Kur hynte në shtrat, Profeti as. lexonte 33 herë Subhanallah, 33 Elhamdulil’lah dhe 33 (sipas një transmetuesi tjetër 34) Allahu Ekber, pastaj lexonte të tjera lutje të ndryshme507. Njëra prej këtyre lutjeve është kjo:

“O Zoti im, ta dorëzoj veten time Ty, kthehem nga Ti dhe çdo gjë timen e lë në dorën Tënde. Mbështetem te Ti edhe duke u druajtur, edhe duke shpresuar. Nuk ka mbrojtje tjetër prej Teje, veç Teje. Ti je i vetmi mbrojtës. O Zot, i besoj librit që ke zbritur dhe profetit që ke dërguar (është kusht që profeti të pohojë edhe profetësinë e vet). O Zot, më ruaj nga ndëshkimi Yt, ditën kur të ringjallësh gjithë njerëzit. Unë, me emrin Tënd vdes, me emrin Tënd ringjallem508. Pastaj vinte dorën e djathtë nën kokë, mblidhte paksa gjunjët dhe shtrihej në anë të djathtë. Kjo ishte një shtrirje e shkurtër, sepse do të ngrihej më pas. Ai çdo natë përjetonte emocionin e faljes së Tehexhudit – namazit të natës.

507 Buhari, Fedailus-Sahabe 9. Davaat, 11; Muslim, Dhikr, 80.

508 Buhari, Davaat, 6-7; Tirmidhi, Davaat, 16.

Këto janë disa nga pikat më të rëndësishme të përfshira në Marrëveshje:

1. Hebrenjtë do të kenë fenë e tyre dhe muslimanët të vetën.
2. Hebrenjtë duhet të jenë përgjegjës për shpenzimet e tyre dhe muslimanët për të vetat.
3. Nëse sulmohen nga një palë e tretë, secili duhet të vijë në ndihmë të tjetrit.
4. Secila palë duhet të ruajë dialogun me tjetrën. Marrëdhëniet dypalëshe duhet të ngrihen mbi drejtësinë; mëkati është i papranueshëm.
5. Asnjë nuk duhet të kryejë mëkat bazuar në paragjykimet ndaj tjetrit.
6. Shteti duhet të vijë në ndihmë të palës vuajtëse.
7. Hebrenjtë duhet të marrin përsipër pjesën e tyre në shpenzimet e luftës për sa kohë që luftojnë përkrah muslimanëve.
8. Medina duhet të mbesë e shenjtë dhe e paprekshme për të gjithë ata që i bashkohen kësaj marrëveshje. Nëse ka mosmarrëveshje ndërmjet palëve nënshkruese të marrëveshjes, atëherë vetë Muhamedi a.s. duhet të zgjidhë konfliktin.
9. Palët e kësaj marrëveshje duhet të ndërpresin marrëdhëniet tregtare me fisin e Kurejshëve të Mekës (të cilët ishin armiqtë e tyre në atë kohë). Ata duhet të refuzojnë dhënien e çfarëdo ndihme atyre.
10. Secili grup duhet të kontribuojë në mbrojtjen e Medinës në rast të një sulmi të jashtëm në çdo pjesë të qytetit.
11. Kjo marrëveshje do të përkrahë çdo palë që kërkon drejtësi ligjore.

Duke Hyrë Në Nevojtore

بِسْمِ اللَّهِ. اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوْذُ بِكَ مِنَ الْخُبْث وَالْخَبَائِثِ

[Bismil-lah] All-lláhumme inní e údhu bike minel-hubthi vel-habáithi.

Me emrin e All-llahut, O Zot kërkoj mbrojtjen Tënde nga djalli mashkull apo femër dhe nga çdo vepër e ndytë.

Buhariu 1/45 dhe Muslimi 1/283, shtojcën (Bismil-lah) në fillim të hadithit e transmeton Seid ibën Mensuri “Fet-hul-Bari” 1/244.

Duke Dalë Nga Nevojtorja

غُفْرَانَكَ

Gufráneke.

Kërkoj faljen Tënde o Zot.

Autorët e katër Suneneve përveç Nesaiut i cili këtë hadith e transmeton në librin e tij “Amelul-jevmi vel-lejleti” “Zadul-Mead” 2/387.

Sexhde tilaveti – sexhdeja e leximit

Eshtë ajo sexhde e cila zbatohet kur lexohet apo dëgjohet ajeti i sexhdes. Zbatimi i sexhdes së tillë është vaxhib. Këtë sexhde duhet ta zbatojë doemos ai që e lexon ajetin e sexhdes apo e dëgjon. Veprimi i sexhdetu tilavetit ka bazë në hadithin e Pejgamberit (s.a.v.s.), të transmetuar nga Ibn Umeri (r.a.), i cili ka thënë: “Pejgamberi (s.a.v.s.), duke lexuar Kuran, kishte lexuar kaptinën në të cilën kishte sexhde, me ç’rast bëri sexhde dhe ne bëmë sexhde me të…”

Ajetet e sexhdes në Kuran:

1. el-A’raf, 7:206           8. en-Neml, 27:25
2. er-Ra’d, 13:15           9. es-Sexhdeh, 32:15  
3. en-Nahl, 16:50         10. Sad, 38:24  
4. el-Isra, 17:109          11. Fussilet, 41:37
5. Merjem, 19:58          12. en-Nexhm, 53:62
6. el-Haxhxh,22:18       13. el-Inshikak, 84:20
7. el-Furkan, 25:60       14. el-Alek, 96:19

Mënyra e zbatimit të sexhde tilavetit kur nuk jemi në namaz.

Personi i cili duhet të bëjë këtë sexhde duhet të kthehet nga kibla të marrë tekbir, pa i ngritur duart, pastaj të bjerë në sexhde dhe të lartësojë Allahun tri herë (tesbih) e, duke thënë Allahu Ekber, e kryen sexhden. Ruken (kushti kryesor) i kësaj sexhdeje është të vendosurit e ballit në tokë, ndërsa dy tekbiret dhe tesbihu janë sunet. Kjo sexhde mund të zbatohet edhe duke qenë ulur, por më mirë është që të ngrihemi e pastaj të biem në sexhde. Kur ndodh që ajeti, në të cilin ka sexhde, të lexohet në namaz, qoftë me zë apo pa zë, duhet të kryhet sexhdeja e tillë. Kur ndodh që të lexohet ajeti i sexhdes në namaz menjëherë pas fatihasë dhe musaliu mendon të lexojë ende pas ajetit të sexhdes, duhet të shkojë menjëherë në sexhde, pa shkuar fare në ruku, që të kryejë sexhden e leximit e pastaj të ngrihet, të vazhdojë leximin dhe ta kryejë rekatin normal. Po nëse ndodh që ajeti i sexhdes të jetë ajeti me të cilin mendon të përfundojë musaliu leximin në namaz, në këtë rast ai bën ruku dhe sexhde normale dhe, me kryerjen e rekatit, kryhet edhe sexhdeja e leximit.

Disa rregulla që kanë të bëjnë me sexhden e leximit

1. Sexhdeja e leximit është obligim për secilin që e ka detyrim faljen e namazit. Kjo sexhde nuk është obligim të zbatohet nga fëmija, gruaja me menstruacione (hajz) dhe në kohën e lehonisë (nifas).
2. Për zbatimin e kësaj sexhdeje janë të obliguar si lexuesi, ashtu edhe dëgjuesi, pavarësisht nëse dëgjuesi e ka pasur për qëllim dëgjimin e ajetit apo jo.
3. Kur ndodh që lexuesi të lexojë disa herë të njëjtin ajet në të njëjtin vend, ai duhet të bëjë vetëm një herë sexhde. E, nëse ndodh që të njëjtin ajet ta lexojë në disa vende, atëherë duhet bërë sexhde, sa herë që është lexuar ajeti.
4. Po qe se ndodh që ajeti i sexhdes lexohet vetëm me sy ose mendohet, por nuk shqiptohet me gjuhë, nuk kërkohet zbatimi i sexhdes.
5. Kur ndodh që ajeti i sexhdes të lexohet jashtë namazit, kryerja e kësaj sexhdeje mund të shtyhet për më vonë, por më mirë është që ajo të zbatohet menjëherë.
6. Nëse ndodh që sexhdeja e tillë të bëhet obligim për t’u kryer në namaz, atëherë duhet doemos të zbatohet në të njëjtin namaz, pa marrë parasysh se në këtë namaz lexohet pa zë apo me zë. Nëse prishet namazi para se të shkohet në sexhde, mund të kryhet jashtë namazit, meqë, kur është prishur namazi, ka mbetur vetëm recitimi, i cili nuk llogaritet më si recitim i namazit.
7. Nëse e reciton ose e dëgjon duke kalëruar, lejohet të bëhet përkulje në shalë. Nëse e reciton një person i shëndoshë, që është në gjendje të bëjë sexhde dhe nuk e kryen atë gjersa nuk sëmuret, e atëherë nuk është në gjendje ta bëjë, lejohet të bëjë një përkulje dhe nuk obligohet ta përsëritë kur të shërohet, ngase ajo nuk bën pjesë në obligime që duhet kryer menjëherë. Madje, nëse e kryen pas një viti, llogaritet se e ka kryer në kohë, ngaqë nuk është e lidhur për një kohë të caktuar.
8. Nëse e dëgjon ajetin me sexhde nga falësi dhe nuk i bashkohet në namaz ose i bashkohet në rekatin e dytë, sexhden duhet ta kryejë jashtë namazit. Nëse falësi, pavarësisht nëse është imam, muktedi apo falet vetëm, e dëgjon ajetin në të cilin ka sexhde nga dikush që nuk është në namaz, nuk duhet të bëj sexhde në namaz, por pas namazit. Nëse bën sexhde në namaz nuk do t’i llogaritet dhe duhet ta përsëritë jashtë namazit.
9. Nëse e reciton në namaz dikush që falet me imam, kjo sexhde nuk është e namazit, duke pasur parasysh se recitimi i saj nuk ka rëndësi, por është i detyruar të bëjë sexhde pas namazit.
10. Personi memec nuk është i obliguar të bëjë sexhde në bazë të recitimit të një personi tjetër, por është i obliguar të bëjë sexhde, nëse ai vetë reciton ajete të sexhdes.(13)

*musaliu (ai që është duke u falur)

Allahu di me se miri.

Marre nga:http://www.islamgjakova.net/artikulli.php?id=7975

Ruknet e namazit

Janë kushtet, konditat e brendshme të namazit. Nëse ndonjëra prej tyre lëshohet, atëherë namazi duhet përsëritur e, nëse vonohet apo kryhet para kohe ndonjëra, atëherë mund të plotësohet me sexhden e harresës.

Ruknet e namazit janë si vijon:

1. Tekbiri fillestar
2. Qëndrimi në këmbë
3. Leximi i ndonjë pjese të Kuranit
4. Të bërit ruku
5. Të bërit sexhde
6. Të qëndruarit në uljen e fundit.

Vaxhibet e namazit

Janë obligime që duhet të kryhen, por, nëse nuk kryhen mund të përmirësohen duke bërë sehvi sexhde. Vaxhibet e namazit janë si vijon:

1. Tekbiri fillestar të shprehet me fjalën Allahu Ekber
2. Leximi i Fatihasë
3. Sasia e të lexuarit nga Kurani, së paku e një ajeti të gjatë apo tre të shkurtër ose një sureje të shkurtër pas fatihasë,
4. Rradhitja e leximit. Kjo do të thotë të lexohet një herë fatiha e pastaj diçka nga Kuran
5. Të vendosurit e hundës në sexhde bashkë me ballin
6. Të qëndruarit në uljen e parë në namazet që kanë tri e më shumë rekate
7. Leximi i teshehudit në uljen e parë dhe të fundit
8. Të ngriturit pas teshehudit, duke mos u vonuar në rekatin e tretë
9. Të përfunduarit e namazit me selam
10. Të qenët i qetë duke i zbatuar ruknet e namazit
11. Të zbatuarit e rukneve në mënyrë të rregullt
12. Që imami të lexojë në heshtje në namazin e drekës dhe të ikindisë, ndërsa në namazin e sabahut, akshamit dhe të jacisë më zë
13. Që muktediu të heshtë, kur të falet pas imamit. Atij që është duke u falur pas imamit, nuk i lejohet të lexojë fatihanë dhe as suren apo ajetin kur të qëndrojë në këmbë, pavarësisht në është namaz që imami lexon më zë apo pa zë, ndërsa duatë dhe shprehjet e tjera duhet t’i lexojë
14. Duhet që muktediu ta ndjekë imamin dhe nuk lejohet të shkojë para apo të vonohet shumë pas imamit.
15. Të bërit kunut dhe tekbir në namazin e vitrit. Këndimi i duasë së kunutit është sunet, ndërsa të bërit kunut dhe tekbir në namazin e vitrit konsiderohet vaxhib.

Allahu di me se miri.

Marre nga:http://www.islamgjakova.net/artikulli.php?id=7975

Njeriu Shembull a.s. sigurisht që është marrë me sport. Ashtu siç është marrë vet me sporte të ndryshme, gjithashtu ka këshilluar edhe ummetin e tij. Ai thotë se besimtari i fortë dhe i shëndetshëm është më i dashur tek Allahu xh.sh. se sa besimtari i dobët dhe i pafuqishëm. Kur gjatë fëmijërisë shkoi në Medinë që të vizitonte dajën e tij, pati mësuar edhe te notonte, gjë të cilën ua kishte treguar edhe sahabëve të tij. Sportet e përhapura në atë kohë me të cilat merrej edhe  Pejgamberi a.s. dhe të cilat ua rekomandoj edhe shokëve të tij ishin: vrapimi, gjuajtja, përdorimi i shpatës, hedhja e shtizes dhe shigjetes, kalërimi, mundja, ecja.

Marrë/përkthyer nga: http://hikmet.net/rehber-i-ekmel-efendimiz-sallallahu-aleyhi-vesellem-spor-yapmis-midir/

Sipas Pejgamberit tonë (salallahu alejhi ue selam), ushqimi më i pastër me të cilën mund të ushqehet njeriu është ai ushqimi i fituar me duart e tij. Çdo pejgamber ka punuar dhe nuk ka pasur pritshmëri nga njerëzit. Pejgamberët e mëparshëm dhe Pejgamberi i Allahut (salallahu alejhi ue selam) kanë bërë profesione të ndryshme dhe i kanë udhëhequr njerëzit në pika të ndryshme në të njëjtën kohë. Hazreti ishte Idrizi rrobaqepës, Hz. Nuhu lundërtar, Hz. Davudi farkëtar, Hz. Zekerija zdrukthëtar, profesione këto me të cilat njheshin këta pejgamberë. I Dërguari i Allahut (salallahu alejhi ue selam) gjatë fëmijërisë së tij ishte një bari, si i ri dhe në vitet në vazhdim ishte tregtar. Zaten, ajo çfar tërhoqi vëmendjen e Hz. Hatixhes ishte e drejtësia që Pejgamberi a.s. tregoi në tregti, besnikëria, edukata dhe morali i tij. Përveç profetësisë, mund të numërohen profesionet që ai ka bërë, siç janë: udhëheqës i shtetit, komandant i ushtrisë, gjykatës, kryesuesi, mësues, imam, predikuesi, administrator. Megjithatë, përveç të gjitha këtyre, profesioni dhe puna e Atij (salallahu alejhi ue selem) ishte që të  tregojë rrugën për të sjellë njerëzimin në lumturi, për të kujtuar qëllimin e krijimit e për të udhëhequr në rrugën e udhëzimit.

Marrë/përkthyer nga: http://hikmet.net/peygamberimiz-hangi-meslekleri-yapmistir

Abdullah ibni Mes’udi (r.a.), transmeton këtë hadith: “Kur ndodhesh në namaz dhe dyshon në ke falur tre apo katër rekate, ndërsa dominon mendimi se, megjithatë, ke falur katër, duhet recituar teshehhud. Pastaj bëj dy sexhde në ulje para selamit, recito sërish teshehhud dhe jep selam.” (Ebu Davud)

Sehvi sexhdeja (sexhdeja e harresës)

Në terminologjinë e fikhut nënkupton sexhden, kur nga harresa, lëshon, vonon, ose kryen para kohe ndonjë vaxhib të namazit dhe, po ashtu, nëse e vonon apo e kryen më herët ndonjë rukn të namazit. Në këtë rast në uljen e fundit, pasi të këndohet teshehudi, jepet selam nga ana e djathtë, pastaj shkohet dy herë në sexhde duke qëndruar ulur, derisa të lexohen të gjitha ato që duhen lexuar dhe dhe në fund jepet selam. Sehvi sexhdeja është vaxhib (obligim), ngase është paraparë që me të të përmirësohet mungesa në namaz. Kryerja e ibadetit në mënyrë të plotë është farz (obligim i prerë qartazi), ndaj kjo është vaxhib, siç është vaxhib therja e kurbanit për mangësi me rastin e haxhit. Këtë e konfirmojnë hadithet sahih, me të cilët urdhërohet kryerja e sehvi sexhdes. Në esencë, imperativi aludon në obligim.
Nëse falësi e lëshon qëllimisht, pa kurrfarë arsyeje, kjo do të ishte mëkat dhe do të duhej përsëritur namazi, që të përmirësohet mangësia e hasur në të. Obligueshmëria e zbatimit të sehvi sexhdes vlen si për imamin, ashtu edhe për xhematin. Po qe se ndodh që xhemati ta arrijë imamin duke bërë sehvi sexhden dhe, më pastaj, lidhjen pas tij, në këtë rast xhemati nuk e ka obligim zbatimin e sehvi sexhdes. E nëse ndodh që gjatë faljes së xhematit me imam, të paraqitet nevoja për sehvi sexhde, atëherë xhemati e ka obligim t’i bashkëngjitet imamit në zbatimin e sehvi sexhdes ,madje edhe nëse janë pas imamit, pas harresës së tij.

Kur behet sehvi sexhdeja:

1. Kur musaliu harron ose gabimisht e lexon suren para fatihasë. Po që se musaliu ka lexuar suren apo ajetin para fatihasë, e mandej e ka lexuar fatihanë por prapë e ka përsëritur leximin e sures apo ajetit, në këtë rast nuk duhet bëre sehvi sexhde. E nëse nuk e ka përsëritur leximin e sures apo ajetit pas fatihasë, duhet bërë sehvi sexhde, ngaqë leximi i fatihasë para sures është vaxhib e lëshuarja e vaxhibit shkakton sehvi sexhden.
2. Kur musaliu lexon suren dhe harron të lexojë fatihanë apo anasjelltas, lexon fatihanë por harron të lexojë suren, ai duhet të bëjë sehvi sexhde për të kompensuar atë që ka harruar të lexojë.
3. Kur musaliu harron dhe bie në sexhde pa bërë ruku. Nëse ndodh që, pasi të ketë shkuar në sexhde i kujtohet se nuk ka bërë ruku, menjëherë duhet të ngrihet në këmbë, të bëjë ruku e pastaj sexhden. Në këtë rast rekati është i kryer, por duhet bërë sehvi sexhde. Nëse ndodh që kur të ngrihet në rekatin e radhës i kujtohet se nuk ka bërë ruku, në këtë rast duhet ta përsërisë rekatin dhe duhet të bëjë sehvi sexhde.
4. Kur musaliu, nga harresa, ngrihet në rekatin e tretë pa qëndruar në uljen e parë. Nëse musaliut i kujtohet se nuk ka qëndruar në uljen e parë, atëherë ai mund të kthehet dhe të qëndrojë ulur, me kusht që të jetë më afër uljes se sa ngritjes e në këtë rast qëndron ulur dhe nuk duhet të bëjë sehvi sexhde. Nëse i kujtohet kur ngritja e tij është më afër qëndrimit në këmbë, në këtë rast duhet të vazhdojë rekatin e tretë dhe në fund të bëjë sehvi sexhde.
5. Kur musaliu ulet në uljen e parë, por harron të lexojë teshehudin dhe ngrihet në rekatin e tretë. Në këtë rast musaliu vazhdon rekatin e tretë dhe në fund e bën sehvi sexhden.
6. Kur musaliu ulet në rekatin e tretë, duke menduar se është në rekatin e katërt. Kur musaliut t’i kujtohet se është ulur gabimisht, ai duhet të ngrihet menjëherë e, nëse është ndalur sa ka qenë ulur dhe ka qëndruar më pak sesa të thuhet tri herë subhanallah, nuk duhet të bëjë sehvi sexhde e, nëse ka qëndruar më tepër se sa të thuhet tri herë subhanallah, duhet të vazhdojë rekatin e katërt dhe të bëjë sehvi sexhde.
7. Kur musaliu jep selam duke menduar se e ka përfunduar namazin farz. Kur ndodh kjo dhe, ende pa folur asgjë që e prish namazin, pa e lëshuar vendin dhe pa e larguar gjoksin prej kibles, ai duhet ta vazhdojë namazin dhe në fund të bëjë sehvi sexhde.
8. Kur ndodh që musaliu të harrojë dhe në ndonjërin prej rekateve bën vetëm një sexhde e jo dy, siç kërkohet. Në këtë rast musaliu duhet ta vazhdojë namazin, por me kusht që në fund të namazit të bëjë sexhden kaza e pastaj të japë selam dhe të bëjë sehvi sexhden.
9. Kur ndodh që musaliu të harrojë dhe të bëjë tri sexhde ose dy ruku. Në këtë rast duhet të bëhet sehvi sexhde.
10. Kur ndodh që musaliu dyshon në vete dhe nuk e di se sa rekate ka falur. Në këtë rast do të veprojë sipas hamendjes. Nëse ia merr mendja se i ka falur tri rekate dhe duhet ta plotësojë edhe një, vepron kështu, por në fund duhet të bëjë sehvi sexhde.
11. Nëse musaliu dyshon dhe të menduarit e tij zgjat sa kryerja e një rukn, ai duhet të bëjë sehvi sexhde.
12. Kur ndodh që musaliu, nga harresa, ngrihet dhe e shton një rekat në namaz. Nëse i ndodh kjo musaliut dhe i kujtohet duke qëndruar në këmbë apo edhe në ruku, pa e bërë sexhden në rekatin e shtuar, ai duhet të ulet dhe të bëjë sehvi sexhde.
    Shënim: Kur ndodh që musaliu, duke falur namaz farz, ka qëndruar në uljen e fundit, pavarësisht nëse namazi është dy tre apo katër rekat, ai ka dy mundësi:
    a. të kryejë rekatin e tepërt dhe në fund të bëjë sehvi sexhde,
    b. të kryejë edhe dy rekate, në mënyrë që katër rekatet e parë të jenë farz, ndërsa dy të fundit nafile dhe të bëjë sehvi sexhde.
    Po nuk pati qëndruar fare në uljen e fundit, namazi farz duhet të përsëritet, por është mirë që të kryhen edhe dy rekate dhe këto rekate të falura konsiderohen nafile.
13. Kur musaliu harron të bëjë kunut në namazin e vitrit dhe ka shkuar një ruku. Kur të ngrihet musaliu prej rukusë, nuk duhet të bëjë kunut, por duhet të bëjë sehvi sexhde.
14. Kur musaliu harron më shumë se një herë në namaz.
    Shënim: Nëse ndodh që musaliu, nga harresa, të lexojë me zë në namazet që falen pa zë ose anasjelltas, nuk duhet të bëjë sehvi sexhde.

Allahu di me se miri.

Marre nga:http://www.islamgjakova.net/artikulli.php?id=7975

Profeti ynë (salallahu alejhi ue selam) i kushtonte vëmendje pastërtisë dhe rregullit të veshjes. Kur vishte një rrobë të re thoshte:

“O Allah! Falenderimi të takon vetëm Ty, që më dhe mundësinë të vesh këtë rrobë të re. Të lutem Ty që të përfitoj nga të mirat e saj, për të cilat është përgatitur ajo. Të lutem Ty, të më mbrosh nga të këqijat që mund të më vijnë nga përdorimi i saj.”

Ai a.s. shmangej prej veshjeve luksoze dhe israfit (shpenizimi të tepruar) si dhe prej veshjeve që tërheqnin vëmendjen. Ai zgjodhi të ishte njeri në mesin e njerëzve, prandaj veshja e tij ishte e zakonshme (mesatare).

Njeriu shembull, Pejgamberi a.s., ne veshjen e tij zgjodhi thjeshtësinë. Zotëria i Gjithësisë nuk e pëlqente madhështinë dhe të veçohej prej të tjerëve. Por, herë pas here ai mbante rroba të çmuara dhe të bukura. Disa sundimtarë i dërgonin veshje të çmuara si dhuratë Profetit (salallahu alejhi ue sel-lem). Hz. Pejgamberi (salallahu alejhi ue selam) i pranoi dhe nganjëherë i veshi ato.

Prej ngjyrave e pëlqente ngjyrën e bardhë. Për të thoshte: “Ajo është më e bukura ndër ngjyra”.  Ai nuk e pëlqente veshjen e kuqe.

Kur Abdullah Ibn Omeri  erdhi i veshur njëherë në të kuqe, nga qëndrimi i Pejgamberit a.s. kuptoi se ai nuk e pëlqeu atë veshje.

اَللّٰهُ أَعْلَم

‏Allahu di më së miri

Marrë/përkthyer nga: http://hikmet.net/allah-resulunun-giyim-tarzi-nasildi/

Sipas fesë tonë janë disa mënyra për t’u anuluar martesa fetare (niqahu): vendimi i burrit për të shkurorëzuar gruan  e tij, vendimi i gjykatësit për shkurorëzim, apo devijimi nga feja Islame (Allahu na ruajt). Sipas kësaj, në rast se një person nuk mohon se namazi i xhumasë është farz (obligativ), por nuk e zbaton këtë obligim, ky person ështe gjynahqar. Pra nuk është kafir apo murted (i devijuar nga feja) prandaj edhe niqahu i tij nuk prishet. Ndërsa në rast se personi mohon se namazi i xhumasë është farz atëherë prishet edhe niqahu i tij. Në këtë kuptim një grua besimtare muslimane nuk mund të martohet e as të qëndrojë e martuar me një person të besimit tjetër.

Megjithatë duket se kjo pyetje ka rrjedhur nga një shprehje e cila qarkullohen në popull e ku thuhet “Ai i cili pa ndonjë arsye nuk fal resht tre namaze të xhumasë bëhet mosbesimtar”, sqarojmë se një fjali e tillë nuk është e saktë dhe nuk ka një hadith të tillë sipas kritereve të hadithit. Mirëpo në vend të kësaj kemi hadithin “ Ai i cili pa arsye braktisë namazin e xhumasë, zemra e tij do të vuloset” (Muslim, Xhuma 40) apo sipas disa transmetime tjera “nuk do t’i përputhen dy jakat e tij”. Megjithatë një veprim i tillë nuk rezulton në prishjen e niqahut (martesës).

اَللّٰهُ أَعْلَم

‏Allahu di më së miri

Marrë nga: http://hikmet.net/uc-defa-cuma-namazini-terk-edenin-nikahi-duser-deniyor-dogru-mudur/

Këto fjalë i përkasin një dialogu, një marrëveshjeje mes Krijuesit dhe krijesave të Tij, përkatësisht njerëzve. Në këtë dialog pyetet: “A s’jam unë Zoti juaj?” Dhe merret përgjigjja: “Po, Zoti ynë je!”

Kjo çështje ka dy aspekte: 1. Kujt i është bërë kjo pyetje dhe si. 2. Kur është bërë.

Nisur nga aspekti i parë, mund të parashtrohen disa mendime.

1. Fakti që njeriu, ndërsa s’ishte asgjë, mori urdhrin “Bëhu!” dhe iu përgjigj me “Po!” këtij urdhëri, konsiderohet një dialog dhe marrëveshje me vlerë gjenetike, krijimi.

2. Fakti që Zoti i botërave, i cili e edukon çdo gjë duke e shtyrë drejt një përsosjeje, ndërsa njeriu ende ndodhej në trajtë grimcash në botën e atomeve, madje edhe përtej saj, iu drejtohet atyre grimcave duke ua mundësuar të ndiejnë kënaqësinë për t’u bërë njeri dhe u kërkon një fjalë e një betim, konsiderohet akti sipas të cilit çdo grimcë, duke marrë mbi supe një barrë shumë më të rëndë se mundësitë e veta, i përgjigjet pozitivisht propozimit për krijim të Zotit të vet.

Dialogu ose marrëveshja me propozim dhe pranim e supozuar të jetë bërë në dy trajtat e parashtruara më lart, duket se nuk është bërë me anë të fjalëve dhe shprehjeve. Nisur nga kjo, një pjesë komentuesish (specialistësh të tefsirit) të Kur’anit e kanë parë këtë marrëveshje si një marrëveshje metaforike – analogjike.⁽¹⁾ Me fjalë të tjera, sikur ashtu është thënë, sikur ashtu është dhënë përgjigje dhe sikur marrëveshja bart një vlerë juridike; nuk është një akt i bërë me fjalë ose me shkrim.

Në të vërtetë, arritja në një konkluzion të tillë pa marrë parasysh indeksin “pyetje-përgjigje” të Zotit, i cili zotëron mundësitë e një mijë e një lloj pyetjesh dhe e një mijë e një lloj përgjigjesh, është një punë e nxituar. Kur të jetë vendi, edhe për këtë do të bëjmë fjalë.

3. Një kërkesë vendimi dhe një marëveshje dëshmimi e tillë është identitet i faktit që njeriu ta ndiejë vetveten dhe që ta kuptojë se s’është gjë tjetër veç vetes së vet, se përfaqëson një intuitë vetveteje, të vërtetën ” Kush njeh vetveten, njeh Zotin”, është të vihesh të vështrosh një pasqyrë cilësie, të bëhesh dëshmitar i hojëzimit, kësaj rruge, i të vërtetave shumëngjyrëshe që reflektohen në vetëdijën tënde e ta shpallësh këtë dëshmi. Ç’e do se kjo kërkesë dhe ky pranim, kjo dhënie-marrje fjale e ky urdhërim e përgjigje nuk janë mjaft të qarta e që mund të ndihen menjëherë. Ndoshta janë nga gjërat që ndihen pas shumë paralajmërimesh e tërheqjesh vëmendjeje; edhe rëndësia dhe vlera e veprimtarisë orientuese nga ky moment zë fill.

Vetja, vetvetja e njeriut ose ego-ja që i është dhënë si amanet njeriut, i është dhënë me qëllim që ta njohë dhe pohojë ekzistencën e lartë, sublime të Krijuesit. Fundja, qëllimi i ekzistencës së njeriut është identitet i kësaj njohjeje dhe pohimi. Për rrjedhojë, njeriu, ashtu siç me ekzistencën e vet tregon për ekzistencën e Tij dhe me atributin e vet për atributet e Tij, ashtu edhe me mangësitë e veta tregon për përsosmërinë e Tij, me nevojëtarinë e vet, për faktin se Ai është absolutisht i pasur e s’ka nevojë për asgjë, me dobësinë dhe cinizmin e vet, për pushtetin dhe bujarinë e Tij. Kjo është bujaria e parë dhe dhurata e parë. Kurse aftësia njohëse dhe konceptuese që përbëjnë domosdoshmëri të bujarisë dhe dhuratës së parë, janë pohimi dhe shpallja e Krijuesit të Lartë, ekzistenca e të Cilit – në saje të aftësisë njohëse e konceptuese që iu falën njeriut – ndihet në ekzistencën e çdo qenieje, nuri, bukuria e të Cilit ndihet në çdo dritë. Dhe kjo është dialogu ose marrëveshja njohëse mes Krijuesit dhe krijesës njeri.⁽²⁾

Kjo marrëveshje, në përfundim të kuptimit – nga ana e krijesës – të brendisë së librit të mrekullueshëm të shkruar prej Fuqisë dhe Vullnetit Hyjnor dhe konceptimit të të fshehtave të rrjeshtave ku përshkruhen ngjarjet, dukuritë dhe ndodhitë, është, pothuajse, si një kërkesë dhe pranim.⁽³⁾

4. Kjo marrëveshje dhe pyetja-përgjigjja brenda saj nuk duhet të mendohen materialisht dhe nuk duhet të vlerësohen materialisht. Zoti (Xh.Xh.) u jep urdhëra të gjitha krijesave sipas veçorive të tyre të posaçme dhe po kështu ndien zërat dhe thirrjet që ngrihen prej krijesave, i kupton ato dhe i pranon si të jetë vendi e ua realizon. Po qe se do ta shprehnim këtë me terminologjinë e të folurit material, do të thoshim se Allahu (Xh.Xh.) që kupton çdo thënie të qenieve të cilat, ashtu si dhe njeriu, e shprehin mendimin e tyre me anë të gjuhëve dhe dialekteve të ndryshme, në të njëjtën kohë u jep urdhëra atyre dhe ua tregon të vërtetat po ashtu, me gjuhë dhe dialekte të veçanta sipas popullatës përkatëse. Në të njëjtën mënyrë Ai e trajton njeriun dhe gjithësinë, merr fjalë prej krijesave, bisedon dhe lidh marrëveshje me ta. Kësaj i thuhet “të folurit me fjalë”.⁽⁴⁾ Veç kësaj, Zoti ka edhe mënyra të tjera të foluri, nga frymëzimi drejtuar kafshëve gjer te trajta e komunikimit hyjnor për të cilën janë të denjë engjëjt, mënyra, këto, që janë variacione më vete të të folurit në vetvete, pa fjalë ose të të folurit jomaterial.⁽⁵⁾

Kjo mënyrë e të folurit (jomaterial) e Zotit, megjithëse përshkohet në një mjedis e në një kuadër tepër të gjerë, nga frymëzimet që vijnë në zemrën e njeriut e gjer te bota engjëllore, për shkak se çdo kuadër e mjedis e ka krejt të veçantë mënyrën e komunikimit, domethënë “dhënie-marrjes”, është e pamundur që një mjedis apo kuadër të dëgjojë apo përcaktojë (interceptojë) mesazhet që shkojnë nëpër mjediset e tjera, zërat dhe shprehjet e lartësuara prej atje.

Ç’është e vërteta, pretendimi ynë se mund të dëgjojmë çdo gjë, është një opinion shumë i gabuar. Sot, më në fund, e kemi të qartë se nga gjërat që mund të dëgjohen, ne dëgjojmë vetëm disa për milion dhe, nga gjërat që mund të shihen, po aq. Kjo do të thotë se bota që shohim e dëgjojmë ne, në raport me botërat që s’i shohim e s’i dëgjojmë, është një hiç.

Nisur nga kjo, është krejt e pamundur që me kriteret dhe etalonet tona të vockëla të rroken dhe përcaktohen e folura e Zotit me molekulat, urdhërat për sistemet, zbërthimet dhe analizat të cilat kryhen në dimensione shumë të larta.

Allahu (Xh.Xh.) do të bëjë marrëveshje me molekulat, do të bëjë marrëveshje me qelizat, do të bëjë marrëveshje në botën e atomeve, në barkun e nënës, në periudhën e fëmijërisë, por të gjitha këto, brenda kritereve tona, ne kurrë nuk do të mundim t’i rrokim dhe përcaktojmë hapur. Sidomos në se ky dialog dhe kjo marrëveshje bëhen me shpirtin e njeriut dhe me ndërgjegjen si një mekanizmë e shpirtit…

Shpirti i njeriut është një qenie e pavarur dhe kjo specifikë tashmë është ndriçuar aq sa të mos lejë vend për debatim. Parapsikologjia me degët e saj që e ka rrethuar gjithë botën shkencore, e ka shndërruar sot në të tillë temë kureshtare shpirtin me ekzistencën, funksionet, dëshirat dhe shpresat, sa që s’ka mbetur sallon mondan e katedër shkencore pa bërë fjalë për të. Me që tjetër herë kemi qëndruar mbi shpirtin si temë krejt më vete e të pavarur, tani do të prekim vetëm aspektin që ka lidhje me çështjen tonë.

Me që shpirti, para se të hyjë në trupin e njeriut, zotëron, në një kuptim, cilësi mbikohore, pyetje-përgjigjen si marrëveshje, të bërë në ato kushte, do ta kemi krejt të pamundur për ta konceptuar brenda kritereve tona të të kuptuarit e të të riprodhuarit. Po, shpirti flet ngjashëm me të folurit e të dëgjuarit në ëndrra, merr e jep lajme pa pasur nevojë për dridhjet zanore, ashtu siç ndodh në telepati. Kjo e folur e veçantë do të regjistrohet në shirita të posaçëm, do të ruhet në kaseta të posaçme dhe, kur të jetë vendi, do të dalë në shesh duke iu drejtuar në mënyrën e posaçme për të; do të flasë duke përdorur gjuhën e vet dhe prapë, me anë të thirrjeve të posaçme për personin e vet, do të dalë në shesh.

Pra, shpirtrat u thirrën në “tavolinën e bisedimeve” ⁽⁶⁾ për të bërë një marrëveshje me Zotin e tyre. Me që mjedisi i atyshëm s’ishte material, e panë çdo gjë krejt hapur dhe thanë “Po!” dhe e nënshkruan marrëveshjen. Vetëm se një pjesë njerëzish që ndodhen me shumicë në ditët tona, për shkak se nuk e njohën fare kapitullin mbi ndërgjegjen të librit të shpirtit, nuk rastisën në një marrëveshje dhe në një nënshkrim të tillë. Dhe as që patën mundësi të rastisnin, sepse as i kishin hedhur ndonjëherë sytë asaj bote, as kishin bërë ndonjë kërkim rreth saj. Në të vërtetë, ja ky ka qenë libri i pafjalë që kanë dashur të lexojnë Kanti duke hedhur pas shpine të gjitha librat e shkruara mbi përshkrimin dhe përkufizimin e Zotit dhe Bergsoni duke i kthyer shpinën universit material. Shpirti duhet të dëgjohet, duhet t’u vihet veshi frymëzimeve të shpirtit, duhet të ngrihet laboratori për të kuptuar gjuhën e ndërgjegjes dhe në indeksin e reflektuar në vetëdijë duhen bërë përpjekje për të parë fytyrën e së vërtetës.

Ky libër është, i vetëm, dëshmitari më i pagabueshëm i të vërtetës së lartë dhe “pala” ose subjekti që ka hedhur nënshkrimin në marrëveshje, mirëpo nuk është fort e lehtë t’ua tregosh këtë gjë atyre që janë të privuar prej dëshirës dhe zellit për ta mësuar këtë gjuhë!

Në se kokat do të mund të pastroheshin prej kufizimeve, njeriu do ta dëgjonte dhe shihte ndërgjegjen e vet duke i thënë “po” kësaj marrëveshjes së parë. Në të vërtetë, ky është edhe synimi i meditimeve dhe kërkimeve objektive e subjektive: të shpëtohet mendja prej ideve fikse, t’i fitohet liri mendimit dhe, me anë të objektivit të mendimit të lirë, të bëhen përpjekje për t’u lexuar këto shkrime të imta që ndodhen në ndërgjegje. Ka sa e sa njerëz që e kanë mësuar veten të shohin, kësaj rruge, në thellësitë e zemrës, të cilët e kanë krejt të pamundur t’i gjejnë në ndonjë libër ato ç’ka kanë gjetur e përftuar me anë të vëzhgimit të brendshëm dhe me anë të ndjenjave të brendshme. Edhe simbolet dhe shenjat e librave hyjnorë vetëm nën këtë objektiv shfaqen me tërë gamën e ngjyrave të posaçme vetëm për ta. Kurse ata që s’mundin ta shohin këtë horizont e që s’munden ta kapërcejnë vetveten, kurrë s’do të mund të kuptojnë gjë nga kjo.

Dhe tani le të vijmë te aspekti i dytë i çështjes. Kur u bë, vallë, kjo marrëveshje? Le të parashtroj menjëherë se, në lidhje me këtë, është mjaft e vështirë të tregohet ndonjë gjë në trajtën e ajetit kur’anor apo hadithit, porosive profetike. Por është e mundur të bëhet fjalë për disa shprehje të disa komentuesve të Kur’anit.

Kjo kërkesë dhe pranim ka ndodhur gjatë udhëtimit të spermës në mitër. Ka ndodhur kur fetusi ka marrë trajtë njerëzore. Ose ka ndodhur kur fëmija është maturuar dhe është bërë i vetëdijshëm për qenien e vet… (?!)

Të gjitha këto lloj konsideratash kanë metodën dhe rrugën e vet të apologjisë. Por ç’e do se është mjaft e vështirë të tregosh ndonjë shkak serioz për të parapëlqyer njërën prej tyre ndaj të tjerave ose për ta pranuar si prioritare ndonjë tjetër specifikë ndaj tyre.

Kjo marrëveshje mund të jetë bërë në botën e shpirtrave, por edhe në një botë tjetër, ku shpirti të ketë kaluar në marrëdhënie me atomet e veta. Mund të ketë ndodhur në cilëndo prej periudhave të zhvillimit embriologjik ose edhe në një prej etapave të zhvillimit të fëmijës gjer në periudhën e maturisë së plotë…

Allahu (Xh.Xh.) që u flet bashkërisht të djeshmes e të sotmes e që i dëgjon të djeshmen e të sotmen bashkërisht, mund ta ketë bërë këtë marrëveshje në secilën ose në të gjitha këto periudha bashkë. Ne jemi kah e dëgjojmë këtë zë që vjen nga thellësitë e ndërgjegjes dhe e ndiejmë zemrën të aftë për të dëshmuar për një bisedë dhe marrëveshje të tillë.

Por ç’e do se, ashtu siç stomaku e tregon urinë me gjuhën e vet të posaçme, ashtu siç trupi flet me gjuhën e tij të posaçme për vuajtjet dhe dhimbjet, edhe ndërgjegjja bën fjalë për marrëveshjet duke përdorur gjuhën e vet të posaçme, duke i ndejtur besnik terminologjisë së vet; ndërgjegjja rënkon për shkak të dhimbjeve e anktheve që ndien, rropatet për t’i mbetur besnik fjalës së dhënë dhe u jep vazhdimësi emocioneve të veta në trajtën e një dallgëzimi të pandërprerë. Kur, si një fëmijë, me rënkimet e veta tërheq vëmendjen, e konsideron veten fatbardhë e të lumtur, kurse atëherë kur nuk mundet ta tregojë hallin e vet, kur nuk gjen dot dikë që t’ia shohë hallin, përpëlitet në dëshpërim.

Zemra që është një pasqyrë e shkëlqyer e aftë të pasqyrojë të vërtetën më të lartë, ç’bibliotekë e pasur që është, ç’fletore e shkëlqyer që është, ç’kuti ruajtëse e përsosur që është! Por vetëm në sytë e nxënësit që kupton prej saj!..

[1] Në origjinal: Istiare-i temsilijje.
[2] Në origjinal: Elestu ve bela.
[3] Në origjinal: Ixhab ve kabul.
[4] Në origjinal: Kelam-i lafzi.
[5] Në origjinal: Kelam-i nefsi.
[6] Në origjinal: Elest bezmi. Ne po e përkthejmë në përshtatje me koncepsionin e sotëm.

Shumë herët, kur ideja e eterit që ndodhej kudo dhe që ishte diçka shumë e imtë, e parashtruar me lëkundje nga Hugensi, u mbështet po kështu nga J. Clark Maxwell, ideja e boshllëkut absolut u harrua. Maksuelli thoshte se, pas vërtetimit të ekzistencës së dukurive elektromagnetike brenda hapësirës, ka nevojë për një mjedis ndërmjetës si eteri. Nga makrobota në mikrobotë, çdo gjë lëviz brenda në eter. Si rezultatin e parë të këtij zbulimi, Maksuelli pretendonte se valët e dritës s’janë gjë tjetër veçse valë elektromagnetike, për pasojë, edhe drita është një dukuri elektromagnetike. Në të vërtetë, ky zbulim ishte hapi i parë që çonte në unitetin e dukurive natyrore.

