Cila është rëndësia që Hazreti Muhamedi (a.s) i ka dhënë edukimit(arsimimit)?

Profeti (a.s), i cili synonte të formonte një komunitet që besonte në Allahun, i kushtoi rëndësi të madhe shkencës dhe arsimit. Rëndësia që i jepet dijes, mësimit, mësimdhënies, nxënësve dhe mësuesve përdoret shumë në veprimtaritë dhe fjalët e tij. Ka shumë hadithe që inkurajojnë edukimin dhe kritikojnë injorancën në literaturën e hadithit.

Urdhri i parë që iu dërgua lidhur me këtë çështje ishte “Deklaro” ose “Lexo”. Prandaj, leximi është urdhri i parë i Allahut për të dhe për umetin e tij. Përveç kësaj, ka vargje që i nxisin njerëzit të mësojnë dhe që lavdërojnë dijetarët dhe shkencëtarët në Kuran. Në Kuran thuhet se detyra hyjnore e përcjelljes së Islamit të Hazreti Muhamedit (a.s.) konsiston në edukimin. Në lidhje me këtë çështje thuhet në vijim:

“Allahu u ka dhënë besimtarëve dhuratë të madhe, kur u solli një të dërguar nga gjiri i tyre, i cili ua lexon shpalljet e Tij, i pastron nga gjynahet dhe u mëson Librin (Kuranin) e urtësinë (diturinë e thellë fetare)…”1

Profeti (a.s) shpjegon natyrën e detyrës së tij si më poshtë në një hadith:

“Allahu më dërgoi mësues.”2

Prandaj, të mësoj dhe edukoj komunitetin në të cilin u dërgua është ndër detyrat e tij të profetësisë. Inkurajimi i Kuranit dhe i Profetit (a.s) shtoi dëshirën për të shkruar dhe për të mësuar. Njerëzit filluan t’i afroheshin atij dhe mësuesve të tjerë për të mësuar diçka gjatë periudhës së tij.

Bazuar në ato parime, do të ishte me vend të përmenden aktivitetet e Profetit (a.s.) në lidhje me edukimin. Edhe gjatë periudhës së Mekës, ai i kushtoi rëndësi shkrimit dhe ruajtjes së ajeteve që i zbritën. Ai i inkurajoi njerëzit që të kopjojnë dhe shpërndajnë vargjet. Ai përdori vendin e quajtur Dar el-Erkam si qendër edukimi gjatë viteve të para të periudhës së Mekës. Njerëzit lexonin dhe shkruanin vargjet e Kuranit atje; ata mësuan për vete dhe dhanë mësime fetare si dhe praktikuan atë që mësuan. Ata që donin të mësonin për Islamin shkuan gjithashtu atje. Profeti (a.s) merrej me edukimin e myslimanëve të Medinës që erdhën në vendin e quajtur Akabe afër Mekës dhe ai dërgoi një mësues në Medine për t’u mësuar atyre Kuranin dhe parimet e Islamit me kërkesën e tyre.

Pas hixhretit, aktiviteti i parë dhe kryesor i Profetit (a.s) në Medine ishte ndërtimi i një xhamie, Mesxhid en-Nebawi, e cila ishte një vend adhurimi dhe një qendër edukimi. Në një vend ngjitur me xhaminë e quajtur as-Suffa, disa sahabë ishin të zënë me mësimin e Kuranit dhe shkrimin. Disa nga njerëzit që erdhën në Medine nga rajone të ndryshme për të mësuar parimet e Islamit qëndruan atje. Nganjëherë, numri i studentëve që qëndronin në As-Suffa arrinte në katërqind. Vetë Profeti (a.s) i mësonte njerëzit atje; ai gjithashtu caktoi disa mësues për t’u mësuar njerëzve Kur’anin dhe shkrimin. Ubada bin Samiti(r.a.) ishte një nga sahabët që mësoi Kur’anin dhe shkrimin atje. 3

Jo vetëm mësuesit myslimanë, por edhe mësuesit politeistë u mësuan njerëzve të shkruanin atje. Në fakt, politeistët që u mbajtën robër nga myslimanët gjatë Betejës së Bedrit dhe që nuk gjetën para për të paguar shpërblimin për t’u liruar, u liruan pasi mësuan dhjetë fëmijë myslimanë të lexonin dhe të shkruanin. Zejd b. Thabit mësoi të lexoj dhe të shkruaj në këtë mënyrë. Padyshim që ai aplikim ishte një gjë e shkëlqyer kur merren parasysh kushtet e asaj periudhe.

