Cilat janë emrat e bukur dhe atributet e Allahut? 99 Esmaul Husna

A. EMRAT E ALLAHUT

Po qe se do t’i kishim marrë emrat që kemi, jo duke na i vënë prindërit që në lindje, por më vonë, sipas aftësive dhe mjeshtërive tona, dikush do të quhej “murator”, dikush “marangoz”, dikush “mësues”, dikush tjetër rrobaqepës e kështu me radhë. Mirëpo emrat na vihen jo sipas mjeshtërive që fitojmë kur rritemi, por sipas dëshirës së prindërve tanë qysh kur lindim. Madje, disa herë ndodh që të na vihen emra që s’na përshtaten aspak ose që s’kanë të bëjnë aspak me ne.

Një përngjasim i tillë që po përdorim për të ardhur te shpjegimi i emrave të Allahut mund të duket, në vështrim të parë, vulgar dhe i papëlqyeshëm, por ç’e do se në përshkrimin e të vërtetave abstrakte, qysh në krye të herës është vepruar po në këtë rrugë duke përdorur thjeshtimin dhe vulgarizimin e shprehjeve.

Emrat e Zotit na janë mësuar neve nga vetë Ai me ndërmjetësimin e robve të Tij të zgjedhur duke u mbështetur në veprimtarinë e Tij në gjithësi. Për shembull, në gjithësi është një bukuri që e shohim krejt hapur. Këto bukuri, si ylberi, të ndërthurura me njëra tjetrën, e kanë mbështjellë tërë ekzistencën. Në mal e në fushë, në pranverë e në lule, në sy e në vetulla sundon një valle bukurish. Ka mijëra vjet që, për ta shprehur mahnitjen për këto bukuri vetëm duke parë pamjen e tyre të jashtme, mijëra shkrimtarë e poetë janë përpjekur vazhdimisht për t’i bërë epike këto bukuri dhe, megjithëkëtë, shumë pak gjëra kanë mundur të thonë në krahasim me ato që mund të thuhen! Të gjitha këto bukuri që nuk do të mund të mbaronim duke i përmendur dhe përshkruar, sigurisht që mbështeten në një emër të Zotit që e shpreh këtë kuptim, që është emri “Xhemil”, “i Bukur”.

Gjithashtu, në natyrë bëhet një dhënie dhe shpërndarje furnizimi brenda një rregulli dhe rregullsie të imtë. Nga qeliza te rinoceronti, çdo gjallesë ushqehet me një furnizim dhe racion ushqimor në përshtatje me natyrën e saj. Ndërsa engjëjt furnizohen dhe ushqehen me ibadete dhe tesbihe, njeriu furnizohet dhe ushqehet me mish, kurse xhindët, me kocka! Ja, pra, kjo veprimtari që e shohim me sy, pa asnjë dyshim, vërteton emrin Rrezzak të Allahut, Zotit të gjithësisë!

Po qe se ne nuk do t’i kishim ditur emrat Xhemil dhe Rezzak të Allahut, pasi të vërenim veprimtarinë e Tij do t’i thonim: “Ti je Xhemil”, Ti je “Rrezzak”! Po kështu, duke i vënë re dhe kuptuar veprimtaritë e tjera të Allahut, do t’i drejtoheshim me emërtimet e atyre veprimtarive. Ja, pra, pasi na ka treguar veprimtarinë e Tij në gjithësi, për të mos na lejuar ne që të bëjmë gabim, Allahu e ka emërtuar veten me këta emra. Ndërkaq, emrat hyjnorë janë induktivë dhe të fiksuar. Ne vetë nuk mund të sajojmë emra për Individualitetin Hyjnor.