Në të vërtetë, para Maksuellit, edhe Faradei pati njoftuar se ngarkesat elektromagnetike nuk mund të lëvizin dhe nuk mund të bëhen aktive në hapësirë boshe, prandaj kanë nevojë për një mjedis ndërmjetës. Pastaj, me ligjet që zbuloi, njoftonte se këto ngarkesa lëvizin në formën e rrymave valore transversale dhe, njëlloj si drita, reflektohen dhe thyhen. Kurse Maksuelli pretendonte se drita është një valë relativisht e shkurtër. Më vonë, pas shumë eksperimenteve, Hertz-i e vërtetoi teorinë e Maksuellit. Ai provoi brenda një dhome se rryma elektrike e formuar në një skaj të dhomës shkakton rryma në një qark elektrik në një skaj tjetër të dhomës pa pasur asnjë lloj lidhjeje me të dhe se valët në fjalë kanë shpejtësi të barabartë me shpejtësinë e dritës. Pastaj këto valë u quajtën “valët Herc”. Në të vërtetë, me këtë zbulohej esenca e radios dhe e telefonit pa tel që njihen dhe përdoren sot nga të gjithë.

Pas sundimit për një kohë të gjatë të idesë së eterit, Morley dhe Michelson deshën ta provonin eksperimentalisht ekzistencën e eterit dhe menduan kështu: në qoftë se nga një aparat që ndodhet në një pikë të caktuar të tokës, dërgohen në të njëjtin çast valë të reflektueshme në drejtim të kahjes së lëvjzjes së tokës dhe pingul me të, do të ktheheshin në pikën e nisjes jo në të njëjtën kohë. Më shpejt do të kthehej vala që nuk lëvizte në kahje të kundërt me lëvizjen eterit, pra, që nuk do të pengohej nga eteri. Por valët u kthyen në të njëjtën kohë duke treguar, me këtë, se nuk ekzistonte ndonjë lëndë e padukshme e quajtur eter! Edhe pse u përsëritën eksperimentet duke dyshuar në rezultatet e para, të gjitha rezultatet e mëpasme treguan të njëjtën gjë. Pra, për kalimin e valëve të radios nga një vend në një tjetër nuk ishte nevoja e një lënde ose mjedisi të ndërmjetëm.

Pati nga ata që e kundërshtuan këtë rezultat negativ. Nga këta, Lorenci, duke u mbështetur në parimin sipas të cilit trupat humbin në amplitudë në drejtim të lëvizjes, thoshte se kjo gjendje ishte edhe në eksperimentet dhe provat e Michelsonit dhe përpiqej ta vërtetonte matematikisht se të dyja valët ktheheshin në pikën e nisjes në të njëjtin çast. Për atë kohë dhe për ato kushte, ky kundërshtim ishte mjaft i arsyeshëm. Ndërkaq, ishte dhe është mjaft e rëndësishme të kuptohet se ç’gjë kishte provuar Michelsoni dhe se për çfarë e kishte fjalën Lonenci kur thoshte se eteri ekziston.

Njëri nga këta, duke thënë se s’ka eter pas provave dhe eksperimenteve që kishte bërë, gjithsesi e kundërshtonte ekzistencën e eterit duke e përfytyruar atë si një trup të ngurtë. Të paktën, ai e pranonte eterin si një lëndë që i ngjante ajrit, me natyrë si të atmosferës, mendonte se kjo lëndë e rrjedhshme e rrethonte tokën dhe lëvizte bashkë me të dhe provat dhe eksperimentet i bënte brenda një “eteri” të tillë të përfytyruar.

A nuk mund të ishte, vallë, gjëja që i thoshin eter, një gjë tej lëndës, si antilënda, antiprotoni, antineutroni, etj., për të cilat na flitet sot e me të cilat përvijohet një botë tjetër, e kundërt me botën tonë?

Mbetet të themi se edhe sikur të mos ketë për eterin një konkluzion pro të mbështetur në vëzhgim dhe eksperimentim, ne s’kemi ende sot njohuritë e duhura për të thënë me një të rënë të lapsit se eter nuk ka!

Mrekullia e miraxhit

Në ajetin 1 të sures Isra thuhet: “Allahu që e çoi një natë robin e vet (Muhammedin), për t’i treguar disa prej provave tona, nga Mesxhidi Haram në Mesxhidi Aksa, mjedisin e të cilës e kemi begatuar, është i pastër prej atributeve të mangëta. Pa dyshim, Ai është Semi dhe Basir!”

Kurse në ajetet 8-11 të sures Nexhm, duke aluduar për ngjarjen e miraxhit, thuhet: “Pastaj u afrua dhe u var sa largësia prej dy harqesh ndoshta më afër. Dhe (Allahu) ia zbuloi robit të vet ç’kishte për t’i zbuluar. Dhe zemra (e Muhammedit) nuk i përgënjeshtroi ato që ia panë sytë…” Ndërkaq, në librat e hadithit flitet me hollësi mbi këtë udhëtim të shenjtë.

Allahu, i cili, me hyjnitetin e tij, ua ndryshon përmbajtjen dhe cilësinë trupave materialë, masivë e të patejdukshëm duke i bërë, si shpirti, të tejdukshëm e të aftë për të kapërcyer pengesat dhe kufizimet e ligjeve të natyrës, e ka favorizuar të dërguarin e vet, Muhammedin, me audiencën e tij hyjnore duke i dhuruar mundësinë për ta parë. Në udhëtimin e miraxhit si një fryt dhe përfundim i të qenit rob i Zotit dhe i adhurimit ndaj Tij, Profeti, duke i kapërcyer ligjet dhe shkaqet e natyrës, duke i kaluar pengesat njerëzore, ka kapërcyer me një lëvizje largësi të pallogaritshme duke i përdorur yjet dhe sistemet yjore si shkallë, ka lënë pas dimensionet-pengesë për ta parë Zotin dhe, nga pozicioni ku ka arritur trupërisht dhe shpirtërisht, e ka parë Zotin. Eshtë përshëndetur me profetët, i ka parë engjëjt, i ka soditur xhennetin dhe bukuritë e tij, xhehennemin dhe pamjen tronditëse të tij.

Pasi u ngjit në audiencën hyjnore me qëllim për t’ia treguar bashkësisë së tij çështjet që i duheshin treguar duke i parë vetë me sy dhe në mënyrë ngopëse, për të na i përcjellë neve gjërat që i besojmë si të fshehta, si vëzhgime të tij, për më tepër, për ta parë Allahun dhe për të na thënë neve “është” duke u mbështetur te vëzhgimi i vet, për t’i parë dhe njoftuar botën engjëllore, engjëjt, xhennetin dhe xhehennemin; pasi e soditi xhennetin, me një orë soditje të të cilit nuk mund të barazohen një mijë vjet jetë të tokës dhe pasi u nderua me vëzhgimin e Bukurisë hyjnore, me një çast vëzhgimi të së cilës nuk mund të barazohet jeta parajsore, Profeti u kthye në tokë në një kohë kur mbi të provoheshin të gjitha llojet e torturave ndërsa ai përpiqej t’i kuptonte dhe t’ua tregonte edhe të tjerëve të gjitha të vërtetat e çështjeve që kishin lidhje me Kur’anin dhe cilësitë e tij metaforike, kuptimet dhe urtësitë e adhurimeve, ta plotësonte detyrën e tij profetike për ta shpëtuar ummetin, bashkësinë e tij nga errësira e për ta nxjerrë në dritë. Duke u kthyer në tokë, Profeti ka sjellë edhe namazin si dhuratë për muslimanët. Kaq mundëm të thoshim gjer këtu për këtë mrekulli ose një tërësi mrekullish. Hollësitë janë në veprat e ndritshme të hadithit.

Mrekullia e ndarjes së hënës në dy pjesë

Abdullah b. Mesud tregon:

Një herë, ndërsa ndodhesha me të Dërguarin e Allahut në Mina, papritmas hëna u nda në dy pjesë: njëra pjesë në këtë anë të malit, tjetra, në anën tjetër. Para kësaj ngjarjeje, i Dërguari i Allahut na tha:

“Jini dëshmitarë!”[1]

Begatimi i të ngrënave

Enes b. Malik tregon:

Ebu Talha i tha Ummu Sulejmes: “Unë e dëgjova të Dërguarin e Allahut të fliste me zë të dobët dhe e kuptova se është i uritur. A ke ndonjë gjë për të ngrënë me vete?” Ummu Sulejm iu përgjigj “po” dhe nxori një copë bukë elbi. Këputi një copë nga buka, e mbështolli dhe ma futi nën rrobë. Pastaj më dërgoi te i Dërguari i Allahut. Unë e gjeta të Dërguarin e Allahut tek po rrinte në faltore me shokët. Unë zura vend. I Dërguari i Allahut më pyeti:

“Ebu Talhai të dërgoi ty?”

“Po!” – I thashë.

“A për të ngrënë?”

“Po!” – Iu përgjigja. Atëherë, i Dërguari i Allahut u tha të pranishmëve “ngrehuni” dhe vetë eci para. Edhe unë dola para dhe arrita i pari te Ebu Talhaja për ta lajmëruar. Ebu Talha i tha Ummu Sulejmes:

“O Ummu Sulejme, i Dërguari i Allahut po vjen me shokët, kurse ne s’kemi aq gjë sa për t’i ushqyer dhe ngopur ata!”

Ummu Sulejme tha:

“E dinë Allahu dhe i Dërguari i Tij!”

Ebu Talha doli dhe e priti të Dërguarin e Allahut dhe, pastaj, së bashku u futën në shtëpi. I Dërguari i Allahut i tha Ummu Sulejmes:

“Ç’të kesh, nxirre, o Ummu Sulejme!”

Ai e solli bukën dhe i shtroi sipër gjalpë nga tullumbi. I Dërguari i Allahut bëri një lutje për bukën. Pastaj i tha Ebu Talhait:

“Thuaju dymbëdhjetë vetëve të hyjnë!”

Ebu Talhai futi brenda dymbëdhjetë vetë. Ata hëngrën, u ngopën dhe dolën.

Pastaj i Dërguari i Allahut i tha sërish Ebu Talhait:

“Thuaju dymbëdhjetë vetëve të hyjnë!”

Ebu Talhai futi brenda dymbëdhjetë vetë të tjerë që hëngrën, u ngopën dhe dolën.

Kështu, me radhë, të gjithë shokët hëngrën dhe u ngopën. Ata ishin rreth shtatëdhjetë-tetëdhjetë vetë![2]

Në një rrëfim të Buhariut dhe Muslimit, Abdurrahman b. Ebu Bekr tregon:

Gjatë një ekspedite, ishim njëqind e tridhjetë vetë bashkë me të Dërguarin e Allahut. Ai na pyeti:

“A ka ndokush nga ju ndonjë gjë për të ngrënë?”

Dikush nga ne kishte miell. Menjëherë zumë brumë. Ndërkaq, një idhujtar shtat gjatë me një tufë dhen u afrua tek ne. I Dërguari i Allahut e pyeti:

“Për t’i shitur i ke, apo për t’i falur?”

Burri iu përgjigj:

“Jo, për t’i shitur!”

Ne blemë një dele. Delen e therëm dhe i Dërguari i Allahut urdhëroi t’i skuqej mëlçia. Pastaj i Dërguari i Allahut i dha secilit nga tg njëqind e tridhjetë vetët një copë nga mëlçia e pjekur dhe la mënjanë edhe për ata që s’ndodheshin aty. Pastaj mishin e gatuar e ndau në dy çanakë. Të gjithë hëngrëm dhe u ngopëm, kurse enët vazhdonin të rrinin plot sikur s’ishin prekur fare!

Sipas rrëfimit të Xhabir b. Abdullait te Buhariu, një gjë e ngjashme ka ndodhur edhe gjatë luftës së Hendekut. Njerëzit që hëngrën atë radhë ishin një mijë.[3]

Mrekullitë me ujin

Ndërsa ndodhej në Zerva së bashku me shokët, i Dërguari i Allahut kërkoi një enë ku të kishte ujë. Ai fudi dorën në enë dhe veç kur nga gishtat e tij filloi të rrjedhë ujë. Të gjithë shokët morën abdest.

Rrëfyesi i kësaj ndodhie e kishte pyetur Enes b. Malikun, të cilin e thërrisnin edhe me pseudonimin Ebu Hamza:

“Sa vetë ishin, o Ebu Hamza?”

“Rreth treqind vetë!” – I ishte përgjigjur ai.

Edhe në Hudejbije ndodhi që shokët t’i ankoheshin të Dërguarit të Allahut për mungesë uji. Ai nxjori atëherë një shigjetë dhe ua dha shokëve duke u thënë që ta ngulnin në burimin Themed. Vallahi, uji i burimit filloi menjëherë të gurgullojë dhe ashtu vazhdoi gjersa të gjithë shokët pinë, u ngopën dhe u kthyen.[4]

Shërimi i të sëmurëve dhe i të plagosurve

Siç na përcjellin Buhariu dhe Muslimi, në Hajber, i Dërguari i Allahut pyeti:

“Ku është Ali b. Ebu Talibi?”

Shokët iu përgjigjën:

“O i Dërguari i Allahut, ai është i sëmurë nga sytë!”

“Dërgojini menjëherë fjalë të vijë!” – Urdhëroi i Dërguari i Allahut.

Aliu erdhi. I Dërguari i Allahut ia fërkoi sytë me gishtërinjtë të lagur me pështymën e vet duke i bërë një lutje. Aliut iu shëruan sytë aty për aty! Madje i dukej se s’kishte pasur dhimbje fare![5]

Osman b. Hunejf tregon:

Te i Dërguari i Allahut erdhi një burrë i verbër dhe i tha:

“O i Dërguari i Allahut, a po lutesh për mua të më hapen sytë?”

I Dërguari i Allahut i tha:

“Po deshe, le ta shtyjmë këtë lutje sepse kjo do të ishte më e dobishme për ty në jetën tjetër, por, po deshe, e bëjmë!”

I verbëri i tha:

“Lutiu Allahut, o i Dërguari i Allahut!”

Dhe i Dërguari i Allahut mori abdest mirë e mirë, fali dy reqate namaz dhe ia mësoi të verbërit lutjen që duhej të bënte gjersa t’i shëroheshin sytë. Ai veproi siç u porosit dhe u shërua.[6]

Njohja e Profetit nga kafshët

Duke u nisur për në hixhret, Profeti qe fshehur në një shpellë së bashku me Ebu Bekrin. Atëherë, një merimangë e kishte mbyllur hyrjen e shpellës duke thurur një pezhishkë që zinte tërë hyrjen. Dhe politeistët që i kërkonin të dy shokët gjithandej, patën ardhur edhe te hyrja e asaj shpelle, por, kur patën parë se hyrja e saj ishte e zënë e gjitha me një pezhishkë merimange, patën kujtuar se aty s’mund të kishte hyrë njeri dhe qenë kthyer.[7]

Xhabir b. Abdullah tregon:

Gjatë një ekspedite ishim bashkë me të Dërguarin e Allahut dhe ecnim krah për krah. Ndërkaq, deveja ime mbeti pas.

I Dërguari i Allahut u kthye dhe e nxiti devenë time për të ecur më shpejt. Deveja u hodh para dhe nisi të ecte aq shpejt, sa, për t’i dëgjuar fjalët e të Dërguarit të Allahut, tashmë më duhej t’ia shtrëngoja frerët që të ecte më ngadalë, por, prapëseprapë, s’e ndaloja dot![8]

Enes b. Malik tregon:

Një grua çifute prej Hajberi i solli të Dërguarit të Allahut një qengj të gatuar por të helmuar dhe ai hëngri. Pastaj gruaja u suall para të Dërguarit të Allahut dhe ai e pyeti se pse e kishte bërë këtë.

“Desha të të helmoj që të vdesësh!” – I tha gruaja.

“Allahu s’të lëshon ty mbi mua që të më bësh keq!” – Ia ktheu i Dërguari i Allahut.[9]

Kurse në rrëfimin e Ebu Davudit shënohet se vetë shpatulla e qengjit tregoi se ishte e helmuar.[10]

Hz. Aisheja tregon:

Në dhomën e të Dërguarit të Allahut kishte një zog që, kur dilte ai jashtë, këndonte, luante, lëvizte andej-këtej, por, kur i Dërguari i Allahut hynte brenda, qetësohej dhe nuk bënte zë fare që të mos e shqetësonte.[11]

Enes b. Malik tregon:

I Dërguari i Allahut ishte më i bukuri, më bujari dhe më i guximshmi i njerëzve. Një natë, popullsia e Medines u tremb me të vërtetë dhe disa njerëz shkuan në drejtimin nga vinte zëri. Ndërkaq, i Dërguari i Allahut që kishte shkuar para tyre, po kthehej. Kishte hipur mbi një kalin e pashaluar të Ebu Talhait dhe po u thoshte njerëzve:

“Mos u frikësoni, mos u frikësoni!”

Kurse Ebu Talhait i tha se e kishte kapur kalin në revan. Ai kalë njihej si i pashtruar. Mirëpo atë ditë e pas u bë i urtë e i shtruar.[12]

Dëshmimi i maleve dhe gurëve për Profetin

Hz. Xhabiri tregon:

I Dërguari i Allahut na tha: “Njoh në Mekë një gur që, para se të bëhesha profet, më përshëndeste. Unë edhe tani e njoh mirë atë!”[13]

Abdullah b. Mesud tregon:

“Kur hanim gjellë bashkë me të Dërguarin e Allahut, dëgjonim se si gjella e madhëronte atë!”[14]

Muslimi na përcjell prej Ebu Hurejres:

I Dërguari i Allahut, Ebu Bekri, Omeri, Osmani, Aliu, Talhai dhe Zubejri ndodheshin në majë të malit Hira. Ndërkaq, mali nisi të dridhej (nga gëzimi ose dashuria). Atëherë, i Dërguari i Allahut iu drejtua malit me këto fjalë:

“Qetësohu, Hira, se mbi ty është një profet, një besnik dhe një dëshmor!”[15]

Mbrojtja e Profetit si një mrekulli

Sipas rrëfimit të Xhabir b. Abdullait që pati marrë pjesë në ekspeditën Dhatur Rika, në kthim, Profeti pati dhënë pushim diku rreth një oazi, pati zbritur nga kali dhe, si të tjerët që ishin shpërndarë nën hijet e pemëve, qe shtrirë nën një pemë për të pushuar pasi e kishte varur shpatën në një degë të saj. Xhabiri thotë se kishin pak që i kishte zënë gjumi kur kishin dëgjuar zërin e Profetit që po i thërriste. Ata ishin ngritur dhe kishin shkuar pranë Profetit. Pranë tij kishin gjetur një arab beduin. Profeti u kishte treguar se ç’i kishte ngjarë me beduinin.

“Kur unë po flija, ky beduin arab kishte ardhur, kishte rrëmbyer shpatën time prej dege dhe, sapo e nxirrte nga milli, mua më doli gjumi. Në dorë mbante shpatën time të zhveshur! Ky më tha:

“A po ke frikë nga unë tani?”

Unë iu përgjigja:

“Jo, nuk kam!”

“Po kush do të të mbrojë tani nga goditja ime?” – Më pyeti ky.

“Allahu do të më mbrojë!” – I thashë unë. Atëherë, Xhebraili e goditi me një grusht në gjoks këtë, kështu që i ra shpata nga dora. Unë e rrëmbeva shpatën dhe i thashë:

“Po ty, kush do të të shpëtojë tani prej meje?”

“Askush s’më shpëton dot!” – Më tha ky beduin.”[16]

Ebu Hurejre tregon:

Duke e pasur fjalën për sexhden, Ebu Xhehli na tha:

“Akoma Muhammedi i juaj e fërkon fytyrën për dheu?”

“Po!” – Iu përgjigjëm ne.

Atëherë ai tha:

“Betohem në Latin dhe Uzën se, po ta shoh duke vepruar kështu, do ta shkel mu në zverk! Ose do t’ia ngul fytyrën në tokë!”

Më pas, Ebu Xhehli i shkoi pranë të Dërguarit të Allahut tek po falte namaz. Sapo do ta ngrinte këmbën për ta shkelur, siç e kishte qëllimin për të cilin i kishte shkuar aty, befas e la dhe u zbraps me ngut duke mbrojtur fytyrën me pëllëmbë. Ata që ndodheshin aty pranë, e pyetën:

“Ç’të ndodhi”?

“Me të vërtetë, mes atij dhe meje u shfaq një hendek i zjarrtë, një gjë e frikshme dhe ca flatra…” – Tha Ebu Xhehli.

Kurse i Dërguari i Allahut tha:

“Po të më afrohej, engjëjt do t’ia kishin këputur gjymtyrët një e nga një!”[17]

Hz. Aisheja tregon:

Gjersa zbriti ajeti që thoshte, “pa dyshim, Allahu do të të mbrojë ty nga njerëzit”, i Dërguari i Allahut mbrohej nga sahabet, shokët e tij. Pas zbritjes së këtij ajeti, ai u tha shokëve: “O njerëz, shpërndahuni, se tani mua më mbron Zoti im!”[18]

Pranimi i lutjeve të Profetit

Enes b. Malik tregon:

Ditën e xhuma, ndërsa i Dërguari i Allahut po mbante hutben, erdhi një burrë dhe i tha:

“O i Dërguari i Allahut, s’po bie shi fare. Lutiu Allahut të na lëshojë shi!”

I Dërguari i Allahut e bëri lutjen menjëherë dhe ja ku filloi të bjerë shi që u bë aq i dendur, sa nuk do të arrinim dot nëpër shtëpi. Dhe gjer në xhumanë tjetër mbi ne vazhdoi të bjerë pa pushim mëshirë!

Xhumanë tjetër, ai apo dikush tjetër u ngrit e tha:

“O i Dërguari i Allahut, lutiu Allahut ta largojë këtë shi prej nesh!”

Dhe i Dërguari i Allahut u lut kështu:

“Allahu im lëshoje shiun rreth nesh, jo mbi ne!”

Dhe unë ju betohem se e kam parë se si u copëtuan retë e u shpërndanë andej-këtej dhe, ndërsa në të gjithë zonën sa të hante syri, binte shi, kurse mbi Medine, jo![19]

Abdullah ibn Omer tregon:

I Dërguari i Allahut lut kështu:

“Allahu im! Bekoje Islamin me më të dashurin për Ty nga këta dy vetë (nga Ebu Xhehli ose Omer b. Hattabi)!”

Të nesërmen në mëngjes, Omer b. Hattabi doli para të Dërguarit të Allahut dhe u bë musliman![20]

Abdullah b. Abbasi tregon:

I Dërguari i Allahut kishte hyrë për të kryer nevojën. Unë vura jashtë ujë që të merrte abdest. Kur doli jashtë dhe pa ujin, pyeti:

“Kush e vuri këtë ujë?”

“Unë e vura!” – Iu përgjigja unë. Atëherë ai u lut:

“Allahu im, bëje atë dijetar në fe!”

Ne të gjithë e dimë se kjo lutje e të Dërguarit të Allahut u pranua. Ibni Abbasi qysh i ri pati zënë vendin e tij në kuvendin e dijetarëve të Hz. Omerit dhe është bërë i njohur me titujt “Habrul Umme” (I dituri i ummetit) dhe “Terxhumanul Kur’an” (Interpretuesi i Kur’anit).[21]

Kurse në Musned, lutja e Profetit është kështu:

“Allahu im, bëje atë ta njohë frymën e fesë dhe mësoja interpretimin!”[22]

Enes b. Malik tregon:

Nëna më solli te i Dërguari i Allahut dhe i tha:

“O i Dërguari i Allahut! Ky është im bir, Enesi i vogël! Ta solla ty që të të shërbejë. Lutiu Allahut për të!”

Dhe i Dërguari i Allahut u lut kështu:

“Allahu im! Bëje këtë fëmijë me pasuri dhe fëmijë dhe shumoja pasurinë dhe fëmijët!”

Dhe unë po ju them se, vallahi, kam shumë pasuri, kurse rreth njëqind fëmijë e nipër![23]

Enes b. Malik tregon:

Një ditë, i Dërguari i Allahut erdhi për vizitë te Ummu Haram. Tezja e gostiti me të ngrëna. Pasi hëngri, i Dërguari i Allahut u shtri pak për të fjetur. Ai u zgjua duke qeshur. Ummu Haram e pyeti:

“O i Dërguari i Allahut, ç’të bëri të qeshësh?”

Ai tha:

“Pashë në ëndërr ca njerëz të hipur dhe shtruar mbi ca gjemi që vozitnin në det të gjerë si sundimtarë të shtruar mbi fron dhe po shkonin për të luftuar në rrugë të Allahut. Kjo më kënaqi dhe më bëri të qeshja!”

Atëherë, Ummu Haram i tha:

“O i Dërguari i Allahut, lutu për mua që edhe unë të jem mes atyre fitimtarëve të asaj ekspedite detare!”

Dhe i Dërguari i Allahut u lut për Ummu Haramin.

Me të vërtetë, në kohën kur Muavije b. Ebu Sufjan ishte guvernator i Sirisë, Ummu Haram hipi në një gjemi të ekspeditës së Qipros nën komandën e Muavijes. Pasi dolën në tokë dhe do të fillonin marshimin, Ummu Haram hipi në kalë por u rrëzua dhe vdiq si dëshmore e asaj fushate![24]

Dukja e engjëjve dhe xhindeve për Profetin dhe bisedimi me të

Abdullah b. Omer tregon:

Im atë, Omer b. Hattab, tha:

Një ditë, kur po rrinim me të Dërguarin e Allahut, papritmas na u shfaq pranë një person me rrobën krejt të bardhë dhe flokët krejt të zinj. As dukej se ishte udhëtar, pra, s’kishte shenja se po vinte nga rruga, as e njihnim. Ai u ul gju më gju me të Dërguarin e Allahut. Kurse duart i vuri mbi gjunjët e tij.

Ai filloi t’i bënte pyetje të Dërguarit të Allahut. E pyeti për Islamin, besimin, mirësinë dhe kiametin. Pasi mori përgjigje, personi u largua. Unë ndenja një copë herë të gjatë i heshtur. më në fund, i Dërguari i Allahut më tha:

“O Omer, a e di se kush ishte ai personi që më bëri ato pyetjet?”

“Allahu dhe i Dërguari e dinë!” – iu përgjigja unë.

I Dërguari i Allahut më tregoi:

“Ai ishte Xhebraili. kishte ardhur t’ju mësonte fenë!”[25]

Sad b. Ebi Vakkas tregon:

Ditën e Uhudit pashë dy vetë, njëri në anë të djathtë të të Dërguarit të Allahut, tjetri, në të majtë. Mbi trup kishin rroba të bardha. Ata luftonin për të me rreptësinë më të madhe. Ata dy vetë s’i kisha parë as më parë kësaj ngjarjeje, as i pashë më pas. (Ata ishin engjëjt Xhebrail dhe Mikail).[26]

Siç na përcjell Muadh b. Rifa prej të atit, Rifa b. Rafi që pati marrë pjesë në luftën e Bedrit, i ati ka thënë kështu:

Gjatë betejës së Bedrit, në një çast, Xhebraili erdhi te i Dërguari i Allahut dhe e pyeti:

“Si i njihni ndër ju ata që kanë marrë pjesë në këtë luftë?”

“Ne i njohim ata si më të virtytshmit e muslimanëve!” – Iu përgjigj i Dërguari i Allahut. Ose tha diçka të ngjashme me këtë.

“Edhe ne, – ia ktheu Xhebraili, – engjëjt që po marrin pjesë në luftën e Bedrit, i niohim si më të virtytshmit e engjëjve!”[27]

Në veprën e vet “Musned”, Ahmed b. Hanbel përcjell prej Ibni Mesudit se, në ngjarjen e Natës së Xhindve,[28] i Dërguari i Allahut u pati dhënë mësime Kur’ani xhindve.[29]

Shembëllimet dhe mrekullitë e Profetit lidhur me të fshehtën

Hz. Aisheja tregon:

Një ditë qe zënë dielli. Pasi fali namazin e eklipsit, i Dërguari i Allahut tha kështu:

“Pa dyshim, dielli dhe hëna janë dy nga provat e Allahut! Kur ta shihni se u zu dielli apo hëna, falni namaz gjersa zënia të kalojë. Betohem se, duke falur namazin e këtij eklipsi, unë pashë gjithçka që më është premtuar! Kur të jem në namaz dhe të shihni se po bëj para, ta dini se po e shoh veten të përpiqem për të këputur një vesh rrushi nga të xhennetit. Dhe po të shihni se jam duke u prapsur, ta dini se po shoh se si disa po i bëjnë copë-copë disa të tjerë!”[30]

Abdullah b. Abbas tregon:

I Dërguari i Allahut shkoi pranë dy varreve dhe tha:

“Kini kujdes! Këta me siguri po ndëshkohen. Madje, po ndëshkohen për një gjë të madhe. Njëri prej këtyre merrej me thashetheme, kurse tjetri nuk ruhej kur përmirrte!”[31]

Dëshmimi i pemëve për Profetin

Xhabir b. Abdullah tregon:

Po ecnim së bashku me të Dërguarin e Allahut. Më në fund, zbritëm në një luginë të gjerë. Ai u largua për të kryer nevojën, kurse unë e ndoqa nga larg me një enë me ujë. Diku, i dërguari i Allahut u ndal, pa përreth por nuk i zuri syri ndonjë gjë për t’u fshehur. Pastaj, në skaj të luginës i zunë sytë dy pemë. I Dërguari i Allahut u nis menjëherë drejt tyre, u afrua te njëra pemë, zuri me dorë një degë të saj dhe u lut:

“Me lejen e Allahut, përkulu para meje!”

Dhe dega u përkul para tij si deveja që i nënshtrohet të zot dhe e zuri krejt pamjen në atë anë. Pastaj i Dërguari i Allahut shkoi te pema tjetër, zuri një degë dhe u lut:

“Me leje të Allahut, përkulu para meje!”

Dhe dega u përkul para tij duke ia zënë edhe atë anë. Pastaj, mes dy pemëve, i Dërguari i Allahut u lut:

“Me lejen e Allahut, më mbuloni nga sipër!”

Dhe degët e pemëve e mbuluan të Dërguarin e Allahut edhe nga sipër.[32]

Abdullah b. Omer tregon:

I Dërguari i Allahut e mbante hutben duke u mbështetur mbi një trung hurmaje. Kur iu ngrit minberi,[33] filloi t’i mbante nga shkallën e tij. Kur i Dërguari i Allahut u ngjit për herë të parë në minber, nga trungu doli një zë rënkues. I Dërguari i Allahut i shkoi menjëherë pranë dhe e fërkoi me dorë. Zëri rënkues u shua!”[34]

Ebu Said el-Hudri tregon:

Një ditë, pas namazit të jatsisë, i Dërguari i Allahut i dha Katade b. Numanit një shkop dhe i tha:

“Ky shkop do të të ndriçojë dhjetë arshin para dhe pas. Kur të hysh në shtëpi, në një qoshe të saj do të shohësh një gjë të zezë. Godite menjëherë, pa i dhënë rast të të thotë gjë!”

Dhe ai veproi siç i tha i Dërguari i Allahut.[35]

[1] Buhari, Menakib, 27; Muslim, Kitabi Sifatil Munafikin ve Ahkamihin, 44; Musned, I, 377. Shën. i origj.
[2] Buhari, Ejman, 22; Muslim, Eshribe, 142. Shën. i origj.
[3] Buhari, Et’ime, 6; Hibe, 8; Muslim, Eshribe, 175. Shën. i origj.
[4] Buhari, Shurut, 15. Shën. i origj.
[5] Buhari, Fedailus Sahabe, 9; Muslim, Fedailus Sahabe, 34. Shën. i origj.
[6] Tirmidhi, Davaat, 119; Musned, IV, 138; Ibn Maxhe, Ikame, 189. Shën. i origj.
[7] Musned, I, 348. Shën. i origj.
[8] Buhari, Nikah, 10, 22; Muslim, Musakat, 112-113. Shën. i origj.
[9] Muslim, Selam, 45. Shën. i origj.
[10] Ebu Davud, Dijat, 6. Shën i origj.
[11] Musned, VI, 112; 150. Shën. i origj.
[12] Buhari, Edeb, 39; Xhihad, 117; Muslim, Fezail, 48; Musned, III, 147. Shën. i origj.
[13] Muslim, Fedail, 2; Darimi, Mukaddime, 4. Shën. i origj.
[14] Buhari, Menakib, 25; Musned, I, 460; Mukaddime, 5. Shën. i origj.
[15] Muslim, Fedailus Sahabe, 50. Shën. i origj.
[16] Buhari, Megazi, 31, 33; Muslim, Fedail, 13; Texhridi Sarih (përkth.), X, 235. Shën. i origj.
[17] Muslim, Sifatul Munafikin, 38. Shën. i origj.
[18] Mustedrek, II, 313. Shën. i origj.
[19] Buhari, Istiska, 7; Muslim, Istiska, 1. Shën. i origj.
[20] Tirmidhi, Menakib, 18; Musned, II, 95. Shën i origj.
[21] Buhari, Ilm, 17; Vudu, 10, Itisam, 2; Muslim, Fezail, 137; Isabe, 3/186. Shën. i origj.
[22] Musned, I/266. Shën. i origj.
[23] Muslim, Fedailus Sahabe, 143. Shën. i origj.
[24] Buhari, Xhihad, 3; Muslim, Imare, 160, 161. Shën. i origj.
[25] Buhari, Iman, 37; Muslim, Iman, 1. Shën. i origj.
[26] Buhari, Megazi, 18; Muslim, Fedail, 46-47. Shën. i origj.
[27] Buhari, Megazi, 11. Shën. i origj.
[28] Në origjinal: Lejletul Xhinn.
[29] Musned. I, 455. Shën. i origj.
[30] Buhari, Ebvabu’l Amel fi’s-Salat, II; Muslim, Kusuf, 3. Shën. i origj.
[31] Buhari, Edeb, 46; Muslim, Taharet, III. Shën. i origj.
[32] Muslim, Zuhd, 74. Shën. i origj.
[33] Minber: shkallaret e posaçme brenda në xhami ku ngjitet predikuesi (imami ose dikush tjetër që ka për të predikuar) për të mbajtur hutben (predikimin).
[34] Buhari, Menakib, 25; Tirmidhi, Menakib, 6; Nesai, Xhuma, 17; Ibni Maxhe, Ikame, 199; Musned, 1/149; Mukaddime, 6. Shën. i origj.
[35] Musned, III/65. Shën. i origj.

Mrekullitë janë, në dorë të profetit, situata të jashtëzakonshme të krijuara nga Allahu me qëllim për të provuar profetësinë e tij, për të thyer kryeneçësinë dhe kundërvënien e mohuesve dhe për të forcuar bindjen e besimtarëve.

Mrekulli do të thotë anulimi, me anë të vullnetit të Allahut, i funksionit normal të shkaqeve dhe ligjeve, funksion me të cilin është mësuar njeriu dhe që i duket i zakonshëm, duke e kthyer atë në funksion të jashtëzakonshëm, gjë, kjo e pamundur për vullnetin dhe fuqinë e njeriut. Mrekullitë nuk mund të shqyrtohen dhe shpjegohen me anë të shkencave të natyrës, me anë të vëzhgimeve, provave dhe eksperimenteve, me mikroskopët e laboratorëve dhe teleskopët e observatorëve.

Mrekullitë nuk futen në llojin e gjërave të zakonshme, domethënë në zakonet hyjnore të librit të gjithësisë që përbëjnë bazë për shkencat. Mrekulli s’mund të ketë në punët dhe veprimtarinë tonë të përditshme që lidhet me shkaqe dhe ligje të ndryshme, si ushqyerja dhe fjetja e përditshme, puna në kopësht e në arë, rritja e frutave dhe perimeve duke përfituar nga drita dhe energjia diellore, uji, ajri dhe toka, etj. Një pjatë gjellë mund ta hanë disa vetë e të ngopen, etjen e shuajmë me një gotë ujë, kur kemi të ftohtë, ngrohemi me anë të zjarrit, po të sëmuremi ose të thyejmë ndonjë gjymtyrë, shkojmë te mjeku dhe mjekohemi me ilaçet e tij dhe sipas këshillave të tij. Ne i përdorim kafshët për shërbim, por nuk mund të flasim me ta. Pemët na duken të ngulura në të njëjtin vend. Me të vdekurit s’mund të flasim dhe s’mund të hyjmë në lidhje të drejtpërdrejtë. Malet dhe gurët as na përshëndesin, as bëhen gjyle në duart tona. Ne s’mundemi ta ndryshojmë ose anulojmë ligjin e tërheqjes dhe të ngjitemi lart pa ndonjë mjet ngjitës që e kundërshton këtë ligj. Ja, pra, dukuri si këto që zhvillohen në jetën tonë të përditshme në kuadrin e shkaqe-pasojave dhe ligjeve, i quajmë gjëra të zakonshme, të rregullta, shkurt, rregullsi. Kurse mrekullitë, në kundërshtim me rregullsitë, janë dukuri mbi të zakonshmen që zhvillohen mbi mundësitë e njeriut, mbi ligjet dhe mundësitë natyrore dhe përtej fuqisë, forcës dhe vullnetit të njeriut.

Veç mrekullive, janë edhe disa ngjarje të krijuara nga Allahu në dorë të njerëzve të shquar me nivel të lartë shpirtëror dhe aftësi të lartë parandjerëse dhe parashikuese, të cilat janë, përgjithësisht, parashikime[1] me karakter simbolik të cilat, në fakt, vërtetojnë mrekullitë. Veç kësaj, këtu bëhet fjalë edhe për veprime me karakter shenjtëror, që i kapërcejnë mundësitë e njeriut të zakonshëm dhe rregullsitë ligjore e të karakterit shkak-pasojë. Kështu, kapërcimi i largësive të mëdha brenda një çasti, zgjerimi i kohës (kryerja e shumë punëve brenda një kohe shumë të shkurtër, të pazakonshme), leximi i mendimeve dhe ndjenjave, zbulimi i gjendjes së të vdekurve në varre, parashikimi i ngjarjeve të së ardhmes në ngjashmëri me profetët, etj., janë dukuri të jashtëzakonshme që shërbejnë si argumente të tjera të profetësisë, fesë islame të sjellë nga profeti Muhammed dhe drejtësisë së tyre.

Siç u tha diku në vëllimin e parë të këtij libri, fakte të tilla si parashikimet e Muheddini Arabiut në librin e tij, Druri i Gjakut, të shkruar një shekull para themelimit të shtetit osman, mbi daljet e osmanëve në skenën e historisë, mbi pushtimin e Sirisë dhe Egjiptit, mbi zbulimin e varrit të vet me hyrjen e Javuz Selimit në Damask, mbi daljen e Muratit IV në fushatën e Bagdatit dhe pushtimin e tij brenda 41 ditëve, mbi vrasjen e Sulltan Abdylazizit duke ia prerë damarët me gërshërë, parashikimi i Mushtak Dedesë 71 vjet vjet para se Ankaraja do të bëhet kryeqytet i Turqisë pas luftrave, etj., janë shembuj aftësie parashikuese dhe shenjtërie.

Edhe ëndrrat e vërteta lidhur me të ardhmen që mundet t’i shohë çdo besimtar dhe parandjenjat janë dhurata të Zotit për njerëzit.

Ndërkaq, mrekullia e parë dhe më e madhe e Profetit është Kur’ani.

Ashtu siç të vërtetat që u përpoqëm t’i tregojmë gjer këtu, janë argumente të hapura të profetësisë dhe drejtësisë së profetit Muhammed, edhe Kur’ani, si mrekullia më e madhe, është argumenti më i qartë dhe dëshmitari më i madh edhe i profetësisë së tij, edhe i faktit që është fjalë e Allahut. Kjo çështje do të trajtohet thellë më tej.

Meqë profetësia e Hz. Muhammedit (s.a.s.) përfshin të gjitha kohët dhe hapësirat si dhe, përveç të gjithë njerëzve, edhe krijesa të tilla si xhindet, mrekullitë e tij kanë qenë të shumta. Ndërkaq, në çështjen e mrekullive, profetësia e tij ndryshon nga profetësia e profetëve të tjerë. Çdo profet ka treguar mrekulli mbi çështjet më të njohura, të kthyera në zakon, të kohës së vet. Për shembull, meqë në kohën e tij, në Egjipt, kishte marrë zhvillim veçanërisht magjia duke u kthyer në një farë mjeshtërie, edhe profeti Musa, për t’i bindur njerëzit për profetësinë e tij, pati përdorur magjinë duke treguar para publikut një mrekulli: me shkopin e tij të famshëm, ai pati gëlltitur të gjithë gjarpërinjtë e magjistarëve të njohur, të mbledhur për të bërë garë me të, duke i mundur ata. Në kohën e profetit Isa (Jezus) ishte e zhvilluar shumë mjekësia ose, më saktë, mjeshtëria e shërimit të sëmundjeve të ndryshme dhe ai pati treguar shumë raste mrekullie në këtë fushë duke shëruar sëmundje të rënda, të sëmurë të pashërueshëm, si dhe duke ngjallur të vdekur. Kurse në kohën e profetit Muhammed, poezia, letërsia, shprehja stilistike ose stilizimi, ligjërata dhe oratoria qenë ngritur në nivele të larta duke u bërë treguesit kryesorë të nivelit kulturor të njerëzve. Duke menduar edhe se, ndoshta, arti i shprehjes së bukur dhe ligjërimit do të jenë armët më me ndikim mbi opinionin publik, themi se profeti Muhammed u dërgua me një mrekulli ligjërate siç është Kur’ani si dhe, meqë u dërgua si mëshirë për të gjitha qeniet, ka treguar mrekulli të ndryshme të këtij karakteri.

Ashtu siç ndodh që, kur një mbret i madh e dërgon adjutantin ose përfaqësuesin e vet në një zonë të mbretërisë ku jetojnë fise dhe popuj të ndryshëm, përfaqësuesit e atjeshëm të fiseve, popujve, klasave dhe shtresave shoqërore, në emër të atyre që përfaqësojnë, e presin të dërguarin me duartrokitje, me “mirë se erdhe” dhe duke ia parashtruar përgëzimet dhe falenderimet e tyre, ashtu dhe kur Allahu, Zoti i gjithësisë, e dërgoi Hz. Muhammedin, më të madhin përfaqësues të Tij në botë, jo vetëm si të ngarkuar me detyrë, por edhe si mëshirë për të gjitha qeniet, malet dhe gurët, pemët dhe kafshët, dielli, hëna dhe yjet si dhe të gjitha dukuritë dhe ngjarjet, duke shpëtuar nga dukja si gjë boshe e pa kuptim, morën kuptim dhe fituan vlerë. Dhe me këtë rast, engjëjt, njerëzit dhe xhindet, dielli, hëna dhe yjet, uji dhe gjërat ushqimore, pemët, malet dhe gurët si dhe të gjitha llojet e kafshëve ia paraqitën atij falenderimet e llojit të vet dhe u bënë në dorën e tij mjete nga mund të nxirreshin mrekullira. Kështu, ata dëshmuan në mënyrë të pakundërshtueshme për drejtësinë dhe profetësinë e Zotërisë së Gjithësisë dhe e shpallën profetësinë e tij në tërë gjithësinë. Ja, pra, tregimi i mrekullive të tilla në dimensione universale është e posaçme vetëm për Kryeprofetin!

Ndërkaq, megjithëse profeti Muhammed ka treguar afro një mijë mrekulli, çdo fjalë, çdo veprim, çdo gjendje e tij s’janë të jashtëzakonshme dhe mrekullore. Allahu e krijoi atë njeri, e ngarkoi me detyrën e prijësit dhe udhërrëfyesit personal, familjar dhe shoqëror për t’u bërë model me shembullin e vet personal për njerëzit e kohës së vet dhe të kohërave të ardhshme për lumturinë materiale dhe shpirtërore të tyre. Meqë të gjithë njerëzit s’ishin e s’janë të një niveli dhe meqë shumicën e njerëzve e përbën populli i thjeshtë, po qe se çdo gjendje, sjellje dhe veprim i tij do të ishte i jashtëzakonshëm dhe mrekullor, ai nuk do të mund të bëhej shembull dhe prijës. Prandaj, profeti Muhammed jetoi gjithmonë në kushtet e njeriut të zakonshëm dhe në kushtet natyrale të zakonshme, hëngri e piu, u martua, u bë me fëmijë dhe krijoi familje, u plagos e vuajti, e reflektoi jetën njerëzore me të gjitha anët e saj dhe u bë një pasqyrë përmbledhëse e të gjith arteve, veprimeve dhe shfaqjeve të emrave të Allahut!