Një transmetim i Ahmed b. Hanbelit na jep disa informacione dhe të dhëna rreth përdorimit të robërve politeistë që t’u mësojnë shkrim-leximin fëmijëve myslimanë. Sipas rrëfimit, njëri nga nxënësit shkon te babai i tij duke qarë. Babai e pyet pse po qan. Fëmija thotë se mësuesi e tij e ka rrahur. Babai i tij thotë: “Njeri i keq! Ai dëshiron të hakmerret për Bedrin…” “4 Siç do ta përmendim së shpejti, nuk ka dhunë në edukimin e Profetit (a.s.). Por nga vepra e mësuesit politeist kuptohet se ka pasur rrahje në traditat e mëhershme. Mirëpo, nuk kemi asnjë informacion nëse Profeti (a.s) ishte në dijeni të ngjarjes dhe nëse ishte në dijeni, çfarë bëri.

Profeti (a.s) i konsideronte ata që erdhën në Mesxhid en-Nebevi për të mësuar si të barabartë me ata që luftuan në rrugën e Allahut. 5 Kur Xhamia En-Nebevi dhe Suffa nuk mjaftuan për arsim, së shpejti u hapën vende të reja për arsim në Medine. Burimet na informojnë se kishte edhe nëntë xhami të tjera përveç Xhamisë en-Nebevi në Medine derisa Profeti ishte gjallë. Është e sigurt se Profeti (a.s) ka mbajtur fjalime fetare në ato xhami, janë falur dhe janë zhvilluar aktivitete edukative.

Profeti ynë (a.s) vazhdoi aktivitetet e edukimit edhe jashtë vendeve të caktuara. Ai nuk e kufizoi arsimin në vende dhe kohë të caktuara. Duam të japim një incident si shembull.

Gjatë një udhëtimi, Profeti supozoi se njeriu që po vinte drejt tij me një deve donte të fliste me të. Pasi e përshëndeti, Profeti e pyeti atë se ku po shkonte. Burri tha se donte të fliste me të Dërguarin e Allahut. Profeti (a.s) u prezantua. Burri e pyeti: “Çfarë është besimi? Më mëso mua.” Profeti (a.s) tha: “Dëshmoni se nuk ka Zot tjetër përveç Allahut dhe se Muhamedi është i dërguari i Tij. Falni namazin, jepni zekatin, agjëroni në Ramazan dhe shkoni në haxh.” Burri tha se pranoi t’i bënte ato. Megjithatë, ndodhi diçka e papritur. Këmba e devesë së tij u bllokua në një kurth miu dhe deveja u rrëzua. Burri ra nga deveja dhe vdiq. Profeti (a.s) u kujdes për trupin e pajetë të burrit, e lau dhe e mbuloi trupin e tij.6

Pejgamberi (a.s) nuk bën dallime mes grave dhe burrave në arsim; ai siguronte arsimimin si të burrave ashtu edhe të grave. Ai caktoi një ditë të veçantë për gratë dhe u mbajti atyre një fjalim. Gjatë periudhës së tij kishte mësuese femra. Në fakt, Shifa (Umm Sulejman b. Hajsama) e mësoi Hazreti Hafsan (Allahu qoftë i kënaqur me të), një nga gratë e Profetit (a.s), të shkruante. Gratë e Profetit (a.s) u kujdesën për edukimin e vajzave. Ata mësonin vajzat e reja që vinin në shtëpitë e tyre. Dhe ato vajza u mësuan vajzave të tjera atë që kishin mësuar. Gratë e Profetit (a.s), veçanërisht Hazret Aishja dhe Ummu Seleme (Allahu qoftë i kënaqur me to), dhe disa gra të tjera kontribuan shumë në arsim.

Hazreti Aishja (Allahu qoftë i kënaqur me të) e lavdëroi gruan e ensarëve, e cila nuk ndihej e turpëruar të bënte pyetje.7 Duke vepruar sipas kësaj pike, mund të nxirret përfundimi se gratë treguan interes të madh për të mësuar. Sahabët kujdeseshin për edukimin e fëmijëve të tyre. Për shembull, Sa’d b. Ebu Vekas e mësoi vajzën e saj të shkruante.