Këta emra mbështeten në disa cilësi dhe atribute që i reflektojnë ata. Po të shprehemi përsëri me shembuj krahasues si më sipër, është e pamundur që dikush i cili nuk është marangoz, të quhet marangoz, ose i cili nuk është bukëpjekës, të quhet bukëpjekës, ose i cili nuk është rrobaqepës, të quhet rrobaqepës, e kështu me radhë. Ja, pra, emri “Xhemil”, “i Bukur”, i Zotit, që e pranojmë se ekziston tek Ai dhe që e vërejnë disa njerëz të një niveli të caktuar, mbështetet në atributin “Xhemal”, “Bukuri” që është burimi i të gjitha bukurive. Si ky, të gjithë emrat mbështeten në një cilësi apo atribut që u bëhet burim dhe, të gjithë atributet mbështeten në ekskluzivitetin hyjnor të emërtuar, në terminologjinë përkatëse, “she’n”; po qe se e përdorim këtë term për njerëzit, do të thotë kapacitet, aftësi, talent, atribute, këto, që nuk është me vend të përdoren për Zotin. Kjo do të thotë se aktet mbështeten në emrat, emrat në atributet, atributet në ekskluzivitetin hyjnor dhe ekskluziviteti hyjnor mbështetet në Individualitetin e Zotit. Atëherë, ndalojmë këtu dhe themi si i Dërguari i Allahut: “Nuk të njohëm dot ashtu siç është e vërteta, o i Gjithëditur!” Gjithashtu themi po si Ebu Bekri: “Të jesh i paaftë për të të kuptuar Ty, do të thotë të të kuptosh Ty!” Dhe përkulemi më dysh me droje e edukatë!”

Sunitë kanë ditur t’i lidhin në afërsi të gjitha qeniet në gjithësi me Allahun. Në të vërtetë, janë Profetët ata që na e kanë mësuar neve se ç’është marrëdhënia e cilësisë së materies me Zotin, se shfaqje e cilëve emra dhe atribute është cilësia e gjërave që përbëjnë materien. Ajo ç’kanë bërë sunitë, është që, duke i formuluar këto të vërteta, t’i shprehin në nivelin e horizontit të njohjes sonë.

Emrat e Allahut ne mundemi t’i dimë vetëm me anë të deklaratave të Profetit tonë Muhamed (s.a.s.). Në Kuran, për emrat e Allahut është bërë fjalë me shprehjen “esma-ul husna” që do të thotë “emrat më të bukur”: “Ai Allah që, përveç Tij nuk ka zot tjetër. Emrat më të bukur janë të Tijët!” (Taha, 20/8; Hashr, 59/24) Siç bëhet e ditur në ajet, emrat më të bukur dhe që argumentojnë kuptimet më të larta, i përkasin Allahut!

Allahu (xh.xh.) ka shumë emra që përmenden në Kuran dhe hadithe. 99 prej këtyre janë bërë të ditur në hadithet Profetike. Në një hadith, Profeti ka thënë kështu: “Allahu ka 99 emra. Ai që i mëson e i thotë përmendësh këta, që, në sjelljen e tij ndaj Allahut, duke i ruajtur kufijtë e emrave të bukur, bën adhurim duke i ruajtur kufijtë e emrave të bukur dhe duke i respektuar siç duhet ata, hyn në xhenet!”[1] Në vazhdimin e hadithit janë bërë të ditur 99 emrat e Allahut, që janë:

Allah: emri i përveçëm e i posaçëm i Zotit që argumenton Individualitetin i cili përmbledh në vetvete të gjithë emrat dhe atributet e vet.

Rrahman (mëshirues): tregon mëshirë për të gjitha krijesat e veta, besimtarë e jobesimtarë dhe u jep të mira.

Rrahim (shumë mëshirues, bamirës, shpërblyes): ky atribut shpreh mëshirën e posaçme të Allahut për ata që favorin e Allahut me anë të atributit Rrahman e vlerësojnë bukur me anë të besimit.

Melik (sundimtar): sundimtari i vërtetë i ekzistencës.

Kuddus (i shenjtë): Allahu s’ka të bëjë me asnjë lloj të mete e mungese, është i pakufizueshëm e i papërshkrueshëm, është i përsosur në çdo veçori të Tij dhe krejt i pastër.

Selam (shpëtues): Allahu është burimi i çdo shpëtimi e paqeje, i pastër nga të metat e mangësitë, ai që i nxjerr robtë e vet në shpëtim e paqe.

Mu’min (besues, besimtar, i besës): Allahu jep besim dhe siguri, largon dyshimet dhe lëkundjet, u jep besim atyre që mbështeten te Ai, u jep siguri atyre që kanë frikë dhe i mbron.

Muhejmin (mbrojtës, ruajtës, marrës nën ruajtje): Allahu vëzhgon, është dëshmitar për çdo gjë dhe merr nën ruajtje e mbrojtje çdo gjë.