Të gjitha mrekullitë e Profetit, siç do t’i shohim më poshtë, nuk kanë ndodhur në çdo vend, në çdo kohë dhe të dukshme për çdo njeri, si dhe nuk janë përgjithësuar. Po të ndodhte e kundërta, atëherë urtësia e mendjes do ta humbte qenien dhe kuptimin dhe njerëzit që u ishte hequr vullneti, do të shtrëngoheshin të besonin. Dhe, si rezultat i kësaj, nuk do të kishte më propozim, nuk do të kishte sekret prove. Për rrjedhojë, mes shpirtmargaritarit Ebu Bekr dhe shpirtziut Ebu Xhehl nuk do të kishte ndryshime, njerëzit do të kishin të njëjtin nivel besimi. Për këtë shkak, për shembull, mrekullia e ndarjes së hënës përgjysmë, një dukuri, kjo, e madhe, ndodhi natën, para një numri të kufizuar dëshmitarësh dhe zgjati vetëm pak çaste, kështu që s’iu cënua e drejta e vullnetit as të pranishmëve, as të tjerëve, as dhe njerëzve të kohëve të ardhshme dhe porta e mendjes, e mendimit të pavarur mbeti e hapur!

Shumicën e mrekullive e përcjell një grup njerëzish që e kanë pasë të pamundur të merren vesh për të gënjyer. Kurse një pjesë e mrekullive, megjithëse nuk përcillet nga një bashkësi në këtë nivel, fakti që sahabet e tjerë nuk i kanë kundërshtuar, u përfton atyre pothuaj të njëjtën vlerë rrëfimi. Meqë e ngjashmja ose e njëjta e një mrekullie çfarëdo të treguar në një vend të caktuar, është treguar edhe në vende të tjera, nuk ekziston mundësia e mohimit të asnjë mrekullie.

Mrekullitë, shembujt e të cilave do t’i lexoni në vijim, i përkasin profetit Muhammed, për drejtësinë, ndershmërinë dhe profetësinë e të cilit ka me mijëra dëshmi dhe dëshmitarë. Në fakt, edhe sikur ai të mos kishte asnjë mrekulli, vetë personalisht do të mjaftonte si argumenti dhe dëshmia më e madhe e drejtësisë, ndershmërisë dhe profetësisë së vet!

[1] Në origjinal është fjala dhe termi mistik keramet që do të thotë gjerësi shpirtërore parandjerëse dhe parashikuese, shenjtëri.

Le të theksoj menjëherë se ata që flasin poshtë e përpjetë për këtë çështje, janë të tillët që s’lexojnë e s’e vrasin mendjen për asgjë. Po qe se do të merrnin pakëz mundimin t’u hidhnin një sy librave megazi dhe sijer,[1] nuk do ta ulnin veten duke u marrë me gjëra të paqena.

Në martesat e Kryeprofetit, Individualitetit Autentik të Misionit, ka aspekte të ndryshme: specifikat përkatëse të Individualitetit të Nderuar, përgjithësisht objektivat dhe synimet që mund të jenë mbajtur në martesat e tij, disa detyrime e domosdoshmëri dhe, në fund, disa situata të tilla që kanë të bëjnë me plotësimin e kërkesave të veçanta të martesës. Tani le t’i analizojmë këto aspekte një e nga një.

Le ta fillojmë shqyrtimin e çështjes duke parë nga personaliteti i pastër e i pamëkat.

Mbi çdo gjë, duhet të dihet se ai Individualiteti i Lartë nuk u martua gjer më njëzet e pesë vjeç. Po të kemi parasysh klimën posaçërisht të nxehtë të atij vendi, një jetesë e virtytshme gjer në këtë moshë tregon se tek ai virtyti ishte një element bazë, se ai kishte një vullnet të jashtëzakonshëm dhe se i zotëronte dëshirat trupore – të gjitha këto, të pranuara pa kusht dje e sot. Po qe se në këtë moment do të ekzistonte edhe shmangia më e vogël, dushmanët e tij të djeshëm e të sotëm nuk do të ngurronin qoftë edhe për një çast për t’ia njoftuar botës këtë gjë. Mirëpo armiqtë e tij të vjetër e të rinj, ndërsa i kanë ngarkuar gjëra të paqena, këtu nuk kanë patur guxim të thonë diçka.

Martesën e parë, profeti ynë e bëri në moshën njëzetepesëvjeçare. Kjo martesë u lidh me një grua të rrallë e të respektuar në lartësinë e Allahut e të të Dërguarit të Tij, por në moshë dyzetvjeçare dhe e martuar dy herë më parë. Kjo fole e lumtur vazhdoi plot njëzet e tre vjet dhe në vitin e tetë të profetësisë u mbyll sipari i saj duke lënë pas një mall të hidhur. Kështu, si gjer më njëzet e pesë vjeç, edhe kësaj radhe, Profeti mbeti sërish krejt i vetmuar. Pas asaj jete njëzetetrevjeçare me familje e me gjithçka, sërish jetoi si beqar katër-pesë vjet, ndërsa mosha iu afrua të pesëdhjetetretave.

Ja, pra, të gjitha martesat e tij të tjera fillojnë pas kësaj moshe, kur pakësohet interesimi për martesë. Në një vend të nxehtë, të kërkosh apo të shohësh sensualitet apo erotizëm në martesat pas moshës pesëdhjetë e pesë vjeç, është krejt e palogjikshme dhe e papranueshme.

Këtu më vjen ndërmend edhe një çështje tjetër, interpretimi i temës së poligamisë në institucionin e profetësisë. Edhe këtë dua ta trajtoj me nja dy-tri fjali.

1. Pikësëpari, ata që kapen pas kësaj, janë ose të tillët që nuk pranojnë asnjë fe apo parim, kështu që kurrë s’kanë të drejtë ta dënojnë një gjë të tillë, sepse ata dalin kundër të gjitha parimeve, hyjnë në marrëdhënie me shumë femra pa iu nënshtruar asnjë ligji apo rregulli, madje e quajnë të lejueshme kurorën me të afërmit. Ose janë adhuruesit e librave të shenjtë, çifutët dhe krishterët. Edhe sulmi i tyre ka qenë i pangopur, i verbër e plot maraz, madje i tillë që të shkakton keqardhje për vetë emrin e tyre. Sa profetë të mëdhenj ka që i kanë pranuar dhe që u janë nënshtruar pasuesit e ungjillit, që i kanë njohur si profetë të tyre dhe u kanë shkuar pas pasuesit e Teuratit, të cilët kanë pasë lidhur kurorë me shumë gra (poligamine). Sikur të kujtohen vetëm profetët Sulejman dhe Daud,[2] del sheshit se në ç’pozicion padrejtësie dhe sulmi ndodhen të dy bashkësitë në fjalë. Për rrjedhojë, duhet thënë se, ashtu siç martesën me shumë gra nuk e ka filluar profeti ynë, edhe martesa e shumtë nuk është në kundërshtim me frymën profetike. Pas kësaj, mbetet të themi se, ashtu siç do të vërehet në specifikat që do të përpiqem të shpjegoj më poshtë, nga pikëpamja teorike, poligamia e profetëve përmban dobi të nivelit konceptual.

Martesa me shumë gra (poligamia ne Islam), në një pamje, është e detyrueshme posaçërisht për profetin që vjen me një sistem ligjshmërie, pasi ekzistojnë disa aspekte të fesë që përshkohen nëpër intimitetin e martesës, aspekte për të cilat mund të ketë njohuri vetëm një i martuar. Për rrjedhojë, për t’i shpjeguar këto aspekte të fesë pa iu drejtuar ndonjë çfarëdo aluzioni apo ngjashmërie që shpesh herë e turbullojnë këtë mënyrë të treguari, ekz iston nevoja e njerëzve të përkushtuar që do ta tregonin çdo gjë përmes qartësisë e thjeshtësisë me të gjitha mundësitë e tyre.

Ja, pra, këto bashkëshorte të pastra, të sinqerta e të vërteta të mjedisit profetik, duke u nisur mbi gjithçka nga përgjegjësia si dhe nga roli transmetues i tyre në detyrën e kumtimit e të prijësisë profetike, para botës femërore bëhen të domosdoshme si për profetin, si për profetësinë, si për botën femërore, madje, të paevitueshme.

2. Një çështje tjetër ka të bëjë, në përgjithësi, me bashkëshortet e profetit tonë.

a) Duke u nisur nga fakti se mes bashkëshorteve kishte të moshuara, me moshë të mesme e të reja, tek të gjitha zbatoheshin rregulla të ndryshme përkatësisht të asaj epoke e të atyre periudhave. Në sajë të këtyre bashkëshorteve të pastra që ndodheshin në banesën profetike, Profeti gjente mundësi zbatimi praktik.

b) Meqë secila nga bashkëshortet vinte nga një tribu e veçantë, ato i hapnin udhë një lidhjeje e dashurie me rrënjë së pari midis tribuve, pastaj midis gjithë kuvendeve në të cilat kishin mundësuar sendërtimin e një farefisnie me anë të personalitetit të vyer. Në sajë të lidhjes përkatëse, pranë lidhjes fetare, çdo tribu e fis e njihte Profetin si të vetin dhe ndjente interesim të thellë për të.

c) Gratë e marra prej fiseve të ndryshme mundën të bëheshin pretekst për shumë shërbime fetare serioze mes bashkësisë së vet sa qe gjallë ai si dhe pasi ndërroi jetë. Ato u bënë interprete të Personalitetit të Fshehtë e Prezent tek farefisi i tyre i afërt apo i largët. Në sajë të këtij shërbimi, edhe fisi i tij, me burra e gra, mësonin Kur’an, koment dhe hadithe, si dhe përvetësonin shpirtin e fesë.

ç) Më i përsosuri i profetëve, ashtu siç kishte krijuar afërsi pothuaj me të gjithë Gadishullin Arabik, me anë të këtyre bashkëshorteve ishte bërë edhe miku i padrojë i çdo banese. Me anë të kësaj afërsie, çdokush mundej t’i afrohej atij Personalitetit Monumental dhe të gjente rastin për të mësuar urdhrat e fesë. Në të njëjtën kohë, secili nga fiset e quante veten njëlloj të afërt ndaj tij dhe krenohej me këtë. Të bijtë Mahzum nëpërmjet Ummu Selemes, emevitët nëpërmjet Ummu Habibes, hashimitët nëpërmjet Zejnep binti Xhahsh, duke pohuar afërsinë me të, ndjeheshin fatbardhë!

3. Evenimentet e përmendura gjer këtu, në kuptim të përgjithshëm si dhe në disa aspekte të caktuara, do të ishin karakteristike për të gjithë profetët. Tani ta trajtojmë çështjen në kuptim të ngushtë, konkret dhe në përvojën e secilës bashkëshorte një nga një. Dhe edhe këtu do të shohim se logjika mbetet tejet e dobët para jetës së nderuar të atij personaliteti të mbështetur nga revelacioni hyjnor. E shprehur ndryshe, mendimi njerëzor përthyhet më dysh para zgjuarsisë profetike!

I. Bashkëshortja e parë e Profetit është zonja jonë, Hatixheja (r.anha). Pesëmbëdhjetë vjeçe më e madhe, martesa me këtë grua të rrallë përbën shembullin më të lartë për çdo martesë. Ai, ashtu siç mbeti një jetë të tërë i lidhur pas grave të veta me një besnikëri të thellë dhe miqësi që buronte nga nderimi ndaj Zotit, pas vdekjes s’e pati harruar kurrë Hatixhenë, madje pati hapur diskutime rreth saj sa herë që i qe dhënë rasti.

Pas Hatiexhesë, Profeti nuk u martua për 4-5 vjet. Megjithëse i kishin mbetur në ngarkim disa jetimë, iu vu kujdesit dhe ushqimit të tyre të përditshëm dukre kryer edhe detyrën e nënës, edhe të babës. Sikur më parë a më pas të kishte patur ndonjë dobësi të vogël për femrat, kështu do të vepronte?

II. Edhe pse jo sipas radhës, gruaja e dytë është Aisheja besnike.[3] Vajza e shokut më të afërt. dhurata më e zgjedhur për Profetin, me të cilën ai kaloi një jetë të tërë së bashku, në hidhërime e gëzime. Atë ditë kur morën fund të gjitha afërsitë,[4] nderi për t’iu ndodhur pranë Profetit do t’i takonte vetëm asaj në sajë të një afërsie të pafundme. Po, Aisheja besnike dhe i ati, Ebu Bekri, ishin bërë konfidentë profetikë pa asnjë të çarë materialo-shpirtërore me të! veçanërisht një krijesë e rrallë si Aisheja, për nga krijimi, zotëronte cilësitë e trashëgimtarit të mundshëm të kauzës profetike në kuptimin e plotë të fjalës. Ajo qenie e lartë që me jetën pasmartesore dhe me shërbimet e mëvonshme fitoi tipare përfundimtare, mund të bëhej vetëm një bashkëshorte profeti. sepse duke e treguar veten si njohësja më e madhe e hadithit – porosive profetike, njohësja më e shkëlqyer e tefsirit – komentit të Kur’anit, dhe si juristja më e rrallë, me shpjegimet e saj të qarta e të pashembullta e përfaqësonte me të drejtë Muhammedin si në formën e jashtme, ashtu dhe në përmbajtje.

Eshtë për këtë arsye që Profetit i jepej në ëndërr lajmi se do të martohej me të, ndërsa ajo, ndërsa pa iu shfaqur ndonjë iluzion tjetër ndër sy, hidhte këmbën në banesën e Tij…

Në sajë të këtij hapi, ajo do të bëhej për të atin, Ebu Bekrin, pretekst nderimi dhe, brenda botës femërore, duke i përparuar të gjitha dhuntitë dhe aftësitë e saj, me identitetin e njërit prej nxënësve më të dalluar të Profetit, do të përgatitej për t’u bërë një edukatore dhe prijëse e madhe. E, kështu, pra, ajo, edhe si bashkëshorte, edhe si nxënëse, ishte bërë, tashmë, pjesëtare e banesës së lumturisë!

III. Përsëri jo sipas radhës, bashkëshortja e tretë është Ummu Seleme. Me prejardhje nga tribuja Mahzun dhe një ndër muslimanët e parë, ajo u shtyp e u persekutua në Mekë, emigroi së pari në Etiopi, pastaj në Medine dhe, sipas kushteve të asaj kohe, zuri vend ndër besimtarët e radhës së parë. Në udhëtimet e saj plot vështirësi e vuajtje, ajo pati përkrah edhe të shoqin i cili, në sytë e saj, ishte një njeri i pakrahasueshëm. Pasi e humbi në Medine Ebu Selemen, njeriun me të cilin jetoi gjithë atë periudhë brenge, atë shok të pangjashëm, Ummu Seleme mbeti e vetme, kokë më kokë me fëmijët e saj. Kësaj gruaje të mbetur larg vatanit dhe shtëpisë së vet me një tufë jetimësh, që kishte ngarkuar mbi supe barrën e jetës, të parën dorë dhembshurie ia zgjatën Ebu Bekri dhe Omeri, por ajo i refuzoi këto kërkesa sepse në sytë e saj nuk ekzistonte një njeri që të zinte vendin e Ebu Selemes.

Më në fund, asaj i zgjati dorën i Dërguari i Allahut duke i propozuar për martesë. Edhe kjo martesë ishte mjaft e natyrshme sepse kjo grua e lartë që s’i ishte shmangur asnjë sakrifice në synimin drejt Islamit dhe besimit, që kish jetuar një kohë të gjatë mes tribusë arabe më fisnike, kish mbetur e vetmuar, nuk mund të braktisej në udhën e lypjes. sidomos po të mendoheshin pastërtia e saj shpirtërore, sinqeriteti dhe punët që u kishte hyrë për Islamin, asaj duhej t’i zgjatej dora pa diskutim.

Kështu, pra, duke e marrë atë nën kurorë, Krenaria e Gjithësisë i kishte zgjatur dorën e ndihmës e të favorit. Sigurisht, ashtu siç kishte vepruar që në rini, detyrën e kujdesit ndaj të vetmuarve dne dorën e ndihmës ndaj jetimëve e zbatonte në përshtatje me kushtet e asaj kohe.

Ashtu si dhe Aisheja, Ummu Seleme ishte një grua e mençur dhe e zgjuar. kishte talentin e një prijëseje dhe edukatoreje. Për këtë arsye, duke e marrë dora e dhembshurisë nën mbrojtje atë nga njëra anë, në anën tjetër, në shkollën e diturisë dhe prijësisë pranohej edhe një nxënëse tjetër, ndaj së cilës bota femërore do të mbetej veçanërisht e detyruar për falenderim.

Nuk mund të bëhet asnjë shpjegim tjetër, i kundërt me ç’u tha gjer këtu, për martesën e Profetit me këtë grua që u ish afruar të gjashtëdhjetave dhe po hynte nën barrën e një sërë detyrimesh , sidomos ndonjë shpjegim lidhur me ndonjë gjë tjetër, si me erotizëm a me pasion pas grave, kurrë, kategorikisht!

IV. Një bashkëshorte tjetër e Profetit është edhe Remle binti Ebu Sufjan (Ummu Habibe). Vajza e njeriut që kishte përfaqësuar një kohë mohimin dhe blasfeminë kundër Profetit dhe profetësisë. Edhe kjo, nga muslimanët e parë dhe nga të radhës së parë. Një grua e hequr dhe e vojtur, e cila, në periudhën e brengës pati emigruar në Etiopi, kishte përjetuar në fillim kthimin e të shoqit në krishter, pastaj dhe vdekjen e tij.

Atëherë, shokët dhe ndjekësit e Profetit ishin të pakët në numër dhe të varfër. Ata s’kishin mundësi të kujdeseshin për ndokënd, t’i siguronin ndokujt mjetet e jetesës. Në këto kushte, ç’mund të bënte Ummu Habibe? Ose të bëhej krishtere e të përfitonte nga ndihma e krishterëve, ose të kthehej në shtëpinë atërore, në atë çerdhe blasfemie, ose të lypte portë më portë. Asnjëra nga këto zgjidhje nuk ishte e mundur për gruan më besimtare, më të fisme e më të pasur për nga prejardhja. Mbetej vetëm një zgjidhje: ndërhyrja dhe kujdesi i Profetit.

Ja, pra, edhe në martesën me Ummu Habiben ndodhte e njëjta gjë. Kjo grua që kishte pranuar çdo sakrificë për fenë, e mbetur larg vatanit dhe çerdhes familjare, mes zezakëve, ato ditë që jetonte zemërthyer nga tradhtia dhe vdekja e të shoqit, thirrej në audiencë të sundimtarit të Etiopisë, Nexhashiut dhe i lidhej kurorë me Profetin, një akt, ky, tepër i natyrshëm. E kjo s’duhet dënuar, por, e konsideruar si realizimi i një domosdoshmërie të rrjedhur nga funksioni i Rahmeten li’l-alemin, i Mëshirës së të gjitha botrave, duhet duartrokitur.

Mbetet të themi se edhe kjo grua e madhe, në të njëjtën mënyrë, kishte mjaft gjëra për të sjellë në botën diturore të muslimanëve burra e gra. Në të njëjtën formë, edhe kjo futej në atë mjedis lumturie edhe si bashkëshorte, edhe si nxënëse.

Në të njëjtën kohë, në sajë të kësaj martese, edhe familja Ebu Sufjan përfitonte mundësi të hynte e të dilte pa drojtje në banesën profetike dhe zbutej duke fituar një portret tjetër. Kjo martesë ishte e një karakteri të tillë që do të ushtronte ndikim jo vetëm mbi familjen Ebu Sufjan, por ndoshta edhe mbi tërë emevitët.[5] Madje mund të thuhet se kjo familje e ashpër dhe fanatike në kulm, në sajë të kurorës së Ummu Habibes, u zbut mjaft dhe u bë gati të pranonte çdo lloj bekimi.

V. Një nga ato që hynë në banesën e lumtur profetike qe edhe Zejnep bini Xhahsh. Zotëruese e një bote të brendshme krejt të veçantë dhe, po ashtu, delikate, ishte fis me Profetin dhe ishte rritur e zhvilluar pranë tij. Kur Profeti e kishte kërkuar atë për Zejdin, familja e saj kishte ngurruar pak dhe, në këtë mes, kishte shfaqur prirjen për t’ia dhënë vajzën Profetit. Më në fund, me këmbënguljen e tij, familja kishte pranuar t’ia jepte Zejd b. Harithesë.

Zejdi ishte një libert që dikur kishte pasë humbur lirinë, kishte pasë rënë rob dhe e kishte pasë rifituar, pastaj, nëpërmjet Profetit. Me këmbënguljen në këtë martesë, Profeti donte të sendërtonte, të fuqizonte e të përçonte te njerëzit barazinë shoqërore mes tyre duke ia filluar edhe kësaj pune ndër më të vështirat përsëri te të afërtit e vet. Por ç’e do që një femër me një natyrë shumë superiore si Zejnepi dukej sikur nuk do ta shtynte gjatë një martesë të tillë konvencionale. Edhe për Zejdin kjo martesë nuk kish sjellë diçka, veçse pritje e ankth.

Më në fund erdhi divorci, ndërsa Profeti ende përpiqej që Zejdi të hiqte dorë nga divorci dhe martesa e tyre të vazhdonte. pikërisht në ato rrethana erdhi engjëlli Xhebrail dhe, me një dekret qiellor, solli urdhrin e martesës së Zejnepit me Profetin. kjo provë së cilës duhej t’i nënshtrohej ai, ishte mjaft e rëndë sepse ishte diçka që s’kishte guxuar ta bënte askush dhe, ndaj zakoneve të rrënjosura e të ngulitura prej kohësh, ishte një shpallje e vërtetë lufte.[6] Kjo ishte një përpjekje tejet e vështirë, por bëhej vetëm se kishte urdhëruar Allahu. Dhe ja, Profeti, me vetëdijen e thellë të robit, e bëri këtë punë që përplasej shumë rëndë ndaj personalitetit të tij të dëlirë. Ashtu siç thoshte Aisheja, sikur t’i lejohej Profetit të fshihte diçka nga revelacioni hyjnor, do të mbante të fshehur ajetet që urdhëronin martesën e tij me Zejnepin. Sigurisht, aq rëndë i kishte ardhur kjo gjë individualitetit profetik!

Kurse Urtësia Hyjnore donte që këtë qenie të pastër e të lartë ta fuste në banesën profetike, ta përgatiste në dituri dhe kulturë dhe ta ngarkonte me detyrën e kumtesës profetike e të prijësisë besimore. Më së fundi ashtu edhe u bë. Dhe më pas, në tërë jetën e saj moralo-etike të kulluar, ajo iu përgjigj hollësive që përbënin domosdoshmërinë e bashkëshortësisë profetike.

Në periudhën e injorancës, veçanërisht, djalit të adoptuar i thuhej djalë dhe, po ashtu, gruaja e djalit të adoptuar pranohej si gruaja e djalit të vërtetë. Kur u urdhërua qëllimi për ta hequr këtë zakon që i përkiste injorancës, përsëri zbatimi filloi te Profeti. Ashtu siç nuk mund të jetë djalë dikush i thirrur djalë, edhe gruaja e tij nuk mund të konsiderohet nuse e djalit.

Ka akoma shumë gjëra që do të duhej të thuheshin për Zejnepin, por, meqë e kapërcejnë masën e trajtimit të këtushëm, po e lëmë me kaq.

VI. Njëra nga gratë e nderuara me banesën e lumturisë është edhe Xhuvejrije bintul Harith. Në një ekspeditë kundër fisit të saj jomusliman, ajo ra rob bashkë me burra e gra të tjera. Bota ndjesore iu përmbys, krenaria iu thye dhe, kur u soll para Profetit, kjo grua e shoqërisë së lartë ishte plot zemërim e urrejtje.

E pikërisht atëherë, logjika profetike e zgjidhi çështjen me një lëvizje.

Duke lidhur kurorë me Profetin, Xhuvejrije u ngrit në pozitën e nënës së besimtarëve dhe, në sytë e shokëve dhe ndjekësve të Profetit, u shndërrua në një përmendore nderi i respekti. Sidomos thënia e shokëve të Profetit se farefisi i Profetit nuk zihet rob, pasoi lëshimin e të gjithë robërve, gjë që bëri të triumfohej menjëherë zemra e Xhuvejrijes dhe e fisit të saj.

Duket qartë se me këto martesa të realizuara rreth moshës gjashtëdhjetëvjeçare, Profeti zgjidhte shumë çështje me një lëvizje dhe bënte që mes ndodhive të përgjakshme të frynin flladet e paqes e të qetësisë.

Ndër ato fatbardhat është edhe Safije binti Hujej. Vajza e njërit nga emirët e Hajberit. Në ngjarjen e njohur të Hajberit i qenë vrarë i ati, vëllai dhe i shoqi, kurse pjesëtarët e fisit i ishin marrë rob. Safija digjej nga dëshira e vrullshme për të marrë shpagim. Me aktin e kurorës, duke u ngjitur në lartësinë e pozitës së bashkëshortes së Profetit, përballë nderimit të besimtarëve, apelativit nënë të pasuesve profetikë dhe madhështisë zbutëse e mpakëse të Profetit, Safija i harroi gjithë ç’kishin ndodhur dhe filloi të ndjehej krenare për qenien e saj bashkëshorte e Profetit.

Veçanërisht krijohej edhe mundësia që, me anë të Safijes, shumë çifutë ta shihnin dhe njihnin nga afër Profetin dhe të zbuteshin. Allahu i Lartë që prej diçkaje krijonte gjithçka dhe në çdo veprim të të cilit do të kishte mijra urtësi, ashtu siç ndodhi tek të gjitha bashkëshortet, edhe te kjo pati sjellë shumë dobi dhe bekim.

Përveç kësaj, nga pikëpamja e mundësisë për t’u bërë i njohur me botën e brendshme të armiqve, pandeh se është me vend të kujtoj që me këtë ai i jepte edhe një mësim bashkësisë së vet. Sidomos ndaj çifutëve!..

Po ashtu nga kjo pikëpamje, ishte shumë i rëndësishëm fakti që Safija dhe gratë e tjera vinin, në mënyrë të ngjashme, nga popuj të ndryshëm. Mjaftonte që, duke i njohur qëllimkëqinjtë mes tyre, njeriu të mos ia tregonte sekretet e veta armikut!

VIII. Nga këto fatbardha ishte edhe Sevdaja, nga ato të radhës së parë, që kishte emigruar në Etiopi bashkë me të shoqin dhe, ngjashëm me fatin e Ummu Habibes, që kishte mbetur në mes të udhës pas vdekjes së të shoqit.

Profeti ia lidhi plagën kësaj zemërthyere, e shpëtoi nga shkatërrimi dhe iu bë shok në ndjenja. Për më tepër që kjo grua e madhe që mendonte të jetonte nën kurorën e Profetit, nuk dëshironte gjë tjetër veç kësaj.

Ja, pra, me këto synime dhe urtësi qe orientuar Profeti ynë në këto martesa dhe kurrë nuk u kish hyrë për dëshira trupore. Ose qe martuar për dhuntitë dhe aftësitë e grave që iu bënë bashkëshorte, për të ngritur një ngrehinë farefisnie me ndihmësit e tij, siç ndodhi me dy kalifët e parë rashidinë,[7] ose qe martuar me të tjera urtësi dhe qëllime duke hyrë nën përgjegjësi dhe detyrime të mëdha.

Përveç këtyre, sigurimi në formënmë të drejtë i nevojave të kaq grave për banesë, nevoja të përditshme dhe veshje, kujdesi i jashtëzakonshëm në trajtimin e tyre, respektimi i drejtësisë dhe i të drejtave, parandalimi i pakënaqësive që mund të shkaktoheshin midis tyre, zgjidhja e lehtë dhe e qetë e pashkuarjeve eventuale, janë argumente në favor të profetësisë së atij individualiteti të veçantë që, siç shprehej Bernard Shou, i zgjidhte problemet më të mëdha me lehtësinë e pirjes së një filxhani kafeje…

Ne që shohim dhe dimë se sa i vështirë është administrimi i një gruaje dhe nja dy fëmijëve, përballë atij njeriu të madh që trajtoi në një ritëm dhe harmoni poetike disa gra të cilat më parë kishin pasë krijuar çerdhe të tjera, të cilat ishin bërë dëshmitare të konstrukteve të tjera familjare, të cilat kishin fituar zakone e vese të ndryshme në ato familje, përballë tij, pra, përthyhemi më dysh me nderim.

Mbeti vetëm një çështje e veçantë, ajo e numrit të bashkëshorteve, e numrit të tyre mbi atë të lejueshmin për bashkësinë e tij. Kjo është një çështje ligjëvënësie. Sigurisht, ky është një përjashtim ligjor që përfshin shumë urtësi dhe synime të njohura e të panjohura prej nesh. Një farë kohe qe dhënë një liri e pakushtëzuar për numrin e grave, kurse më pas, në një datë të caktuar, u vu një kufizim dhe u ndaluan martesat jashtë atij kufizimi.

[1] Megazi dhe sijer: përkatësisht lidhur me luftërat dhe jetën e profetit Muhammed.
[2] Solomon dhe David sipas hebraizmit.
[3] Atributi sadik – i drejtë, i sinqertë, i fjalës, besnik, iu dha së pari fare të atit, Ebu Bekrit, një ndër besimtarët e parë, shokët dhe pasuesit e profetit Muhammed dhe kalifi i parë pas tij. pastaj ky atribut iu dha dhe së bijës, Aishesë, bashkëshorte e Profetit.
[4] Kur vdiq Profeti.
[5] Emevitët ose Omejadët: shteti (kalifati) i Omejadëve (661-750). Filluar me Muavije bin Ebi Sufjan, 14 kalifë radhazi të kësaj dinastie udhëhoqën shtetin islam. Nën udhëheqjen e tyre u kalua Gjibraltari, u pushtua Spanja dhe u ngrit shteti islam i Andaluzisë (756-1031), epigjeu i të cilit përshkruhet artistikisht në romanin i Lion Fohjtvangerit, Çifutja e Toledos.
[6] Në origjinal: ilan-i harb.
[7] Eshtë fjala për kalifët Ebu Bekr dhe Osman që erdhën në pushtet pas Profetit radhazi.

Fjalë të dala nga goja e shkrimtarit të madh rus Leon Tolstoi

Muhamedi a.s. është profeti i fesë islame, e cila përfshin dyqind milion frymë të shpërndara në çdo anë të botës.

I lartpërmenduri 570 mbas Krishtit, ka lindur në Arabi prej prindërish të varfër. Në fëmijëri ka qenë bari. Qysh në vogëli pëlqente jetën e vetmisë duke u shmangur nëpër vende të qeta (pa njerëz); tërhiqej nëpër vende të fshehta, ku mendonte një Zot të vetëm dhe shërbimin e adhurimin që i duhej bërë Atij.

Arabët që jetuan në shekullin e Muhamedit a.s. kishin shumë perëndi, të cilat i adhuronin me shpresë që të fitonin praninë e hirin e tyre. Për nder të perëndive bënin theror lloj-lloj shtazësh e bile edhe njerëz.

Duke u shtyrë në moshë Muhamedit a.s. i shtohej besimi dhe i forcohej ideja se, ‘feja’, që kishte përqafuar kombi i tij, ishte një kult i lajthitur, perënditë e tyre s’meritonin adhurim e se, një i vetëm është Ai Zot, që ka në sundim gjithësinë. Ky besim aq u ngul në shpirt të Muhamedit a.s. saqë u ngrit me thirr në këtë besim bashkatdhetarët edhe popullin e tij. I ndihmuar nga një fuqi morale, që i pati dhuruar Perëndia, Muhamedi a.s. e udhëhoqi popullin e Tij në rrugë të Zotit dhe e gremisi besimin e rremë, ndriti kombin e tij, të cilit i qenë errur sytë nga padija; i dha shkak të përmendet në ato vise paganizmi emri i Njësisë, sipas inspiracionit Hyjnor e koshiencës së vet të vaditur.

Feja e Hazreti Muhamedit mund të përmblidhet si më poshtë:

Zoti është një, veç Tij s’ka tjetër zot. Prandaj nuk është e arsyeshme me besue e me adhurue shumë zota. Zoti është Një, ka këto cilësi të veçanta: I mëshirshëm dhe i drejtë. Në fenë islame njeriu shpërblehet me veprat e veta. Sjellja e pajtueshme me ligjet fetare, d.m.th. bindja ndaj urdhrave dhe rrudhja nga ndalimet, e lumturon njeriun në jetën e pasosur. Përkundrazi, kush tërhiqet e mundet prej epsheve dhe s’iu shtrohet dispozitave fetare do të pësojë mundime në jetën tjetër.

Feja islame urdhëron me besue se çdo gjë në botë do të zhduket, amshimi (bekaja) qenia përgjithmonë është vetëm për Perëndinë; jeta e vërtetë nuk mund të fitohet pa besuar Zotin e pa plotësuar urdhrat e Tij. Gjithashtu në fenë islame njerëzit urdhërohen me dashtë Zotin e njëri-tjetrin, dashuria ndaj Zotit tregohet vetëm me të falur; dashuria ndaj të afërmit bëhet duke marrë pjesë në gëzime e mjerime e duke falur gabimet e të tjerëve.

Besimi në Zotin e në jetën e pasosur i shtrëngon myslimanët t’u shmangen ndjenjave epshore; myslimanëve u është ngarkuar barra për t’i shërbyer shpirtit e jo trupit. Ata duhet të hanë e të pinë me masë. Pijet që dehin janë të ndaluara. Fitimi e puna janë nga një detyrë.

Hazreti Muhamedi nuk ka pretenduar kurrë se është i vetmi Profet; por ka besuar e pohuar edhe profetësinë e Musait e të Isait.

Si çdo profet ashtu edhe Hazreti Muhamedi, në fillim, kur nisi të ftojë në fenë islame, u përball me mundime e vuajtje, por ato nuk mundën ta ligështonin aspak vullnetin e patundur të tij; përkundrazi i forcohej gjithnjë dëshira.

Myslimanët, shumica e të cilëve ishin arabë, dalloheshin me cilësitë e larta që kishin fituar, si: të përvuajturit, të shmangurit nga veset (takva), për aktivitetin dhe energjinë, përkorjen (mjaftimin me pakicë), përkrahjen që u jepnin bashkëfetarëve në kohë të mjerimit.

Myslimanët, me këto cilësi të lëvdueshme, brenda një kohe të shkurtër, fitonin simpatinë e nderin e anti-myslimanëve të popujve që “pushtonin” dhe kështu këta popuj vetvetiu inspiroheshin dhe pranonin fenë e tyre e me këtë mënyrë shtohej çdo ditë numri i myslimanëve.

Ka vetëm një gjë, se apostujt e Profetit të Zotit (As-habët), nuk mundnin të duronin sjelljet e paarsyeshme të paganëve; prandaj ndjenja fetare e zjarrtë që iu kishte mbuluar zemrën i shtyri t’i imponojnë Pejgamberit të përdorë forcë kundra idhujtarëve, që t’i sjellë në rrugë të Zotit.

Mos të pandehet kurrë se këta kanë lejuar derdhjen e gjakut me të vetmin qëllim që të fitojnë pasuri të kësaj jete! Jo! E lejuan luftën vetëm për një ideal të lartë, për të fituar hirin e Zotit e për të luftuar me idhujtarët që kishin humbur udhën e Perëndisë.

Përhapja e jashtëzakonshme e fesë islame brenda një kohe të shkurtër, saqë e kaloi edhe fenë e Budës e të Krishtit, predikuesit e të cilëve përmenden për mënyrën e urtësisë që përdorin kur predikojnë, nuk është kryer me shtrëngim; porse mosvështrimi me sy të mirë të kësaj jete nga ana e myslimanëve, mungesa e prirjes së tyre ndaj jetës së dynjasë, drejtësia, pastërtia e shpirtit dhe ndërgjegjja e kulluar, edhe cilësi të tjera të larta, që shiheshin ndër myslimanët, i shtynte popujt e tjerë grumbuj-grumbuj të pranojnë fenë islame.

Sjellja e mirë me izraelitë e me të krishterë e sidomos, me parinë fetare të tyre, janë prej porosive njerëzore, që karakterizojnë fenë islame e tregojnë virtytet e saj.

Kjo fe lejon besnikët e saj që të martohen me gra izraelite e të krishtera pa u cenuar lirinë fetare.

Madhështia që duket në këtë tolerancë nuk është e mbyllur dhe e fshehtë për njerëzit me mend. Muhamedi është një nga më lartat fytyra që njerëzisë i kanë bërë shërbime të mëdha. Një komb të paditur e shkëlqeu përgjithësisht me dritën e Zotit, ndaloi therjen e njeriut si kurban për Perëndinë, nuk la me derdh kot gjak njeriu, dhe me këtë mënyrë atë komb të paditur e bëri një element paqeje, ia çeli rrugën e qytetërimit e të përparimit.

Triumfi me kaq sukses të shkëlqyeshëm mund të jetë vepra e një njeriu, që është forcuar nga një anë. Prandaj ky njeri i madh doemos meriton nderime.

Si të mos gëzojmë për muajin e Ramazanit kur në të na jepet mirësia e shefatit. Ditën që nuk bën dobi askush për asgjë: “Atë ditë nuk bën dobi ndërmjetësimi (shefati), përveç atij, të cilin e ka lejuar i Gjithëmëshirshmi të ndërmjetësojë dhe për të cilin e pëlqeu ndërmjetësimin.”
Myslimanët e presin Ramazanin me përmallim dhe gëzim duke kërkuar dobitë që ka agjërimi në këtë muaj. E si të mos gëzohen ata që e dinë se Ramazani është mëshirë nga Allahu për robërit e Tij, mirësi të cilën e përcakton vetëm Ai. Këtë nuk e kuptojnë veç të zotët e mendjes.

Përse të mos hapen gjokset në Ramazan, kur ai për të varfrit është moment kënaqësie, për udhëtarët lehtësim, për të sëmurët shërim, për mëkatarët pendim dhe për të udhëzuarit, forcim dhe shtim i besimit…

E si të mos hapen kraharorët me ardhjen e muajit të mirësive, të fitoreve, të leximit të Kur’anit dhe shtimit të bamirësisë…

E si jo kur ditët janë të gjallëruara, shtëpitë parfumosen me leximin e Kur’anit, toka pastrohet me djersët dhe lotët e rukuve dhe sexhdeve…

Në çdo natë, qielli përqafon duatë që dërgojnë krijesat te Krijuesi i tyre, pra ringjallen zemrat pas “vdekjes” së tyre dhe trupi shërohet nga sëmundjet e tij.

E si të mos hapen kraharorët e besimtarëve në Ramazan, ku për çdo natë lirohen shpirtrat që meritojnë hyrjen në zjarr, hapen dyert e Xheneteve dhe shtohen radhët e atyre që hyjnë në Rejan (emri i portës së Xhenetit në të cilën hyjnë vetëm agjëruesit)…

Përse të mos përkushtohen të mençurit me agjërim kur Allahu i Lartësuar thotë në një hadith kudsij: “Çdo punë e birit të Ademit është për të, përveç agjërimit, i cili është për Mua dhe Unë di si shpërblej për të. Era e gojës së agjëruesit është më e mirë tek Allahu sesa aroma e miskut.”

A nuk është i nevojshëm agjërimi ditën kur do të vendoset peshorja dhe kur llogaria do të jetë për çdo gjë? Ruajeni pra veten nga gabimet dhe mangësitë.
O robër të Allahut. Në agjërim shfaqet forca e besimit dhe vendosmëria në adhurim. Në agjërim shpirtrat e besimtarëve manifestojnë nënshtrim ndaj urdhrave të Allahut. Duke u larguar nga dëfrimet dhe pasionet, agjëruesit lënë mënjanë dëshirat për premtimin e Xhenetit që nuk e kanë parë.

Si të mos gëzojmë për muajin e Ramazanit kur në të na jepet mirësia e shefatit. Ditën që nuk bën dobi askush për asgjë: “Atë ditë nuk bën dobi ndërmjetësimi (shefati), përveç atij, të cilin e ka lejuar i Gjithëmëshirshmi të ndërmjetësojë dhe për të cilin e pëlqeu ndërmjetësimin.”
Në Ramazan shtohet leximi i Kur’anit për të cilin Profeti a.s. ka thënë: “Agjërimi dhe Kur’ani ndërmjetësojnë (për robin) Ditën e Kiametit. Agjërimi thotë: O Allah. Unë e privova nga ushqimi, prandaj lejomë të ndërmjetësoj për të. Dhe Kur’ani thotë: O Allah. Unë e privova nga gjumi, prandaj lejomë të ndërmjetësoj për të, dhe të dyve iu pranohet shefati.”
E si mos të gëzohen agjëruesit në Ramazan kur dyert e qiellit hapen për ata që luten dhe Allahu ua pranon lutjet…
Allahu i Lartë thotë pas ajeteve të agjërimit: “Kur të pyesin robërit e Mi për Mua, Unë jam pranë tyre, i përgjigjem lutjes së thirrësit kur ai më lutet, pra le të më përgjigjen Mua dhe të më besojnë, me qëllim që të jenë të udhëzuar.” (Bekare, 186)

E si të mos gëzohen myslimanët me muajin e Ramazanit kur ai është shkak për faljen e mëkateve…

Profeti a.s. thotë: “Kush e agjëron Ramazanin me besim dhe bindje (në arritjen e shpërblimit), i falen të gjitha gjynahet e kaluara.”
O bashkësi e Kur’anit. Mirësitë e muajit të Ramazanit janë të shumta saqë nuk mund t’i përmendim këtu, por do mjaftohemi vetëm me disa prej tyre:
Qëllimi i vërtetë është ruajtja e dy gjërave të rëndësishme, për të cilat ka këshilluar Sheriati i ndritur; së pari: Imani-besimi dhe llogaritja e shpërblimit: “Kush falet Natën e Kadrit me besim dhe duke llogaritur shpërblimin (me sinqeritet), i falen të gjitha mëkatet e kaluara; dhe kush agjëron muajin e Ramazanit me besim dhe duke llogaritur shpërblimin, i falen të gjitha mëkatet e kaluara.”

Dijetarët kanë thënë: Nijeti është kusht që punët të bëhen për afrim tek Allahu. Qëllimi për besimin është: besimi se me të vërtetë agjërimi është detyrim. Kurse fjala ihtisab, do të thotë pritje e shpërblimit vetëm prej Allahut të Lartë.
Së dyti, ruajtja e agjërimit. Kjo arrihet duke qëndruar larg nga gënjeshtra dhe veprat e pahijshme. Profeti a.s. ka thënë: “Kush nuk e lë gënjeshtrën dhe të punuarit me të, Allahu s’ka nevojë që të lërë të ngrënit dhe të pirit.”
Largimi nga gënjeshtra është edukim që plotëson agjërimin.

Si mund ta mendojë dikush veten e tij agjërueshëm kur nuk largohet nga gënjeshtra dhe të punuarit me të?!
Bejdavi ka thënë: “Sheriati nëpërmjet agjërimit nuk ka si qëllim privimin e njeriut me uri dhe etje, por është një adhurim që thyen epshin duke nënshtruar veten për të mbrojtur shpirtin e bindur. Nëse nuk ndodh kjo, Allahu nuk e shikon atë adhurim me shikim pranimi. Agjëruesi i sinqertë agjëron me gjuhën e tij nga gënjeshtra, përgojimi dhe thashethemet, nga fjala dhe dëshmia e rrejshme. Agjëron të dëgjuarit e tij nga dëgjimi haram.

