Cilët janë argumentet e Ekzistencës së Allahut nën dritën e zbulimeve shkencore?
ARGUMENTET KALAM KOSMOLOGJIKE TË HUDUTHIT DHE IMKANIT NË DRITËN E ZBULIMEVE SHKENCORE MODERNE
Njerëzimi është përballur me çështjet që rrethojnë Zotin, jetën dhe krijimin për aq kohë sa ne mund të kujtojmë (Gülen 2006, 3-4). Historikisht, filozofët dhe teologët janë përpjekur të prodhojnë argumente sistematike dhe rigoroze për të vërtetuar në mënyrë racionale ekzistencën e Hyjnores përmes mjeteve të deduksionit logjik (Gök 2018, 10). Një argument i tillë që është sintetizuar është ai i kelamit (teologjia islame), një argument kozmologjik i cili ka ofruar një bazë historike dhe moderne për ata që kërkojnë të vërtetojnë ekzistencën e Zotit (Gök 2018, 10-13). Ky argument është vënë nën shqyrtim të veçantë në qarqet bashkëkohore ku zbulimet moderne shkencore shihen si të sfidojnë, ashtu edhe të mbështesin ekzistencën e Zotit dhe kështu krijojnë një bazë të vlefshme mbi të cilën mund të argumentohet secili rast. Kështu, kjo ese do të përpiqet të diskutojë vlefshmërinë e argumentit kozmologjik të kelamit, dhe nëngrupet e tij, në lidhje me dy zbulime moderne shkencore: teorinë e Big Bengut dhe konceptin e grimcave virtuale.
Argumenti kozmologjik kelam përbëhet nga dy argumente të nënbashkësisë: argumenti huduth (kozmologjik) dhe argumenti imkan (i rastësishëm) (Craig & Moreland 2009, 101-102). Historikisht, teologë të shquar myslimanë, si Imam Al-Ghazali, e përdorën këtë argument si një testament për provën e ekzistencës së Zotit (Copan & Craig 2017, 5-7). Brenda kontekstit modern filozofik dhe teologjik perëndimor, kjo teori është rafinuar nga veprat e William Lane Craig (Waters 2015). Lidhur me argumentin huduth (kozmologjik), Craig e përmblodhi premisën e argumentit si më poshtë: universi ose kishte, ose nuk kishte një fillim; nëse universi kishte një fillim, atëherë ai ose ishte shkaktuar ose jo; nëse kishte një shkak, atëherë kjo ishte për shkak të një qenieje të jashtme dhe të fuqishme (Doko 2018). Siç mund të konkludohet, argumenti bazohet në një çështje të origjinës, shkakësisë dhe në lidhje me dy argumentet e mëparshme, duke vërtetuar se shkaku i universit është i jashtëm.
Në vlerësimin e vlefshmërisë së argumentit të huduthit, mund të përdoret teoria e Big Bengut. Në shkencën moderne, teoria e Big Bengut është vendosur si paradigma kryesore për origjinën e universit (Paulson et al, 2015). Teoria pretendon se universi, dhe gjithçka që përmbahet brenda tij, kishte një pikënisje të vetme, ku nga ky singularitet, universi ka qenë duke u fryrë për atë që është llogaritur si 13.8 miliardë vjet (Gonzalo 2008, 207-240). Premisa e parë e argumentit të huduthit është ajo e origjinës. Big Bengu postulon se universi rrjedh nga një pikënisje e vetme, me çelësin se ai me të vërtetë kishte një pikënisje. Shkencëtarët kanë qenë në gjendje të llogarisin moshën e universit duke përdorur të dhënat e marra përmes llogaritjes dhe vëzhgimit (Paulson et al, 2-3). Duke ditur se universi ka një moshë, dhe për rrjedhojë një fillim, mund të nxirret logjikisht se ai duhet të ketë pasur një pikë origjine. Kjo përputhet me komponentin e parë të argumentit të huduthit në atë që universi duhet të ketë pasur vërtet një “fillim”, duke vërtetuar kështu premisën e parë.
