekur që t’i vërtetojnë dhe provojnë të vërtetat e mësuara me anë të dijes dhe meditimit, duke i lidhur ato përherë pas shtyllash të forta, për t’i shpërfaqur mandej me anë të adhurimeve a një njohjeje të caktuar të së vërtetës. Domethënë, kanë ecur prej dijes sipërfaqësore drejt njohjes së dëgjuar, e prej andej drejt njohjes së dëshmuar me sytë e tyre. E pikërisht kur ke arritur në këtë pikë aty fillon të hapet horizonti i besimit se në çdo çast je duke u parë prej Allahut (xh.xh.), njësoj sikur edhe ti të jesh duke e parë Atë. Njeriu bie e ngrihet me një horizont të këtillë, e po në këtë linjë mundohet që ta jetojë çdo çast të jetës së tij. Ju mund ta quani këtë edhe ecurinë e daljes nga kafshërorja, braktisjes së trupores duke shpëtuar prej kafazit të lëkurës, aq sa të ngrihesh në gradët e jetës shpirtërore. Këtu çdo gjë shihet dhe ndjehet më qartë, më thellë dhe me të gjitha ato bukuritë dhe ndriçimet e veta marramendëse. Prandaj në një gradë të tillë nuk i jepet më kurrfarë rëndësie jetës trupore të kësaj bote. Në të qëndrohet vetëm pse ashtu është urdhëruar, se duhen kryer disa detyra të ngarkuara, të cilat duhen realizuar gjatë saj. Me të ardhur urdhri për t’u larguar s’andejmi, përjetohet një tjetër gëzim, e vdekja pritet porsi një festë e hareshme, që e bën njeriun t’i afrohet së përtejmes me të gjitha bukuritë që i ka premtuar besimi. Derisa takohet me Krijuesin e Tij.