Aziz (i çmuar, i vyer, i shenjtë): Allahu është zotërues i fuqisë më të lartë dhe fitimtar absolut.

Xhebbar (shtrëngues, detyrues): Allahu i rregullon punët dhe gjendjen e krijesave të Tij; me vullnetin e vet, Ai i drejton ata si të dojë; Allahu është i pakundërshtueshëm në zbatimin e urdhrit të Tij.

Mutekebbir (madhështor): Allahu e tregon se sa i madh është në çdo gjë dhe në çdo ngjarje, Ai është posaçërisht i madh e i lartë dhe kjo është e drejta e tij ekskluzive.

Halik (bërës, krijues): Allahu e krijon çdo gjë nga asgjëja, e bën të qenë çdo gjë nga e paqena.

Bari (hyjni): Allahu krijon në mënyrë të rregullt dhe harmonike.

Musavvir (projektues): Allahu i projekton në mënyrë të posaçme gjërat dhe qeniet që krijon.

Gaffar (falës i fajeve): Allahu ua mbulon dhe ua fal mëkatet robve të vet, Allahu është falës i madh e i gjerë.

Kahhar (prishës, shkatërrues, persekutues i kundërshtuesve): Allahu është sundues absolut, i cili i drejton krijesat ashtu siç do dhe i dënon e i shkatërron kundërshtuesit.

Uehhab (falës, dhurues): Allahu favorizon dhe jep me shumicë pa shpërblim.

Rrezzak (furnizues, ushqyes): Allahu u siguron të gjitha krijesave racionin bazë jetësor si dhe i furnizon ato siç do vetë.

Fettah (ngadhënjyes): Allahu është ngadhënjyes; Ai ngadhënjen mbi të gjitha vështirësitë dhe hap dyert e mirësive.

Alim (dijetar): Allahu di gjithçka.

Kabid (rrëmbyes i shpirtrave): Allahu i merr shpirtrat si domosdoshmëri e urtësisë dhe favorit të Tij.

Basit (zgjerues i të mirave): Allahu i zgjeron të mirat, i zgjat jetët.

Hafid (poshtërues i mohuesve): Allahu përmbys kë të dojë, Allahu i ul dhe poshtëron të këqijtë, faraonët, dhunuesit, mohuesit.

Rafi’ (lartësues): Allahu ngre lart, lartëson kë të dojë.

Muiz (vlerësues, lartësues): Allahu e lartëson, i jep vlerë dhe e bën të çmuar kë të dojë.

Mudhil (zhvlerësues): Allahu zhvlerëson dhe turpëron kë të dojë.

Semi’ (dëgjues): Allahu dëgjon çdo gjë.

Basir (shikues): Allahu sheh çdo gjë.

Hakem (gjykues, ndarës i të mirës prej të keqes): Allahu gjykon; Ai e diferencon dhe e ndan të mirën nga e keqja.

Adl (i drejtë): Allahu është i drejtë.

Latif (favorizues; detajues): Allahu bën mirë, favorizon dhe di çdo gjë me hollësi.

Habir (i informuar): Allahu është i informuar për çdo gjë.

Halim (sjelljebutë): Allahu është sjelljebutë, Ai nuk ngutet për të ndëshkuar.

Adhim (madhështor): Allahu është i lartë e madhështor.

Gafur (falës i gjerë): Allahu është mbulues dhe falës i gjerë i gabimeve dhe mëkateve.

Shekur (shumë falenderues): Allahu jep shpërblim të madh për pak akte të mira të robve të vet, Ai i shumëfishon mirësitë.

Alij (i lartë): Me fuqinë e Tij, Allahu është i lartë dhe epror ndaj krijesave.

Kebir (i madh, madhështor): Allahu është i madh, Ai karakterizohet nga madhështia hyjnore e posaçme vetëm për Të.

Hafidh (roje, ruajtës): Asgjë s’mbetet e fshehtë për Allahun, Ai shënon çdo gjë që bëjnë robtë e vet, me fuqinë e Tij mban në ekzistencë qiejt dhe tokën, Ai i mbron njerëzit dhe kujdeset për ta.

Mukit (përgatitës furnizimi): Allahu ka mundësi për çdo gjë, kujdeset për këdo e çdo gjë dhe u jep ushqim të gjitha gjallesave që ka krijuar e krijon.