Syri i tij agjëron nga shikimi i haramit. Agjëruesi i sinqertë nuk e lidh zemrën e tij me mëkate, gabime, mashtrime dhe urrejtje për myslimanët. Ai nuk bën padrejtësi dhe as nuk i përbuz të tjerët. Kush nuk i kupton ashtu siç duhet këto dobi të mëdha të agjërimit dhe faljen gjatë tij, atëherë ai do të jetë ashtu siç e përshkruan i Dërguari i Allahut a.s.: “Ndoshta agjëruesi nuk përfiton nga agjërimi i tij asgjë tjetër veç urisë dhe etjes; ndoshta ai që falet (natën gjatë Ramazanit), nuk përfiton veç qëndrimit të tij pa gjumë.”
“Thuaj: Vetëm mirësisë së Allahut dhe mëshirës së Tij le t’i gëzohen, se është shumë më e dobishme se ajo që grumbullojnë” (Junus, 58)

Stresi, lodhja psikologjike dhe trishtimi janë pjesë e paevitueshme e jetës sonë. Shpeshherë mund të kemi kërkuar zgjidhje duke lexuar këshillat e psikologëve në lidhje me gjendjen tuaj dhe sërish të mos e keni marrë zgjidhjen përfundimtare. Kjo është krejt normale, pasi zgjidhja e vërtetë dhe më efikasja është ajo të cilën na e mëson i Dërguari i Allahut.

1-Ndryshoni gjendjen tuaj

Pejgamberi (a.s) , na këshillon kështu: “Nëse dikush prej jush zemërohet, le të ulet; nëse sërish nuk i kalon zemërimi, le të shtrihet!”

Psikologët bashkëkohorë e kanë quajtur këtë ndryshim i “gjendjes trupore” dhe besojnë se ky ndryshim sjell largimin e zemërimit. Gjithashtu, shkenca bashkëkohore ka vërtetuar se hormoni i adrenalinës rritet më shumë gjatë zemërimit, sidomos kur njeriu qëndron në këmbë dhe zvogëlohet kur ulemi ose shtrihemi.

2-Merrni abdest

Pejgamberi (a.s), ka thënë: “Zemërimi është shejtani. Shejtani është krijuar nga zjarri. Ai shuhet me ujë. Prandaj, kur të zemëroheni merrni abdes”. Pra këshilla më e mirë në këto raste është të merrni abdest.

3- Dorëzohuni Zotit

Njeriu i mençur e ka mekanizmin, i cili i refuzon streset dhe i thyen në copëza. Nuk ka dyshim se besimi tek Allahu dhe kërkimi i ndihmës nga Ai, paraqet mekanizmin më të mirë mbrojtës. Besimi në Zotin na nxit për durim ndaj vështirësive .

Besimi tek Allahu, durimi, dituria, përvojat e kaluara dhe dashuria e njerëzve të tjerë krijon mekanizmin më të fuqishëm për thithjen e stresit dhe zvogëlimin e tendosjes psikike.

4-Përkujtoni Allahun (xh.sh) me adhurim

Pejgamberi (a.s)ka thënë:“Kush bën istigfarë pa ndërprerë, Allahu do t`ia mënjanojë çdo brengë, do t`i japë rrugëdalje nga çdo situatë dhe do ta furnizojë nga nuk e shpreson”.

Pejgamberi (a.s), në raste vështirësie ka thënë:

“Nuk ka Zot, përveç Allahut, të Butit dhe Madhështorit. Nuk ka Zot, përveç Allahut, Zotit të Arshit madhështor. Nuk ka Zot, përveç Allahut, Zotit të qiejve dhe të Tokës dhe Zotit të Arshit Fisnik”.

Esma ibën Omeri ka thënë: “I Dërguari i Allahut më ka pyetur: “A dëshiron të të mësoj fjalë që t`i thuash në vështirësi: Allahu është Zoti im dhe askush nuk është i barabartë me Të!”

Gjithashtu Ai (a.s) na mëson se: “Kur njeriu është në vështirësi le të thotë këto fjalë: “Zoti ynë, unë jam robi Yt, i biri i robit Tënd, i biri i robëreshës Sate! Fati im është në Duart e Tua, e kaluara ime në pronësinë Tënde,drejtësia tek mua është përcaktimi Yt. Të lutem me tërë emrat e Tu, me të cilët e ke quajtur Veten, ose ia ke mësuar dikujt prej krijesave të Tua, ose i ke shpallur në Librin Tënd, ta bësh Kuranin pranverë të zemrës sime, dritë të gjoksit tim, duke larguar pikëllimin dhe brengën time” – Allahu do t`ia largojë pikëllimin dhe brengën, duke ia zëvendësuar me gëzim”.

Një ditë i Dërguari i Allahut hyri në xhami. Ai pa një prej shokëve të tij, dhe i tha:“Ebu Umame, përse të shoh në xhami jashtë kohës së namazit?”

“Brengat dhe borxhet më kanë mbuluar, o i Dërguari i Allahut” – tha ai.

Pejgamberi i tha: “A do të t’i mësoj disa fjalë, të cilat kur t`i thuash, Allahu do të mënjanojë brengën dhe do ta paguash borxhin tënd?”. “Po, o i Dërguari i Allahut” – tha ai. Pejgamberi i tha: “Në mëngjes dhe në mbrëmje thuaj: “O Zot, më mbro nga brenga dhe pikëllimi, më mbro nga pafuqia dhe përtacia, më mbro nga varfëria dhe koprracia dhe më mbro nga vështirësitë, borxhi dhe anashkalimi i njerëzve“.

Ebu Umame më vonë tregon: “Veprova kështu dhe Allahu ma largoi brengën e më ndihmoi ta kthej borxhin.

Dita e xhuma është festa jone e përjavshme. Duke qenë një ditë ndryshe nga të tjerat, tradita profetike na mëson se këto janë veprimet që duhen bërë gjatë kësaj dite:

1. Salavate

Ditën e xhuma dhe ne netët e saj është mire te bëhen salavate për Pejgamberin e Allahut( alejhi selam). Pejgamberi( alejhi selam) ka thëne: ” Beni salavate për mua ne ditën e xhuma dhe natën e saj!”

2.Gusuli

Duhet që këtë ditë të marrim gusul e të jemi të pastër.

3.Përdorimi i mizvakut

Është mire qe ditën e xhuma te përdoret mizvaku dhe te jemi të parfumosur.

4.Përkujtimi i Zotit

Parapëlqehet qe këtë dite te falen sa me shume namaze, te behet dhiker (përkujtimi i Zotit) dhe te lexohet Kur’an deri me ngjitjen e imamit ne minber.

5.Falja e xhumas dhe heshtja gjatë hutbes (Ligjëratës së ditës së xhuma)

Është obligim falja e namazit të xhumas në xhami dhe gjatë ligjeratës të dëgjohet me vëmendje dhe të heshtet.

6.Leximi i sures El-Kehf ditën

Këtë ditë këshillohet gjithashtu leximi i sures El-Kehf. Pejgamberi( alejhi selam) ka thënë :” Kush e lexon suren El-Kehf diten e xhumasë e mbulon drita prej këmbeve e deri ne kupën qiellore e cila do ta ndriçoje ne ditën e Gjykimit ndërsa i falen te gjitha mëkatet midis dy xhumave.”

Ne ditën e xhuma preferohet te vishen rrobat me te mira. Ebi Ejjubi(r.a) ka thënë:” E kam dëgjuar Pejgamberin( alejhi selam) te ketë thëne:” Kush pastrohet ne ditën e xhumasë, parfumoset nese ka parfum, veshe rrobat me te mira dhe del me qetësi derisa te arrije në xhami, e pastaj falet, pa e shqetësuar askënd, e pastaj kur imami te ngjitet ne minber hesht derisa te filloje namazi, do t’i falen mëkatet midis dy xhumave.”

Ai qe niset ne namazin e xhumasë për çdo hap ka shpërblim sa një vit agjërim dhe namaz . Pejgamberi( alejhi selam) ka thënë:” Kush pastrohet ditën e xhuma dhe shkon me herët ne xhami, i afrohet imamit dhe hesht, për çdo hap te bere ka shpërblim një vit agjërim dhe namaz, e kjo është diçka e lehte për Allahun.” Ne ditën e xhuma falen mëkatet,duke qenë se ne te është një orë ne te cilin pranohen duatë.

Marre nga: https://www.spektrum.al/cfare-duhet-te-beni-diten-e-xhuma-2/

Me marrjen e abdesit gusull merret edhe abdesti për namaz. Megjithatë, nëse ndodh ndonjë nga situatat që e prishin abdestin gjatë marrjes së gusullit, atëherë gusulli vlen por jo edhe abdesti. Nëse nuk ka pasur ndonjë nga situatat që e prishin abdestin gjatë marrjes së gusullit, atëherë mund të falim namaz.

Në themel të evolucionit qëndron pretendimi se qenia ekziston vetvetiu dhe e varur nga rastësitë.

Ati i evolucionizmit para Darvinit, Lamarku, e konsideronte evolucionin si një mundësi të dhënë nga Zoti materies dhe natyrës. Ai ishte evolucionist që pranonte gjenezën hyjnore të materies. Në kundërshtim me të, Darvini e mbështet ekzistencën e materies në vetë aftësinë e saj për të ekzistuar dhe zhvilluar. Ata që erdhën pas Darvinit, ranë plotësisht në materializëm dhe mohim dhe zgjodhën rrugën për ta përdorur evolucionin si mbështetje për mohimin e Zotit.

Ata që i dalin sot për zot darvinizmit, janë bota materialiste që mbahen pas tij në emër të mohimit. Këta besojnë në eternitetin e materies, pra, në pafillimshmërinë dhe pafundshmërinë e materies.[1]

Duhet theksuar qysh në fillim që evolucionistët, dashje pa dashje, përfytyrojnë një hapësirë të pafundme, sepse t’i japësh eternitet materies dhe ta vendosësh evolucionin, brenda këtij eterniteti, në një kohë me fillim të papërcaktuar, do të thotë t’i japësh hapësirës pafundësi meqë koha dhe hapësira nuk mund të mendohen veç e veç. Koha ka një ekzistencë nominale (konvencionale); është hapësira që e bën atë një dimension të materies dhe dukurive. Nuk mund t’i jepet ekzistencë kohës në mungesë të hapësirës. Ndërkaq, hapësira përbëhet prej botës së atomeve, botës së lëndës. Për rrjedhojë, po qe se vërtetohet se lënda nuk është eternale (e pafillim dhe e pafund), do të dalë në shesh se edhe hapësira dhe koha nuk janë eternalë dhe do të kuptohet vetvetiu se një gjë që s’është eternale nuk mund të jetë krijuese dhe e vetëkrijuar.

Ligji II i termodinamikës i njohur, tashmë, nga shumica, e hedh poshtë eternitetin e lëndës dhe materies. Ligji I i termodinamikës është ligji i ruajtjes së energjisë, kurse Ligji II është ligji i njohur Carnot.[2] Sipas tij, nxehtësia e qendrave të nxehtësisë, duke u përhapur e përhapur pa pushim, një ditë do të konsumohet dhe niveli i energjisë në gjithësi do të barazohet, do të bëhet i njëllojtë kudo. Edhe nëse kjo nuk do të thotë asgjësim i energjisë, do të thotë asgjësim i diferencës plus-minus dhe vdekje. Carnot e parashtroi këtë ligj duke u mbështetur në vëzhgimet në shtëpinë e vet mbi shpërndarjen e energjisë nga soba dhe uji i zjerë. Pastaj vëzhgimet e tij u zhvilluan më tej nga shkencëtarët, u përgjithësuan në një ligj i cili mësohet sot nëpër shkolla.

Sot është e pamundur të thuhet ndonjë gjë e prerë mbi ndikimin e përgjithshëm të termodinamikës mbi gjithësinë. Megjithëkëtë, mund të thuhet se gjithësia s’është një e tërë, por e përbërë prej pjesësh (copash), ndërkaq që konkluzioni mbi një copë është i vlefshëm edhe mbi të tërën. Vëzhgimet e kësaj fushe tregojnë se po të mos shpërthejë më parë një katastrofë e përgjithshme për ndonjë shkak tjetër, katastrofa termodinamike është absolutisht e pashmangshme, domethënë, energjia në gjithësi do të konsumohet dhe sistemi do të shembet. Këtu mund të pyetet mbi marrëdhënien e katastrofës termodinamike me joeternitetin e lëndës dhe materies ose ç’dëm do të pësojnë koha dhe hapësira që pretendohet se janë eternale.

Le ta bëjmë të qartë në fillim se ata që i japin materies eternitet, duket sikur nuk e dinë se ç’do të thotë eternitet. Sikur të gjitha kokrrat e rërës që ekzistojnë mbi tokë t’i bëni zero dhe në krye të vargut me zero që do të formohet, të vendosni një njësh, shifra e frikshme që ka për të dalë, në raport me eternitetin do të ketë vlerën zero. Po si kjo, përballë eternitetit, numri më i madh që do të mund të mendonte, konceptonte dhe prodhonte mendja e njeriut, do të ishte përsëri zero! Sepse eternal do të thotë i pafund. Gjëja e pafund:

1) Nuk mund të jetë e përbërë, nuk mund të hyjë në sintezë. Ajo është e thjeshtë dhe e pandashme (e pacopëtueshme).

2) Nuk ndryshon kurrë dhe mbi të nuk mund të veprohet.

3) Ndodhet e pavarur nga koha dhe hapësira, pra, jashtë lëvizjes së varur nga koha dhe hapësira.

4) Eshtë absolutisht e pafundme sepse është absolutisht jashtë kohës.

Nga ky këndvështrim, meqë pafillim dhe pafundësi do të thotë pakohësi, pafillimi dhe pafundësia takohen në një pikë. Asnjë prej këtyre veçorive nuk ndodhen te materia. Materia është e ndryshueshme; siç e ka treguar edhe ligji i termodinamikës, materia nuk mund të mendohet veç energjisë e cila një ditë ka për ta humbur krejtësisht ndikimin e vet. Veçanërisht, materia është e hapur ndaj çdo lloj sinteze. Ndërkaq, materia është e varur nga koha dhe hapësira. Apologjetistët islamë thonë, duke e pasur fjalën për Zotin, “ma thebete kidemuhu imtenea ademuhu” (po qe se një gjë është në mënyrë evidente e pafillimtë, asgjësimi i saj është i pamundur). Me këtë, ata tregojnë se materia kurrë nuk mund të bëhet burim ekzistence dhe pohojnë veçoritë individuale të Individualitetit te i cili mund të mbështetet materia.

Hapësira përbëhet, në përmasa të vogla, prej atomeve, kurse në përmasa të mëdha, prej diejve. Në diellin tonë që është vetëm njëri prej këtyre diejve, shndërrohen 564 ton hidrogjen në helium në sekondë dhe, si rezultat i këtij shndërrimi, përreth përhapet një energji prej miliona kalorish në formë nxehtësie dhe drite. Një pjesë e kësaj energjie që shpërndahet në tërë sistemin diellor, vjen edhe në globin tonë tokësor. Gjithësia përbëhet prej diejsh të tillë. Dielli ynë një ditë do të arrijë pikën e konsumimit dhe atëherë do të ndodhë një katastrofë planetare.

Meqë gjithësia përbëhet prej këtyre diejve që janë si gurë themeli për të, nuk mund të mendohet që këta diej, energjia e të cilëve shkon drejt konsumimit, të jenë eternalë, sepse, siç u tha edhe më lart, gjëja eternale (e pafundme) nuk mund të jetë e përbërë, nuk varet nga koha dhe hapësira, nuk konsumohet, nuk pëson as ndryshimin më të vogël. Kurse ne shohim se materia dhe bota materiale janë në ndryshim të vazhdueshëm, se kalojnë nga një gjendje në një tjetër, shpërbëhen (analizohen) dhe përbëhen (sintetizohen) ose bëhen orbitë. Në këto kushte, materia ka edhe fillim, edhe fund dhe është e kufizuar nga koha dhe hapësira. Çdo pretendim jashtë kësaj është i detyruar të mbetet një hipotezë pa asnjë pjesë të vërtete. Vetë Darvini, duke e shprehur dobësinë e vet në lidhje me këtë çështje, thotë: “Në fakt, meqë nuk u ndodha në periudhën kur kanë jetuar këto qenie, jam i detyruar ta përforcoj çështjen me një sërë hipotezash!”

Sado që të mbështetet në një sërë dijesh paraprake, në themel, hipoteza përbëhet prej pikëpamjesh dhe pretendimesh të paprovuara. Po qe se Darvini ka hedhur në shesh një hipotezë, edhe unë hedh në shesh hipotezën time dhe them se, me një lëvizje të tokës, njeriu u hodh 10 mijë metra përpjetë dhe s’i ndodhi asgjë. Edhe kjo është një hipotezë. Ndërkaq, po qe se ju më dilni kundër duke thënë se njeriu i ngjitur në lartësinë 10 mijë metra vdes në çast nga mungesa e oksigjenit, unë e mbështes këtë hipotezë me një hipotezë tjetër dhe them se “ju flisni sipas kushteve të sotme, kurse kushtet tokësore në një periudhë tjetër kanë qenë të ndryshme”. Po qe se hipoteza ime nuk është shkencore por vetëm një pretendim, edhe pretendimet e Darvinit dhe darvinistëve nuk kanë ndonjë ndryshim! Pretendimi evolucionist s’është gjë tjetër veçse një hipotezë që e përgënjeshtrojnë të gjitha ligjet vepruese në gjithësi e në jetën e gjallë, që i mbush boshllëqet që i shfaqen, me hipoteza të tjera.

[1] Pikëpamja themelore materialiste mbi ekzistencën është se ekzistenca e materies nuk ka as fillim, as fund. Materia ka ekzistuar dhe do të ekzistojë pafundësisht duke kaluar nga një formë në një tjetër përmes shndërrimeve gjithashtu të pafundme.
[2] Nicolas Leonhard Sadi (1796-1832). Fizikan dhe inxhinier francez, themelues i termodinamikës.

Para se të parashtroj ajetet kur’anore lidhur me krijimin, dëshiroj të prek disa ajete të caktuara për të treguar se ç’karakter mrekullor ka Kur’ani. Deklarata-mrekulli Kur’an është ajo që e thotë fjalën e fundit, ajo që u vë vulën gjërave!

1. “Edhe te kafshët ka mësim për ju. Nga gjëja që kanë në barkun e tyre, Ne ju japim të pini qumësht të pastër e të shijshëm të kulluar mes ushqimit dhe gjakut…” (Nahl, 16:66)

Një nga shenjat dhe provat që argumentojnë ekzistencën dhe unitetin e Allahut, janë kafshët e qumështit. Qumështin e shijshëm e të ushqyeshëm që e pimë ne, Allahu e nxjerr nga tretësira ushqimore në zorrët e kafshëve (që konsiderohet si jashtëqitje meqë pas thithjes së lëndëve ushqimore prej saj, del jashtë si feçe) pas kullimit në gjak. Shkenca e sotme e ka bërë të qartë se në fillim lëndët ushqimore thithen nga qimet thithëse të zorrëve dhe kalojnë në gjak, nga i cili, në indet e tjera lëshohen si ushqim, kurse në gjëndrrat e qumështit, kthehen në qumësht. Me shprehjen “min bejni fersin ve demin”, “prej mes feçeve dhe gjakut”, në Kur’an tregohet se qumështi kalon dy procese filtrimi: i pari, nga feçet (lënda ushqimore e tretur në zorrë) në gjak dhe, i dyti, nga gjaku në qumësht. Profeti Muhammed, i cili e lajmëronte një gjë të tillë 14 shekuj më parë, pa dyshim që personalisht nuk mund t’i dinte këto gjëra. Ato ia kishte mësuar Allahu me anë të Kur’anit!

2. “Atij që dëshiron ta udhëzojë, Allahu ia zgjeron zemrën ndaj Islamit, kurse atij që dëshiron ta lërë të humbur, ia shtrëngon gjoksin sikur të ishte duke u ngjitur në qiell…” (En’am, 6:125)

A e dini se kujt i përngjet gjendja e njeriut që nuk beson? Atij që ngjitet në lartësi ku oksigjeni rrallohet aq sa ta bëjë gjithnjë e më shumë të pamundur frymëmarrjen gjer në vdekje. Në kushtet e pamjaftueshmërisë së oksigjenit, personi ndjen shtrëngim në gjoks. Sa më lart të ngjitet njeriu, aq më i rrallë bëhet oksigjeni dhe aq më e fortë dhimbja në gjoks. Këtu kemi një paralelizëm figurativ të mbështetur në një fakt shkencor të njohur shumë shumë vonë, por të paralajmëruar nga Kur’ani 14 shekuj më parë!

3. “Ne i lëshojmë erërat mbarështuese dhe nga qielli lëshojmë shi për ju…” (Hixhr, 15:22)

Disa komentues të vjetër nuk e kanë kuptuar si duhet cilësimin e erërave si mbarështuese. Kurse kur e kanë pyetur Ibni Abbasin 11 shekuj më parë mbi kuptimin e këtij ajeti, ka thënë: “Erërat bëjnë mbarështimin e bimëve, pastaj edhe të reve…”[1] Megjithëkëtë, edhe komentuesit pas tij nuk e kanë kuptuar dot rolin mbarështues të erës për retë. Siç dihet, retë ngarkohen me elektricitet duke lëvizur e duke u fërkuar me ajrin, gjë të cilën ua siguron era. Ndërkaq, duhet theksuar se si tek mbarështimi i bimëve, ashtu dhe te i reve, kemi dukurinë e bashkimit të gjërave çift ose me ngarkesa të kundërta. Në lidhje me këtë, në ajete të tjerë Kur’ani bën fjalë mbi krijimin çift (Jasin, 36:36; Dharijat, 51:49). Dhe kjo është një mrekulli tjetër e Kur’anit.

4. “Shihni se si i shtyn Allahu retë, pastaj i bashkon, i bën grumbull dhe ju shihni se si rrjedh prej tyre shi. Ai lëshon nga retë e mëdha si kodra edhe breshër, me të cilin godet kë të dojë e nga i cili mbron kë të dojë. Shkëlqimi i dritës së vetëtimës sa s’të merr sytë!” (Nur, 24:43)

Qysh atëherë kur nuk njihej fare përbërja e reve, Kur’ani bënte përshkrime të sakta që u zbuluan vetë 14 shekuj më vonë.

5. “Ne e ngritëm qiellin me dorën tonë dhe Ne e zgjerojmë atë pa pushim.” (Dharijat, 51:47)

Në vitet 1920, Hubble i bëri një dhuratë botës astronomike. Me anë të një gjetjeje matematike që u quajt me emrin e tij, Koeficienti i Hubbles, ai zbuloi se disa galaktika largoheshin pa pushim prej nesh. Më pas, matematikani belgjian, Lamaitre e përcaktoi këtë dukuri si “zgjerim i hapësirës”. Pastaj kjo dukuri u pranua edhe nga shkencëtarë të tjerë si dhe nga Ajnshtajni.

E vërteta e krijimit në Kur’an

Nga ajetet kur’anore në lidhje me krijimin, do të shqyrtojmë katër prej tyre.

1. “Dhe i thamë: “O Adem, ti dhe bashkëshortja jote banoni në xhennet dhe hani sa të doni nga të mirat që ka atje, vetëm atë pemë mos e prekni se, ndryshe, do të bëheni dhunues e të padrejtë.” (Bakara, 2:35)

Kur’ani e fillon rrëfimin mbi krijimin njerëzor me njeriun e parë dhe bashkëshorten e tij dhe nuk bën fjalë aspak për evolucionin.

2. “Për Allahun, gjendja e Isait është si gjendja e Ademit. Allahu e krijoi Ademin prej dheu. Ai i tha Ademit “bëhu” dhe ai u bë!” (Al-i Imran, 3:59)

Kur njerëzit ranë në dyshim në lidhje me krijimin e Hz. Isait dhe nisën të gjykojnë se si mund të lindte njeriu pa baba, iu erdhi në ndihmë Kur’ani që sqaronte se në lindjen e tij pa baba nuk kishte gjë për t’u çuditur, pasi lindja e tij ishte një mrekulli si dhe krijimi i Hz. Ademit, ndërkaq që ky s’kishte patur as nënë. Kjo do të thotë se Allahu ka mundësi për çdo gjë dhe bën gjithçka që dëshiron. Ndërkaq, me qëllim që ne ta kuptojmë veprimtarinë e Tij, Allahu e mbulon atë me anë të shkaqeve dhe pasojave që janë të kuptueshme për ne dhe na duken të natyrshme e të zakonshme. Kurse disa herë Allahu e heq mbulesën e shkaqeve me qëllime dhe urtësi të caktuara dhe, atëherë, aktet e tij na duken të jashtëzakonshme e të pashpjegueshme, prandaj i quajmë mrekulli. Kështu, edhe krijimi i Ademit, edhe krijimi i Isait janë sa të mundshme për Allahun, aq dhe të pamundshme për ne kur i gjykojmë ato në kuadrin e shkaqeve dhe pasojave dhe me kriteret me të cilat gjykojmë ngjarjet e tjera të ashtuquajtura të zakonshme.

3. “Dhe u tha Zoti yt engjëjve: “Unë krijova një njeri prej balte dhe i fryva nga fryma ime, prandaj bini në gjunjë para tij…” (Hixhr, 15:28-29)

Këto ajete tregojnë se njeriu i parë, Ademi, u krijua prej dheu dhe atij iu dha frymë hyjnore. Sot dihet se njeriu formohet në mitrën amësore nga zhvillimi në etapa të caktuara i vezës së fekonduar nga spermatozoidi, pra, duke pasur për bazë një koncentrat dhe jo me anë të ndonjë farë evolucioni. Sipas përshkrimit të Kur’anit, edhe njeriu i parë pati për bazë një koncentrat të përbërë nga elementët e tokës dhe uji, i cili u zhvillua në kushte të caktuara që cilësohen si urdhri “bëhu” i Zotit. Mes bazës dhe krijimit të njeriut të parë dhe njeriut të zakonshëm sot nuk ka asnjë ndryshim. Koncentrati është po ai, kurse mjedisi i krijimit, ndërsa për njeriun e sotëm është mitra, për njeriun e parë është përsëri një “mitër”, por e panjohur për ne, e cilësuar vetëm si urdhri “bëhu” i Zotit dhe fryma hyjnore. Në të dy llojet e krijimit nuk ka asgjë të përbashkët me evolucionin.

4. “O njerëz! Ruhuni prej Zotit tuaj që ju krijoi juve prej një fryme të vetme, që krijoi për ju shoqe nga vetja juaj dhe nga dy të parët krijoi meshkuj e femra!”(Nisa, 4:1)

Duke e quajtur atin e parë të të gjithë njerëzve, “një frymë të vetme”, Kur’ani kundërshton dhe hedh poshtë vargun e etërve të njeriut që pretendon evolucioni. Sipas Kur’anit, njeriu i parë bart dhe përfaqëson “frymën e vetme”, nga e cila, pastaj u krijua çifti i parë dhe prej të dyve, gjithë njerëzimi. Kështu, as “fryma e vetme”, as dhe çifti i vet që bartte të njëjtin entitet njerëzor, nuk ishin hallkë e një zinxhiri evolucioni. Njeriu ose fryma e parë është ati i një lloji qeniesh më vete, po ashtu, çifti i tij, nëna e po atij lloji qeniesh më vete!

Kuptimi i disa ajeteve të tjera kur’anore që kanë lidhje me krijimin

• Betohem se Ne e krijuam njeriun prej një esence prej balte. (Muminun, 23:12)
• Ne, çdo gjë të gjallë e krijuam prej uji. (Enbija, 21:30)
• Dhe Zoti yt u tha engjëjve: “Unë do të krijoj një njeri prej balte dhe, pasi t’i jap formë e t’i fryj prej frymës sime, ju bini në gjunjë para tij!” Të gjithë engjëjt ranë në gjunjë para tij, kurse Iblisi, djalli, jo! Ai u mbajt më të madh e u bë mohues! (Sad, 38:71-74)
• Ai është që e krijoi njeriun prej një pike uji dhe e bëri fis të lidhur me lidhje martese. Zoti yt ka mundësi për gjithçka! (Furkan, 25:54)
• Allahu ju krijoi ju prej dheu, pastaj prej uji. Pastaj ju bëri çift. (Fatir, 35:11)
• Ai është që ju krijoi ju prej një balte dhe që pastaj ju caktoi një jetëgjatësi dhe vdekje. Gjithashtu, te Ai ka një vendim të parashkruar. Akoma po dyshoni? (En’am, 6:2)
• Ai është që ju bëri ju prej një fryme të vetme. Pastaj për ju ka një vend ku të rrini dhe, si amanet, një vend për të qëndruar. Ne i bëmë të ditura ajetet tona hapur për ata që kuptojnë. (En’am, 6:98)
• Allahu që e ka krijuar çdo gjë të bukur dhe të përsosur, krijimin e njeriut e nisi nga balta. Pastaj, brezin e tij e riprodhoi prej një esence uji (spermë). Pastaj i dha atij formën më të bukur, i fryu nga fryma e vet dhe krijoi për ju veshë, sy dhe zemra. Por sa pak që falenderoni! (Sexhde, 32:7-9)
• Allahu e krijoi njeriun nga argjila e pjekur. (Rahman, 55:14)

Krijimi në hadithet profetike

1. Buhariu dhe Muslimi përcjellin njëzëri prej Ebu Hurejres se në një pjesë të një hadithi të gjatë ku tregonte për krijimin e gruas, Profeti ka thënë: “Këshillojini gratë për të mirë dhe silluni mirë me to. Ato janë krijuar prej një brinje!”[2]
Siç duket hapur nga hadithi, Profeti nuk e lidh krijimin e gruas me evolucionin.[3]

2. Në një hadith tjetër të quajtur autentik nga Ibn Ebi Hatimi dhe të përcjellë nga Ibni Asakiri me pak ndryshime, Profeti thotë kështu: “Ati juaj, Ademi, e kishte shtatin si një dru hurmaje, 60 zira të gjatë.”[4]
I Dërguari i Allahut e paraqet Ademin si atin e parë të njerëzimit në një mënyrë aq të qartë e të prerë, sa s’lë vend për interpretim.

3. Ahmed b. Hanbel, Ebu Davud dhe Tirmidhi përcjellin këtë hadith prej Ebu Musa el-Esh’ariut: “Allahu mori prej gjithë faqes së tokës një grusht dhé dhe e krijoi Ademin.”[5]
Edhe nga ky hadith kuptohet se baza e Hz. Ademit është një koncentrat i tërë dherave të tokës. Allahu e ka krijuar atë nga sinteza e këtij koncentrati.

4. Në një hadith tjetër të përcjellë nga Ahmed b. Hanbel prej Hz. Enesit thuhet: “Pasi e krijoi Ademin, Allahu e la për një farë kohe aq sa deshi. Iblisi e shihte Ademin dhe filloi të thurë iluzione rreth tij. Dhe kur e pa bosh, e kuptoi se nuk do të bëhej një krijesë zotëruese e vetvetes.”[6]

5. Ibn Hibban dhe Bezzari, autori i një Musnedi, përcjellin këtë hadith nga Hz. Enesi: “Kur Allahu i fryu Ademit nga fryma e tij, Ademi teshtiu dhe tha pas teshtitjes, “Elhamdulil’lahi Rabbilalemin!”, “Lavdi Allahut, Zotit të botëve!” Kurse Allahu ia ktheu: “Jerhamukellah”, “Allahu të dhëntë shëndet!”[7]
Te Buhariu lexojmë këtë rivajet: “Allahu i Lartë e krijoi Ademin sipas fytyrës së Tij (si qendër të shfaqjes së të gjithë emrave të Tij) dhe me shtat 60 zira…”[8]

6. Ahmed b. Hanbel përcjell këtë hadith prej Ebu Hurejres: “Njerëzit do të hyjnë në xhennet në gjendjen e Hz. Ademit kur u krijua. Ai ishte lakuriq, pa qime, i ri, lëkurëbardhë, me sy të shkruar, me shtatin 60 zira dhe gjerësinë e shpatullave 7 zira.”[9]

Krijimi në Librin e Shenjtë

Le të flasim dy fjalë edhe për kapitullin mbi gjenezën te Libri i Shenjtë. “Zoti e krijoi Adamin prej baltës së tokës, i fryu në hundë dhe ai u bë njeri i gjallë.”[10] Kurse krijimi i Havasë përshkruhet kështu: “Dhe Zoti i dha Adamit një gjumë të thellë, pastaj i mori një brinjë dhe ia mbushi vendin me mish. Pastaj prej asaj brinje bëri një gura dhe ia solli Adamit!”[11]

Si Kur’ani, edhe Libri i Shenjtë dhe të gjithë librat e tjerë hyjnorë bëjnë të ditur se njeriu i parë është krijuar nga Zoti prej elementëve të dheut dhe kështu besojnë të gjithë anëtarët e feve. Pra, s’është ashtu siç thonë Darvini dhe evolucionistët. Njeriu nuk e ka marrë formën e sotme duke evoluar.

Perfundim

E vërteta që u përpoqa ta parashtroj nga kreu gjer këtu, është kjo:

Sado me kujdes që të ketë qarkulluar teoria e evolucionit dje e sot e që mund të qarkullojë nesër në disa katedra shkencore, në librat e disa shkencëtarëve e në gojët e tyre, nuk ka një bazë të shëndoshë, nuk ka një argument bindës që të mund ta mbështesë evolucionin. Nuk janë gjetur dot fosile që ta lidhin njeriun me majmunin. Në disa fosile janë bërë falsifikime, disa të tjera i kanë formuar duke i mbledhur pjesët andej-këtej dhe pjesët e mangëta i kanë montuar sipas imagjinatës. Gjenetika e kundërshton këtë!

Struktura e DNA-së që kërkon dituri dhe fuqi të jashtëzakonshme, i lë krejtësisht jashtë mundësie të gjitha llojet e rastësive dhe ndërhyrjeve të pavetëdijshme. Gjërat e pretenduara gjer tani si argumente, ose janë hipoteza, ose interpretime të sforcuara dhe të gjitha boshllëqet teorike janë mbushur e mbushen me skenare të fantazuara. Kurse pretendimet e mbrojtura duke u nisur nga një sërë ngjashmërish, janë vlerësime që i japin prioritet strukturës pa parë funksionet dhe detyrat jetësore dhe asnjëri prej tyre s’vlen si argument.

Momenti vital i çështjes është se ata që thonë “i gjetëm”, ata që i parashtrojnë “gjetjet” si argumente, janë mjediset që i besojnë plotësisht evolucionit, kurse të gjitha të ashtuquajturat argumente të tyre kanë nevojë për shqyrtim. Ashtu si rastësitë nuk kanë as vendin më të vogël në ekzistencë, në të njëjtën mënyrë, është e pamundur që një qenie e gjallë të ekzistojë vetvetiu nga hiçi. Ashtu si eksperimentet e Pastërit, edhe eksperimentet më të gjera, më të thella të bëra rreth kësaj çështjeje, e hedhin poshtë krijimin (ekzistencën) vetvetiu. Edhe nëse te një qenie e gjallë ndodhin disa ndryshime të pjesshme për shkak të disa kushteve të caktuara, këto ndryshime jo vetëm që s’mund të bëhen kurrë bazë për ndryshim lloji, jo vetëm që një ndodhi e tillë nuk është hasur gjer më sot, por ato kanë ndodhur sepse e ka lejuar përbërja e asaj qenieje. Edhe faktorë të tillë si struktura e gjallesave, kromozomet, imuniteti i qelizës dhe kundërshtimi i ndërhyrjeve nga jashtë, në fakt, në asnjë mënyrë s’i hapin portë mundësisë së shndërrimit të llojit. Veç kësaj, të gjitha fetë e kaluara, të gjithë profetët, të gjithë librat e shenjtë e shprehin hapur se çdo gjë, përfshi edhe njeriun, është krijuar nga Zoti (Allahu) duke ia mbyllur të gjitha dyert evolucionit!

Jo vetëm që kjo çështje nuk është fusha ime, por dhe unë u përpoqa ta shpjegoj një çështje që shpesh mund të shpjegohet në mënyrë të shumanshme e të thellë, vetëm në vijat e saj kryesore dhe bashkë me disa specifika që shpëtojnë nga shikimi. Duke u justifikuar me dobësinë dhe paaftësinë time, megjithatë, duke e theksuar rëndësinë e çështjes, i lutem Zotit që dijetarët e zellshëm e të lidhur pas të vërtetës ta kryejnë detyrën që u takon për ta shqyrtuar këtë çështje gjerë e gjatë dhe për ta shpëtuar brezin e ri nga mashtrimi me anë të dogmës së evolucionit që mbahet në rend të ditës në emër të mohimit të hyjnitetit. Unë mendoj se ka ardhur e ka kaluar koha që, në vend të librave të shkruar në Perëndim dhe nga ana e mjediseve përkrahëse të evolucionit, të shkruhen libra që mbështeten te e vërteta dhe thonë të vërtetën!

[1] Taberi, Xhamiul Bejan, vëll. 14, f. 19-22.
[2] Buhari, Enbija, 1; Muslim, Rada, 61-62; Darimi, Nikah, 35; Musned, 5/88.
[3] Për kuptimin e krijimit të Hz. Havasë prej brinjës së Hz. Ademit, shih F.Gylen, Lëkundjet që solli shekulli, përkthimi shqip.
[4] Ibni Asakir, Tarihi Dimeshk, 7/404-405. Veçanërisht shih Buhari, Istizam, 1. Në një periudhë kur sipërfaqja e tokës ishte e mbuluar me pyje dhe kur nuk ishte formuar ende popullsia njerëzore, është normale që shtati i njeriut të ketë qenë i tillë. Në gjatësinë e shtatit të njeriut ndikojnë si klima dhe kushtet e sipërfaqes, ashtu dhe dendësia e popullsisë, e cila shkakton shkurtimin e shtatit. Ndërkaq, për ta mbajtur të gjerë kuadrin e kuptimit të çështjes, është mirë të mbahet parasysh edhe interpretimi i Ibni Haldunit, i cili thotë se Ademi mund të ketë pasur këtë shtat kur ka qenë në xhennet. Allahu e di se ç’është më e drejtë! 2. Njësia e gjatësisë zira diku merret sa gjatësia e parakrahut (rreth 40 cm.), diku identifikohet me njësinë e quajtur arshin, diku me gjatësinë 70-90 cm.
[5] Tirmidhi, Tefsiru sure, 1-2; Ebu Davud, Sunnet, 16; Musned, 4/400-406.
[6] Musned, 3/152.
[7] Hejsemi, Mevaridu’z-Zem’an, I/508; Ibn Hibban, Sahih, 14/37, 41.
[8] Buhari, Isti’zan, 1; Enbija, 1; Muslim, Xhennet, 28; Tirmidhi, Tefsiru’l-Kur’an, 94; Mustedrek, 1/132.
[9] Musned, 2/295, 343, 415.
[10] Gjeneza, 2:7.
[11] Gjeneza, 2:18, 21-22.

Njëra prej të ashtuquajturave baza të pikëpamjes evolucioniste është edhe hipoteza se ndryshimet në kodin gjenetik të gjallesave që pretendohet se ndodhin vetvetiu ose rastësisht ose si rezultat i kushteve të mjedisit, shkaktojnë kalimin nga njëri lloj në tjetrin.

Kromozomet në bërthamën e qelizës, e cila funksionon si qendër informacioni dhe drejtimi, përmbajnë genet. Të gjitha veçoritë specifike të një gjallese janë të regjistruara në genet (DNA). DNA, e cila është pothuaj si një depo gjenetike informacioni, një pasqyrë e përsosur vullneti, e krijuar në atë mënyrë që të mund ta kopjojë edhe veten e vet. Ashtu siç na i nxjerr kompjuteri, me vullnetin tonë, në ekran informacionet e regjistruara më parë në kujtesën e tij, ashtu edhe ky mekanizëm e zbaton pa të metë programin e përmbledhur në përmbajtjen e tij, madje e shifron këtë program pa pushim. Në saje të këtij shifrimi, duke dhënë urdhrat përkatëse, ky program mbron llojin të cilit i përket, domethënë, asnjë ndikim i jashtëm nuk mund t’i kapërcejë barrierat e tij për ta ndryshuar linjën e llojit përkatës me anë të mutacioneve ose mënyrave të tjera.

Dihet se, nën ndikimin e radiacioneve të ndryshme, të lëndëve kimike dhe të kushteve të mjedisit, në kodin dhe programin gjenetik të gjallesave ndodhin disa ndryshime. Por, njëkohësisht, dihet se këto ndryshime të quajtura mutacion, të shkaktuara në kodin gjenetik për një shkak çfarëdo, nuk i hapin udhë kalimit nga një lloj në tjetrin ose krijimit të një lloji të ri. Megjithëkëtë, veçanërisht neodarvinistët pretendojnë se, ndryshimet në sasi, me kohë, kthehen në ndryshime në cilësi, gjë që do të thotë një transformim. Së pari, a i mjafton jeta një individi të gjallë që tek ai të ndodhë një ndryshim i tillë cilësor? Megjithëse s’ka asnjë dyshim se nuk i mjafton, le ta supozojmë të kundërtën dhe, në këtë rast, të bëjmë pyetjen: Ndryshimet cilësore që do të ndodhin, a do të jenë të dobishme, a do t’i përftojnë atij individi veti më të larta? Shkenca e gjenetikës ka vërtetuar se kjo s’është e mundur, se ndryshimet cilësore gjenetike të shkaktuara te një individ i gjallë janë regresive e të dëmshme, se ato sjellin deformime organesh dhe brezi dhe se nuk ka ndodhur e kundërta, domethënë që të jenë progresive e të dobishme.

Edhe kërkimet që bëhen sot, në ditët tona, mbi neoplazmat (kancerin), i japin rëndësi veçanërisht kësaj çështjeje dhe supozohet se ndikimet e jashtme si rrezatimet, papastërtitë e ajrit, etj., prishin qelizën dhe bëhen shkak për shfaqjen e neoplazmave. Ndërkaq, për sa kohë që vazhdojnë të bëhen kërkime jo vetëm në gjallesa të larta, por edhe në mikroorganizma, nuk janë vërtetuar ndryshime të tilla që të çojnë në një lloj të ndërmjetëm ose të ri. Për vite të tëra u bënë prova dhe kërkime mbi mizën Drosophila dhe u prodhuan pasardhës pak të ndryshëm të rreth 400 mizave. Megjithëkëtë, studimet mbi brezin e dytë të këtyre pasardhësve, të krijuar nga kryqëzimet mes tyre, nuk kanë zbuluar ndonjë lloj të ndërmjetëm apo të ri!

Shkurt, provat e bëra mbi mëse 400 miza Drosophila kanë treguar se me mutacione mund të ndodhin ndryshime të parëndësishme, por jo cilësore. Te këto miza kanë ndodhur ndryshime të tilla siç ndodhin tek njerëzit, siç janë errësimi i ngjyrës dhe ngritja e tensionit për shkak të kushteve klimatike, por jo ndryshime lloji dhe as breza të një lloji të ri nga kryqëzimi mes tyre, veçse miza Drosophila të sëmura apo të gjymtuara.

Njeriut i është njohur, në një masë të caktuar, e drejta dhe kompetenca për të ndërhyrë në natyrë dhe në gjërat. Si zëvendës i Zotit mbi tokë, për ta ndryshuar, rregulluar, sistemuar dhe urbanizuar sipërfaqen e tokës, ka qenë e domosdoshme që njeriu të zbulojë shkencat dhe mjetet për t’u bërë i aftë për këtë ndërhyrje. Veçse kjo ndërhyrje nuk vepron mbi kafshët për ndryshimin e llojit të tyre. Ndryshime lloji mund të sillen vetëm tek bimët me anë të shartimit dhe vetëm te disa bimë të caktuara, kurse tek kafshët mund të bëhen vetëm përmirësime racore brenda të njëjtit lloj duke kryqëzuar në mënyrë natyrale ose artificiale raca të ulta me individë të zgjedhur të racave të larta.