Dihet se Profeti (a.s) nuk bën dallim mes njerëzve të lirë dhe robërve në aspektin e edukimit. Deklarata e tij e mëposhtme përmendet shumë në burimet e hadithit:

“Ka dy shpërblime për një person që edukon një robëreshë, e stërvit atë, e liron dhe e marton.”

Profeti (a.s) i këshilloi dhe inkurajoi njerëzit që të përdorin metoda të lehta në edukim dhe të tregojnë durim dhe tolerancë. Në fakt, ai tha: “Mësojini njerëzit; lehtësoni gjërat; mos i vështirësoni gjërat; heshtni kur tërboheni!” dhe ai përsëriti deklaratën: “Hesht kur të tërboheni!” tri herë.9 Përshtypja që u la sahabëve si mësues është shumë pozitive. Muavije b. Hakam es Sulami(r.a.) ka thënë në lidhje me këtë çështje: “Nuk kam parë mësues më të mirë se i Dërguari i Allahut. Ai as nuk më qortoi, as nuk më rrahu dhe as nuk më ofendoi.”10

Shkrimi është shumë i rëndësishëm për veprimtarinë e Profetit (a.s.). Ai diktoi vargjet e Kuranit. Ai e rregulloi kushtetutën e Medinës me shkrim. Ai organizoi regjistrimin e parë me shkrim. Të gjitha kontratat i ka bërë me shkrim. Ai i detyroi zyrtarët të shkruajnë të ardhurat dhe vlerësimin, vendosjen dhe arkëtimin e të hyrave. Kur u nis për një ekspeditë, ai mblodhi ushtrinë e tij në një fushë, i detyroi zyrtarët të shkruanin emrat e njerëzve dhe regjistroi numrin e ushtarëve.

Profeti (a.s) i këshilloi dhe urdhëroi familjet që t’i mësonin të rinjtë e tyre në fushën shpirtërore dhe materiale: gjuajtje me hark, not, llogaritje, mjekësi, gjenealogji(prejardhja e familjes) dhe leximin e Kuranit. Në periudhën e tij arsimoheshin të gjithë, fëmijë, të rinj, të moshuar. Ai emëroi mësues në rajonet ku njerëzit pranuan Islamin. Kështu, ata që dinin të lexonin dhe shkruanin në mesin e banorëve të Medinës u shtuan; gjatë jetës dhe pas vdekjes së Profetit (a.s.), shkrim-leximi u rrit në vendet që pushtuan myslimanët.

Në mesin e sahabëve kishte disa njerëz që flisnin persisht, greqisht, kopte, abisinisht, hebraisht dhe sirianisht. Një herë Profeti (a.s) e pyeti Zejd bin Thabitin: “A flet sirianisht? Unë marr letra në gjuhën siriane.” Kur Zejd b. Thabiti tha: “Nuk e di”, Profeti (a.s.) tha: “Mësoje atë”. Pas kësaj, Zejdi mësoi hebraisht dhe sirianisht. 11

Nuk kishte shkolla të veçanta për të edukuar administratorët dhe zyrtarët. Megjithatë, duke qenë se mësimi i Kuranit ishte i detyrueshëm në vendet ku njerëzit stërviteshin, ata që ishin shkolluar atje u emëruan si administratorë.

Profeti (a.s) i inkurajoi njerëzit që të përhapin diturinë; ai u kërkoi atyre t’ua mësojnë të tjerëve atë që dinin.12 Ai u kërkoi njerëzve që erdhën në Medine, qëndruan atje për një kohë dhe mësuan Islamin që t’u mësojnë njerëzve atë që mësuan kur shkonin në vendlindje. 13 Ai e paralajmëroi delegacionin e Abdulkajsit që të ruajë besimin dhe diturinë.14 Është e rëndësishme në atë që tërheq vëmendjen ndaj raportit ndërmjet diturisë dhe besimit.

Si rezultat i punës intensive dhe të palodhur, Profeti (a.s) edukoi anëtarët e një komuniteti që jetonte në përputhje me traditat dhe zakonet e injorancës (xhahilijetit) dhe formoi një bashkësi krejtësisht të re islame nga ata njerëz. Ky transformim i mrekullueshëm u bë i mundur përmes edukimit. Në mesin e njerëzve që ai edukoi, dolën hafizë (njerëz që e mësuan përmendësh të gjithë Kuranin), studiues të leximit të Kuranit, gjykatës, guvernatorët dhe komandantët e ushtrisë, shtetarë dhe presidentë.