Teoria e Big Bengut përputhet gjithashtu me premisën e dytë të shkakësisë. Është pranuar nga shkencëtarët dhe filozofët që në mënyrë që një efekt të shfaqet brenda botës natyrore, duhet të ketë një shkak për të sjellë efektin (Rabins 2013, 6-25). Me pranimin e premisës së parë se universi kishte një fillim, vetë universi duhet, pra, të jetë manifestimi ose efekti i një shkaku të mëparshëm. Megjithëse modele të tilla si “propozimi pa kufi” i Stephen Hawking janë teorizuar për të dhënë shpjegime kontradiktore për shkaktimin e universit, këto janë hedhur poshtë më vonë nga fizikanët (Wolchover 2019). Në këtë drejtim, nocioni se universi erdhi në ekzistencë pa një shkak nuk është logjik, duke vërtetuar kështu premisën e dytë të argumentit të huduthit.
Premisa e fundit argumenton se pasi të pranohet se universi ka një shkak, atëherë ky shkak duhet të jetë një qenie e jashtme, e plotfuqishme. Studimet në universin e vëzhguar bazohen kryesisht në ligjet natyrore dhe vëzhgimet që janë të matshme (Paulson et al, 2-3). Çdo shkak përtej këtyre ligjeve natyrore të universit të njohur do të ishte kështu “i panatyrshëm” dhe potencialisht hyjnor (Ergi 2015). Megjithëse teoria e multiversitetit është propozuar si një alternativë ndaj një qenieje të jashtme transhendente, mbetet ende fakti se logjikisht duhet të ketë qenë një univers i parë me një shkak të jashtëm që më pas do të shkaktonte universet vijuese që pasojnë. Si e tillë, premisa e tretë e argumentit të huduthit provon të jetë e vlefshme, duke e vërtetuar kështu argumentin në tërësi.
Përveç Big Bengut, teoria e grimcave virtuale mund të përdoret për të vërtetuar vlefshmërinë e argumentit huduth. Grimcat virtuale janë luhatje kuantike që zhvendosen midis ekzistencës së vëzhguar dhe mosekzistencës (Daywitt 2009, 27-28). Historikisht mendohet se është bosh dhe plot me “asgjë”, vakumi i hapësirës është teorizuar të përmbajë këto grimca të fundme [16]. Nëpërmjet llogaritjes, grimcat virtuale vijnë në ekzistencë me një fillim të matshëm dhe jo nga ajo që duket të jetë asgjë (Jaeger 2009, 144). Fizikanët kanë konceptuar se vetë grimcat në fakt nuk janë të pavarura, por se ato mbështeten në ndërveprime të tjera kuantike dhe ligje të caktuara të fizikës për t’u manifestuar (Falkenburg 2007, 258-260). Në këtë drejtim, ato kanë një pikënisje. Si të tilla, mund të shihet se janë në përputhje me premisën e parë të argumentit të huduthit. Megjithëse grimcat virtuale duket se hyjnë dhe dalin nga ekzistenca, ka një sërë faktorësh shkakësorë që duhet të ofrojnë kushtet e duhura për paraqitjen e tyre, siç janë kushtet e ngjashme me vakumin e hapësirës ndëryjore, ndërveprimet e grimcave “reale” përreth si si dhe masa e këtyre grimcave “reale” (Falkenburg 2007, 58). Pra, është e kuptueshme që grimcat shkaktohen nga disa faktorë dhe nuk vijnë në ekzistencë nga mosekzistenca pa një shkak që i përmbahet premisës së dytë. Premisa e tretë e argumentit huduth tregon për një shkak ose krijues të jashtëm. Siç u argumentua më lart, grimcat virtuale kanë një shkak dhe ky shkak është i jashtëm për veten e tyre. Ata nuk mund të krijojnë veten nga asgjëja dhe të manifestohen për shkak të ndërveprimeve të grimcave reale rreth tyre, të cilat krijojnë kushte që janë të favorshme për paraqitjen e tyre. Si e tillë, kjo përputhet me logjikën e premisës së tretë të argumentit të huduthit, pasi grimcat virtuale kërkojnë shkaqe të jashtme për të ardhur në ekzistencë. Kështu, vlefshmëria e argumentit të huduthit qëndron e fortë kur zbatohet për këtë koncept.