Si përjashtim i kësaj, te kafshët, Zoti ka lejuar kryqëzimin, për shembull, të kalit me gomarin, domethënë, i ka krijuar këto kafshë me këtë mundësi kryqëzimi. Ndërkaq, mushka e dalë nga një ndërhyrje që mund të quhet në botën e kafshëve përjashtim, është një kafshë pa mundësi fekondimi. Kjo do të thotë se nga një kryqëzim i tillë i llojeve të ndryshme lind një kafshë shterpë, pra, nuk mund të pritet që prej saj të shfaqet në botë një lloj i ri. Jashtë këtij lloj përjashtimi, nuk ka ndodhur që të krijohet një kafshë e re si përfundim i mutacioneve të njëpasnjëshme të shtrira në një kohë tepër të gjatë. Në disa kafshë mbi të cilat janë bërë kërkime, janë shfaqur ndryshime të tilla si, p.sh. një këmbë më e shkurtër ose ngjyrë tjetër qimeje, por lloji nuk ka ndryshuar, ai ka ruajtur origjinën e vet; ujku ka mbetur ujk e, delja, dele. Ndërhyrjet as ujkun s’e kanë bërë dot dele e, as delen, ujk! Jo në kafshë të tilla komplekse, por edhe te gjallesat më të vogla si bakteriet nuk është vërejtur ndonjë ndryshim për t’u shënuar. Bakteriet të cilat shtohen duke bërë një ndarje në njëzet minuta, edhe pas mutacioneve brenda 60 mijë brezave, mes bakterieve para 500 milion vitesh dhe bakterieve të sotme nuk shihet ndonjë ndryshim. Po kështu, nuk shihet ndonjë ndryshim as mes fosileve të përcaktuara me moshë 1 miliard vjeç dhe kafshëve të të njëjtit lloj që vazhdojnë të jetojnë sot.

Një tjetër çështje është se palenteologët tërheqin vëmendjen që, për ta pranuar evolucionin, duhet të gjenden fosile të ndërmjetme. Mirëpo darvinistët pretendojnë se nuk ka nevojë për fosile të ndërmjetme, se një kafshë mund të kapërcejë menjëherë nga një lloj më i ulët në një lloj më të lartë. Për shembull, sipas tyre, nga veza e një zvarraniku veç kur ka dalë një zog! Përgjigje kësaj i japin gjenetistët, të cilët thonë se asnjë qenie nuk mund të ndryshojë menjëherë 1000 veti. Dr. Lecomte de Nouy thotë se “një kalë mund t’i hedhë pesë thonj (thundra) vetëm në pesë milion vjet”. Kështu, pretendimi se në një evolucion të tillë që kërkon miliona vjet, një ndryshim që duhet të ndodhë gradualisht, të ndodhë menjëherë, është thjesht një marrëzi. Po të thuhet se ndryshimi ndodhi dalngadalë (pa u shfaqur) dhe u shfaq, pastaj, menjëherë, themi se është kusht që ndryshimi i dukshëm nuk mund të ndodhë kështu, por shkallë-shkallë; për shembull, gjersa të bëhet njëthundrak, kali duhet të kalojë fazat e ndërmjetme si katërthundrak, trethundrak dhe dythundrak, pra, këta lloj kuajsh duhet të kenë jetuar medoemos. Ndërkaq, ndryshimi në thonjtë (thundrat), gjithsesi, nuk mbetet i kufizuar vetëm në ta, sepse trupi funksionon si një e tërë. Për shembull, kjo mund të vërehet lehtë në përmirësimin dhe mbylljen e një plage. Pra, është e pamundur që të mos vërehet një ndryshim i tillë te kuajt. Shkurt, nga veza e zvarranikut nuk del zog. Një ndryshim me kapacitet sa qindra mutacione mund të rezultojë vetëm me vdekjen e kafshës në çast.

Në qeniet mikroskopike ndodh një ndarje dhe riprodhim shumë i shpejtë. Për shembull, bakteri Escherichia coli fillon të ndahet në minutën e 20 dhe vazhdon kështu në shumë seri. Miza Drosophila riprodhohet 30 herë në vit. Një vit i kësaj mize përkon me 1 milion vite tonat. Ndryshimi që mund të ndodhë në jetën njerëzore në 1 milion vjet, te Drosophila duhet të duket në 1 vit. Po qe se te kjo mizë do të ndodhë një ndryshim në një vit, pranojmë se një ndryshim mund të ndodhë te njeriu në 1 milion vjet. Mirëpo faktet tregojnë krejt të kundërtën. Disa paleontologë bëjnë fjalë për baktere dhe alga blu-jeshile që kanë jetuar në periudhat gjeologjike të Silurit dhe Permit që konsiderohen si periudhat e para gjeologjike. Në disa libra lexojmë se këto baktere ekzistojnë qysh prej 300 milionë vjetësh, kurse, në disa të tjera, qysh prej 50 milionë vjetësh dhe shohim se siç kanë qenë 50 ose 300 milionë vjet më parë, janë edhe sot. Disa, duke pretenduar se algat blu-jeshile kanë një dendësi që e hedh poshtë transformizmin, mund t’i kundërshtojnë këto që themi ne, por, sidoqë të jetë, ne po flasim për bakteriet, për qeniet me aftësi ndryshimi shumë të shpejtë e të dendur, megjithëkëtë, që kanë mbetur siç kanë qenë miliona vite më parë.

Te kafshët që u janë nënshtruar kushteve jetësore të ndryshme në parqet natyrore të ngritura në vende të ndryshme të botës dhe veçanërisht në kopshtet zoologjike, nuk ndodh ndonjë ndryshim i dukshëm me sy. Në laboratore të ndryshme bëhen përpjekje për të realizuar mutacione që do t’i hapnin udhë evolucionit, por s’po merret ndonjë rezultat. Ndërkaq, disa dukuri të pjesshme e të kufizuara që pretendohet se janë dukur ose arritur, burojnë, pa dyshim, nga veçoritë krijimore të llojeve mbi të cilat eksperimentohet, pra, që janë të përshtatshme për dukurinë në fjalë. Kurse një ligj si evolucioni, i cili kërkohet të merret si bazë për shpjegimin e qenies së gjallë dhe jetës, nuk mund të jetë dhe të mbetet i kufizuar në ngjarje të veçuara e përjashtimore, por ta përfshijë gjithë qenien e gjallë. Allahu ka vënë në gjithësi përjashtime për çdo ligj dhe rregull të përgjithshëm në mënyrë që njerëzit të mos kapen krejtësisht pas ligjeve dhe rregullave e të harrojnë Autorin e vërtetë, Krijuesin, Zotin. Megjithëkëtë, nuk mund të thuhet se në punimet laboratorike lidhur me evolucionin është hasur qoftë edhe në një ngjarje përjashtimore në këtë nivel.

Një pretendim tjetër lidhur me këtë çështje është dukuria e nxjerrjes së një hibridi nga bashkimi i dy llojeve të racave të ndryshme të quajtura allopoliploid duke e dyfishuar më parë numrin e kromozomeve të tyre. Për shembull, pasi t’i kemi dyfishuar kromozomet e rrepës dhe lakrës dhe ta kemi shartuar rrepën me lakër, mund të na dalë një varietet tjetër rrepe. Por kjo ndodh në botën e bimëve. Sa më lart të ngjitemi në botën e qenieve, vëmë re se aq më e pamundur bëhet një gjë e tillë. Kështu, kjo dukuri nuk haset te kafshët dhe njerëzit.

Dyfishimi i numrit të kromozomeve bëhet, në kushte normale, për shkak të shterpësisë së qenies së formuar si rezultat i kryqëzimit mes llojeve të ndryshme, siç është rasti i mushkës. Meqë një qenie e tillë nuk mund të bëhet as nënë, as baba, ia dyfishojmë numrin e kromozomeve. Por, siç u tha, edhe nëse kjo është një dukuri që ndodh në botën e bimëve, tek kafshët nuk ndodh kështu. Numri i kromozomeve te njeriu është 46. Janë këto 46 kromozome që përcaktojnë identitetin biologjik të njeriut. Megjithëkëtë, edhe sikur ky numër të ndryshohet, për shembull, të bëhet 45, 44 ose 47, 48, 49, etj., përsëri do të formohet një njeri e jo ndonjë qenie e ndonjë lloji tjetër, vetëm se një njeri me shtrembërime dhe të meta, pra, ndryshimi i numrit të kromozomeve bëhet shkak i anomalive. Prandaj, po qe se do të dyfishohej numri i kromozomeve të njeriut, qenia që do të lindte do të ishte përsëri njeri, vetëm se ky njeri do të lindte i vdekur ose do të vdiste pasi të lindte meqë nuk do të mund të jetonte. Kurse kur ndryshimi i numrit të kromozomeve nuk shkakton vdekjen, shkakton anomali të ndryshme si gjymtime e sëmundje të cilat e bëjnë gjithashtu të vështirë apo të pamundur jetesën. Prandaj, pasoja e lojës me kromozomet në botën e kafshëve dhe njerëzve është vetëm fatkeqësi.

Kështu, pra, meqë mutacioni është në themel një ndërhyrje në sistemin e DNA-së së qenies së gjallë, shfaqet te ajo me ndikime shkatërruese. Për rrjedhojë, nuk mund të bëhet fjalë për një mutacion të dobishëm me pasoja ndryshimesh serioze.

Mëshiruesi i Pafund, ashtu siç e ka vendosur informacionin gjenetik çift, edhe kodin e shumë aminoacideve, për shkak sigurie, e ka krijuar çift. Gjenetika është krejt si një gjuhë; pa u lexuar drejt për t’u përkthyer dhe shndërruar në proteina, nuk vlen për asgjë. Prandaj për jetën dhe shëndetin, sa ç’është i nevojshëm informacioni gjenetik, është e nevojshme që, gjatë gjithë jetës së gjallesës, ky informacion të kthehet në proteina në kohën e duhur, saktë dhe në masën e duhur. Mirë, po ç’është ajo gjë që lejon përdorimin e një pjese të informacionit që përmbajnë kromozomet të cilat janë si vëllime enciklopedike, ndërsa pengon përdorimin e një pjese tjetër të informacionit? Në përfundim të kërkimeve shkencore, është parë se disa proteina kryejnë funksionin e hapjes dhe leximit të informacioneve të caktuara, ndërkaq, funksionin e mbylljes dhe kyçjes së informacioneve të tjera të caktuara. E thënë ndryshe, informacioni gjenetik deshifrohet me anë të një serie molekulash proteinike dhe përdoret në sintezën proteinike, kurse proteinat e sintetizuara përcaktojnë se kur dhe në ç’mënyrë do të lexohet informacioni gjenetik. Nga kush e marrin, vallë, këto, urdhrin e parë që i orienton për veprime të tilla, zbulimin e të cilave njeriu, qenia e vetëdijshme dhe e informuar, e ka konsideruar si suksesin e vet më të madh? Dhe si arrijnë ta kontrollojnë më pas programin gjenetik nga ku e kanë marrë informacionin e duhur për t’u vetëprodhuar?

Urdhrin dhe komandimin me anë të një programi të veçantë misterioz mund ta shohim edhe në ngjarjet e rigjenerimit. Eshtë shumë e habitshme se si te disa kafshë, pasi ndonjë organ u plagoset, dëmtohet apo këputet, nis një proces rigjenerimi që duket si diçka krejt e zakonshme, por që është tejet e jashtëzakonshme dhe e mrekullueshme. Qelizat e vendit të këputur ose të dëmtuar të një organi çfarëdo, gjer në atë çast kanë qenë qeliza normale të trupit, por të specializuara për një vend dhe funksion të posaçëm. Pastaj si ndodh që këto qeliza marrin një funksion të ri, atë të riprodhimit të organit të hequr në një farë mënyre, të riprodhimit të të gjitha llojeve të indeve që e përbëjnë atë organ si dhe organin në tërësi? Përse dhe si vihet në veprim një funksion dhe lëvizje e tillë? Kush e ndjen një nevojë të tillë? Meqë është krejt e pamundur që qelizat të jenë të vetëdijshme për një gjë të tillë dhe meqë në trup dhe në natyrë nuk ekziston ndonjë qendër që t’u japë qelizave një informacion të tillë dhe mekanizmën me anë të së cilës do të kalonin në veprim duke e përdorur atë informacion, do të thotë se është dikush që i di të gjitha nevojat e trupit (për kafshën përkatëse) dhe zotëron mundësitë e duhura për t’i plotësuar ato nevoja, që i kryen këto punë në kohën dhe vendin e duhur!

Pretendimi mbi pemën gjenealogjike dhe pema (gjenealogjike) e qenies

Edhe fati i pemës gjenealogjike mbi të cilën evolucionistët, në emër të teorive të parashtruara prej tyre, qëndrojnë me këmbëngulje, është mjaft i ngatërruar. E para, zbulimet e reja në biologjinë molekulare kanë krijuar probleme të reja të pazgjidhshme dhe gjendje pa rrugëdalje për teorinë e evolucionit, për ç’shkak mund të themi se e kanë shtrënguar atë në qoshe, sepse në “pemët gjenealogjike” të sajuara duke marrë për bazë grupe molekulash të ndryshme, kanë dalë në shesh rezultate krejt të ndryshme duke u bërë krejt e pakuptueshme se cili është prejardhur prej cilit dhe pse është prejardhur. Megjithëkëtë, evolucionistët flasin për pretendimin e tyre, sipas të cilit “mund të vizatojnë pemë gjenealogjike shumë të ndryshme sipas uniteteve molekulare biologjike të ndryshme të marra nga grupe kafshësh të ndryshme e të pranuara si themel”. Por, duke vepruar kështu, në të vërtetë, ata, duke e pranuar në fillim evolucionin si një të vërtetë të qëndrueshme dhe, pastaj, duke e radhitur materialin që kanë në dorë mbi këtë bazë, dashje pa dashje pohojnë se vizatojnë një pemë gjenealogjike iluzive. Veçanërisht, edhe pretendimi i evolucionistëve se rrënjët e pemës gjenealogjike të qenies janë tjetër, trungu, tjetër, degët dhe frutat, tjetër, nuk është i drejtë. Krejt e kundërta, kërkimet dhe studimet e bëra kanë treguar se qeniet e quajtura rrënjë, trung, degë e fruta jetojnë së bashku në të njëjtën kohë!

Për shembull, në periudhën e Kembrienit janë shfaqur dhe kanë jetuar së bashku shumë gjallesa që evolucionistët ia përkatësojnë asaj periudhe duke i konsideruar në raporte atësie e birësie ndaj njëri-tjetrit! Po kështu, është evidente se një sërë qeniesh të thjeshta e të ulta kanë jetuar së bashku në të njëjtën periudhë me qenie shumë komplekse. Kjo do të thotë të pranosh se mund të gjenden së bashku në të njëjtin çast, stërnipi me gjyshin e vet të njëqind mijë brezave të mëparshëm, gjallesa komplekse të parashikuara se kanë jetuar në një periudhë me gjallesa të thjeshta e të ulta për të cilat pretendohet se i përkasin një periudhe miliarda vjet më parë. Tjetër, një sërë gjallesash detare që jetojnë sot, nga më të ultat e periudhës së Devonienit gjer te peshkaqeni, janë shfaqur menjëherë dhe së bashku në atë periudhë dhe, pastaj, duke kapërcyer kulmet e kohëve, kanë ardhur gjer në ditët tona, gjë që është krejt e pamundur të shpjegohet me pretendimet e evolucionistëve. Për shembull, fakti se, ndërsa pretendohet se brezi i peshqve të grupit Crossopterigi që janë nga gjallesat e periudhës në fjalë dhe që, sipas mendimit evolucionist, konsiderohen si ati i bretkosave, është konsumuar 70 milion vjet më parë, ato janë dukur në tufa të hapësirat detare të Afrikës së Jugut, fakti se është zbuluar që në periudhën e karbonifereve kanë jetuar së bashku bretkosat me zvarranikët, ç’është e drejta, është e pamundur të kuptohen sipas teorisë evolucioniste dhe secili prej këtyre fakteve janë goditje vdekjeprurëse për mendimin evolucionist që pretendon se zvarranikët kanë ardhur nga brektosat.

Po, ashtu është. Islami edhe është në përshtatje me mendjen dhe logjikën, edhe kërkon domosdoshmërisht nënshtrim. Sepse mendja dhe logjika me nënshtrimin nuk përbëjnë antonim⁽¹⁾. Diçka mund të jetë logjike emundtë kërkojë edhe nënshtrim. Përballë një spesifike që kërkon nën shtrim, askush nuk mund të konkludojë në formën kjo s’është logjike. Edhe logjika nuk e pranon nj ëkonkluzion të tillë. Dhe tani le të përpiqemi ta shpjegojmë këtë çeshtje përsëri brenda kornizës së mendjes dhe logjikës.

Së pari, Islami i ka trajtuar çeshtjet, besimi i të cilave është i domosdoshëm, me librin ku lexohet gjithësia dhe na i ka shpjeguar neve mendërisht e logjikisht. Pasi na eka provuar në këtë mënyrë madhështinë dhe kujdeatarinë hyjnore⁽²⁾ të Providencës Hyjnore,është trajtuar profetësia në cilësinë e domosdoshmërisë reciproke⁽³⁾, domethënë të nevojës së paevitueshme për njëri-tjetrin dhe kjo domosdoshmëri është argumenruar me argumente mjaft bindëse. Për të lajmëruar këtë madhështi, ndihet nevoja e profetëve, kurse të gjitha argumentet që sjellin si konkluzion pushtetin e Tij, janë mjaft mendore e logjike.

Pas vdekjes, njerëzit duhet të ringjallen e të fitojnë një jetë të amshuar nëmënyrë që ndjenja e përjetësisë dhenë atyre, të mo jetë ose të mos mbetet diçka e kotë. Sipas asaj që Providenca hyjnore është i pastër nga kotësirat, një jetë të tillë do t’u dhurojë njerëzve. Gjithashtu, Ai që e krijoi qenien për herë të parë, do të bëjë edhe krijimin e dytë.

Kur’ani është fjala e Zotit. Sikur të gjithë njerëzit dhe xhindet të bëhen bashkë, nuk mund të sjellin diçk të ngjashme qoftë edhe menjë ajetin e vetëm të tij. Me që ai është fjala e Allahut (Xh.Xh.), atëherë edhe Teurati, Ungjilli, Zeburi si dhe të gjitha shkrimete kalura nën vërtetimin e Tij, me identitetin e tyre origjinal, janë fjala e Allahut (Xh.Xh.)…

Këto çeshtje që i kemi trajtuar imtësisht dhe gjerësisht një e nganjë nëvendet përkatëse lidhur me tematikën përkatëse, nuk do t’i shtjellojmë këtu. i preka vetëm për të dhënë një mendim. Tani, pasi të gjitha çeshtjet përkatëse të dogmës të cilat duhen besuar, të jenë provuar me argumente të tilla mendore e logjike, puna vjen në një cak pas të cilit njeriu nuk mund të ecë me këmbët prej argumentesh. Kuptimet mbi të vërtetën që përceptoi me ndërgjegje dhe qëndjeu me zemër, janë aq të qëndrueshme, sa që argumentet atje mbeten krejt të zbehta. Kjo është një çeshtje niveli (shpirtëror) dhe është mjaft normale. Puna shkon gjer atje s personalitete të mëdhenj si Imami Rabbaniu,⁽⁴⁾ pasi kanë plotësuar sejir minallah, kanë pohuar se përsëri njeriu do të ndiejë nevojë për argumente, në një kohë kur evenimenti i sipërpërmendur është një situatë e posaçme për njerëzit që kanë plotësuar miraxhin në atë nivel dhe s’kanë të bëjnë me shumicën prej nesh.

Çdo punë dhe veprimtari Providencës Hyjnore është e mbështetur në mendjen dhe logjikën. Si të mos jetë, kur Ai është i Ditur dh Zotërues, gjëra të kota, s’bën… Me të vërtetë ne, me anë të ligjeve të fizikës, kimisë, astronomisë dhe astrofizikës arrijmë një pjesë parimesh të qëndrueshme dhe shohim se para kësaj veprimtarie, bëmat e njerëzve më të aftë mbetën shumë të zbehta. Kurse në çdo punë të Allahut (Xh.Xh.) kanjë urtësi. Dhe kjo urtësi është mendore dhe logjike, zhvillohet plotësisht në këtë vijë.

Ja, pra, ajetet e krijimit të botës së ndryshueshme, të sjella së bashku nga ana jonë me anë argumentesh të tila objektive e subjektive, na shtrëngojnë t’i besojmë Providencës Hyjnore me një besim në përshtatje me madhështinë dhe lartësinë e Tij. Është fjala, pra, për mendje e logjikë në fillim e në fund për nënshtrim. Me që iu nënshtruam dhe i nënshtrohemi Atij, atëherë duhet edhe të bëjmë ato që thotë Ai. Natyrisht, këtu na dalin përpara çeshtje lidhur me adhurimin, të gjitha specifikat e namazit, agjërimit, zeqatit dhe haxhit, të tilla që kanë të bëjnë me njeriun si rob të Zotit…

Nga një këndveshtrim, plotësimi i këtyre është nënshtrim. Por është gjithmonë e mundur që midis këtyre të ecim sërish me këmbët prej mendjeje dhe logjike si dhe t’i kushtëzojmë këto me një vlerësim nga pikëpamja e urtësive që përmbajnë.

Sigurisht që ka shumë urtësi në detyrimin e namazit në pesë kohë të caktuara pa lejuar kapërcimin e kohëve. Pa asnjë dyshim, nuk është i rastit detajimi i tillë i veprimeve të namazit. Urdhëri i larjes së organeve në abdes sigurisht mbështetet në një dobi. Sa rol të madh ka në ndërtimin e jetës shoqërore falja e namazit në bahkësi! Sa dobi ka marrë përsipër detyrimi i zeqatit në pikëpamje të ruajtjes së ekuilibrit të varfër-të pasur! Dobitë që i sjell shëndetit të njeriut agjërimi, janë pa numërim. Madje, mrekullia marramendëse e vendimeve përkatëse të Kodit Penal të Islamit dhe sa e sa urtësi të tjera që, po të shqyrtohen e analizohen tërësisht nga këndi i mendjes dhe logjikës, do të na çojnë ne përsëri në të njëjtën pikë, në nënshtrim.

Po e shqyrtojmë haxhin, sa për shembull. Le të themi se e kemi pranuar qysh në fillim detyrimin e haxhit, sepse Providenca Hyjnore thotë: Ve lillâhi alennâsi hixhuxhul bejti… (Kur’ani, Ali Imran:97) si dhe ia ka bërë të detyruar këtë çdo muslimani burrë apo grua që ka mundësi. Një vështrim i tillë është fillimi i punës nga nënshtrimi. Në emër të nënshtrimit themi si urdhëron! dhe vrapojmë për në haxh. Pas kësaj nisemi të shqyrtojmë premtimet e dhëna neve nga haxhi në përmasa të botës Islame. Haxhi është një kongres i Botës Islame të përfaqësuar nga njerëz të çdo niveli. Dhe ndodhen në gjendjen bazale më të shkurtër e më të garantuar të mundësisë së sjelljes së muslimanëve në një trup të vetëm. Si dhe po ta vështronim çeshtjen nga fronti i drejtësisë shoqërore, sjellja këtu në një vend e njerëzve pa dallime të pasur-të varfër, të ditur-të paditur, me mendimin vetëm për të kryer detyrën e robit ndaj Zotit duke u trajtuar vetvetiu secili në të njëjtat kushte e në të njejtin nivel, do të na e fuqizonin afinitetin tonë ndaj të veçantës se ç’sistem mbarë njerëzor është Islami dhe do të na bëhej, kjo, mbështetje për vendosmërinë tonë besimore.

Po deshët, le të fillojmë të ecim me këmbët prej mendjeje e logjike, ta trajtojmë çeshtjen dhe, në përfundim, të arrijmë të vendosur në pikën e nënshtrimit; po deshët, letë dalim në udhë të nënshtruar, t’i përdorim si mjete mendjen dhe logjikën e pstaj të arrijmë sërish në të njejtën pikë. Këta nuk janë faktorë që do të ndikonin në konkluzion.

Për pasojë, Islami, nga një drejtim, është mendor dhe logjik. Nga një drejtim tjetër, baza e tij është nënshtrimi. Po aty fillon me mendjen dhe logjikën dhe arrin në nënshtrim, po aty, nisur nga nënshtrimi, shkon tek mendja dhe logjika, të cilat, nga ana e tyre, përsëri e çojnë njeriun në nënshtrim. Në fund të fundit, nuk mund të jenë ndryshe rregullsia dhe sistemi i Allahut (Xh.Xh.) që na ka vënë përpara këtë gjithësi në formën e një libri…

1) Këtu është përdorur fjala risk si në origjinal, me që kjo fjalë ka hyrë në shpi. Ndryshimet kuptimore me përdorimin e saj të sotëm në shqip, dalin në shesh shperblim të çëstjes
2) i droguar i mësuar me substanca narkotike
3) Afioh (opium,hasshash ?(pop))
4) Në origjinal: shuhumi-i mnudahare (osm.), yndyrnat dhjamore të brenshme.

Pandeh se bashkë me pyetjen është dhënë edhe përgjigjja e saj. Në fakt, barazvlerësimi i një ore meditimi me një vit adhurim suplementar shprehet në një hadith të dobët,⁽¹⁾ por, më shumë se hadithi në fjalë, ka shumë ajete-argumente të Kur’anit që e mbështesin këtë çështje.

Në Kur’an thuhet: “Në krijimin e qiejve e të tokës, në zëvendësimin reciprok të natës me ditën ka argumente të qarta për ata që kanë arsye dhe intelekt.”(Kur’ani, Ali Imran: 190). Me të vërtetë, në lindjen dhe perëndimin harmonik të hënës e diellit, në rregullsinë marramendëse sipas së cilës ndodhin dukuritë, ka shembuj domethënës për ata që munden të mendojnë. Në lidhje me çështjen e meditimit, ky ajet është një argument evident. Profeti ynë (a.s.) urdhëron e thotë: “Sa keq për atë që e lexon këtë ajet dhe nuk mendon!” Bashkëshortja e Profetit, Ummi Seleme, thotë se ai ka qarë kur është zbritur ky ajet si dhe qante sa herë që e lexonte. Profeti, zotëria i kohës e i hapësirës, një natë, në namazin e natës, e pati kënduar këtë ajet e pati qarë. Ky dhe ajete të tjerë të ngjashëm që konsiderohen një portë e hapur për mendimin, meditimin dhe arsyetimin si dhe nga një udhëzues më vete në rrugët e hapura drejt klimës së meditimit, kanë rëndësi shumë të madhe për të treguar se cilat janë dimensionet e jetës meditative në Islam.

Vetëm se në fillim është e nevojshme të dihet se ç’është meditimi. Pikësëpari, meditimi duhet të mbështetet në një informacion fillestar. Ndryshe, me një meditim të varfër, injorant, vulgar dhe mediokër nuk mund të arrihet askund. Një meditim i tillë i mbyllur sjell, me kohë, ngopje, mërzitje dhe neveri dhe pastaj njeriu arrin që të mos mendojë dot më. Fillimisht njeriu duhet ta njohë shumë mirë subjektin mbi të cilin do të meditojë, specifikat që do të përbëjnë bazë për meditim duhet t’i sjellë në mendje në gjendjen e materialeve të gatshme, domethënë duhet t’i ndodhet një informacion i qëndrueshëm në mënyrë që të mundet të mendojë rregullisht e sistematikisht. Në se njeriu i njeh qoftë edhe pak lëvizjet dhe ciklin e trupave qiellorë, marrëdhëniet e tyre me njeriun, lëvizjen dhe veprimtarinë mendjetronditëse të grimcave që përbëjnë trupin e njeriut, kur mendon mbi to, këtij mendimi mund t’i thuhet meditim. Kurse ata që, duke vështruar kah lëvizjet e hënës e të diellit, ndiejnë ca gjëra – produkte të frymëzimeve poetike e përpiqen po kështu të thonë ca gjëra, nuk janë mendimtarë, por poetë apo ëndërrimtarë që shprehin frymëzimet apo iluzionet e tyre. Po kështu, nuk është e mundur të quhen mendimtarë të vërtetë, domethënë meditues që e vrasin mendjen për të vërtetën as edhe një pjesë poetësh e pseudomendimtarësh natyralistë të zhytur në baltovinën e natyralizmit. Sidomos në periudhën e republikës aq të paktë janë mendimtarët mes poetëve e shkrimtarëve të treguar si me emër, sa që numri i tyre nuk i kalon gishtat e një dore. Edhe ata janë dënuar me harresë si pasojë e mendimeve dhe e ndjenjave të tyre fetare dhe në asnjë mënyrë nuk i është dhënë mundësi shoqërisë që t’i njohë.⁽²⁾

Vërtet në këtë periudhë ka pasur një grusht njerëzish që i kanë ardhur rreth e rrotull materies dhe ekzistencës së saj, por edhe ata kurrë nuk kanë mundur ta njohin të vërtetën e materies. Për shembull, në shprehjet e poetëve të kësaj periudhe, të dashuruar pas natyrës, njeriu bëhet sikur po ndien parajsën, sikur po ndodhet mu në mes të saj: shushërima e ujrave që rrjedhin, vesimi i një shiu fluror, fëshfërima e gjetheve të pemëve, kënga e zogjve… Mirëpo, me që këta njerëz kanë jetuar vazhdimisht të izoluar prej fakteve, përfundimeve dhe perspektivës, kanë mbetur armiq të së vjetrës dhe injorantë të së resë. Jeta u ka kaluar me përçartje sipër mbulesës prej tenteneje të botës së dëshmisë (konkrete) dhe janë vërtitur rreth vetes sikur të ishin duke vozitur me një varkë me një lopatë të vetme. Në të gjitha anët e mendimeve të tyre mbi jetën ka një ngecje, një shteg të mbyllur dhe ajo çka këta quajnë meditim, s’është gjë tjetër veç një ankth i pashpresë mes atyre shtigjeve të zëna në të gjitha anët. Dhe natyrisht që një meditim i tillë nuk ka asnjë dobi!

Për të medituar, së pari duhet një e dhënë fillestare, informacion fillestar, duhen sinteza të reja në përputhje me bazën dhe spazma idesh mbi këto me mendimin për të kërkuar të vërtetën. Personi që mundet të mendojë me këtë sistem, mund të arrijë në mendim konkluzione gjithnjë të reja e të vazhdueshme. Pastaj, duke i bërë këto konkluzione bazë për hapa të tjerë, mendimi mund të shpërthejë përpara e, kështu, duke nxjerrë përfundime të reja prej kësaj, njeriu thellohet dhe dimensionohet në meditimin e tij. Më tej, duke e çuar mendimin e tij një ose dydimensional në meditim tri ose shumëdimensional, me kohë mund të ngjitet në nivelin e një mendimtari “dykrahësh” ⁽³⁾ dhe e një njeriu të përsosur.

Shkurt, si bazë fillestare të procesit të të menduarit mund të radhisim specifika të tilla si leximi, aftësimi për të kuptuar librin e gjithësisë, mbajtja hapur e zemrës ndaj frymërave që vijnë prej Zotit dhe kokën ndaj parimeve të ligjshmërisë së krijimit dhe shikimi i ekzistencës me objektivin e Kur’anit që konsiderohet interpretuesi i shenjtë i saj. Ndryshe, konstatime të tilla si ylli polar qëndron këtu, dielli perëndon kështu, ky konstelacion është i tillë e ai tjetri i atillë, vështrimi në fytyrën e materies pa ndonjë synim të përcaktuar e në mënyrë injorante jo vetëm që kategorikisht nuk mund të jenë meditim, por as që ekziston mundësia për të arritur diku me një lloj meditimi të tillë. Edhe fitimi i ndonjë të mire prej tij është çdo herë diçka e diskutueshme.

Prej kësaj rrjedh ajo që një orë meditim është i barazvlershëm me adhurime suplementare të kryera për vite të tëra. Në saje të një ore meditimi tek njeriu shfaqet besimi i përsosur, në shpirt të tij përshndrisin dritërat e intuitës që e afrojnë atë në njohjen dhe ndjerjen e Zotit; ndërkaq, në zemër duket dashuria hyjnore, njeriu arrin kënaqësi shpirtërore dhe sikur bëhet me krahë.

Ja, pra, me një meditim të tillë cilido njeri arrin largësinë që me një punë të mangët prej një meditimi të tillë do të mund të arrihej në një mijë muaj, për rrjedhojë konsiderohet se ka arritur fitimet më të mëdha. Sa për njeriun që nuk ka mundur të kthehet kah Zoti i tij brenda një meditimi dhe vetëdijeje të tillë, edhe sikur një mijë vjet të bjerë e të ngrihet, nuk quhet se ka përparuar as edhe një hap. Nisur nga kjo konsideratë, gjërat që ka bërë nuk barazvlerësohen me një orë meditim. Mirëpo kjo s’do të thotë se adhurimet e bëra prej tij gjatë një mijë vjetëve kanë shkuar kot. Mos qoftë e thënë! Para Allahut, as një fragment adhurimi i tij, bile, nuk ka shkuar kot.

“E kush të ketë punuar një të mirë sa grimca, do ta marrë atë e kush të ketë punuar ndonjë të keqe sa grimca, do ta marrë atë!” (Kur’ani, Zilzal: 7-8).

Domethënë se njeriu meriton disa gjëra me aq sa ka bërë. Duke arsyetuar mbi këtë bazë, njeriu në fjalë e ka kryer detyrën e adhurimit të Zotit si rob i Tij pavarësisht se në ç’formë dhe konsiderohet të ketë kaluar në disa lloj marrëdhëniesh me Të. Vetëm se nuk ka mundur të përftojë gjërat që prodhohen prej meditimit.

Kështu, pra, meditimi në këtë kuptim, ashtu siç e parashtrova këtu, mund të barazvlerësohet me një mijë vjet adhurim.

Këtu pyetet edhe diçka tjetër: A ka këndime dhe përkujtime të caktuara që përbëjnë bazë për meditim ose pretekst për të? A mund ta zhvillojnë këndime dhe përkujtime të caktuara meditimin e njeriut?

Ashtu si në këndimin dhe kuptimin e librit të gjithësisë, edhe kjo varet prej të qenit i vetëdijshëm për çka po bën. Lutja e vetëdijshme, përgjërimi i vetëdijshëm disa herë, në botën e brendshme të njeriut, mund të hapë edhe drynat e dukur si më të ndryshkurit. Vetëm se unë nuk do të mund të them ndonjë gjë se këndimet dhe përkujtimet në fjalë nga ku e si do të zgjidhen. Kjo, siç varet prej aftësive të veçanta të personave, ashtu ndryshon edhe sipas besimit dhe opinionit të tyre.

Një specifikë tjetër është edhe kjo: a e zëvendësojnë meditimin ajetet kur’anore që nxisin për meditim dhe lutjet e bëra në heshtje?

Në se ato s’kuptohen dhe njeriu nuk thellohet në to, nuk ka meditim. Ka të mirë, por jo meditim. Meditimi vjen nga të vrarët e mendjes. Meditim do të thotë që të bashkosh dukuri të reja me ato ekzistueset dhe të sintetizosh. Edhe sikur krijimi i lidhjeve mes shkaqeve e pasojave dhe përforcimi i marrëdhënieve mes Zotit dhe robit të konsiderohen çdo kohë meditim, këndimet dhe përkujtimet që nuk shpien në këtë lidhje të shenjtë ose edhe mësimet e njerëzve të mëdhenj krijojnë një të mirë, por nuk përbëjnë një meditim. Që të kemi meditim, kjo varet se sa e vemë në punë zemrën dhe shpirtin, se sa qëndrojmë dhe kërkojmë mbi objektin që merret për meditim, se sa i thellojmë dhe i përforcojmë marrëdhëniet me Zotin. Zoti na dhëntë sukses në këtë punë! Gjëja më e paktë e më e rrallë në ditët tona është meditimi! Nisur nga kjo, nuk teprohet në se thuhet se në meditim njeriu i sotëm është këmbësor.

[1] Hadith i dobët: hadith, porosi profetike joplotësisht e konfirmuar.
[2] Autori e ka fjalën për periudhën politike në Turqi pas përmbysjes së monarkisë më 1923. Ashtu siç po ndodhte edhe në Europë, kryesisht, edhe Turqinë e pati përfshirë atëherë vala e materializmit darvinisto-marksist dhe e natyralizmit pozitivist që kishin në fundament një ateizëm intransigjent e që u identifikuan më pas me komunizmin, ideologjinë më ateiste e intransigjente, armike të hapur të mendimit të lirë e të lirisë së njeriut. Siç dihet, kjo “erë ideofilozofike” çoi në fillim në konfrontimet e mëdha europiane të nisura me ngjarjet e vitit 1848, të ndjekura nga dy luftërat botërore e më pas nga sistemi komunist botëror të cilin e shembi vetë fundamentalizmi i tij – armiqësia ndaj çdo meditimi e mendimi të lirë.
[3] Në origjinal: Zylxhenahejn (osm.), dijetar i botës së jashtme materiale dhe i botës së brendshme, i botës shpirtërore e metafizike.

Fjala xhin⁽¹⁾ vjen nga rrënja xhenne nga e cila vijnë edhe fjalët xhennet dhe xhinnet. Kurse emri mexhnun është emër foljor⁽²⁾ që do të thotë i zënë nga xhindet. Ne i themi e ka humbur mendjen, është marrosur. Kuptimi leksikor i fjalës xhin është i mbuluar, i mbyllur, i fshehur⁽³⁾. Më saktë, jo i mbyllur e i padukshëm në vetvete,por për ne. Veçanërisht, “mexhnun” i themi atij njeriu që i është dhënë dikujt tjetër, që ia ka falur zemrën me të tillë pasion, sa që sjelljet dhe veprimet e tij nuk kemi mundësi ti kuptojmë brenda kritereve tona.

Edhe fjala xhennet⁽⁴⁾, nga një pikëpamje, me që ndodhet e mbyllur, e fshehur, është për ne pjesë nga bota e të fshehtave… Fjala xhinnet është gjëndja e të qënit i marrë… Edhe xhindi (xhindi-siç e përdorim në shqip) – Allahu e di⁽⁵⁾– për të gjitha këto punë, në planin shkakësor, është një shkak, një autor dhe një faktor aparent, sa për dukje.

Ekzistenca e xhindeve është një çeshtje specifike e bartur që në fillim të herës së diskutueshme. Natyrisht, bashkë me shpirtin dhe engjëjt. Në të vërtetë, pasi t’i kenë dalluar dhe vëzhgur ata Profetët e Lartë, pasi të jenë takuar dhe të kenë biseduar me ta Individualitetet Trashëgimtarë të Profetësisë⁽⁶⁾, dhe pasi ta kenë zbuluar dhe pranuar ekzistencën e tyre miliona njerëz, ç’rëndësi do të ketë polemika e katër-pesë materialistëve që s’shohin asgje tjetër përveç materies… Duhet theksuar se, në një kohë kur kemi pranuar shumë qenie që s’i shohim me sy, mohimi i ekzistencës së xhindeve është bërë temë prekupuese e milionave në të katër anët e botës. E, sidomos në një periudhë kur kokat e diturisë janë preokupuar me të!…

S’ta merr mendja pse e kundërshtojnë xhindin ata që e kundërshtojnë. Mos vallë njerëzit shohin çdo gjë që ekziston dhe e kundërshtojnë xhindin pse s’e shikojnë? Ne dimë nga universi i perceptueshëm me shikim, shohim vetëm 4-5 të miliontën e objekteve që i ofrohen shikimit tonë. Pastaj përpiqemi që me anë të mjeteve të konstatojmë një pjesë të atyre që nuk i shikojmë me sy të lirë, p.sh. objektet e makrokozmosit –me teleskop, objektet e mikrokozmosit- – me mikroskop dhe një pjesë tjetër me rreze iks ose të ndonjë lloji tjetër. Ndoshta në të ardhmen do të lindë mundësia që edhe shumë gjëra të tjera t’i aspirohen shikimit të njeriut me instrumente dhe mjete të reja…

Në këtë mes, ashtu siç ka thënë edhe një shkencëtar, çdo zbulim do të na nxjerrë përpara një univers të tërë të pazbuluar. Lidhur me këtë, kjo botë e dëshmisë ⁽⁷⁾ është një perde danteleje mbi të padukshmen botë jolëndore të fshehtësive. Xhindet, ëngjëjt dhe shpirtrat ndodhen pas kësaj perdeje. Me mjete a pa mjete, në ç’dimensione që të përçoheshin atje, aq do të ishte mundësia për t’u njohur me ato qëniet pas perdes.

Aspekti tjetër i çeshtjes është ky: xhindi është nga lloji i shpirtit. Është një ligj. Si ligji i tërheqjes së masës midis planetëve të medhenj. Me këtë ligj Dielli e vërtit Tokën rreth vetes. Edhe Toka, me një lëvizje të nxituar, sillet siç sillen elektronet. Kësaj tërheqjeje qëndrore i përgjigjet, në kah të kundërt, shtytja qëndrore. Këta janë, secili më vete, nga një ligj me vlerë nominale e konvencionale.

Tani do të thoni se në mes nuk ka asgjë, edhe ajo është një masë, edhe kjo masë ndër të cilat e vogla vazhdon të vërtitet rreth së madhes. Mirë po me që në mes nuk paska asgjë, si do të shpjegohet kjo gjëndje? E kjo, qoftë tërheqja sipas Njutonit, qoftë teoria e vëllimit sipas Ajnshtanjit, përfundimi mbetet po ai…

Po ashtu, kur të merrni në dorë, për shembull, një farë, në të është e pranishme një përpjekje jetësore ⁽⁸⁾. Kur, ç’të shikoni, diku nga toka menjëherë embrioni nxjerr kokë, bëhet filiz, bëhet bar, bëhet pemë, vetëm, se, jashtë çdo diskutimi, bëhet diçka nga lloji i vet⁽⁹⁾. Këtu ka një ligj zhvillimi ⁽¹⁰⁾. Ky është një ligj nominal, konvencional. Mirëpo pa këtë ligj nuk ka rritje dhe zhvillim ⁽¹¹⁾. Për shembull, po të mbillni një gur, me që për të nuk ka ligj zhvillimi, nuk do të vini re ndonjë rritje a zhvillim.

Ja, pra, këta janë, secili më vete, ligje të Allahut. Edhe xhindi, edhe shpirti janë ligje të tilla. Por ndryshimi në këtë mes është ky: ligji i tërheqjes nuk ka mëndje, vullnet dhe vetëdije. Kurse ligji xhind, ligji shpirt, ligji ëngjëll kanë mendje, vetëdije e vullnet, veçanërisht s’janë nominalë, konvencionalë e relativë dhe zotërojnë secili nga një trajtë ekzistence të vërtetë. Mendimtari vigan i shekullit ⁽¹²⁾ ka bërë për të përkufizimin më të përgjithësuar, me të përmbledhur e më konçiz që kemi mundur të shohim gjera tani, në këtë formë: Shpirti është një urdhër ligjor i vetëdijshëm. Të vërtetën e ajetit Thuaj: Shpirti është çeshtje që i përket vetëm Zotit tim,…( Kur’ani, Isra:85) është pothuajse e pamundur ta paraqesësh në mënyrë kaq konçize. Shpirti është një urdhër ligjor i veshur me një trup të jashtëm përmbledhës, i gjallë, i vetëdijshëm, i ndritshëm, drejtësidashës, i aftë për të fituar përplotësi. Po qe se i Zoti i Fuqisë u vesh një trup të jashtëm ligjeve të materies, secili bëhet nga një shpirt më vete. Po qe se shpirti e heq veshjen trupore dhe e zbret vetëdijen nga koka, përsëri bëhet një ligj i përhershëm, i amshuar. Në të vërtetë, me këtë është shpjeguar çdo gjë. Shpirti për ju është një ligj si ligjet që pranuat ju nga mikrobota më e vogël në mikrobotën më të madhe, por me vetëdije. Mbetet të themi se, sipas pretendimit të disa shkencëtarëve, edhe tek bari, në proçesin e rritjes, është ndjerë dhe vëzhguar një vetëdijshmëri si përgjigje ndaj një pjese mesazhesh, paralajmërimesh, si njohje me mjedisin, përshtatje dhe nderthurje me të. Po ashtu edhe te pemët. Do t’ju parashtroj përmledhjen e një prej shkrimeve të një reviste lidhur me këtë temë. Autori thotë: Opinioni im përqëndrohet në faktin që kallinjtë e bimëve të tillla si gruri e thekra janë të vetëdijshëm. Sepse te gruri e thekra, pa menduar për një vetëdije, një mendje e një njohje, nuk mund të shpjegohen veprimet e tyre aq të vetëdijëshme.