Pa dyshim, Profeti (a.s) e ka realizuar edukimin bazuar në kushtet fizike, nevojat dhe metodat e periudhës në të cilën ka jetuar. Vendet e edukimit, lëndët dhe metodat mund të ndryshojnë në dhjetë a njëzet vjet dhe ndonjëherë në një kohë më të shkurtër siç ndodh sot. Pastaj, praktikat universale të Profetit (a.s) në lidhje me edukimin që mund të jenë gjithmonë të vlefshme janë të rëndësishme për ne. Mund t’i rendisim si më poshtë:

– Duke i dhënë rëndësi leximit dhe shkrimit;

– Mos përfshirja e dhunës në arsim;

– Praktikimi i diçkaje fillimisht vetë, ose mësimi i diçkaje duke e treguar nëse ajo që mëson është diçka praktike;

– Mos kalimi në një çështje të re para se të kuptonte shumë mirë diçka (tregohet se ai nuk ka kaluar në vargje të reja para se të bënte dhjetë vargje të kuptuara shumë mirë);15

– Të mos mërziten apo lodhen nxënësit;

– Duke pasur parasysh moshën, kapacitetin dhe nivelin e informacionit dhe kulturës së njerëzve që jep mësim;

– Ngritja e pyetjeve dhe tërheqja e vëmendjes së njerëzve dhe më pas përgjigjja e tyre;

– Përdorimi i një mënyre për të përmirësuar inteligjencën (pyetja e diçkaje që njihet në formën e gjëegjëzës.);

– Shpjegimi i arsyes së një dekreti para shoqërisë në mënyrë që ai të kuptohet më mirë kur të jetë e nevojshme;

– Paraqitja e një çështjeje me shembuj dhe ngjashmëri dhe nëse është e nevojshme duke përdorur gjeste dhe madje edhe vizatime;

– Inkurajimi i njerëzve për të bërë pyetje, përveç pyetjeve të bëra vetëm për hir të diskutimit, polemikave dhe kokëfortësisë; dhe duke iu përgjigjur atyre në një mënyrë bindëse;

– Referimi i disa pyetjeve dhe përgjigjeve të tyre tek sahabët edhe kur është së bashku me ta për të treguar se i vlerëson, për të kontribuar në zhvillimin e përgjegjësisë dhe vetëdijes së tyre dhe për t’i mësuar ata me pyetje të tilla;

– Të vlerësoj hapur njerëzit kur merr përgjigjen e saktë prej tyre për t’i inkurajuar dhe kënaqur;

– Mos shmangia e përsëritjes nëse është e nevojshme;

– Përmbledhja e çështjes së pari dhe dhënia e detajeve më pas ndonjëherë;

– Mësimi i diçkaje duke diktuar kur është e nevojshme etj.16

Fusnotat:

1- Al-i Imran, 164.

2- Ibn Hanbeli, III, 328; Ibn Maxhe, I, 17 .

3- Ibn Hanbeli, V, 315.

4- Ibn Hanbel, I, 247.

5- Ibn Hanbeli, II, 418.

6- Ibn Hanbeli, IV, 359.

7- Buhariu, I, 41.

8- Buhariu, I, 33; Ibn Hanbeli, IV, 395, 402, 414.

9- Ibn Hanbel, I, 239, 283, 365.

10- Ibn Hanbel, V, 447-448; Muslimi, I, 381; Darimi, f. 353-354.

11- Ibn Hanbeli, V, 182; Tirmidhiu, IV, 67-68.

12- Muslimi, III, 2156; Darimi, 62 vjeç.

13- Buhariu, I, 30, 167.

14- Buhariu, I, 30.

15- Ibn Hanbeli, V, 410.

16- Për informacione të hollësishme dhe shembuj në lidhje me çështjen, shih Ebu Ghudda, Hz. Muhammed ve Öğretim Metodları, trnsl. Enbiya Yıldırım, Stamboll 1998.

EN source: https://questionsonislam.com/question/what-importance-hazrat-muhammad-pbuh-gave-education