Hasib (llogarikërkues): Allahu llogarit dhe kërkon llogari.

Xhelil (i lartë në cilësi): Allahu është aq i lartë dhe i përplotësuar, saqë asgjë nuk mund të qëndrojë dot para dhe përkundër Tij, saqë mund të shkatërrojë dhe asgjësojë çdo gjë.

Kerim (shumë bujar): Allahu është bujar dhe mirëbërës i madh.

Rakib (vëzhgues, ndjekës): Allahu kontrollon dhe shënon të gjitha bëmat e njerëzve.

Muxhib (pranues i lutjeve): Allahu i pranon lutjet dhe dëshirat dhe u përgjigjet atyre.

Vasi’ (i gjerë në dije dhe mëshirë): Dituria dhe mëshira e Allahut mbështjell çdo gjë.

Hakim (i urtë): Allahu është i urtë, Ai e bën çdo gjë me kuptim, urtësi dhe ashtu siç duhet.

Vedud (dashamirës): Allahu është dashamirës.

Mexhid (i lartë në nder): Allahu është i famshëm dhe bujar i pakufishëm.

Baith (ringjallës, dërgues): Allahu është ringjallës; Allahu është dërgues Profetësh.

Shehid (dëshmues): Asgjë nuk mund të fshihet nga Allahu; Allahu është dëshmitar për çdo gjë dhe nuk harron asgjë.

Hak (i vërtetë): Allahu i vetëqenë, prandaj është vetë e vërteta; Allahu nuk mund të mohohet.

Vekil (dorëzanës): Allahu kujdeset për çdo gjë duke marrë përsipër çdo gjë; asgjë s’është e fshehtë prej Tij; drejtimi dhe ushqyerja e qenieve i përket Atij.

Kavij (i fuqishëm, i fortë): Ai është i vetmi zotërues fuqie dhe force te i cili në asnjë mënyrë nuk mund të shfaqet dobësi.

Metin (i fortë): Allahu është zotërues i fuqisë së përkryer dhe i pushtetit të plotë.

Velij (kujdestar): Allahu është mik dhe ndihmës i atyre që e besojnë, Ai merr përsipër punët e gjithësisë dhe krijesave.

Hamid (i denjë për lavdërim): Allahu është i denjë për çdo lavdërim dhe falënderim.

Muhsi (numërues): Allahu numëron dhe ruan çdo gjë një për një.

Mubdi (bërës nga e paqena): Allahu i krijon krijesat pa model dhe nga hiçi.

Muid (vdekjedhënës dhe ringjallës): Allahu i rikrijon qeniet pasi u jep vdekjen.

Muhji (ngjallës, jetëdhënës): Allahu është jetëdhënës.

Mumit (vdekjedhënës): Allahu është që jep vdekjen.

Hajj (i gjallë): Allahu është i gjallë me një gjallëri që është e posaçme vetëm për Të dhe e përhershme.

Kajjum (që qëndron në këmbë dhe që e mban çdo gjë në këmbë): Allahu ekziston pafundësisht dhe e mban në këmbë çdo gjë.

Vaxhid (zbulues): Allahu zbulon dhe nxjerr në shesh çdo gjë që do dhe në atë çast që do.

Maxhid (i famshëm): Allahu ka famë të lartë.

Vahid (një i vetëm): Allahu është një i vetëm dhe i pashoq.

Samed (i vetëmjaftueshëm e i përplotësuar): Allahu është i vetëmjaftueshëm dhe i përplotësuar; ndërsa çdokush e çdo gjë ka nevojë për Të, Ai s’ka nevojë për askënd dhe asgjë.

Kadir (zotërues): Allahu zotëron dhe ka mundësi për çdo gjë; te Ai nuk mund të shfaqet dobësi në asnjë formë.

Muktedir (fuqiplotë): Allahu është fuqiplotë, për Të s’ka asgjë të pamundur dhe kundërvënia ndaj Tij është e pamundur.

Mukaddim (priorizues): Allahu i jep përparësi, prioritet çdo gjëje dhe çdokujt që dëshiron.

Muahhir (prapësues): Allahu prapëson dhe lë pas çdo gjë.