Për shembull, gruri, kur ende është një emrion dhe filiz, e nxjerr kokën mbi tokë dhe sheh përreth: po qe se mjedisi është i favorshëm dhe kushtet janë të përshtatshme për të nxjerrë dy bisqe. Po qe se klima shkon mbarë, lagështia është e përshtatshme dhe rezet e djellit kanë cilësinë për të ushqyer, merr vendim për dy bisqe. Madje, po e lejuan kushtet, nxjerr edhe tre. Kur të ketë nxjerrë tre bisqe, e dimë se kushtet janë të mjaftueshme për t’i ushqyer ato. Po të mos duken të përshtatshme kushtet, nxjerr vetëm një. Sikur të thoshte: Unë vetëm një copë mund të ushqej… Kur një dru sëmuret, rrëzon frutat për të shpëtuar veten. Bujku le të pandehë ç’të dojë, nuk janë frutat të sëmura, por bima. Duket sikur pema thotë: Më falni, por s’do të mund të kujdesem për frutat. Për shkak të kësaj gjendjeje, jam e detyruar të kujdesem për veten. Ne të ardhmen do të mësojmë për një mekanizëm brenda bimëve që dikton dhe bën të gjitha këto punë. Ja, pra, të gjitha këto janë ligjet e Allahut.

Në të njëjtën mënyrë, të njëjtat gjëra i atribuohen molekulës DNA brënda qelizëzdhe thuhet se DNA dërgon informacion të shifruar, kurse RNA, sipas atij informacioni të shifruar, vepron si inxhinier dhe kimist.

Sipas nesh, krijesa të vëtëdijshme janë vetëm xhindi dhe njeriu. Kurse kafsha vepron me ndjenjë, me shtytje hyjnore⁽¹³⁾. Në fakt, edhe pas këtyre veprimeve të vetëdijshme të tyre, përsëri është Allahu(Xh.Xh.). Po, është Allahu që e shtyn çdo gjë drejt një pike të caktuar, që e zhvillon çdo gjë në një drejtim të caktuar. Por në mes janë edhe ligjet e vëna nga Allahu të cilat nuk mundemi t’i mohojmë. Këto ligje janë aq mrekullisht të përsosura dhe imponuese⁽¹⁴⁾, sa që njeriut, kur i sheh nga larg këto, i vjen ndërmend fjala vetëdije.

Tani, ndërsa përreth ndodhen këto dukuri, njeriu nuk mund të gjej përgjigje se pse disa njerëz i mohojnë xhindet dhe, për mohuesit, i vjen të thotë ndoshta janë marrosur, i kanë zënë xhindet!…

Një mijë ligje janë dhe të gjithë hyjnë në veprim, marrin udhë si të ishin xhinde. Kjo do të thotë se, në thelb, nuk ka dyshim për mundësinë e çeshtjes që po shqyrtojmë. Për shembull, pse të mos jenë ata një lloj rryme elektronesh. Kujdes, nuk po themi janë një rrymë elektronesh…

Në Kur’anin e Madhnueshëm Allahu (Xh.Xh.) thotë: Dhe ai i krijoi xhindet nga flaka (pa tym) e zjarrit (Kur’ani, Rahman:15). Diçka e tillë që mund të shpjegohet ,me fotonet dhe grimcat… Por as foton dhe as grimcë, por qënie gjysmë të dukshme, të përgjegjshëm si njeriu, të krijuar prej flake… Nuk ka asnjë arsye që të mos ekzistojnë qënie të tilla. Pretendimi i mos ekzistencës së tyre, në një aspekt, është mungesë logjike edhe mendjemadhësi.

Parimisht, në këtë subjekt, fjala e parë i takon Kur’anit të Madhnueshmëm, ndërkaq, ka dobi në njohjen e thënieve të tij. Sa herë që Kur’ani i Madhnueshëm flet për njeriun, në çdo vend ku e përmend, tregon edhe për krijimin e llojit të xhindit si popullatë. Përshembull, pasi tregon për krijimin e njeriut si të një çunaku prej argjile, ndalon tek xhindi dhe shpall: Dhe Ai i krijoi xhindet nga flaka (pa tym) e zjarrit (Kur’ani, Rahman:15), siç u përmend edhe më lart. Është krijuar xhindi prej zjarri, por ky zjarr s’është as rreze, as një zjarr që digjet e shkëlqen dhe as vetëm një tym i zi si qymyr. Kj do të thotë se xhindet, duke qenë nga bazat e materies, janë krijuar nga një zjarr që përhap rreze në mdjedisin përreth. Kur’ani i Madhnueshëm kaq të dhëna jep për cilësinë e xhindeve. Kurse ata – mes profetëve, zbuluesve dhe pasuesve të kauzës profetike – të cilët janë takuar me xhindët, janë takuar, në një masë të madhe, me ngjashmërinë lëndore të tyre. Po, takoheshin, bisedonin dhe krijonin marrëdhënie me atë trajtë. Po, xhindet, si zotërues të një shpirti të vetëdijshëm dhe të një lënde të brishtë, me bashkimin në një të këtyre dy specifikave, fitojnë një dimension të ri dhe, sipas tipareve të këtij dimensioni, shfaqen në një ngjashmëri lëndore. Në këtë mes nuk duhet lënë pa i vënë veshin edhe faktit se kapaciteti i pasqyrave është i njejtë ndaj formave lëndore të ndryshme.

Xhindet, si gjëra të padukshme, duke qenë, njëkohësisht, qenie prej zjarri dhe flake që i përkasin botës materiale, krejt si ne, zotërojnë një shpirt që i jep komandë materies dhe janë të vetëdijshëm. Në aspekt të të qenit të vetëdijshëm, duke u veçuar nga sendet e grira, jo të gjalla dhe nga gjallesat e tjera, krejt si ne, futen në radhën e të vetëdijshmëve, të të vullnetshmëve e të të përgjegjëshmëve. Prandaj, ashtu si ne, edhe ata janë ngarkuar për t’i besuar Allahut, për t’u falur, për të asgjëruar e për të dhënë zeqat⁽¹⁵⁾. Vetëm se xhindet, të krijuar nga flaka e zjarri, krahas asaj që s’janë si ne në shumë specifika, marrin edhe formë lëndore. Si të thuash, xhindet, ashtu siç hyjnë në ëndërr në botën mendore të një pjese njerëzish, lëndësohen edhe jashtë ëndrrave dhe mund t’u bëhen pjesëtarë njerëzve në jetën e tyre. Ti pe në ëndërr babanë, ungjin, gjyshin, gjyshen e u bëre dëshmitar i trajtave të tyre..; po ashtu siç vrojtove ti një pjesë kuadrosh të botës së varrit⁽¹⁶⁾, edhe xhindet mund t’u shfaqen njerëzve në tokë vazhdimisht duke u lëndësuar. Në fakt, ky s’është identiteti esencial i tyre. Pamja, shfaqja e tyre është në formën e reflektimit në pasqyrat shpirtërore⁽¹⁷⁾ të njerëzve. Si të thuash, është një pasqyrim në vartësi të kapacitetit mendor –psikik⁽¹⁸⁾ të receptorit. Prandaj Hz. Omeri (r.a.) Ebu Hurejre (r.a.), Ebu Bekri (r.a.) i kishin vëzhguar xhindet secili në një trajtë hijeje pranë të Dërguarit të Allahut, Hz. Omeri vëren një trajtë njerëzore të dobët e të brishtë, Ebu Bekri një trajtë tjetër…; këto vëzhgime tregojnë se trajtat lëndore të xhindeve janë të shumëllojshme.

Tani le të prekim pak edhe çeshtjen e thirrjes së xhindeve. Sot, në mesin e shoqërisë ka mjaft njerëz që preokupohen me këtë punë në shoqata të ndryshme, nën emra dhe tituj të ndryshëm. Në një përqindje të madhe, këto shoqata metapsikike⁽¹⁹⁾ merren më tepër me thirrje xhindësh e thirrje shpirtrash. Po, ata që nxorrën në fillim revistën Shpirti dhe lënda⁽²⁰⁾ dhe më vonë Bota e shpirti⁽²¹⁾, lexuesit e tyre dhe bashkëmnedimtarët e tyre, më shumë se me këto çeshtje merren. Madje, duke shkuar më tej, pretendojnë të kenë bërë fotografitë e shpirtrave dhe të xhindeve. A mund të hujnë xhindet dhe shpirtrat nën urdhrin tonë? A është e mundur t’i shohim ata me mundësinë që kemi në duar, apo jo? Këto pyetje mund të vihen në diskutim në çdo kohë…

Le të vijmë tani, tek çështja e thirrjes dhe e dukjes së xhindeve. Në epokën e fundit⁽²²⁾, hyrja mes xhindëve do të bëhet në një nivel më të avancuar. Ndoshta në shumë çeshtje –në çeshtje të kësaj bote të perceptueshme – me që edhe ata nuk e dinë të panjohurën, çeshtja e sigurimit të lajmeve me anë të tyre, e ngritjes së organizmave informative, përdorimi i xhindeve në punët më të përshtatshme ndaj shpirtit të tyre, duken të mundura brenda zhvillimeve shkencore në bazë të hulumtimeve të ditëve të sotme.

Sot, rreth thirrjes së xhindeve aq shumë dëgjojmë e lexojmë, sa që kjo është bërë një çeshtje e pranueshme nga çdokush në ditët tona. Nisur nga ky pohim, do të tregoj diçka për veten time. Po i çoja një të sëmuri një libër. Ndërkohë që unë isha ende në fund të shkallëve, i sëmuri bërtiste: Më thonë të mos pranoj atë! Pastaj, i sëmuri, duke e futur librin në gjoks pa e ditur se ç’ka brenda, filloi të bërtiste: A po ikni pse erdhi Hz. Hamzai? Brenda librit ndodhej emri i Hz. Hamzait. (Libri përmbante emrat e pasuesve të Bedrit).

Gjithë e njëjta gjë, një shokut tonë që shërbente në një nga institucionet e mirëbërësisë, i kish ndodhur që, në një ndërtesë, të vëzhgonte herë-herë lëvizjen e sendeve, shtrëngimin e dorezave të dyerve, praninë e disave që shëtisnin majtas-djathtas. i varfëri, kishte ndenjtur disa orë në atë ndërtesë dhe brenda këtij intervali kohe ishte bërë dëshmitar i mjaft ndodhive…

Një shok i yni, specialist psikiatrie, duke bërë këtu detyrën e oficerit të rezervës, më pat treguar kështu një ngjarje për të cilën ishte bërë dëshmitar dikur. “Diku thirrnin xhindet duke përdorur filxhan i cili u përgjigjej pyetjeve tona duke iu drejtuar shkronjave të caktuara. Unë vura gishtin mbi filxhanin dhe pashë se filloi të lëvizte. Ndoqa me kujdes lëvizjen e filxhanit. Ndërkaq, në një pauzë gjatë thirrjes së shpirtrave, erdhi djalli. E pyetëm: Kush je? Djalli – shkroi dhe në u rrëqethëm. Kishte ardhur armiku i përjetshëm i njerëzimit që nga koha e Hz. Ademit, madje i paftuar. Më erdhi ndërmend diçka dhe i thashë:

-A do të më ndiqje po të lexoja çeshtjen e gjashtë të Mejvesë?⁽²³⁾
-Po të dëgjoj, -më tha dhe unë ia fillova leximit.

Dhe si: në një qytet-mrekulli shëtisnin në çdo vend duke i vënë në lëvizje miliona llamba elektrike dhe fabrikat e tij të tilla që s’u mbarohet lenda djegëse, e bëjnë të njohur me mahnitje dhe urime një usta mrekullibërës dhe një elektricist jashtëzakonisht të fuqishëm i cili e adminisrton elektricitetin me tetë lëndët inkadeshente. I bën ta duan me mundësinë për të jetuar.

-Si t’u duk? –E pyeta.
-Mirë, bukur!
Kurse unë vazhdova të lexoj:

Po ashtu edhe llambat-yje në tavanin e pallatit-botë në qytetin e kësaj gjithësie, megjithëse një pjesë janë një mijë herë më të mëdha se globi tokësor po të shihej ç’thotë kozmografia dhe lëvizin me një nxitim shtatëdhjetë herë më të madh se sa gjylja e topit, nuk e prishin rregullsinë, nuk përlasen me njëri-tjetrin, nuk shuhen, nuk konsumohen lëndët djegëse. Sipas thënies së kozmografisë që kemi lexuar për vazhdimësinë e ndriçimit të diellit tonë një milion herë më të madh se globi tokësor që jeton prej mëse një milion vjetësh dhe që në këtë shtëpi pritjeje të Mëshiruesit⁽²⁴⁾ është llambë e sobë, çdo ditë duhen karburant sa detrat e tokës dhe grumbuj druri sa malet e saj që të mos i mban të ndezur pa karburant, pa dru, pa qymyr atë (diellin) dhe yje të lartë si ai, që shëtit me shpejtësi së bashku pa u përplasur me njëri-tjetrin, e tregojnë me gishta drite llambat elektrike të pallatit të qytit-botë në qytetin-mrekulli të kësaj gjithësie, të cilat janë s më të mëdhenj e më të përsosur se ai shembull… Në atë raport, në atë nivel, me atë shkallë elektrike që lexuat ose do të lexoni, do t’u bëhet i njohur Sovrani i kësaj gjithësie-shesh të madh, i Ndritshmi, Parashikuesi, Artisti, me dëshmitar ato yje ndriçues. Të bën ta duash me konsidetarë e respekt. Të nxit për përkushtim.

Jo, jo! –Shkroi duke dalë ashpërsisht kundër kësaj.
-Tani dëgjo mirë!

Ashtu si në një barnatore ku në çdo kavanoz ka pomada dhe qetësues jetëdhënës të përgatitur sipas rregullave të veçanta e të imta. Pa dyshim, kjo tregon për një farmacist dukshëm të zotin, mjeshtër dhe kimist.

-Në rregull?
-Në rregull.

Ashtu edhe katërqind mijë lloje bimësh e kafshësh që gjenden në farmacinë e globit tokësor, me anë të vlerës së pomadave dhe qetësuesve jetëdhënës nëpër kavanozat, në atë raport sa do të jenë ato të përsosura ndaj atyre të barnatores së tregut, do t’ua tregojnë dhe bëjnë të njohur, -madje edhe për qorrat, -farmacistin e barnatores së madhe të globit tokësor, atë Gjykatësin e Madh, me kriteret shkencore-mjekësore me të cilat lexuat ju…” Pa qenë e nevojshme të pyesja për diçka, i mëshoi kundërshtimit:

-Jo,jo!…

Ndërsa unë lexoja, vazhdimisht iu përgjigj me po shembujve kurse me jo të vërtetave që tregonin shembujt. Pastaj i propozova: A ta lexojmë Xhevshenin?⁽²⁵⁾ Ndërsa lexoja Xhevshen’ul-kebir-in, vura dorën mbi filxhan: aq shpejt lëvizte , sa nuk e përmbajta dot as me gisht. Në një moment ra. Dhe në një moment tjetër shkroi: Lere këtë llomotitje…

Në lidhje me këtë, një individualitet i madh thotë: Në këtë shekull, një pjesë njerëzish, po të hedhin veshjen trupore, bëhen djaj. Edhe djajtë, po të trupëzohen, kthehen e bëhen si një pjesë njerëzish të kësaj periudhë. Po të vërehët me kujdes, pohimet përcaktimet dhe shprehjet e njerëzve e të djajve-xhindër janë gjithmonë të njëjta: “Lere këtë llomotitje… Sa u ngjet atyre shprehjeve të formave të tyre njerëzore!…

Thërrasim shpirtra –thonë disa, por, në të vërtetë, ka shumë mundësi që të ardhurit të jenë xhinde. E, kështu, ata u bëhen maskë xhindeve e djajve. Kur kjo punë bëhet shkak ndoshta për gjëra të dobishme. Bëmat e këtyre të sotmëve s’janë gjë tjetër maskarallëk…

1) Trajta e fjlalës në arabisht: xhinn
2) Në origjinal:ism-i mef’iul (arab.) emër foljor i formuar nganjë folje e kohës së shkuar.
3) Në origjinal mestur-mesture (nga arab.): i mbuluar, i fshehur,i mbyllur. (Terminologji: tahsisat-i mesture, pagesë e mbuluar (turq. örtulü ödenek), pagesë e bërë në emër të qeverisë për veprimtari të konsideruara sekret shtetëror.
4) Xhennet: parajsë
5) Në origjinal: Allahu a’lem (arab.)
6) Në origjinal: Asfijà (arab), Individualitet e lartësuar n ëkompetencën e kompleksit të çështjeve që pasonin profetësinë dhe dogmën, ata që e trashëguan dhe e çuan më tej profetësinë nëtë gjitha fushat.
7) Në origjinal: alem-i shehadet: (osm.) bota jonë konkrete, e dëshmisë…
8) Në origjinal: ukde-i hajatije (osm.)
9) Në origjinal: xhins, racë specie
10) Në origjinal: numuv (arab.)
11) Në origjinal: neshn’u nema (osm.)
12) Është fjala për Said Nursi, i mbiquajtur Bediuzzaman (1873-1960). Vepra e tij, seria Fletoret filozofike (Risale-i Nur)
13) Në origjinal: sevk-i ilahi (osm.)
14) Në origjinal: hykymferma: ligj urdhërues, shtytës (arab-pers)
15) Zeqat: 1/40 e pasurisë së zhveshur nga detyrimet
16) Në origjinal: berzah alemi, bota e varrit si faza kalimtare midis kësaj bote dhe asaj shpirtërore.
17) Në origjinal: mir’at-i ruh (arab.)
18) Në origjinal: kaabilijet ve istidat (arab.)
19) Metapsikike: këtu: veprimtari në fushën përtej psikikës.
20) Në origjinal, përkatësisht: Ruh ve madde, Ruh dynjasi (turq.)
21) Në origjinal: Ahizaman (arab.)epoka e fundit e njerëzimit, pas së cilës vjen kiameti-katastrofa dhe ringjallja.
22) Mejve: është fjala për një vepër të S. Nursiut
23) Është një shpjegim mistik kuptimi i të cilit del n evpër
24) Në origjinal: misafirhane-i Rahmanije (osm.)
25) Xhevshen: Porosi Hyjnore, lutje.

Darvini niset nga disa ngjasime mes gjallesave. Së bashku me të, edhe shkencëtarët që kanë ushtruar ndikim mbi të, i mbështesin tezat e tyre mbi këto katër pretendime kryesore:

1. Kushtet e mjedisit të jashtëm së bashku me faktorët ndikues të brendshëm ushtrojnë ndikim mbi gjallesat duke shkaktuar mbi to disa ndryshime relative.

2. Këto ndryshime u sjellin gjallesave dobi dhe zhvillim.

3. Këto ndryshime (të vogla) përcillen në brezat pasardhës me anë të trashëgimisë.

4. Në natyrë zhvillohet në mënyrë të pandërprerë një përzgjedhje natyrore. Gjallesat luftojnë me njëra-tjetrën për të siguruar ushqimin dhe ekzistencën. Jeta e gjallë është pikërisht kjo luftë që zhvillohet mes gjallesave për ekzistencë. Gjatë kësaj lufte, individët e fortë dalin fitues dhe vazhdojnë ekzistencën, kurse individët e dobët janë të dënuar të munden dhe asgjësohen. Përzgjedhjen (seleksionimin) natyrore si rrjedhojë e luftës për ekzistencë, e ndihmojnë edhe fatkeqësitë natyrore që nuk munden të përballohen nga individët e dobët. Kështu, gjatë këtyre dy formave të përzgjedhjes, jo vetëm zhduken individët e dobët, por edhe individët e fortë që kanë arritur ta përballojnë luftën apo fatkeqësitë natyrore, dalin edhe më të fortë, me cilësi më të larta, për rrjedhojë, mbi tokë shfaqen lloje (varietete ose specie) të reja me cilësi më të larta. Kjo ide mbështetet mbi pikëpamjen ekonomike të Maltusit që u përmend pak më lart.

Dhe, tani, le të përpiqemi t’i shqyrtojmë me detale këta katër elementë që përbëjnë bazën e darvinizmit.

Duhet ta bëjmë të ditur se edhe pretendimi se organet që s’përdoren, me kalimin e kohës atrofizohen, si dhe pretendimi i Lamarkut se, te llojet e gjallesave, cilësitë e fituara me kalimin e kohës u kalojnë brezave pasardhës me anë të rrugës së trashëgimisë, nuk kanë asnjë vlerë. Ç’është e vërteta, te njerëzit vëmë re se disa organe që përdoren më shumë, sidomos muskujt, zhvillohen. Kështu vihet re një zhvillim i madh muskujsh te ngritësit e peshave.

Mirëpo i biri i ngritësit të peshave nuk lind aspak me muskuj të zhvilluar ose, më saktë, gjatë rritjes, tek ai nuk vihet re ndonjë përjashtim në zhvillimin e muskujve në krahasim me bashkëmoshatarët që kanë lindur nga prindër me një zhvillim muskulor të zakonshëm. Që edhe i biri i ngritësit të peshave të bëhet si i ati, duhet të stërvitet si ai! Po kështu, hebrenjtë kanë rreth 4000 vjet që bëhen synet, megjithëkëtë, nuk është vënë re që fëmija i ndonjë hebreu të lindë i bërë synet! Edhe qindra milionë muslimanë kanë 14 shekuj që bëhen synet, por as mes muslimanësh nuk është dëgjuar të lindë ndonjë fëmijë i bërë synet! Për rrjedhojë, pranimi i përcjelljes te brezat pasardhës me anë të trashëgimisë i një cilësie të fituar nga një brez me kalimin e kohës, për më tepër, pranimi i kësaj si një tezë e padiskutueshme, është diçka që nuk përputhet me shkencën dhe dinjitetin shkencor.

Po si kjo, edhe pretendimi se organet që s’përdoren, me kohë atrofizohen dhe u përcillen në të njëjtën gjendje brezave pasardhës, kurse organet që përdoren, zhvillohen, është një legjendë dhe bestytni. Lamarku pretendon se “gjirafës i është zgjatur qafa në mënyrë anormale pasi ka pasur nevojë të arrijë degët e larta”! (?) E cila është ajo kafshë bimëngrënëse që nuk kërkon të hajë gjethet e degëve më të larta? Pse, vallë, vetëm qafa e gjirafës është zgjatur, kurse e kafshëve të tjera, jo? Edhe dhitë ushqehen vazhdimisht me degë dhe gjethe pemësh dhe kjo mënyrë ushqyerjeje është aq karakteristike për to, saqë dhitë konsiderohen armiq të pyjeve! Mirëpo, ja që qafa nuk u është zgjatur, prandaj janë të detyruara të kacaviren për të arritur degët e larta! A nuk do të deshte gjarpëri të ecte mbi këmbë në vend që të zvarrisej për tokë? Darvini ka një pikëpamje, sipas të cilës “këmbët e gjarpërit janë atrofizuar me kalimin e kohës”. Kontradikta këtu është aq e hapur sa mund ta vërë re kushdo. Po qe se në botën e kafshëve ka vepruar dhe vepron evolucioni, do të duhej që, nëse gjarpëri ka qenë në krye të herës zvarranik, me kohë t’i qenë formuar këmbët, kurse, nëse ka qenë me këmbë, s’ka pasë pse të mos i përdorte. Ç’e ka shtyrë gjarpërin me këmbë të mos i përdorë ato, të kthehet në zvarranik dhe, pastaj, duke u hequr zvarrë, ta përdorë qafën për ta zgjatur? Nga njëra anë, i ka këmbët, por nuk i përdor dhe, nga një kafshë më e lartë, në vend që të evoluojë më tej, kthehet mbrapsht në një kafshë më të ulët! A nuk ka kontradiktë këtu?

Përsëri, sipas pretendimit të Darvinit, “krahët e zogjve kanë ardhur në këtë gjendje nga nevoja për të fluturuar”. Edhe në këtë pretendim ka një kontradiktë të hapur. Sigurisht, në krye të herës, zogjtë nuk kanë pasur krahë për të fluturuar. Atëherë, pse dhe si ka lindur te zogjtë nevoja për të fluturuar? Si u krye zhvillimi gradual i krahëve te zogjtë? Mos vallë duke bërë ushtrime fluturimi për miliona vjet me radhë? Dhe pse? Përse? Sipas teorisë së Darvinit, del se, në krye të herës, zogjtë ecnin mbi tokë së bashku me kafshët e tjera. Siç duket, ata ishin të pajisur paraprakisht me fillesën e krahëve që e ruajtën dhe e zhvilluan duke e përdorur gjersa e prunë në gjendjen e sotme! As Darvini vetë, as dhe ata që kapen fort pas teorisë së tij si të ishte e vërtetë, pra, që kapen pas saj si pas një dogme, nuk munden t’u japin as edhe një përgjigje bindëse pyetjeve dhe çështjeve të panumërta si më sipër që s’ke si u shmangesh dot!

Ata që ngulin këmbë te evolucioni, sjellin, kinse si argument për atrofizimin e organeve të papërdorura, zorrën qorre dhe bajamet tek njeriu. Duke tërhequr vëmendjen mbi faktin se zorra qorre ndodhet mes zorrëve të holla dhe zorrës së trashë, ata thonë se ajo ka mbetur nga etërit tanë barëngrënës, është atrofizuar me kohë nga mospërdorimi dhe është kthyer në një apendiks, në një organ pa funksion, të padobishëm. Po kështu edhe bajamet i shohin si të padobishme. Por sot shkenca tregon se bajamet funksionojnë si një pritë, si një barrierë ndaj mikrobeve që mund të futen të trup përmes grykës. Edhe zorra qorre, në disa punime shkencore, quhet si një “stomak i dytë”. Fakti që në zorrën qorre ka një rrjet shumë të dendur kapilarësh gjaku dhe limfe, tregon për rëndësinë e tij.

Darvini bën fjalë edhe për atrofizimin e qimeve te njeriu dhe thotë: “Njeriu ka ardhur në gjendjen e sotme nga etërit e tij leshtorë duke i rënë qimet (leshrat)”. Kurse për ta shpjeguar faktin që tek femra nuk është e njëjta gjendje e qimeve, përdor një arsyetim që s’përputhet aspak me idenë e evolucionit sipas tij: “Kështu është dashur të jetë që femra të jetë tërheqëse”! (?) Ky është një arsyetim që mbështetet në urtësinë hyjnore të krijimit dhe, po të bëhet nga ky këndvështrim, qëndron. Por fakti që një teori që mbështetet në spontaneitetin dhe rastësinë e verbër bën një arsyetim të tillë për të justifikuar dallimin mes mashkullit dhe femrës në gjendjen e qimeve, është krejt kontradiktore, është një shmangie nga konsekuenca e vet ose, më saktë, pamundësi për t’iu shmangur së vërtetës! Darvini përpiqet ta justifikojë edhe faktin se pse nuk kanë rënë qimet e kokës, duke thënë se “ashtu duhej meqë koka ka qenë pjesa më e ekspozuar e trupit ndaj goditjeve”. Po balli, hunda, gjunjët, më pak të ekspozuara kanë qenë? (!)

Në lidhje me përshtatjen e gjallesave ndaj mjedisit të jashtëm, neodarvinistët mbrojnë këtë pikëpamje:

Në zonat industriale të Europës, në vendet me dendësi të madhe pluhurash dhe tymrash, ndodh dukuria e melanozës industriale.[1] Në këto kushte, meqë fluturat e tenjës ose molës[2] me ngjyrë të errët mbrohen më mirë nga armiqtë e tyre në sfondin e përhirosur të mureve apo sipërfaqeve të tjera, skartohen më pak, domethënë shumohen më tepër se fluturat me ngjyrë të çelët, kemi të bëjmë me një proces ndryshimi që do të çojë, një ditë, në eliminimin e plotë të fluturave me ngjyrë të çelët.

Eshtë e qartë se ky shembull nuk mund të shërbejë si argument për evolucionin, sepse qoftë e bardhë apo e zezë, si tenja e zhdukur, si tenja që ka mbijetuar, mbetet tenjë. Në këtë rast nuk kemi jo vetëm kalim në një lloj tjetër, por as ndryshim brenda llojit. Këtu bëhet fjalë vetëm për një cilësi të tenjës, aftësinë për t’iu përshtatur ndryshimit të kushteve të mjedisit, konkretisht me anë të ndryshimit të ngjyrës. E gjitha vetëm kaq!

Pretendimi se mes gjallesave të të njëjtit lloj ndodhin ndryshime (dallime) si rezultat qoftë i një dukurie të natyrshme, qoftë i një izolimi artificial, domethënë i një detyrimi për të jetuar në kushte të caktuara, paraqitet dhe mbrohet si një argument i evolucionit, në themel të të cilit qëndron përshtatja. Ndryshime dhe dallime të tilla mund të ndodhin dhe duken në çdo kohë, por gjithmonë janë sipërfaqësorë dhe zhvillohen brenda të të njëjtit lloj. Nuk mund të pretendohet që një ndryshim i tillë brenda llojit të nxjerrë në shesh lloje të reja me anë të metamorfozave në zinxhirin evolucionar. Edhe nëse pretendohet, ky pretendim nuk bart asnjë vlerë shkencore!

Evolucioni dhe etapat që kalon fetusi në mitër

Një pretendim tjetër që parashtrohet në lidhje me këtë çështje, është edhe ngjashmëria mes etapave të para që kalon në mitër fetusi njerëzor dhe të të njëjtave etapa që kalojnë vertebrorët e tjerë.

Studimet shkencore përkatëse tregojnë se ende nuk njihen plotësisht dhe hollësisht veçoritë e zhvillimit të një veze vertebrorësh të fekonduar dhe akoma më pak analogjitë e së njëjtës dukuri mes vertebrorëve. Disa vezë ose embrione zhvillohen më ngadalë, disa, më shpejt ose shumë më shpejt. Edhe nëse ka një ngjashmëri morfologjike në dukje, çdo gjallesë (në rastin tonë konkret, çdo vertebror) ndjek një ecuri të posaçme në vartësi të veçorive individuale, të geneve, kromozomeve dhe kushteve materiale ku ndodhet.

Në lidhje me etapat që kalon fetusi njerëzor në mitër, Kur’ani jep të dhëna të qarta dhe të tilla që shkencat e natyrës i arritën vetëm katërmbëdhjetë shekuj pas tij!

“Pa dyshim, Ne e marrim njeriun nga balta duke e kthyer në një esencë. Pastaj atë, në formën e spermës (embrionit të fekonduar nga spermatoidi) e vendosim në një vend të sigurtë. Pastaj embrionin e kthejmë në një lëndë ngjitëse (si gjak i mpiksur) dhe, më pas, në një si copë mishi të përtypur. Më vonë, këtë copë mishi të përtypur e kthejmë në eshtra dhe eshtrat i veshim me mish dhe e bëjmë atë një krijesë të re (të veçantë). Shihni se sa mrekullisht krijon Allahu dhe mendoni!” (Kur’ani, Mu’minun, 23/12-15).

Në fillim, Kur’ani bën fjalë për faktin që prejardhja e njeriut është nga toka, domethënë, elementët përbërës të njeriut janë po ata që gjenden në tokë e në gjithësi dhe përmbahen, në mënyrë të koncentruar, në elementët ngjizës njerëzorë: vezën dhe spermatozoidin. Veza e fekonduar që shumohet me shpejtësi, kthehet në një lëndë ngjitëse që në Kur’an quhet alak,[3] e cila ngjitet pas mureve të mitrës për t’u ushqyer. Ndërkaq, duhet theksuar se Kur’ani ia dedikon këto realitete dhe zhvillime Allahut, Zotit. Sepse as spermatozoidi, as veza, as embrioni dhe format e tij të zhvilluara më tej janë të aftë për të kryer ndonjë veprim sado të vogël në sajë të vetëdijes apo vullnetit të vet. Eshtë Zoti që i drejton të gjitha këto procese. Mënyra se si shprehemi ne duke i përshkruar të gjitha këto sikur të zhvilloheshin vetvetiu, është e figurshme. Kurse evolucioni dhe shkenca që e mbron atë, duke i shpjeguar me anë të vetvetishmërisë, spontaneitetit dhe rastësisë, ekspozon një injorancë dhe mohim të paparë në histori! Pandeh se prandaj ngul këmbë kaq shumë materializmi mbi evolucionin!

Lënda ngjitëse që ngjitet në muret e mitrës duke formuar një lidhje shumë të ngushtë me nënën, duke u shumëzuar dhe rritur pandërprerë, kthehet në një lëndë si një copë mishi e përtypur dhe pa formë të përcaktuar ose, më saktë, në një grumbull qelizash. Pastaj, një grup prej atyre qelizave fillon të shndërrohet në krye në kërc, pastaj në eshtër. Pas kësaj formohen qelizat e indeve muskulore dhe fibrore dhe formohet mishi që vesh eshtrat. Të gjitha këto që Kur’ani i përshkruante hollësisht dhe qartë qysh para katërmbëdhjetë shekujsh, embriologjia moderne i mësoi pasi i vëzhgoi me anë të rrezeve rontgen. Mirë, po pse u muar me çështje të tilla shkencore Kur’ani, synimet kryesore të të cilit janë krejt të tjera? Siç duket, për t’i dokumentuar qysh më parë të vërtetat kundër të cilave do të dilnin më vonë teoritë e gabuara të orientuara për ta mohuar krijimin!

Pas veshjes së eshtrave me mish, Kur’ani, duke përdorur për krijimin e njeriut shprehjen “halkan ahar”, thekson se Zoti e krijoi njeriun si një gjallesë specifike. Ja, ky është momenti kur njeriu fillon të pajiset me një krijim të posaçëm vetëm për të!

Gjatë pesë etapave të para, domethënë, si embrion i fekonduar, si lëndë ngjitëse, copë mishi, eshtër dhe eshtër e veshur me mish,[4] të gjithë fetuset e vertebrorëve duken si identikë. Në këto etapa, nuk dallohet nëse qenia që po zhvillohet është zog, peshk apo njeri. Mirëpo ky ngjasim që duket si identik, është sipërfaqësor, vetëm në dukje. Së pari, ashtu siç u tha edhe më lart, procesi te disa është shumë i shkurtër, te disa, i gjatë. Së dyti, çdo fetus i një gjallese të caktuar ka veçori të posaçme vetëm për të që s’do të mund t’i dallonim edhe sikur të futeshim në mitër (!), dhe zhvillohet në përputhje me to. Dhe jo vetëm kaq. Edhe mes individëve të të njëjtit lloj ka veçori të posaçme dhe dallime që i japin procesit të zhvillimit individualitet. Për shembull, çdo individ njerëzor që në këto etapa duket sikur nuk dallohet nga të tjerët, zhvillohet në një mënyrë të posaçme për të që do të nxjerrë, si përfundim, në shesh, një njeri me flokë, sy, hundë, buzë, gjatësi shtati, peshë, vija të gishtave, DNA, pamje, karakter, dhunti dhe aftësi origjinale, disa prej të cilave, të papërsëritshme te asnjë individ tjetër. Mes fetuseve njerëzorë mund të bëhet fjalë vetëm për pika të përbashkëta që varen nga lloji. Për shembull, meqë fetusi njerëzor ka për t’u bërë një krijesë e përkryer që do të dallohet mes krijesave të tjera për arsye, vetëdije dhe vullnet, dhe që, pasi të vijë në botë, do të ketë aftësinë për të mësuar, për të besuar dhe adhuruar, çdo fetus njerëzor është i pajisur me mjetet e duhura për ta arritur këtë synim. Ndërkaq, siç u tha më sipër, çdo fetus ka veçori të posaçme për vete si mjete për realizimin e dallimeve individuale. Programi DNA që e dallon atë gjallesë nga të gjitha gjallesat e tjera, është i shkruar në formë genesh në kromozomet. Ndërsa puna qëndron kështu, meqë në pesë etapat e para të fetuseve vertebrorë këto veçori nuk mund të shihen nga jashtë, mund të mendohet sikur të gjithë janë e njëjta e njëri-tjetrit. Atëherë, mbetet të themi se, edhe sikur fetuset e vertebrorëve si zogu, peshku dhe njeriu të jenë identikë me njëri-tjetrin gjer në përfundim të etapës së pestë, si mund ta shpjegojnë shkencëtarët dhe evolucionistët ndryshimin e menjëhershëm që ndodh në këtë moment? Hadithet, porositë profetike, thonë se në këtë moment njeriut i fryhet shpirt dhe i shkruhet kaderi, e ardhmja, në ballë. Meqë shkenca materialiste dhe evolucioniste nuk i pranojnë as shpirtin, as kaderin, të ardhmen e paracaktuar, si do ta shpjegojnë në këtë etapë diferencimin e menjëhershëm dhe prirjen e çdo individi njerëzor për t’u bërë ai që është, i ndryshëm nga të gjithë të tjerët? Po qe se ky diferencim buron nga shpirti dhe kaderi që i japin çdo njeriu individualitetin e vet të vërtetë, domethënë, nga veçoritë që e bëjnë atë një

individualitet më vete dhe po qe se kjo gjë është një dukuri krejtësisht jomateriale, a nuk do t’i shtyjë shkencëtarët materialistë dhe evolucionistë të ulen për ta menduar çdo çështje nga fillimi? Kurse ne, në kundërshtim me pretendimet e evolucionistëve, mendojmë se në fetusin e çdo lloji shtazor ka dallime që janë të posaçme vetëm për të, dhe se në fetusin e çdo individi njerëzor ka dallime që do ta pranonin shpirtin dhe kaderin të posaçëm për të.

Pas etapës së pestë, fetusi njerëzor fillon të marrë pamje njeriu dhe të priret për t’u bërë individi që bart veçori të caktuara. Ky është procesi gjatë të cilit ai do të bëhet krijesë e përkryer. Ja, pra, në krijimin e njeriut, veçanërisht në këtë etapë të fundit të krijimit të njeriut, Allahu e përfundon ajetin-argument që shpreh shkallën më të lartë e më gjithëpërfshirëse të atributit të Tij krijues ose, e thënë ndryshe, aftësinë krijuese të shkallës më të lartë e më gjithëpërfshirëse, duke thënë: “Shih, pra, dhe mendo se ç’krijues i përsosur është Allahu!” Kështu, meqë atributi “krijues” i Allahut shfaqet tek njeriu në shkallën më të lartë, njeriu është një qenie tejet e veçantë dhe e zgjedhur, e merituar e cilësimit krijesë e përkryer,[5] e pajisur me madhështinë e atributeve hyjnore!

Si përfundim, fetuset e vertebrorëve shtazorë dhe njerëzorë, në etapat e para të zhvillimit i ngjasin njëri-tjetrit. Kjo ngjashmëri është vetëm në dukje, prandaj kurrë nuk mund të bëhet argument për evolucionin!

Astrofizikani i shquar anglez i shek. XX, Sër Xhejms Xhins,[6] i konsideruar si Ajnshtajn i dytë, thotë se “njerëzit shkrihen me shkencat me të cilat merren”. Ata dëgjojnë me veshin e asaj shkence, shohin me syrin e saj, flasin për llogari të saj dhe jetojnë me emocionet e saj. Madje ai e shtrin këtë dukuri edhe te mjeshtëritë dhe artet. Ai thotë se një pjanist profesionist, i cili është mësuar të dëgjojë, bie fjala, tinguj të caktuar në tastat 5 dhe 8 gjer në shprehi, edhe kur zbret apo ngjit shkallët, në shkallaret e pesë e të tetë dëgjon të njëjtit tinguj!

Disa që janë marrë me gjeometri, duke menduar se në planete të tjerë mund të ketë qenie si njeriu që mendon me figura gjeometrike, kanë ndezur në Afrikë, Gadishullin Arabik dhe në shkretëtirën e Saharasë zjarre gjigandë në formë trekëndëshe e katërkëndëshe për t’u dhënë atyre krijesave të supozuara mesazhe gjeometrike. Ata që merren seriozisht me matematikë, pretendojnë se Artisti që ka krijuar gjithësinë, e ka krijuar sipas përmasave matematike. Edhe këta, ashtu si të parët që s’mendojnë më dot tjetër gjë veç gjeometrisë, e mendojnë çdo gjë vetëm në mënyrë matematike. Kurse Darvini është marrë gjithë jetën me kafshë dhe fosile kafshësh. Për rrjedhojë, meqë nuk ka dalë dot jashtë fushës me të cilën është marrë, e ka parë çdo gjë nga dritarja e kafshëve dhe fosileve, prandaj dhe ka bërë interpretime të papranueshme për arsyen dhe shkencën. Në të njëjtën pozitë vazhdojnë të jenë edhe ata që, duke e pranuar me kokëfortësi dhe në mënyrë dogmatike teorinë e tij, vazhdojnë të përpiqen për ta provuar. Me mendimin e tij si më sipër, Xhejms Xhins tërheq vëmendjen mbi faktin se, megjithë dobitë e mëdha, specializimi sjell me vete edhe rreziqe!

[1] Melanoza është sëmundja e pigmentimit të zi të lëkurës. Këtu bëhet fjalë për mela­nozën industriale ose përhirosjen e sipërfaqeve të ekspozuara të mureve, etj. me shkaktarë pluhurat dhe tymrat industriale ose, në përgjithësi, me atë që quhet smogu industrial.
[2] Lat. Tine pellionella.
[3] Në arabishte, fjala alak do të thotë edhe shushunjë. Embrioni ngjitet pas mureve të mitrës krejt si shushunjë dhe thith prej aty lëndët ushqimore. Fjala alak do të thotë edhe lidhje, marrëdhënie, interesim, afërsi, dashuri. Në fakt, i gjithë ky realitet është shprehja e parë dhe imediate e dashurisë dhe mëshirës amësore për fëmijën. Le të përqëndrohet vëmendja mbi faktin se këtë realitet shkencor dhe ndjesor që përbën një specialitet tejet të ngushtë që shkencat e natyrës e patën njohur vetëm në shek. XX, Kur’ani e për­shkruante në mënyrë të hollësishme dhe shterruese qysh katërmbëdhjetë shekuj më parë!
[4] Në origjinal, me radhë: nutfe, lëng seminal; alaka, shushunjë, ventuzë; mudga, copë mishi e përtypur; izam, eshtër; lahm, veshje e eshtrave.
[5] Në origjinal: ahsen-i takvim.
[6] James Jeans (1877-1946): The Univers Around Us (Gjithësia rreth nesh), 1937.