Shembulli i Teorisë së Shpërthimit të Madh dhe koncepti i grimcave virtuale mund të përdoret gjithashtu gjatë vlerësimit të vlefshmërisë së argumentit imkan (kontigjencë). Ky argument parashtron se gjithçka që ekziston është ose e nevojshme ose e kushtëzuar (Ergi, 9). Kur klasifikohet si kontigjente, supozohet se diçka mund të ekzistojë ose të mos ekzistojë, dhe se nëse ekziston, atëherë kjo ekzistencë varet nga faktorë që janë të jashtëm për të (Gülen 2006, 3-4). Ideja se krijimet brenda universit të njohur janë kontigjente është logjike, pasi mund të mendohet se asgjë nuk ekziston pa një shkak (Doko 3-4). Në lidhje me këtë, mund të thuhet se sendet kontingjente brenda universit, duke përfshirë vetë universin, varen nga ajo që është “e nevojshme” dhe jashtë tyre (Yaran 2003, 181-187). Teoria e Big Bengut ofron një bazë solide mbi të cilën mund të vlerësohet vlefshmëria e argumentit imkan. Gjithçka brenda universit e ka origjinën nga ai moment, kështu që universi është i perceptueshëm se ka ekzistencë të përkohshme (Walles 2016). Duke qenë një entitet i përkohshëm, ai varet nga një shkak që është i jashtëm për vetveten. Do të dukej e palogjikshme që koha, hapësira, energjia dhe materia të krijoheshin vetë pasi ato janë elemente kontingjente pa vetëdije dhe të mbështetur në ligjet fizike, prandaj nuk do të kishin qenë në gjendje të ekzistonin përtej Big Bengut para se të ndodhte. Si i tillë, universi, duke qenë i kushtëzuar dhe i paaftë për të kërkuar ekzistencën e tij, duhet të jetë krijuar nga një agjent i domosdoshëm. Megjithëse ky agjent i domosdoshëm është spekuluar të jetë një univers i mëparshëm, siç është teoria e multiversit, kjo do ta çonte realitetin në një regres të pafund, një zinxhir shkaqesh që varen nga ai para tij, një nocion që konsiderohet i pabesueshëm (Yaran, 181 -183). Rrjedhimisht, këto multiverse do të duhej të ishin gjithashtu të përkohshme në disponim dhe kështu shfaqet e njëjta çështje e një pike eventuale të origjinës. Prandaj, përfundimi logjik është se agjenti i nevojshëm duhet të ekzistojë përtej asaj që dihet, përkatësisht një qenie transcendente që është përtej përkohshmërisë dhe materialitetit, dhe kështu logjika e argumentit imkan është e vlefshme.
Ky parim shihet në mënyrë të ngjashme në shembullin e grimcave virtuale. Këto grimca janë vërejtur të dalin brenda-një-nga ekzistenca brenda vakumit të hapësirës (Jaeger, 144). Megjithatë, ky aktivitet varet nga kushtet e nevojshme, të tilla si ekzistenca e vetë vakumit, ndërveprimet kuantike të bazuara në parimin e pasigurisë, si dhe grimcat reale përreth (Greene, 424-425). Nëse ndonjë nga faktorët e lartpërmendur nuk do të ishte i pranishëm, atëherë ekzistenca e grimcave virtuale do të ishte vetëm një rezultat i mundshëm dhe jo një rezultat i domosdoshëm, i ngjashëm me atë të universit, në një mënyrë që këto grimca të mos e bëjnë të nevojshme ekzistencën e tyre dhe të varen nga një shkak i jashtëm dhe i domosdoshëm. Në këtë drejtim, koncepti i grimcave virtuale demonstron vlefshmërinë në logjikën e argumentit imkan, duke demonstruar kështu vlefshmërinë e argumentit kozmologjik kelam.
Suksesi nëse një argument është logjikisht i vlefshëm mund të vlerësohet bazuar në besueshmërinë e premisës së paraqitur nga argumenti (Doko, 4). Siç është evidente, argumenti kozmologjik kelam është shqyrtuar me një diskutim të dy argumenteve të nënbashkësisë së tij. Këto argumente janë kundërvënë kundër dy zbulimeve shkencore të Teorisë së Big Bengut si dhe konceptit të grimcave virtuale. Me sa duket, nga vetë natyra e tij, argumenti kozmologjik kelam bazohet në logjikën e shëndoshë deduktive ku të dy degët e tij përmbajnë premisa që arrijnë në përfundimet e tyre përkatëse duke përdorur logjikën dhe racionalitetin. Si i tillë, argumenti kozmologjik kelam provon veten të jetë i vlefshëm dhe kjo është ilustruar duke mbivendosur matricën e këtij argumenti mbi zbulimet reale shkencore moderne.
Burimi ORIGJINAL: https://fountainmagazine.com/2020/issue-138-nov-dec-2020/the-existence-of-god