Evvel (i parë, i paraqenë): Allahu është i paraqenë, Ai ekziston në mënyrë të pafillimtë para gjithçkaje.

Ahir (i pasqenë): Allahu është i pasqenë, Ai s’ka fund; Allahu është mbetës edhe kur të mos ekzistojë më asgjë.

Dhahir ( i dallueshëm): Allahu qëndron dhe dallohet mbi çdo gjë, Ai është i dallueshëm me anë të akteve dhe provave të Tij.

Batin (i fshehur, i brendshëm): Allahu është i fshehur dhe i brendshëm, i pranishëm në çdo gjë në atë mënyrë që nuk mund të perceptohet dhe të përfytyrohet.

Vali (administrues): Allahu administron dhe zotëron tërë gjithësinë.

Muteali (i tejzakonshëm, transcendental): Në ndryshim dhe në mënyrë të dallueshme nga çdo gjë, Allahu është i tejzakonshëm, transcendental.

Berr (mirëbërës): Allahu është shumë i dhembshur me shumë robtë e Tij dhe u bën shumë të mira atyre.

Tevvab (pranues i pendesës): Allahu i pranon pendimet e robve të vet.

Muntekim (shpagimtar): Me drejtësinë e Tij, Allahu u jep fajtorëve ndëshkimin e merituar.

Afuvv (falës): Allahu është falës ndërsa ka mundësi të ndëshkojë.

Rauf (i dhembshur): Allahu është shumë i dhembshur.

Malikul Mulk (pronari i mallit): Allahu është pronari i vërtetë i ekzistencës, i cili vepron si të dojë në pronën e tij.

dhul Xhelali vel Ikram (i Madh dhe Dhurues): Allahu është zotëruesi i madhështisë dhe bujarisë.

Muksit (synues): Allahu është synues, Ai i kryen të gjitha aktet me një synim të caktuar dhe në mënyrë të përkryer.

Xhami (përmbledhës, bashkues): Allahu është përmbledhës dhe bashkues i çdo gjëje që dëshiron në vendin e duhur dhe në kohën e duhur.

Ganij (i pasur): Allahu është aq i pasur sa nuk ka nevojë për askënd dhe për asgjë.

Mugni (pasurues): Allahu e bën të pasur kë të dojë.

Mani (pengues): Allahu i bëhet pengesë kujt të dojë dhe ç’gjëje të dojë. Ai i mbron robtë e Tij të bindur nga të këqijat duke e penguar të keqen ndaj tyre.

Darr (dëmtues): Allahu krijon gjërat që shkaktojnë dhimbje dhe dëm dhe e provon me anë të këtyre atë që dëshiron.

Nafi (dobisjellës): Allahu krijon gjërat që sjellin të mira e dobi dhe bën që të përfitojë nga këto ai që dëshiron.

Nur (dritë): Allahu është ndriçues i botëve dhe zemrave.

Hadi (orientues): Allahu është orientues dhe udhëzues në udhën e drejtë.

Bedi’ (novator): Allahu është novator në krijim.

Baki (i gjithëqenë, permanent): Allahu ka ekzistencë të përhershme.

Varith (trashëgimtar): Allahu është trashëgimtari i vërtetë i çdo gjëje.

Rashid (udhërrëfyes): Allahu e çon çdo gjë me urtësi dhe rregull në synimin e vet; Allahu është udhërrëfyes.

Sabur (durimtar): Allahu është durimtar, Ai nuk ndëshkon menjëherë, por jep kohë dhe duron.

Emrat hyjnorë nuk janë vetëm këta që u përmendën këtu. Diskutimi në hadithin Profetik i numrit 99 nuk tregon një kufi, nuk do të thotë se nuk ka emra hyjnorë veç këtyre. Këta janë emrat më të njohur. Allahu ka emra të panumërt.

Ne nuk i dimë të gjithë emrat hyjnorë. Në një lutje që na mëson Profeti ynë, Muhamedi (s.a.s.) për ta bërë dikush kur shqetësohet si pasojë e fatkeqësive, thotë: “Allahu im, unë jam një robi yt, jam bir i një burri dhe një gruaje. Fati im është në dorën e fuqisë tënde. Vendimi yt për mua është në fuqi, vlerësimi yt është i drejtë. Për nderim të çdo emri tënd që e ke përmendur në Librin tënd, që ia ke mësuar dikujt nga krijesat e tua ose që ia ke lënë vetes në Dijen Tënde të fshehtë (që s’ia ke njoftuar askujt), të lutem të ma bësh Kuranin pranverën e zemrës sime, dritën e syve të mi, lehtësuesin e anktheve dhe shqetësimeve të mia!”