Ata që mbahen pas teorisë së evolucionit me qëllim për të zbuluar prejardhjen e jetës, u drejtohen fosileve edhe kinse për ta vërtetuar teorinë e vet, edhe sepse në periudhat historike nuk haset në ndonjë dukuri evolutive. Të njëjtën gjë ka bërë edhe Darvini. Si biri i një familjeje të pasur dhe i një babai mjek, e filloi arsimimin duke mësuar për mjekësi, por ikte prej shkolle për të shëtitur fushave e maleve për të vëzhguar bimësinë dhe, pasi nuk pati sukses në mjekësi, vendosi të mësojë për teologji. Ngaqë zgjuarsinë teorike e kishte në vend, por jo në atë nivel edhe zgjuarsinë praktike, ai pati vështirësi edhe në studimin e teologjisë; megjithëkëtë, më në fund, u bë si u bë dhe e gjeti profesionin e tij të përshtatshëm. Ai mori pjesë në një ekspeditë studimore të organizuar nga qeveria angleze dhe bëri kërkime në ishujt e Oqeanit të Qetë, Afrikë, Amerikën e Jugut dhe Australi, bëri krahasime mes kafshëve të ishujve Galapagos dhe kontinentit, shqyrtoi disa fosile, u përqëndrua në aktivitetet e vullkaneve dhe koraleve, mblodhi bimë dhe insekte.

Shkurt, kur u shfaq vetvetiu domosdoshmëria e gjetjes së një lloji (specieje) të ndërmjetëm për të vërtetuar se majmuni dhe njeriu vijnë prej një ati të përbashkët dhe kalimin nga një lloj në tjetrin, u ndje nevoja për të gjetur dhe përdorur fosilet. Këtë duhet ta bënin paleontologët. Po qe se dalin paleontologë pa paragjykime, gjejnë fosile të ndërmjetme dhe thonë se është e mundur të bëhet lidhja mes majmunit dhe njeriut, duke gjetur edhe përkrahjen e gjenetistëve pa paragjykime, vetëm atëherë duhet pranuar një teori e tillë dhe duhet konsideruar me vlerë kryerja e kërkimeve dhe studimeve mbi të. Në të kundërt, është e pamundur që pretendimi evolucionist të quhet një teori shkencore!

Fosilet e zogjve

Mes fosileve të gjetura gjer tani, flitet për fosilin e zogut të ashtuquajtur arkeopteriks (Archaeopteryx) me bisht të gjatë, me dhëmbë dhe kthetra në krahët e përparëm, duke pretenduar se ky është një lloj i ndërmjetëm mes zvarranikëve dhe zogjve. Duke u mbështetur në këtë, evolucionistët mendojnë se kanë gjetur një lloj ose brez të ndërmjetëm të procesit të evolucionit dhe, duke gjetur edhe hallkat e tjera të humbura, do të mund të mbushin zbrazëtirat mes shumëqelizorit të parë dhe njeriut për të provuar, ndërkaq, edhe se njeriu e ka prejardhjen prej majmunit!

Në të vërtetë, nuk ka asnjë shenjë që të tregojë se kjo gjallesë e ashtuquajtur arkeopteriks është një etapë mes zvarranikëve dhe zogjve. Po u pranua ky si i tillë, atëherë nuk ka asnjë pengesë që edhe lakuriqi i natës të vlerësohet si i tillë, sepse, meqë lakuriqi i natës është një zog gjitar, fare mirë mund të pranohet si një etapë e ndërmjetme mes zogjve dhe gjitarëve.

Mirëpo, ashtu siç shkenca nuk bën fjalë për një periudhë kur lakuriqi i natës të mos ketë ekzistuar, ashtu siç lakuriqi i natës nuk ka pësuar asnjë ndryshim gjatë ekzistencës së vet, ashtu edhe evolucionistët vetë, madje, nuk mendojnë ta përdorin atë si provë dhe argument për evolucionin. Ashtu si në rastin e arkeopteriksit, edhe në disa zogj, në ditët tona, hasen sqepe me anë të dhëmbëzuara. Të vegjlit e zogut të quajtur Opisthocomus hoatzin që rron në pyjet e Amazonës, kanë gishta të lirë në krahë (flatra). Për rrjedhojë, të sillesh sikur janë zbuluar dhe njihen të gjitha gjallesat që kanë jetuar e jetojnë mbi tokë qysh në krye të herës e gjer më sot, qoftë edhe sikur njihen të gjitha llojet e kafshëve që jetojnë sot, për të ecur, duke u mbështetur mbi pretendime të tilla boshe, me qëllim për të kërkuar etapa të ndërmjetme mes hallkave të evolucionit prej në krye të herës gjer te njeriu, s’do të thotë gjë tjetër veçse ta shpenzosh kohën kot, dhe këtë kuptim do ta ketë edhe në të ardhmen, sepse do të duhet të gjenden miliarda fosile të ndërmjetme për miliona lloje gjallesash nga njëra tek tjetra! Mbi gjithçka, sa e çuditshme është që, ndërsa fosilet e kafshëve që kanë jetuar por janë zhdukur si lloj, gjenden me shumicë, nuk gjendet qoftë edhe një fosil i vetëm që të provojë një etapë të ndërmjetme! Kurse gjallesa të tilla si dinozaurët që janë krijuar (ose kanë ekzistuar) në një të kaluar të caktuar dhe, pastaj, për shkaqe të kushteve të papërshtatshme të mjedisit apo të tjera, janë zhdukur si lloj, mund të shërbejnë si provë dhe argument jo i evolucionit, por vetëm i asgjësimit. Prandaj, fakti që, përkundër të gjitha këtyre, ka mëse një shekull që këmbëngulet mbi një teori të tillë duke bërë shpenzime tejet të mëdha, nuk mund të pajtohet kurrë me qëllimin e mirë për t’i shërbyer shkencës dhe të vërtetës. Nëse ende ka qarqe shkencore që vazhdojnë të merren me këtë punë, kjo ndodh sepse teoria e evolucionit është një dogmë që përdoret kundër krijimit, për rrjedhojë, kundër besimit te Zoti!

Historia ose përralla e kalit me pesë thonj (thundra)

Një tjetër pikë ku mbështeten evolucionistët duke e marrë për provë të brezave të ndërmjetëm, është edhe historia ose, më saktë, përralla e kalit me pesë thonj (thundra). Sipas kësaj historie, kali i parë kishte pesë thonj, kurse vetë kishte shtatin e një dhelpre. Pastaj, duke kaluar nëpër fazat e quajtura Eohippus, Mesohippus, Merychippus dhe Pliohippus, me kohë, iu pakësuan edhe thonjtë. Po qe se këta fosile janë të vërtetë, me siguri që janë qenie që kanë jetuar si një lloj i veçantë dhe pastaj janë zhdukur. Lidhja e këtyre me kalin është e pamundur. Po qe se ngulim këmbë për një lidhje të tillë, na dalin para dy pyetje të rëndësishme: E para, pse thonjtë e kalit ranë nga pesë në një? E dyta, ndërsa e kishte shtatin sa të një dhelpre, pse iu rrit dhe mori përmasat e sotme? Shkenca nuk mund t’u përgjigjet asnjërës prej këtyre pyetjeve. Edhe sot ka kafshë me një, me dy, me tre dhe me katër thonj. Ka edhe kafshë si dhelpra që vazhdojnë të jetojnë si ajo në të njëjtat kushte jetese. Ka edhe kafshë me pesë thonj dhe ende jetojnë si të tillë. Pse kali i hodhi katër thonjtë dhe na doli para me një thua (si njëthundrak), me shtatin të rritur? Po u tha se iu zgjatën këmbët nga nevoja për të vrapuar, atëherë del pyetja: Pse qeni i gjahut nuk u rrit sa kali? Edhe qeni i gjahut vrapon të paktën sa kali, është më i përshtatshëm për t’u rritur si shtat dhe është më i lëvizshëm se ai. Ndërsa kali i hedh thonjtë dhe rritet, pse qeni i gjahut të mbetet sa ka qenë?

Ekzistenca e brezave (llojeve) të ndërmjetëm duhet t’u përgjigjet edhe kushteve të gjenetikës, sepse, duke u nisur nga shembulli i kalit, që dhamë, themi se nuk mund të mendohet që një kafshë që ka jetuar dikur si dhelpër, të kthehet menjëherë, me një mutacion, në kalë! Kjo është sikur një njeri të ngjitej (vetë) në çast nga lartësia 0 metra në lartësinë 10000 metra! Prandaj, jo një mutacion i kësaj përmase, por, ndonjëherë, edhe një mutacion i vetëm mund ta asgjësojë një gjallesë. Për rrjedhojë, është e domosdoshme ekzistenca e fazave të ndërmjetme që e ndjekin rregullisht njëra-tjetrën. Me të vërtetë, edhe kërkimet këtë linjë ndjekin. Kërkuan dhe gjetën një sërë fosilesh të reja e të vjetra, por nuk gjetën dot asnjë fosil që të tregonte kalimin gradual nga pesëthundrakët, në katërthundrakë, në trethundrakë, në dythundrakë, në njëthundrakë. Veçanërisht u përqëndruan në fosilet që do ta lidhnin njeriun me majmunin, bënë fjalë për fosile që i mbiquajtën Australopithecus, Homo erectus, Neandertal, njeriu i Javas, njeriu i Pekinit, dhe thanë se këta janë gjallesa që përbëjnë fazën kalimtare mes majmunit dhe njeriut.

Po qe se dora e një fosili është gjetur këtu, kurse koka pesëdhjetë metra më tej dhe disa eshtra disa metra më thellë, nuk është e sigurtë që këto të gjitha t’i përkasin një individi. Ndoshta një eshtër është e një kafshe që ka jetuar në periudha shumë më të hershme se një kafshë nga e cila ka mbetur një eshtër tjetër. Për rrjedhojë, është e pamundur të formohet një opinion i prerë në këtë drejtim!

Evolucionistët shkuan aq larg në kërkimin e një brezi të ndërmjetëm mes majmunit dhe njeriut, saqë në vitet 1912-1914 folën për Njeriun e Piltdounit si ati i vërtetë i njeriut. Fosili i gjetur përbëhej nga kafka e një njeriu 500-vjeçar me nofull orangutangu dhe dhëmbë njeriu. Por në vitet 1953-1954 doli në shesh se ky ishte një fosil i montuar dhe i treguar me rrugë kimike si shumë i vjetër. Këto lloj sajimesh na e vështirësojnë besimin në studimin e fosileve dhe e forcojnë tezën se evolucioni është, më shumë se sa një çështje shkencore, një bindje, një çështje ideologjike![1]

Një dimension tjetër i çështjes është ky: Sipas përcaktimit të paleontologëve, më i vjetri i fosileve për të cilët bëhet fjalë, i përket një kohe 1,5 milion vjet më parë. Mirëpo, në Kenia, në breg të liqenit Rudolf, u gjet një fosil njeriu që ka jetuar 2,8 milion vjet më parë. Në këtë mes, ka edhe kundërshtime në lidhje me metodën e përcaktimit të moshës së këtij fosili. E rëndësishme për ne është e vërteta se njeriu ka ekzistuar mbi tokë para majmunit ose, të paktën, në një kohë me të!

Format iluzive të kalimit nga majmuni në njeri

Në librat shkollorë vendosen pranë e pranë figura qeniesh pak a shumë të ngjashme kinse për të ilustruar etapat kalimtare të evolucionit: një majmun, një gjysmë majmun dhe gjysmë njeri, një qenie më afër njeriut se majmunit dhe, më në fund, një tip mashkulli europian me moshë mesatare. Ç’mashtrim i madh! Pse jo të gjithë majmunët, por vetëm një lloj prej tyre ka pësuar një evoluim të tillë? Pastaj, pse na tregohet një mashkull moshëmesatar e jo një femër? Si është zhvilluar evoluimi i femrës? Sa copë majmunë së bashku kanë hyrë në rrugën e evolucionit, një apo disa? Po qe se, siç pretendohet, rasti i ka bashkuar shumë majmunë në një ishull ku ata kanë evoluar në njeri, ç’e ka penguar që e njëjta rastësi të mos ndodhte paralelisht në një vend tjetër ose të mos përsëritej e njëjta gjë edhe më vonë në mënyrë të përsëritur? Mbushja e të gjitha boshllëqeve të këtij pretendimi me hipoteza dhe rastësira, me ç’kritere dhe seriozitet shkencor mund të shpjegohet? Po qe se do të tregohej i njëjti zell për argumentimin e krijimit hyjnor, a nuk do të ishte më e lehtë dhe më shkencore të bëhej një sistematizim i botës së gjallë duke u mbështetur në dijen, vullnetin dhe fuqinë hyjnore?

[1] Mashtrimet e bëra në emër të evolucionit nuk mbetën të kufizuara vetëm me kë­të shembull. Evolucionistët dolën me pretendimin se peshku Coelacanth (Rhipitisian Crossopterigian) është një lloj ndërmjetës mes qenieve detare dhe tokësore, i zhdukur rreth 70 milion vjet më parë. Mirëpo në vitin 1939 ky lloj peshku u kap në ujërat pranë Madagaskarit dhe, pas asaj dite e gjer më sot, janë kapur edhe rreth pesëdhjetë peshq të tjerë të tillë. Veç kësaj, tek ky peshk nuk ndodhen ato cilësi (si hapësirat e veshit të brendshëm, eshtra e kurrizit në formë koke dhe qeska e noti­mit) që i shtynin evolucionistët ta paraqisnin këtë peshk si një lloj ndërmjetës. Si përfundim, evolucionisti A.H. Clark ka mbetur i detyruar të pohojë se nuk kanë hasur në asnjë fosili apo grupe gjallesash që mund të jenë lloje të ndërmjetme, për rrjedhojë kurrë nuk ka ekzistuar ndonjë lloj i ndërmjetëm! Edhe Richard B. Gold­schmidt, me pohimin se nuk ekzistojnë formante të ndërmjetme, mbron tezën se boshllëqet mes llojeve mbushen me kapërcime të menjëhershme, gjë që nuk mund të shpjegohet me asnjë lloj metode shkencore, veçse duke pranuar krijimin hyjnor. (The Fountain, Nr. 24, f. 14; shën. i origjinalit.)

Istibra, tek meshkujt, pas urinimit, është pritja që bëhet derisa të përfundoj plotësisht rrjedhja. Është një çështje që duhet t’i kushtohet shumë vëmendje sepse edhe sikur një pikë urine të rrjedhë pas abdesit, abdesi prishet. Madje disa, që e falin namaz duke qenë të pakujdesshëm ndaj istibrasë përkundër se e dinë rëndësinë e saj, janë krahasuar me njerëzit që qëllimisht falin namaz pa abdest. Rrjedhja pas urinimit ndodh tek çdokush, por tek disa njerëz ndalet më shpejt, e tek disa vazhdon për një kohë. Çdokush duke e ditur gjendjen personale, nuk duhet të merr abdes pa u ndërprerë rrjedhja (pa bërë istibra).

Fillimisht, personi që hyn në tualet, duhet që nevojën ta kryejë ulur dhe nuk duhet të nxitojë ndërsa është duke pritur për ndërprerjen e rrjedhës tërësisht pas përdorimit të tualetit.

Istibraja, pra ndërprerja e rrjedhjes pas urinimit, bëhet në disa mënyra: përderisa është në tualet të bëjë presion që të siguroj shkarkimin e plotë të urinës duke u përkulur majtas e djathtas, pas kryerjes së nevojës të mos marr menjëherë abdes, por duke bërë një shëtitje të vogël të mbledh e të shtrijë këmbët, të kollitet etj. Gjithkush përdor një nga këto mënyrat të kuptuar gjendjen e tij. Ajo që është e rëndësishme është ndërprerja e rrjedhjes.

Nga Ibni Abbasi r. anhuma transmetohet se i Dërguari i All-llahut sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. ka kaluar pranë dy varreve dhe ka thënë: “Këta dy janë në adhab (duke u dënuar). Ata nuk janë në adhab për ndonjë mëkat të madh (sipas tyre), kurse në të vërtetë është mëkat i madh (tek All-llahu). Njëri prej tyre është përcjellës i fjalëve të huaja (shpifës), kurse i dyti nuk është ruajtur nga pikat e urinës.”

اَللّٰهُ أَعْلَم

‏Allahu di më së miri

Marrë/përkthyer nga: http://hikmet.net/istibra-nasil-yapilir/

Kur një ditë Pejgamberi sal-lallahu alejhi ue sel-lem hyri në mesxhid, pa se një sahab nga Ensarët, Ebu Umame (radiallahu anhu) rrinte i mërzitur, e pyeti: “Nuk është vakti i namazit, përse ti je këtu tani?” Ebu Umame (ra) u përgjigj: “O i Dërguari i Zotit, kam një shqetësim përbrenda dhe kam borxhe.” Pas kësaj fjale, Pejgamberi (as) i tha “A të ta mësoj një dua, e cila do të bëhet shkak për largimin e mërzisë dhe për pagimin e borxhit?”. Kur Ebu Umame (ra) i tha ‘Po’, Pejgamberi (as) ia mësoi që sabah – aksham (në mëngjes e në mbrëmje) ta thoshte këtë dua:
“O Allah, kërkoj mbrojtjen Tënde nga mërzia, shqetësimi, dobësia (pafuqia), dembelia (përtacia), frika, koprracia, të qenit i shtypur nën borxhe dhe të qenit i shtypur nga njerëzit.” (Ebu Davud, istiadhe)

Allahu ju ndihmoftë në çdo çështje.

Agjërimi gjatë 1 muaji ndikon në tretjen e dhjamërave të depozituara gjatë 11 muajve dhe ndihmon në rënien nga pesha.

Dr. Alexis Carrel (fitues i çmimit Nobel ne mjekësi – 1940), ne librin e tij “L’homme, cet inconu” (Njeriu , ky i panjohur) thotë: “Gjate agjërimit treten dhjamërat dhe lëndet e tepërta te depozituara ne trup, e me pas këto zëvendësohen me te reja, kështu ndodh një ripërtëritje ne trup.”

Agjërimi ndihmon në lehtësimin e sëmundjeve si artriti, koliti, astma, alergjitë e ndryshme dhe largon lodhjen, duke ulur kalimin e pjesëzave te vogla te patretura mire nga zorrët ne enët e gjakut.

Gjithashtu agjërimi ndikon duke normalizuar sistemin autonom nervor. Ul shqetësimet ne sistemin tretës si dhe qetëson gjendjen e ankthit.

Agjërimi përben një periudhe pushimi për organet e sistemin tretës:

-Mëlçia pushon 4-6 ore,

-Stomaku pushon, nuk grumbullohet acid tretës,

-Zorrët, kane nje periudhë pushimi përsa i përket sekrecionit te lëngjeve si dhe ulet ritmi i punës i muskujve. Shtresa Peyer, e cila ndodhet ne zorre, është pjese e sistemit mbrojtës, gjatë agjërimit behet revizionimi mbi to dhe njeriu behet me i qëndrueshëm ndaj sëmundjeve qe kalojnë ne sistemin tretës.

-Mos-djegia e plotë e mbeturinave të lëndëve ushqimore në enët e gjakut shkakton dëmtimin dhe konsumimin e tyre, kurse gjatë agjërimit, sidomos para iftarit, të gjitha lëndet ushqimore në gjak eliminohen.

-Veshkat gjatë agjërimit pushojnë dhe ripërtërihen.

-Palca, gjate agjërimit e shton sasinë e prodhuar të gjakut.

* Në vitet e para të shpalljes së Islamit, kur myslimanët e parë përballeshin me vështirësi të mëdha, Profeti (s.a.s.) atyre pak personave që kishte me vete i përgëzonte me këto fjalë: “Ju do të fitoni ndaj të gjithë armiqve tuaj. Njëkohësisht do të çlironi Mekën, Hajberin, Damaskun, Iranin dhe Mesxhidi Aksanë. Të gjithë pasuritë e Iranit dhe Bizantit ju do t’i ndani ndërmjet vete.” Këtë përgëzim Profeti (s.a.s.) e jep në kohën kur i gjithë njerëzimi, përfshirë edhe xhaxhai i tij, ishin armiqtë e tij dhe nuk shprehet me hamendje, por i sigurt, për ato që do të ndodhin në të ardhmen. Këtë ngjarje e lajmëron sikur ta shikonte me sytë e tij dhe pas shumë vitesh vërtetohet plotësisht. Gjithashtu, koha kur përgëzonte për një ngjarje të tillë ishte aq e vështirë për të dhe shokët e tij, saqë ishin të detyruar të emigronin për të siguruar jetesën e tyre në vende të tjera, siç ishte Medina ose Etiopia.

* Profeti (s.a.s.) shumë herë thoshte: “Pas meje ndiqni rrugën e Ebu Bekrit dhe Omerit, pa u përçarë.” Kjo fjalë tregonte se të dy këta persona në të ardhmen do të bëheshin prijësit e myslimanëve dhe ndjekësit më të mirë të Profetit të tyre, duke fituar kënaqësinë e Zotit. Fjalët e tij tregonin se Ebu Bekri dhe Omeri do të jetonin edhe pas vdekjes së tij dhe do të çlironin shumë vende dhe shtete. Pasi Profeti ynë ndërroi jetë, prijës të myslimanëve u zgjodhën Ebu Bekri dhe më vonë Omeri, të cilët jetuan ashtu siç urdhëroi Profeti (s.a.s.).

* Në pragluftën e Bedrit, Profeti (s.a.s.) gjatë shëtitjes me shokët e tij, u drejtohet me këto fjalë: “Ky është vendi ku do të vritet Ebu Xhehli, këtu do të vritet Utbe, këtu Umeje këtu… (duke përmendur emrat e disa të tjerëve) do të vriten te tjerë idhujtarë.” Së fundi, “Unë me dorën time do ta vras Ubej bin Halefin.” Në këtë mënyrë, tregon emrin dhe vendin ku do të vriten këta jobesimtarë. Ky lajm i Profetit tonë u vërtetua në fushën e betejës dhe të gjithë armiqtë e Allahut u vranë ashtu siç kishte paralajmëruar Ai. Edhe Ubej bin Halefi u vra nga dora e Profetit tonë.

* Profeti (s.a.s.) kishte organizuar një ushtri, komandantin e të cilës kishte zgjedhur Zejdin (r.a.), një ish skllav, dhe e kishte nisur për në Mu’te, një vend pranë Sirisë. Në kohën kur kishte filluar lufta, Profeti (s.a.s.) kishte filluar të shpjegonte ngjarjet në luftë edhe pse ai nuk ndodhej aty, por në Medinë, dhe ishte përafërsisht një muaj larg nga Siria me mjetet e asaj kohe. “Tani, flamurin e Islamit e mori Zejdi, por ra shehid. Pastaj e mori Xhaferi, por dhe ai ra shehid. Pastaj flamurin e mori një shpatë nga shpatat e Allahut.”Profeti (s.a.s.) ua shpjegoi të gjitha hollësitë e luftës. Në ato kohëra nuk kishte telefon, telegraf, radio, televizion, apo mjete të tjera informacioni, por pritej që nga këto vende të largëta të kthehej dhe të lajmëronte ndonjë lajmës lufte. Pas dy-tri javësh, një sahabe me emrin Jala bin Munebih kthehet nga fushëbeteja dhe vrapon t’ia tregojë të gjitha ngjarjet Profetit. Profeti (s.a.s.) që ishte ulur bashkë me shokët e tij, ia tregon të gjitha ngjarjet e ndodhura këtij lajmësi. Jala bin Munebihu betohet se ngjarjet kishin ndodhur ashtu siç i tregonte Profeti (s.a.s.).

* Një mrekulli e ngjashme me të mësipërmen është edhe ajo në lidhje me Nexhashiun, mbretin e Etiopisë, i cili kishte pranuar Islamin. Ky mbret vdiq në vitin e VII të hixhretit dhe Profeti Muhamed (s.a.s.) po atë ditë i lajmëroi shokët e tij dhe së bashku falën namazin e xhenazes. Lajmëtarët të cilët erdhën pas një jave treguan se ai kishte vdekur ditën që e tregoi edhe Profeti Muhamed (s.a.s.). Madje u habitën shumë kur mësuan se ia kishin falur edhe namazin e xhenazes.

* Profeti (s.a.s.) një ditë ishte në shtëpinë e hallës së Enesit, tek Umu Haram. Kur u zgjua nga gjumi, buzëqeshi duke thënë: “Unë e shoh umetin tim të ulur nëpër kolltukë si mbretër dhe duke luftuar në dete.” Umu Haram kishte shumë dëshirë që dhe ajo të ishte ndër ata. Iu lut atij që të lutej që edhe ajo të ishte me ta në det. Profeti (s.a.s.) e përgëzon duke i thënë që edhe ajo do të ishte ndër ta. Kaluan shumë vite, por Umu Haram nuk arriti të merrte pjesë në luftërat e zhvilluara në dete. Por ajo ishte e sigurt sepse Profeti Muhamed (s.a.s.) i kishte thënë që: “Edhe ti do të jesh ndër ta.” Kaluan 40 vjet dhe Umu Haram së bashku me burrin e saj iu bashkuan ushtrisë që do të merrte Qipron, duke vërtetuar fjalën e dhënë të Profetit tonë. Edhe ngadhënjimi i Stambollit ishte njëri nga këto përgëzime.

* Profeti (s.a.s) në mënyrë të prerë shprehet me këto fjalë: “Stambolli patjetër do të çlirohet. Sa komandant i mirë është komandanti i saj, sa ushtri e mirë është ajo ushtri.”

Duke ditur që Profeti (s.a.s.) ka jetuar afro 800 vjet para Sulltan Mehmetit II, shohim që mrekullitë e tij realizohen edhe pas shumë shekujsh.

* Një mrekulli tjetër e Profetit tonë është edhe çlirimi i kështjellës së Hajberit. Ai pat thënë: “Kështjella e Hajberit do të çlirohet nga dora e Aliut”. Në ditën e dytë të kësaj lufte, realizohet kjo mrekulli e Profetit dhe Aliu (r.a.) pasi e heq derën e kështjellës nga vendi i mëparshëm, e përdor atë si mburojë. Pasi mbaron lufta, këtë derë nuk mundën ta lëvizin nga vendi 8 burra të fuqishëm. Madje sipas disa sahabeve, këtë derë nuk e lëvizën dot as 40 burra.

* Profeti (s.a.s.) i kishte thënë Surakës: “A e di që byzylykët e Kisras do t’i vendosësh në dorën tënde.” Ky përgëzim i Profetit tonë u bë realitet pas shumë vitesh. Kisra u mund në periudhën kur Omeri (r.a.) ishte prijës i myslimanëve dhe të gjitha thesaret iu morën atij. Omeri ia vuri byzylykët në dorë Surakës duke thënë: “Falënderoj Allahun, i Cili ia hoqi nga dora Kisras dhe ia vuri në dorë Surakës”. Kështu u vërtetua fjala e Profetit.

* Kur u çlirua Meka, Bilali u ngjit përmbi Qabe dhe thirri ezanin. Ndërmjet atyre që po dëgjonin ezanin, ishin edhe të parët e Kurejshëve, si: Ebu Sufjani, Atabi, etj. Atabi nuk ishte mysliman dhe nga mërzia që kishte, thotë: “Babai im ishte me fat që nuk e pa këtë ditë. Më i mirë i vdekur se të shohësh Mekën të ngadhënjyer nga myslimanët”, thoshte ai. Kurse Harisi kish thënë: “Nuk gjente dot Muhamedi një tjetër që të thërrasë ezanin, por këtë sorrë të zezë? Pra, po shante Bilalin që kishte lëkurë të zezë. Ebu Sufjani që ndodhej mes tyre, u thotë:

“Unë kam frikë të flas. Edhe sikur të mos jetë askush pranë nesh, këta gurë që kemi rreth e rrotull do të ikin dhe do të lajmërojnë atë (Muhamedin a.s.). Me të vërtetë, pa kaluar shumë, Profeti (s.a.s.) u afrohet dhe iu tregon për çfarë kishin folur pak më parë. Atabi dhe Harisi thanë shehadetin dhe u bënë myslimanë.

* Në luftën e Bedrit, Abasi (r.a.) kapet rob nga myslimanët. Robërit e luftës së asaj kohe duhet të paguanin një shumë të hollash, që quhej “fidje”, për t’u liruar. Në kohën kur kjo shumë u kërkua nga Abasi që ai ta jepte, ai tha që nuk kishte të holla dhe nuk mund t’i jepte ato. Profeti (s.a.s.) iu drejtua me këto fjalë: “Gruaja jote, Umu Fadl, i ka të hollat e tua dhe i ka lënë në një vend të fshehtë.” Pastaj Profeti (s.a.s.) i tregoi vendin dhe sasinë e parave të fshehura prej tij. Kur Abasi (r.a.) i dëgjoi këto fjalë, tha se ato para nuk i dinte askush tjetër veç tij dhe gruas së tij dhe menjëherë u bë mysliman.

* Një magjistar i quajtur Lebed, kishte mbështjellë një krehër me qime dhe e kishte hedhur në një pus. Profeti (s.a.s.) e ndjeu menjëherë një magji të tillë dhe urdhëroi Aliun (r.a.) dhe dy shokë të tij: “Shkoni tek filan pus dhe më sillni mjetet e magjisë.” Menjëherë vajtën dhe i sollën. Me heqjen e qimeve nga krehri, Profeti (s.a.s.) u përmirësua nga ndikimi i magjisë.

* Umejri dhe Safrani, para se të bëheshin myslimanë, kishin vendosur të vrisnin Profetin (s.a.s.) dhe për këtë do të merrnin një shpërblim të caktuar. Me të arritur Umejri në Medinë, Profeti (s.a.s.) e thirri atë dhe ia zbuloi planin e kurdisur nga të dy shokët. Umejri u bë mysliman me t’i dëgjuar këto fjalë të Profetit.

Marre nga:http://islami.al/mrekullite-ne-lidhje-me-te-ardhmen/

Profeti ynë paqja qoftë mbi të! është gjendur brenda jetës tregtare që në fëmijëri. Ai ka shkuar në vende si Siria dhe Jemeni kur ka qenë i vogël bashkë me karvanët e xhaxhallarëve të tij dhe ka qenë në qendër të jetës tregtare. Siç kishte ndodhur edhe në fusha të tjera, edhe në tregti, Ai ishte pranuar si një njeri “i besueshëm dhe i respektuar” dhe u kishte frymëzuar siguri njerëzve përreth.

Edhe para se të martohej me Hatixhen kishte drejtuar karvanët e kësaj gruaje të pasur dhe të ve dhe kishte marrë pjesë në aktivitete të ndryshme tregtare. Profeti i fundit, krenaria e njerëzimit, ishte person i njohur dhe i shquar në tregti.

Si një njeri që e kishte kuptuar domosdoshmërinë e jetës tregtare që në fëmijëri, Profeti Muhamed paqja qoftë mbi të!, pas hixhretit, kishte menduar një projekt për vendosjen dhe themelimin e një tregu të myslimanëve në Medinë dhe e kishte realizuar atë. Në këtë mënyrë ishte thyer dhe autoriteti i hebrenjëve që mbizotëronte jetën tregtare të Medinës kohë më parë. Përveç kësaj, besimtarët mësuan të qëndrojnë mbi këmbët e tyre.

Ata të cilët përshkruajnë moralin tregtar të Profetit, shpreheshin kështu: “Ashtu siç ai vetë nuk cenonte të drejtën e tjetrit, ashtu nuk lejonte t’i cenohej edhe e drejta e tij.”

“NUK ËSHTË PREJ NESH AI QË MASHTRON”

Ebu Hurejre (r.a.) transmeton: “Një ditë, kur Profeti paqja qoftë mbi të! kishte dalë në treg, iu afrua një shitësi dhe futi dorën brenda mallit që shiste, pastaj e nxori. Gishtat i ishin lagur pak. “Ç’është kjo?”, iu drejtua shitësit. “Është lagur nga shiu”, ia ktheu shitësi. Atëherë Profeti i tha: “A nuk munde ta nxjerrësh përsipër pjesën e lagur që ta shihnin të gjithë? Nuk është prej nesh ai i cili mashtron.” Me anë të këtyre fjalëve, ai kishte vendosur një princip shumë të rëndësishëm në jetën tregtare dhe e kishte praktikuar vetë i pari.

Në fakt, klienti duhet të dijë gjithçka rreth mallit, sido që të jetë dhe pastaj duhet të marrë vendimin e tij. Të mashtrosh njerëzit me dredhi të ndryshme është në kundërshtim me moralin e Muhamedit dhe ata që veprojnë ashtu, veprojnë kundër Profetit tonë. Profeti ynë paqja qoftë mbi të! i ka përforcuar këto fjalë me një hadith tjetër ku thotë: “Një tregtar mysliman e ka të ndaluar t’i shesë me vetëdije një klienti një mall me defekt.”

KËSHILLONTE NË LEHTËSIMIN E SHITBLERJES

Sipas transmetimit të Xhabirit (r.a.), Profeti Muhamed paqja qoftë mbi të! ka thënë: ”Zoti e shtoftë mëshirën e Tij për njerëzit që lehtësojnë dhe janë bujarë në shitje, blerje dhe në shlyerjen e borxhit.” Ndërsa sipas transmetimit të Tirmidhiut: “Zoti e ka mëshiruar një njeri që jetoi para jush. Sepse ky njeri lehtësonte në shitje, lehtësonte në blerje dhe kur dëshironte të merrte diçka, tregohej i sjellshëm dhe lehtësonte.”

Ebu Hurejre (r.a.) thotë se Profeti paqja qoftë mbi të! ka thënë: “Zoti e do tolerancën në shitje, tolerancën në blerje dhe tolerancën në pagesë.”

KËSHILLA E PROFETIT PËR ATA QË PUNËSOJNË NJERËZ

Zotëria i gjithësisë, urdhëron ekuilibrimin e sjelljeve ndaj njerëzve që punojnë afër tyre. Nga Suvejd bin Mukarrin el Muzeni transmetohet një episod: “Ne ishim shtatë vëllezër. Nuk kishim asnjë ndihmës, vetëm një robëreshë. Njëri nga vëllezërit e mi një ditë i kishte rënë me shuplakë asaj. Pas kësaj, i Dërguari i Zotit, na urdhëroi ta lironim robëreshën.”

Madje rreth virtytit të lirimit të robërve, transmetohet: “Nëse një mysliman liron një rob mysliman, atëherë ai bëhet shkak për shpëtimin e tij nga zjarri. Çdo organ i robit shpëton një organ të trupit të tij nga zjarri. Nëse një mysliman liron një robëreshë myslimane, atëherë ajo bëhet shkak për shpëtimin e tij nga zjarri. Çdo organ i saj shpëton një organ të tij nga zjarri. Nëse një grua liron një robëreshë myslimane, atëherë ajo bëhet shkak për shpëtimin e saj nga zjarri. Çdo pjesë e trupit të robëreshës shpëton një organ të trupit të saj.”

اَللّٰهُ أَعْلَم

‏Allahu e di më së miri

Marre nga:http://islami.al/jeta-tregtare-nga-kendveshtrimi-i-profetit/

MËNYRA E ECJES SË PROFETIT

Transmetimin e parë në lidhje me ecjen e Profetit e ka bërë Ebu Hurejre (r.a.). Ai shprehet kështu: “Nuk kam parë njeri më të bukur se Profetin tonë. Dukej sikur dielli shkëlqente në fytyrën e tij. Ecja e tij ishte e shpejtë dhe nuk kam parë njeri tjetër të ecë kaq shpejt. Kjo shpejtësi nuk vinte nga e ecura shpejt, por dukej sikur toka palosej e mbështillej nën këmbët e tij. Ai asnjëherë nuk bënte asgjë që t’i sillte vështirësi.”

Aliu (r.a.) kur përshkruan ecjen e tij, shprehet: “Kur hidhte hapat, e ngrinte këmbën rëndë dhe e mbështeste rëndë në tokë. Dukej sikur ulej nga një tatëpjetë.”

MËNYRA E ULJES SË PROFETIT

Çdo gjendje e Profetit ishte e natyrshme. Kajle binti Mahreme (r.a.) transmeton: “Një ditë kisha hyrë në xhaminë e Profetit. E pashë të ulur me gjunjë të ngritur, kofshët i kishte ngjeshur tek barku dhe duart i kishte lidhur tek kockat e këmbëve.” Ndërsa në një transmetim tjetër: “Njërën këmbë e kishte vendosur mbi tjetrën dhe ishte mbështetur mbrapa.”

Këto transmetime duhet të kenë lidhje me ndonjë gjendje specifike të Profetit. Sepse dimë se në disa hadithe të tjera, Profeti i ka ndaluar këto mënyra të uluri. Prandaj sahabët i kanë transmetuar këto hadithe ngaqë nuk kanë qenë të informuar më parë rreth kësaj mënyre të uluri.

Ndonjëherë, kur Profeti qëndronte i ulur, mbështetej mbi diçka. Nëse do të ulej nga ana e djathtë, vendosnin një mbështetëse nën dorën e djathtë. Ai e ka ndaluar mbështetjen tek diçka gjatë të ngrënit për arsye se praktikohej shumë para Islamit. Ai ka thënë: “Unë asnjëherë nuk ha duke u mbështetur.” “Nuk do të ha duke u mbështetur diku. Nuk do të ha duke u mbështetur.” Arsyeja e thënies së këtyre këshillave është kjo:

Një ditë, pranë Profetit të nderuar, erdhi një sahabe i quajtur Abdullah ibn Jusr. Me vete kishte sjellë një dash të pjekur si dhuratë për të. Profeti ynë u ul mbi dy gjunjët dhe filluan të hanin bashkë me sahaben që kishte pranë. Ndërkohë, vjen një bedevi nga jashtë:

“O i Dërguari i Zotit! Ç’je ulur kështu?” – e pyet, që nënkuptonte: pse një njeri si ju të ulet si të varfrit?

“Zoti më bëri një rob të nderuar, nuk jam një tiran”, – i përgjigjet ai.

اَللّٰهُ أَعْلَم

‏Allahu e di më së miri

Marre nga:http://islami.al/menyra-e-jeteses-e-profetit/

a. Udhëtimi

Lejohet mosagjërimi në rast udhëtimi. Ditët e paagjëruara duhet të shlyhen më vonë. Nëse bën nijet të agjërosh natën, por ditën e nesërme nisesh për udhëtim, mund ta ndërpresh agjërimin nëse ke vështirësi, por e pëlqyeshme është që ai të plotësohet.

b. Sëmundja

Nëse personi ka frikë se sëmundja mund t’i shtohet apo mund t’i zgjasë më shumë, i lejohet të mos agjërojë dhe ta zëvendësojë atë pasi të shërohet. Një person të cilit mjeku i thotë që s’duhet të agjërojë dhe ai konsiderohet i sëmurë.

c. Shtatzënia dhe fëmija në gji

Nëse agjërimi i sjell dëm nënës dhe fëmijës nuk është i detyrueshëm. E njëjta vlen dhe kur nëna ka fëmijë në gji; nëse ka frikë nga pakësimi i qumështit.

d. Puna fizike e vështirë

Islami është feja e Allahut. Ai është një sistem jete perfekt dhe i balancuar. Asgjë nuk është në dëm të jetës së njeriut. Islami ka sjellë rregulla që e lumturojnë njeriun në të dy botët. Ata të cilët rrezikojnë shëndetin gjatë punës së rëndë fizike, u lejohet të mos agjërojnë, por t’i zëvendësojnë ditët e paagjëruara në ditë të tjera. Këto lehtësi mund t’i gjejmë në ajetet 183-185 të sures Bekare: “Agjërimi zgjat disa ditë, por, nëse ndonjëri prej jush është i sëmurë ose duke udhëtuar, le të agjërojë aq ditë sa i ka prishur në ditët e tjera më pas. Ata që kanë vështirësi për të agjëruar, duhet të ushqejnë si shpagim nga një të varfër për çdo ditë agjërimi. E, nëse ndonjëri jep më shumë se kaq, kjo është edhe më mirë për të. Por, agjërimi juaj është më i dobishëm, në qoftë se e dini. Muaji Ramazan është ai, në të cilin ka zbritur Kurani, që është udhërrëfyes për njerëzit, plot me shenja të qarta për rrugën e drejtë dhe dallues (i së mirës nga e keqja). Pra, kushdo nga ju që dëshmon këtë muaj, le të agjërojë! Sa i përket atij që është i sëmurë ose gjendet në udhëtim e sipër (le të agjërojë më vonë) aq ditë sa nuk i ka agjëruar. Allahu dëshiron që t’jua lehtësojë dhe jo që t’jua vështirësojë. Ai dëshiron që të plotësoni numrin e ditëve të agjërimit dhe që ta madhëroni Allahun (në fund të agjërimit), për shkak se ju ka drejtuar në rrugë të drejtë e që ta falënderoni Atë.”

e. Plakja

Personat e thyer në moshë dhe ata që kanë sëmundje të pashërueshme lejohen të mos agjërojnë. Në vend të ditëve të paagjëruara duhet të japin fidje. Për shembull: Një i moshuar, apo i sëmurë i përhershëm që nuk ka mundësi të agjërojë duhet të japë sasi parash, apo ushqim, për 30 të varfër, apo për një të varfër për tridhjetë ditë. Në pamundësi për të gjetur të varfrin apo për të organizuar ushqimin e tij, mund të bashkëpunohet me strukturat e KMSH-së në qendër apo në rrethe. Sasia e parave për një të varfër vendoset nga institucioni fetar por logjikisht mund të përllogaritet sasia e parave të harxhuara për ushqimin ditor. Kjo e vërtetë na jepet në ajetin e mësipërm: “Ata që kanë vështirësi për të agjëruar, duhet të ushqejnë si shpagim nga një të varfër për çdo ditë agjërimi.”

Ven­det ku mund të je­pet sa­dak­a­ja e fi­trit me ven­det ku mund të je­pet zeq­a­ti, ja­në të njëj­ta. Nis­ur nga kjo, per­son­ave që nuk mund t’u je­pet zeq­at, nuk mund t’u je­pet as sa­daka e fi­trit.

Per­son­at që nuk mund t’u je­pet zeq­at ja­në kë­ta: per­son­at që kon­sid­er­o­hen fe­tar­isht të pas­ur (që zot­ër­oj­në sa­sinë nis­ab pa­va­rë­sisht nëse ësh­të rent­a­bël apo jo), gru­a­ja e per­son­it që jep fit­ër, të afër­mit ba­zë (në­na-ba­bai, gjysh­ja-gjy­shi), të afër­mit e niv­e­lit të dytë (fëm­i­jët, ni­për­it dhe mbe­sat), të afër­mit që ka nën kuj­des­tari. Per­so­ni që jep sa­dak­a­në e fi­trit, du­het t’u japë për­pa­rë­si të var­fërve të ven­dit apo mjed­is­it ku ban­on, far­e­fis­it që mund të ban­o­jë edhe larg, të var­fërve me mor­al të mirë dhe nxën­ës­ve. Per­so­ni që jep sa­dak­a­në e fi­trit, mund t’ia japë atë si një të var­fëri të ve­tëm, ash­tu dhe duke ua shpërn­darë di­sa të var­fërve. Por, për sa i për­ket për­bal­lim­it të nev­o­jave të per­son­it të varf­ër, dhë­nia një të var­fëri ësh­të më e mirë. Ndër­kaq, di­sa per­so­na mund t’ia ja­pin fit­ret një të var­fëri të ve­tëm.

Islami kërkon disa kushte për njerëzit nga të cilët kërkon kryerjen e urdhrave dhe respektimin e ndalimeve të veta. Në këtë kuptim, ashtu si te adhurimet e tjera, edhe te agjërimi, janë bërë përgjegjës personat që kanë zotëruar cilësi të caktuara. Këto mund t’i radhisim:

Personi duhet të jetë musliman:

Që dikush ta ketë detyrim (farz) agjërimin, duhet ta ketë pranuar Islamin, domethënë duhet të jetë musliman. Personat që s’janë muslimanë nuk mund të detyrohen të agjërojnë.