Kjo do të thotë se nuk janë vetëm emrat që i dinë njerëzit, që janë përmendur në libër, por janë edhe emrat që i janë njoftuar vetëm një robi të mirë, një xhindi ose një engjëlli, si dhe emrat që nuk i janë njoftuar askujt por janë caktuar si të posaçëm vetëm për dijen hyjnore.

 

B. Atributet e Allahut

Atributet e Allahut janë trajtuar, përgjithësisht, në dy grupe: atribute individuale dhe atribute qenësore.

 Atributet Individuale (Dhatí)

Janë gjashtë atribute të posaçme vetëm për Individualitetin e Allahut, të cilat nuk është e lejueshme dhe e mundshme t’i jepen cilitdo nga krijesat e Tij.

Ekzistencë (vuxhud): Allahu është i qenë, ekziston. Ekzistenca e Tij është e një forme të posaçme vetëm për Të. Ekzistenca e tij është në vetvete. Mosqenia si e kundërta e qenies, nuk mund të diskutohet për Allahun.

Paraqenie (kidem): Allahu është i paraqenë, domethënë, ka ekzistuar gjithmonë, ekzistenca e Tij nuk ka fillim. Sado pas që të shkohet, nuk mund të gjendet një çast kur Ai të mos ketë ekzistuar.

Pasqenie (beka): Allahu është i përhershëm, ekzistenca e tij nuk ka fund. Sado para që të shkohet, nuk mund të mendohet një çast që Ai të mos ekzistojë.

Pangjashmëri me qeniet e krijuara (muhalefetun li’l-hauadith): Allahu është krejt i ndryshëm prej qenieve të krijuara e të përkohshme që janë krijuar në një pikë kohore të përkohshme e do të marrin fund në një pikë kohore të caktuar. Individualiteti i Tij është përtej çdo gjëje që mund të na shkojë ndërmend.

Njësi (vahdanijet): Allahu është një i vetëm në individualitetin, atributet dhe aktet e Tij, Ai s’ka partner dhe të ngjashëm.

Ekzistencë në vetvete (kijam bi nefsihi): Allahu ekziston nga vetvetja dhe në vetvete. Nuk ka ndonjë qenie tjetër, ndonjë vullnet dhe fuqi që të jetë shkak i ekzistencës së Tij. Ekzistenca e Tij është domosdoshmëri e individualitetit të Tij.

Atributet Qenësore, (Thubutí)

Edhe pse të ngjashmet e këtyre u janë dhënë njerëzve si të kufizuara dhe të ndërmjetshme, atributet qenësore të Allahut kanë karakter të pakufizuar dhe janë të drejtpërdrejta. Atributet qenësore të Allahut janë tetë.

Jetë (hajat): Allahu ka jetë, është i gjallë. Allahu ka një jetë të posaçme vetëm për Të dhe është i pavdekshëm.

Dituri (ilm): Allahu ka dituri, dituria e Tij përfshin gjithçka. Allahu di çdo gjë që ka ndodhur, ndodh dhe do të ndodhë.

Dëgjim (sem’): Allahu dëgjon gjithçka të hapur e të fshehtë.

Shikim (basar): Krijuesi i Lartë sheh gjithçka. Asgjë s’mbetet e fshehtë prej Tij.

Vullnet (irade): Allahu ka vullnet, Ai bën ç’të dëshirojë.

Fuqi (kudret): Allahu është zotërues i fuqisë së pakufizuar e të pafundme.

Fjalë (kelam): Allahu flet; e folura e Tij është e posaçme vetëm për Të.

Krijim (tekvin): Allahu ka aftësi krijuese. Ai krijon nga asgjëja, ai e nxjerr qenien nga mosqenia. Ekoli esh’ari brenda sunive e trajton këtë atribut brenda atributit fuqi (kudret), pa e përmendur si atribut të veçantë.

Marre nga:http://islami.al/emrat-dhe-atributet-e-allahut/