Personi duhet të ketë mbushur moshën e pubertetit dhe të ketë zhvillim mendor normal:

Që dikush të jetë i detyruar për të kryer adhurimet që përmban Islami, duhet të plotësojë edhe këto dy kushte si më sipër: të ketë arritur moshën e pubertetit dhe, në të njëjtën kohë, të ketë zhvillim mendor normal. Në Islam, personat që nuk e kanë mbushur ende moshën e pubertetit, nuk konsiderohen fetarisht përgjegjës për të kryer adhurime të caktuara. Konkretisht, fëmijët dhe personat me të meta mendore janë përjashtuar nga detyrimi i agjërimit. Këtë specifikë i Dërguari i Allahut (s.a.s.) e ka bërë të ditur me këto fjalë: “Përgjegjësia është hequr nga tre vetë: nga fëmija që s’ka arritur ende moshën e pjekurisë seksuale (adoleshencës), nga i marri gjersa të shërohet dhe nga personi që fle gjersa të zgjohet!”

Personi duhet të jetë i aftë për të agjëruar dhe duhet të jetë vendas:

Që dikush ta ketë për detyrë (farz) agjërimin, duhet të jetë fizikisht i shëndoshë (të mos ketë të meta trupore që e bëjnë të paaftë për të agjëruar), duhet të jetë klinikisht i shëndoshë, pra të mos jetë i sëmurë dhe të jetë vendas, pra jo udhëtar, jo në udhëtim. Agjërimi nuk është farz (detyrim) për personat e paaftë fizikisht për të agjëruar, për personat e sëmurë dhe për personat që janë në udhëtim. Ndërkaq, po qe se këta persona, megjithëkëtë agjërojnë, agjërimi i tyre është i vlefshëm. Por po qe se e përdorin lejen që u është dhënë dhe nuk agjërojnë, ditët e paagjëruara i zëvendësojnë në një kohë më pas. Në lidhje me këtë specifikë, Kur’ani thotë:

“Agjërimi përbëhet prej ditësh të caktuara (të numëruara). Kush nga ju është i sëmurë ose udhëtar gjatë atyre ditëve, ditët e paagjëruara i agjëron më pas. Ata që nuk agjërojnë dot, duhet të paguajnë shpërblim (fidje). Fidja është masa (monetare ose ushqimore) sa për të ushqyer një të varfër. Kush e rrit masën e fidjes për të bërë mirësi, sigurisht e ka për dobi të vet. Megjithëkëtë, po ta dini të vërtetën, mbajtja e agjërimit është më e mbarë për ju!”

Krahas këtyre, nga detyrimi i agjërimit janë përjashtuar edhe femrat (gratë) me të përmuajshme, lehona dhe në periudhën e laktacionit (me fëmijë në gji). Këto, kur u mbaron gjendja e justifikueshme, i agjërojnë kaza ditët që nuk i kanë agjëruar.

Fjala arabe “rexha” (shpresë) ka kuptimin e të besuarit të plotë në faljen, bujarinë, mirësinë, fisnikërinë, mëshirën dhe madhështinë e Allahut. Antonimi i saj është “je’s” dhe shpreh mungesë të shpresës. Shpresa është afria që ndien zemra kundrejt diçkaje që do të ndodhë në të ardhmen dhe për të cilën ushqehet dëshirë që të ndodhë. Nga ana tjetër, frika, megjithëse është e lidhur me të ardhmen, nuk ka të bëjë me frikën dhe me diçka që shpresohet të ndodhë në një të ardhme. Jeta e zemrës vijon përmes shpresës. Pra, zemra rron me shpresë. Shpresa është besim me plot dëlirësi e pastërti i njeriut në bujarinë e Allahut. Ai, me gjuhën e Profetit që e dërgoi si mëshirë për botët, na e bën kështu të njohur bujarinë e Vet: “O robi im! Për sa kohë që më adhuron Mua, që ke shpresë tek Unë dhe nuk më shoqëron kurrfarë ortaku në adhurim, Unë t’i fal gabimet dhe mëkatet. Edhe në më ardhsh me gabime e mëkate plot sa krejt toka, Unë të pres me falje në po ato përmasa, tregoj mëshirë dhe nuk shqetësohem.”[1]

Allahu (xh.xh.) thotë se në jetën e besimtarit nuk ka vend për mungesë shprese: “Ty të dhamë sihariqin e së vërtetës, mos u bëj ndër të pashpresët”, thanë. Dhe ai tha: “Përveç të zvetënuarve, kush tjetër e pret shpresën nga mëshira e Zotit?” (Hixhr, 55-56) “Thuaj: O robërit e Mi, që veten e keni ngarkuar me plot gabime! Mos e humbni shpresën ndaj mëshirës së Allahut, sepse Allahu i fal të gjitha mëkatet. Ai fal shumë dhe është i Mëshirshëm!” (Zumer, 53) “Është Ai që e lëshon shiun pasi ata i kanë humbur shpresat; dhe Ai shtrin mëshirën e vet. Ai është Mbikëqyrësi, i Lëvduari.” (Shura, 28)

Fakti se Allahu është i mëshirshëm e i dhembshur, përbën për besimtarin burimin më themelor të shpresës. Në Kuran, besmeleja përmendet 114 herë. Ajo që shprehet nëpërmjet besmelesë është “Në emër të Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit”. Veç kësaj, Kurani e vlerëson qenien i pashpresë si një lloj dhune që njeriu e ushtron ndaj vetvetes (Zumer, 53). Natyrisht, te njeriu nuk ekziston vetëm ndjenja e shpresës. Tek ai gjenden edhe frika e mungesa e shpresës dhe shpesh njeriu zhytet në vorbullën e të qenit i pashpresë. Për këtë arsye, në mënyrë që njeriu të mos mbetet në shtjellat e brendshme shpirtërore e mendore, para së gjithash është e nevojshme që të zotërojë një besim të qëndrueshëm, një dorëzim e nënshtrim të plotë ndaj Zotit. Pra, besimi (akide), nënshtrimi (teslim) dhe mbështetja te Zoti (tevekkul) balancojnë ndjenjat e mungesës së shpresës te besimtari dhe e vendosin atë mbi baza të shëndosha.

Shpresa ka të bëjë me zbulimin prej njeriut të shpirtit të vet dhe me perceptimin e pushtetit që ai zotëron. Me këtë perceptim, njeriu kalon në marrëdhënie me Pushtetin e Pafundëm përtej kozmosit dhe me të ia del që të mbërrijë një forcë që i mjafton për gjithçka. Në sajë të gjithë kësaj, grimca diellore, pika e ujit, çdo pjesë e së tërës kthehet në një frymë të gjithësisë.

Profeti Adem (paqja qoftë mbi të!), në një kohë kur qielli iu err, vullneti iu thye dhe shpirti i erdhi në buzë, u shkund me shpresë, tha: “I bëra keq vetes sime” (Araf, 23) dhe shpëtoi. Ndërsa Shejtani, mungesën e shpresës, gjakun e qelbin që i rridhte prej shpirti i mbajti e i shllapuriti brenda vetes dhe së fundi u mbyt në to.

Çdo ushtar i shpirtit ka dalë në rrugë me një pishtar prej shprese, ka kapërcyer me të tufanet, ka luftuar me furtunat e është përleshur me dallgët. Te dikush shpresa është kthyer në një syth nga të Xhudit, te dikush tjetër në vreshta nga të Iremit, te dikush në një Jethrib që bëhet Medinë. Në këtë luginë, çdo hero i shpresës është bërë njëkohësisht i dashur i lartësisë së të Vërtetës e flamur i njerëzisë.

Një skllav prej fisesh berbere që ndizet prej shpresës e vullnetit, u ka sjellë një famë të re kolonave të Herkulit dhe është kthyer në heroin legjendar të vendeve të përtejdetit; një komandant djalosh që vetëtin shpresë ka lozur me epokat dhe ka mbërritur në lartësi të tilla që pakkush në historinë e njerëzimit i ka cekur. Veç kësaj, në një epokë kur gjithçka kishte marrë fund, kur trupi i kombit ishte përkulur, kur krenaria ishte thyer, vërehet se si shpresa merr një trajtë legjendare që, sipas shkallës së besimit, ai që e shtie në dorë, mund të sfidojë gjithësinë; edhe në iu prefshin krahët e në iu prishtë fluturimi, ai vazhdon rrugën pa më të voglën mëdyshje; në skamje, duke shpërfaqur dukje e fisnikëri kamjeje e begatie, u bëhet jetë shpirtrave të vdekur.

Me shpresë, përshkohen udhët e gjata; me shpresë, kapërcehen lumenj gjaku e qelbi dhe veç me shpresë mbërrihet në paqe e qetësi. Ata që janë mposhtur në botën e shpresës, edhe në praktikë mund të thuhet se janë mposhtur. Sa e sa burra ka që janë vënë në udhë plot guxim e mençuri, por që për shkak të dobësisë së besimit e të shpresës, kanë mbetur në mes të rrugës. Një tërmet i lehtë a një furtunë kalimtare t’u mbërrijë, apo një përmbytje që vjen e ikën, i merr me vete edhe forcën, edhe vullnetin. Po ashtu, është e dhimbshme gjendja e atyre që, pasi e kanë lidhur veten me shpresën, më vonë kanë rënë e janë mbytur në kënetën e mungesës së shpresës.

Një shpirt i dashuruar me ngjyrën që nuk zbehet, me dritën që nuk shuhet e diellin që nuk perëndon (Enam, 76-79), shndrit në agullimin e mëngjesit në një ditë shumëngjyrëshe porsi kopshtet e Parajsës. Tek të tillët rendin diejt në horizonte që nuk njohin errësirë, ndërsa stinët që këmbehen, porsi mahshere panoramash të larmishme e të magjishme, ndjekin paprerë njëra-tjetrën. Apo secili si një pemë madhështore, me shtatin hedhur drejt qiellit e me rrënjë pas rrënjësh zbritur në thellësitë e tokës, nuk ndikohen aspak as prej rreptësisë së borës e të breshrit, as prej uturimës së tufanit e të furtunës. Këto ditë të lidhura me përjetësinë e të mbushura plot me shpresë, si në verë e në vapë, si në të ftohtë e në dimër, mbushin shportat plot fruta dhe vënë, kështu, në vend atë çka pritet prej një të tillë peme madhështore.

Ne, si një njerëzim i tërë, që mbahet e nuk ligështohet, që qëndron e nuk thyhet dhe që nuk e humbet kurrë shpresën, kemi nevojë për udhërrëfyes siç kemi nevojë për bukë, për ujë e për ajër. Ndërsa me ata që e nisin udhën plot zell dhe pasi nuk e gjejnë atë që presin e dëshirojnë, ose bien në honin e mungesës së shpresës, ose nisin të ankohen për Krijuesin, janë milje e milje larg nesh dhe ne jemi milje e milje larg tyre.

Baraspesha mes optimizmit dhe pesimizmit.

Në të emër të vazhdimësisë së besimit e të idealizmit, është shumë e rëndësishme që këto ndjenja të përfaqësohen në masën dhe në drejtimin e duhur. Pasi besimi është tjetër gjë, arritja e ekuilibrit në besim është tjetër gjë dhe kthimi i atij ekuilibri në një baraspeshë të përhershme është tjetër gjë. Së pari, Feja jonë na këshillon rrugën e mesme në çdo kohë e në çdo vend. Zoti i Madhëruar urdhëron e thotë: “Unë ju kam bërë një bashkësi të së mesmes…” (Bekare, 143) Kjo shpreh nevojën e përfaqësimit të një bashkësie që t’u qëndrojë sa më larg që të jetë e mundur të gjitha ekstremeve dhe që edhe në drejtim të mendjes, edhe të ndjenjave, edhe të shpirtit, të përfaqësojë të moderuarën. Kështu, në duatë e ibadetet që kryejmë, duke thënë më e pakta dyzet herë në ditë “Na udhëzo në rrugën e drejtë!” (Fatiha, 6), dëshirojmë prej Zotit të na mbajë në atë rrugë. Për më tepër, jetojmë në një kohë kur ekstremet shpërfaqen kudo e në shkallën më të tepruar. Veçanërisht në një kohë të tillë, pa gëzuar ndihmën e Allahut, është krejt e pamundur që të jetojmë në të drejtën.

Në ditët tona, gjithashtu, është e mundur të bëhet fjalë për mungesën e baraspeshës që vërehet në çështjen e marrëdhënies frikë-shpresë. Shumica e njerëzve që janë në pozitën e udhërrëfyesit për njerëzit, duke i vënë këta të fundit vetëm përballë Parajsës dhe Ferrit, në këto çështje i shtyjnë njerëzit ose në mungesë të plotë shprese, ose në vetëbesim të tepruar. Ndërsa njeriu, nga njëra anë, duhet të sillet me kujdes shumë të madh për të kryer më së miri veprat e veta dhe, nga ana tjetër, duhet të ruajë vetëdijen se asnjëherë nuk do të jetë në gjendje ta falënderojë e lëvdojë sa ç’duhet Zotin e Lartësuar për të mirat që i ka dhuruar dhe se asnjëherë nuk do të jetë në gjendje të shpëtojë vetëm në sajë të veprave të veta. Profeti ynë ka thënë: “Askush nuk shpëton dot me veprën e vet.” Kur sahabët e pyetën: “As ti, o i Dërguar i Allahut?”, ai u përgjigj: “Po… Po të mos jetë për mirësinë dhe bekimin e Allahut, as unë nuk shpëtoj dot.”[2]

Për këtë arsye, mendime si: “E ç’mëkate kam unë? Përkundrazi, unë në këtë moshë kam besuar, kam falur namaz, kam agjëruar… Atëherë Allahu mua nuk më dënon”, janë shprehje e një kryelartësie e mungese respekti ndaj Allahut. Nga ana tjetër, edhe të mendosh më të keqen për veten duke rënë në mungesë shprese e duke rënë në mendime si: “S’ka shpresë për mua! Fundja deri më sot nuk kam bërë kurrfarë të mire. Sido që të jetë, do të shkoj në ferr, prandaj edhe nuk ia vlen të përpiqem më kot!”, përbën një mungesë respekti më vete, një shprehje kryelartësie më vete.

Kështu, për të ruajtur baraspeshën, nuk mjafton vetëm që të besojmë. Në këtë çështje, drejtimi i duhur në adhurimin ndaj Allahut mund të arrihet vetëm nëse njohim shprehjet e sakta në lidhje me besimin dhe nëse i vëmë në zbatim ato. Përndryshe, përcaktimi i drejtimit të duhur si në ndjenja e mendime, ashtu edhe në zgjidhjen e problemeve dhe në arritjen e së drejtës mbetet shumë i vështirë. [3]

Profeti paqja qoftë mbi të! bisedonte shpesh me pjesëtarët e familjes. Ashtu siç fliste me secilin prej tyre vetëm, kokë më kokë, ashtu fliste edhe në grup me ta. Bisedat e zhvilluara me gratë mbështeteshin në parime thelbësore. Çdo mëngjes pasi dilte nga xhamia dhe pasi falte namazin e ikindisë, vizitonte një nga një gratë e tij dhe bisedonte për pak kohë me to. Çdo mbrëmje zhvillonte biseda me to me qëllimin e bashkimit të pjesëtarëve të familjes. Transmetohet se në këto mbledhje, Profeti u tregonte grave histori të quajtura ‘hurafe’ dhe gjëra gazmore që i bënin të qeshnin të gjithë.

Hz. Aishja (r.a.) tregon se kishte disa kukulla dhe luante me shoqet e saj kur vinin ta vizitonin dhe Profeti nuk e ndalonte, përkundrazi e ndihmonte¹¹⁷, ndonjëherë bënte shaka nëpërmjet kukullave. E kishte lejuar Aishen (r.a.) të shikonte festat e organizuara nga etiopianët për Bajram, madje duke e mbajtur mbi shpinë. I ka bërë shaka të ndryshme grave të tij. Madje në udhëtime të ndryshme, garonte me Aishen.

Sipas transmetimit të Hz. Aishes (r.a.), një ditë ajo kishte përgatitur përshesh. Afër tyre gjendej dhe Sevdeja (r.a.). Aishja (r.a.) e fton edhe atë të hajë. Kur ajo nuk pranon, Aishja i përgjigjet: “Nëse nuk e ha, do të ta përplas surratit”. Sevdeja këmbëngul në të vetën dhe Aishja merr pak nga përsheshi dhe ia lyen fytyrën. I gjendur përballë kësaj skene, Profeti qesh dhe duke i vendosur dorën Sevdes, i thotë: “Çfarë pret, lyeja dhe ti fytyrën.” Sevde ja lyen fytyrën Aishes. Profeti qeshi edhe me të.’

Profeti Muhamed paqja qoftë mbi të! ka bërë shaka edhe me fjalë. Aishja (r.a.) tregon: “Një natë po kërkoja të Dërguarin e Zotit, e nxitur nga mendimi se mos kishte shkuar tek gratë e tjera, kur dora më preku flokët e tij. Profeti duke e kuptuar situatën, më thotë: ‘Ty duhet të të ketë vizituar përsëri shejtani.’

Përsëri ka një transmetim tjetër rreth një shakaje me shërbëtoren Umu Ejmen, që mund të konsiderohet pjesë e familjes së Profetit:

Një ditë, Umu Ejmen shkon tek Profeti dhe i thotë:

“Më hip diku.”

“Po të hipi tek i vogli i devesë”, i përgjigjet Profeti.

“O i Dërguari i Zotit! I vogli i devesë nuk mund të më mbajë”, i drejtohet Umu Ejmen.

“Nuk mund të të hip në ndonjë vend tjetër, përveçse te i vogli i devesë”, i thotë Profeti, duke nënkuptuar se ‘çdo deve quhet i vogli i një deveje tjetër’. Transmetuesi i hadithit na thekson se Profeti edhe në shakatë e bëra nuk është ndarë kurrë nga e vërteta.

Fjalë dhe veprime të ndryshme të Profetit tregojnë për interesimin dhe vlerësimin e pjesëtarëve të familjes dhe tregojnë që Ai i ka dhënë rëndësi edhe kënaqësisë së tyre përsa i përket aspektit shpirtëror. Shumë veprime të Profetit paqja qoftë mbi të! janë të lidhura me gëzimin e grave, si: shprehja e virtyteve grave të tij,shprehja e dashurisë ndaj tyre, marrja në kalë, larja bashkërisht me ujin e një ene, ndihmesa që u jepte për t’i hipur në kalë, përgjigja e ftesës për drekë me kusht që “të ishte edhe gruaja bashkë me të”, ngushëllimi dhe fshirja e lotëve kur ato ishin të mërzitura.

Safija tregon se njëherë kishin qenë të hipur të dy mbi një deve, i kishte rrëshqitur këmba devesë dhe ishin rrëzuar të dy. Ebu Talhas (r.a.) që vrapoi për të na ndihmuar, Profeti i thotë: “Kujdesuni për gruan, merruni me të.”

Edhe pse jo në të njëjtën masë, Profeti paqja qoftë mbi të! ka shfaqur respekt jo vetëm ndaj grave të tij, por ndaj çdo personi që e konsideronte të familjes. Ndërmjet grave, Hz. Aishja (r.a.) arriti një dashuri dhe një respekt të veçantë. Edhe xhaxhai i tij, Abasi, është trajtuar me një respekt ndryshe. I Dërguari i Zotit e ka dashur atë si babanë e Tij, është këshilluar me të për çështje të ndryshme dhe ka pranuar gjithnjë ndërmjetësimin e Tij.

Dashuria e Profetit tonë ndaj Zejdit dhe djalit të tij Usame (r.a.) ishte e veçantë dhe domethënëse. I njohur ndryshe si “Hibbu Resulullah”- i dashuri i Profetit, Usame ka arritur lartësinë e dashurisë profetike, të njëjtë me dashurinë ndaj nipërve Hasan dhe Hysen¹³⁴, duke zënë vend mes atyre të cilëve nuk do t’u refuzohet shefaati.¹³⁵ I nderuar, i vlerësuar nga Profeti duke hipur në pjesën e pasme të devesë së Profetit, në ditët e Çlirimit të Mekës dhe në ditën e haxhit, megjithëse tetëmbëdhjetë vjeç, Usame u caktua si komandant nga Profeti në ushtrinë ku merrnin pjesë edhe të mëdhenjtë e muhaxhirëve si Ebu Bekri, Omeri, Ebu Ubejde ibn Xherrah, etj.

Profeti nuk i ka nënvlerësuar lidhjet dhe komunikimin jo vetëm ndaj pjesëtarëve të familjes, por edhe ndaj të afërmve të tyre. Kështu që, kur Aishja (r.a.) pa Profetin duke i bërë kompliment një gruaje të moshuar, pasi ajo iku, e pyeti për shkakun e komplimentit. Ai iu përgjigj: “O Aishe, kjo grua është mike e Hatixhes. Na vizitonte kur ajo ishte gjallë. Respekti ndaj miqve rrjedh prej besimit.”Aishja (r.a.) thekson se për shkak të lidhjes së Profetit paqja qoftë mbi të! me të afërmit, çdo herë kur prisnin ndonjë qengj, u dërgonte atyre nga një pjesë.

I emocionuar tejmase kur sheh varësen e dhënë si dëmshpërblim për dhëndrin e tij mes robërve të Bedrit, Profeti kërkon t’i kthehet mbrapsht dhe i pranohet kërkesa. Këtë varëse, Hatixhja ia kishte dhuruar Zejnebit, vajzës së saj kur ishte martuar.

Enesi (r.a.) tregon: “I Dërguari i Zotit ndodhej pranë njërës prej bashkëshorteve. Njëra prej tyre i kishte dërguar ushqim në një pjatë. Zonja e dhomës e thyen pjatën duke i rënë dorës së Profetit. Profeti mblodhi gjellën e derdhur në dy pjesët e ndara të pjatës dhe iu drejtua: “U bëtë xheloze për nënën tuaj, po ejani, urdhëroni, hani tani!” Në një transmetim që vjen më pas, theksohet se si Aishja thyen pjatën e sjellë nga Hafsa me një gur. Ndërsa në një transmetim të tretë, Aishe pasi thekson se nuk kishte parë njeri tjetër të gatuante si Safija, pranon se e kishte thyer pjatën e nevrikosur. Përballë këtyre sjelljeve tregohet se përveç mbledhjes së ushqimit krejt i qetë dhe fjalëve: “U bëtë xheloze për nënën tuaj, urdhëroni hani!”, nuk ka pasur ndonjë reagim tjetër nga ana e Profetit.

Nga transmetimet e dhëna shohim se si Profeti ka ndihmuar gratë e tij në disa punë të shtëpisë. Kur e pyetën Aishen (r.a.) se çfarë bënte Profeti në shtëpi, i përgjigjet kështu: “I shërbente familjes dhe dilte kur vinte koha e namazit.” Kur pyetën se me çfarë punësh merrej, përsëri në një transmetim të saj, ajo thotë: “Rregullonte këpucët, arnonte rrobat, qepte, pastronte rrobat, milte delen, rregullonte kovën, kryente punët e veta dhe çdo lloj pune tjetër që mund të bëni ju burrat në shtëpi.”¹⁴¹ Në disa transmetime thuhet se edhe ka gatuar.

Përveç kësaj, Profeti nuk i ka lënë pas dore edhe komplimentet ndaj grave të tij. Theksojmë edhe kujdesin që tregonte i Dërguari i Zotit për argëtimin e pjesëtarëve të familjes. Profeti ka lejuar argëtimin, dëfrimin në disa ceremoni, si në dasma dhe në ditët e Bajramit. Profeti ynë ka qenë gjithashtu i duruar me gratë e tij.

Përsëri, zotëria i dy botëve, Profeti ynë, ka dhënë një shembull tjetër të bukur, konsultimin me gratë. Ai ishte frikësuar nga ato që kishte parë kur i kishte ardhur shpallja për herë të parë dhe atë frikën e brendshme ia kishte treguar Hatixhes. Ajo e qetësoi dhe e ngushëlloi Profetin. Dihet që edhe martesa mes vajzës së tyre, Zejnebit dhe Ebu Asit, është bërë me propozimin e saj. Madje transmetuesi pasi thekson propozimin për martesë të Hatixhes për vajzën e tyre me Ebu Asin dhe pranimin e propozimit nga Profeti, kumton një fjali shumë të rëndësishme në lidhje me temën tonë: “I Dërguari i Zotit nuk e kundërshtonte Hatixhen.”Bashkangjitur me këtë, në ngjarjen e shpifjes ndaj Aishes, e quajtur ndryshe si ngjarja Ifk, Ai ka pyetur rreth Aishes (r.a.), robëreshën e saj, Beriren, dhe Zejneb Bintu Xhahsh.Edhe shembulli i Umu Selemes është domethënës. Pasi bëhet marrëveshja e Hudejbijes dhe pranohet pika për të mos bërë umre atë vit, sahabet nuk kishin mbetur të kënaqur dhe nuk deshën të dëgjonin urdhrin e Profetit për të dalë nga ihrami. Pasi kishte marrë vesh shqetësimin e Profetit, Umu Seleme i drejtohet me këto fjalë: “O, I Dërguari i Zotit! Ngrihu dhe prit kurbanin tënd, ata do të bëjnë si ti dhe do t’i presin kurbanet.” Profeti veproi ashtu dhe sahabet me të vërtetë e ndoqën.

Para së gjithash duhet ditur mirë se adhurimet bëhen sepse janë urdhër i Zotit. Dhe adhurimet të cilat kryhen me urdhrin e Zotit ka shumë urtësi që mund t’i dimë apo jo.

Kur kryhet adhurimi i kurbanit, me përmendjen e emrit të Zotit para therjes, bëhet e njohur se të gjitha kafshët në rruzullin tokësor janë pronë e Zotit që na i ka dhuruar ne për të përfituar prej tyre.

Kurbani është shprehje e heroizmit, sakrificës dhe bindjes së njeriut në rrugën për fitimin e kënaqësisë së Zotit. Kjo bindje dhe sakrificë është simbolizuar me Hz. Ibrahimin dhe Hz. Ismailin duke arritur majat. Kurani e tregon kështu  këtë ngjarje:

“Ibrahimi u lut: O Zot me jep një djalë të mbarë. Dhe ne i dhuruam atij një djalë me mendje në kokë. Kur fëmija u rrit derisa mundte të vraponte i tha atij: Biri im, unë të shikoj ty në ëndërr sikur po të ther, si t’ia bëjmë kësaj, ç’mendim ke? I biri iu përgjigj: Baba, ti mos u lodh duke u menduar, por bëj atë që të urdhërohet prej Zotit. Me dëshirën e Zotit edhe mua do të më shikosh të durueshëm”.

Të dy iu bindën urdhrit të Zotit dhe kur Ibrahimi e shtriu djalin për ta therur i thirrëm atij: “Ibrahim, e  vërtetove ëndrrën tënde duke e zbatuar atë. E hoqëm prej teje barrën të therësh tënd bir. Kështu i shpërblejmë Ne të mirët. Vërtet kjo ishte sprovë e madhe. Dhe i dhamë atij një kurban në vend të të birit.”

Dhe ndaj tij Ne lamë një kujtim të mirë për popujt pasardhës në mënyrë që të thonë: “Paqja qoftë mbi Ibrahimin”. Kështu i shpërblejmë Ne të mirët. (Safat/ 100-110)

Kurbani rrit shpirtin bindës ndaj Allahut. Në këtë mënyrë njeriu shfaq adhurimin e tij të vërtetë dhe mundohet të kryejë detyrën e falënderimit; afrohet me Allahun dhe kurbani kryen rolin e afrimit të tij me Krijuesin.

Gjithashtu kurbani ka shumë urtësi përsa i përket jetës sociale. Kurbani mbjell në shoqëri shpirtin vëllazëror, bashkëpunimin, ndihmesën dhe shpirtin e sakrificës. Ndihmon në zhvillimin e barazisë në shoqëri. Ndikon në kalimin e hendekut midis shtresave të ndryshme shoqërore duke i nxitur ata drejt bashkëpunimit.

Për të varfrit që nuk kanë mundësi të blejnë mish, kurbani është një mirësi mjaft e madhe. Kurbani e mëson njeriun e pasur të japë nga pasuria e tij për të fituar kënaqësinë e Zotit. E nxit atë ndihmojë të tjerët dhe të ndiejë thellë në ndërgjegje kënaqësinë që të jep kjo ndihmë që u ofrohet të tjerëve. Kështu e shpëton atë nga sëmundja e koprracisë dhe pasioni i tepërt për pasurinë e kësaj bote.

اَللّٰهُ أَعْلَم

‏Allahu di më së miri

Marre nga:http://islami.al/nje-veshtrim-i-pergjithshem-rreth-kurbanit/

Kafsha për kurban

Personi i obliguar me therjen e një kurbani që adhurimi  i tij të plotësohet duhet të zbatojë  disa kushte përsa i përket kafshës së kurbanit dhe therjes së saj.

1. Kafsha për kurban mund të jetë dele, dhi, lopë, buall, deve dhe nga kafshët e tjera të ngjashme. Kjo është e pranuar unanimisht nga të gjithë dijetarët islamë. Pra pula, rosa, pata, gjeli i detit etj. nuk pranohen si kafshë për kurban. Kafshët e lartpërmendura si të përshtatshme mund të theren si kurban nga të dyja gjinitë. Por përsa i përket familjes së deleve është më e pëlqyeshme të theret dashi.
2. Për kafshët si delet dhe dhitë ato duhet të kenë mbushur një vit që të mund të theren si kurban. Vetëm nëse një dele 6 muajshe është e shëndetshme dhe tregon për një vit atëherë edhe ajo mund të pritet si kurban. Ndërsa dhia duhet patjetër të mbushë vitin. Kafshët si lopa dhe bualli duhet të jenë mbi dy vjeçë, ndërsa deveja duhet të jetë mbi pesë vjeç.
3. Delja dhe dhia mund të theret kurban vetëm në emër të një personi, ndërsa kafshët si      lopa, kau dhe bualli mund të theren si në emër të një personi ashtu edhe në emër të shtatë personave që bien në ujdi me njëri-tjetrin. Pasi theret kurbani mishi ndahet ndërmjet tyre në mënyrë të barabartë.
4. Kurbani që theret me qëllim adhurimi dhe përafrimi me Allahun, duhet të jetë e shëndoshë, e majme dhe me organe të rregullta. Kjo shërben si për qëllimin dhe mënyrën e adhurimit, gjithashtu edhe për rregullat e shëndetit. Për këtë arsye kafsha për kurban nuk duhet të ketë ndonjë mangësi që ta pengojë nga plotësimi i kushteve të kurbanit.
5. Të gjitha adhurimet kryhen në kohën dhe sipas kushteve të caktuara nga Allahu. Kështu që kurbani mund të theret nga mbarimi i namazit të kurbanit deri në perëndimin e ditës së tretë.
6. Gjithashtu është kusht që kafsha të theret me qëllim adhurimi. Allahu nuk ka nevojë as për adhurimet që i kryhen atij dhe as për kafshët që theren, Ai duke na urdhëruar me therjen e kurbanit vë në provë përpikërinë e bindjes së robërve ndaj urdhrave hyjnorë dhe mat me to afërsinë e tyre me Zotin. Allahu shprehet kështu në Kuran: “ Mos harroni se as mishi dhe as gjaku nuk do shkojnë tek Zoti. Por ajo që arrin deri atje është devotshmëria që ushqeni në zemrat tuaja dhe respekti ndaj Allahut. (Haxh/37)

Mangësitë Që Pengojnë Kafshën Të Jetë Kurban 

1. Të ketë të dy sytë ose vetëm njërin të verbër.
2. Të jetë topalle as sa mos të jetë në gjendje të ecë.
3. Të ketë njërin ose të dy veshët të prerë.
4. Të ketë të gjithë dhëmbët ose pjesën më të madhe të tyre të rënë.
5. Të jetë e sëmurë shumë.

Mënyra e Therjes së Kurbanit

Kafsha merret dhe pa e munduar shtrihet në drejtim të kibles nga ana e majtë. Kurbanin mund ta therë i zoti ose mund t’ia lërë ndonjë tjetri. Ai që e ther nuk lejohet ta torturojë kafshën dhe thika që do të përdorë duhet të jetë e mprehtë. Thika mbahet me dorën e djathtë dhe në momentin e therjes thuhet “Bismil’lahi, Allahu Ekber”. Kafsha theret në të dyja anët e damarëve të qafës.

Një kusht tjetër është që kafshës duhet t’i rrjedhë i tërë gjaku pasi të jetë therur. Për të mos e munduar shumë kafshën nuk fillohet rrjepja e lëkurës derisa ajo të mos lëvizë më.

اَللّٰهُ أَعْلَم

‏Allahu e di më së miri

Marre nga:http://islami.al/nje-veshtrim-i-pergjithshem-rreth-kurbanit/

A.Llojet e haxhit sipas konkluzionit

Nga ana e konkluzioneve fetare, haxhi ndahet në tre lloje, farz, vaxhib dhe nafile.

Farz është haxhi i detyruar një herë në jetë për çdo mysliman që i plotëson kushtet e tij. Vaxhib është kryerja e haxhit të premtuar edhe pse nuk e ka farz kryerjen e tij. Edhe kazaja e haxhit të filluar por të prishur është vaxhib. Haxhi i bërë për dëshirën e Allahut jashtë farzit dhe vaxhibit është haxhi nafile. Haxhet të cilat kryhen përveç haxhit farz konsiderohen si haxhe nafile.

B.Llojet e haxhit sipas përbërjes

Sipas përbërjes haxhi ndahet në tre lloje: haxhi ifrad, haxhi temettu dhe haxhi kiran.

Haxhi ifrad

Haxhi i bërë pa umre. Është haxhi i cili bëhet brenda muajve të haxhit, me nijetin vetëm për haxh para të cilit nuk bëhet umre. Personat të cilët bëjnë haxhin ifrad pas mbarimit të haxhit mund të bëjnë umre sa të duan. Ata që kryejnë haxhin ifrad nuk e kanë vaxhib të therin kurban.

Haxhi temettu

Në kohën e haxhit, në fillim bëhet nijet për umre, hyhet në ihram dhe bëhet umreja. Pastaj po në atë kohë personi bën nijetin për haxh dhe hyn në ihram dhe kryen dhe haxhin.

Ata që duan të bëjnë haxhin temettu në fillim bëjnë nijetin dhe hyjnë nën ihram vetëm për umre. Pasi kryen umren, qethet, del nga ihrami dhe një ditë para ditës së arefes hyn përsëri në ihram me nijetin për haxh dhe zbaton rregullat përkatëse të haxhit.

Personat që bëjnë haxhin temettu e kanë vaxhib therjen e ‘kurbanit të falenderimit’.

Haxhi kiran

Është kryerja e umres dhe e haxhit bashkë nën një qëllim dhe nën një ihram në kohën e haxhit.

Personat që bëjnë haxhin kiran hyjnë nën ihram në kufijtë e mikatit dhe bëjnë nijetin për haxh dhe umre bashkë. Kur vijnë në Mekë në fillim bëjnë umren dhe me të njëjtin ihram kryejnë haxhin në kohën e tij. Pasi kryejnë haxhin dalin nga ihrami.

Ashtu si tek haxhi temettu, edhe personat që kryejnë haxhin kiran e kanë vaxhib therjen e kurbanit.

Kushtet e haxhit Temettu dhe Kiran

Vendasit, personat të cilët jetojnë brenda kufijve të mikatit, në zonat Harem dhe Hil, nuk e kanë të lejuar të kryejnë haxhin Temettu dhe Kiran. Këta mund të bëjnë vetëm haxhin ifrad.

Umreja dhe haxhi duhet të bëhen në muajt e haxhit të të njëjtit vit. Nëse umreja kryhet pa hyrë muajt e haxhit atëherë haxhi nuk quhet temettu apo kiran por është haxh ifrad.

Pas kryerjes së umres në muajt e haxhit nuk duhet të ketë ‘sahih ilmam’. Sahih ilmam do të thotë kthimi në shtëpi pas umres ose dalja jashtë kufijve të mikatit.

Këta tre lloje haxhi mund t’i radhisim kështu:

Haxhi kiran, temettu, ifrad.

Obligimi i haxhit realizohet nëse kryhet ndonjëri prej tyre.

UMRE

Umreja eshte një adhurim i pakufizuar në një periudhë kohore, i cili konsiston në veshjen e ihramit, bërjen e tavafit dhe sa’jit, qethjes dhe daljes nga ihrami. Mund të bëhet në çfarëdo lloj periudhe të vitit.

Jane dy farze ne umre: ihrami dhe tavafi. Ihrami është kusht ndërsa tavafi është shtyllë e saj. Ndërsa vrapimi mes Safasë dhe Merves, qethja e flokëve janë vaxhibet.

SI BËHET UMREJA

Nëse personi i cili do të bëjë Umren është vendas, hyn në Ihram në mikat, nëse është jashtë vendeve të shenjta, hyn në ihram sipas rregullave dhe fal dy rekat ‘namaz ihrami’. Pas namazit bën nijetin kështu: “O Allah, dua ta bëj këtë Umre për të fituar kënaqësinë Tënde. Ma lehtëso dhe pranoje!” dhe më pas shton “Lebbejk Allahumme lebbejk, lebbejke la sherike leke lebbejk, innel hamde uen ni’mete leke uel mulk la sherike leke”.

Kur vjen tek vendet e shenjta bën nijetin për tavafin “O Allah dua ta bëj tavafin për të fituar kënaqësinë Tënde, ma lehtëso tavafin dhe ma prano!” dhe pastaj vazhdon me tavafin. Pas tavafit fal dy rekat namaz tavafi, bën nijetin për sa’jin kështu: “O Allah dua të bëj sa’jin për hatrin Tënd, me lehtëso dhe pranoje”. Pas nijetit kryen vrapimin shtatë herë nga Safa në Merve, katër vajtje dhe tre ardhje. Pas sajit i qeth flokët tërësisht ose i shkurton dhe del nga ihrami. Në këtë mënyrë ai e plotëson Umren.

Ndryshimi i Umres nga Haxhi përveç specifikave në Arafat, Muzdelife dhe Mina është mosbërja e tavafit të të largtëve (kudum) dhe të lamtumirës.

Kliko ketu per te lexuar rreth Haxhit.

Pejgamberi (sallallahu alejhi ue selam) ka thënë: “Ai që e bën Haxhin dhe nuk flet fjalë të turpshme apo nuk bën keq, kthehet prej mëkateve të tija sikurse në ditën kur e ka lindur nëna e tij”, dhe nëse ai do të vepronte kështu atëherë Haxhi i tij do të pranohej. Dhe Resulullahu (sallallahu alejhi ue selam) ka thënë: “Haxhi i pranuar – nuk ka shpërblim më të vogël për të se Xheneti”

Haxh quhet vizita e disa vendeve të caktuara brenda një periudhe specifike sipas disa rregullave të përcaktuara. Ndryshe mund të themi që haxhi është një adhurim i bërë në një periudhë të caktuar të vitit dhe konsiston në veshjen e ihramit duke bërë nijetin përkatës, në bërjen e tavafit të Qabes, qëndrimit në Arafat. Ihrami është kusht i haxhit ndërsa tavafi dhe qëndrimi në Arafat janë pjesët përbërëse të tij.

Çdo mysliman, burrë apo grua, nëse plotëson kushtet, pra nëse ka mundësi financiare dhe shëndetësore e ka obligim (farz) të shkojë në haxh të paktën një herë në jetën e tij. Njeriu nuk duhet ta shtyjë këtë obligim, por duhet ta realizojë sapo t’i jepet mundësia.

KUSHTET E DETYRIMET E HAXHIT

Një person i cili e ka obligim haxhin duhet të plotësojë këto kushte:

1. Të jetë mysliman
2. Të ketë arritur moshën e pjekurisë.
3. Të jetë i shëndoshë mendërisht.
4. Të jetë i lirë.
5. Të ketë aq mundësi financiare sa të përballojë shpenzimet e familjes gjatë kohës që do të jetë në haxh, shpenzimet e rrugës dhe të qëndrimit në vendet e shenjta.

Kushtet që duhet të plotësoje personi që kryen haxhin:

Kushtet që duhet të plotësojë personi i cili e ka obligim haxhin janë:

1. Të jetë mirë nga ana fizike. Personi i cili mund të kryejë haxhin duhet të jetë i shëndoshë fizikisht. Nëse vuan nga ndonjë sëmundje atëherë mund të ngarkojë dikë tjetër në vend të tij për kryerjen e haxhit.
2. Siguria e rrugës. Nuk duhet të ketë luftë apo situata të tjera që mund të pengojnë vajtjen në haxh.
3. Gruaja duhet të jetë e shoqëruar nga burri apo nga të afërmit (si: djali, vëllai, babai, apo ndonjë i afërm me të cilin e ka të ndaluar të martohet).
4. Gruas të cilës i ka vdekur burri apo është ndarë nga ai duhet të presë kohën e caktuar.
5. Të jetë i lirë, të mos ketë pengesa si burgu.

KUSHTET E VLEFSHMËRISË SË HAXHIT

Për pranimin e haxhit duhet të plotësohen këto tre kushte:

1. Ihrami. Personi i cili bën nijet të kryejë haxhin gjatë kohës së ihramit duhet të largohet nga disa vepra dhe sjellje dhe i ka të ndaluara deri në përfundim të kohës së ihramit.
2. Koha. Farzet e haxhit, hyrja në ihram, qëndrimi në Arafat dhe bërja e tavafit duhet të kryhen brenda një afati të caktuar.

Haxhi kryhet brenda dhjetë ditëve të muajit Dhul Hixhxhe. Të gjitha veprimet (qëndrimi në Arafat, tavafi, vrapimi mes dy kodrave, gjuajtja e shejtanit me gurë) duhet të kryhen brenda një afati të caktuar përndryshe haxhi nuk pranohet.

1. Vendi. Farzet e haxhit duhet të zbatohen në vende të përcaktuara. Qëndrimi në Arafat duhet të bëhet në Arafat ndërsa tavafi duhet të bëhet brenda xhamisë së shenjtë.

SHTYLLAT E HAXHIT

Qëndrimi në Arafat

Haxhi nuk pranohet nëse nuk bëhet qëndrimi në Arafat. Qëndrimi bëhet në Arafat në një vend 25 km në veri lindje të Mekës, jashtë zonës së shenjtë. Personat të cilët gjatë kohës së haxhit nuk mund ta arrijnë qëndrimin në Arafat duhet të presin një vit për ta plotësuar.

Kushtet e pranimit të qëndrimit janë këto:

Të veshësh ihramin me nijetin e haxhit.

Qëndrimi të bëhet në Arafat apo brenda kufijve të tij, që nga dreka e ditës së arefes (një ditë para Bajramit) deri në namazin e sabahut të ditës së Bajramit.

TAVAFI I VIZITËS

Haxhi nuk quhet i plotësuar nëse nuk bëhet tavafi i vizitës. Tavafi fillon nga një qoshe e gurit të zi dhe vazhdon duke bërë shtatë rrotullime rreth Qabes. Çdo rrotullim quhet shaut dhe tavafi përbëhet nga shtatë shaute.

Kushtet e pranimit të tavafit janë:

Bërja e tavafit në kohën e caktuar: Tavafi i vizitës ndryshe quhet dhe ‘tavafi ifada’. Koha e tavafit të vizitës fillon nga sabahu i ditës së parë të Bajramit. Edhe pse mund të bëhet deri në fund të jetës, është më e preferuar të realizohet deri në perëndimin e diellit të ditës së tretë të Bajramit.

Nijeti

Të bëhet pjesa më e madhe e rrotullimeve: Sipas medhhebit Hanefi tavafi pranohet nëse bëhen të paktën katër rrotullime.

VAXHIBET E HAXHIT

Përveç kushteve dhe shtyllave, haxhi ka disa vaxhibe. Haxhi pranohet edhe nëse nuk zbatohen ata. Por nëse braktisen pa asnjë shkak, atëherë konsiderohet tahrimen mekruh. Këto janë pesë:

1. Vrapimi mes kodrave Safa dhe Merve

Vrapimi mes dy kodrave Safa dhe Merve, të cilat ndodhen në pjesën lindore të Qabes, fillohet nga Safa dhe përfundon në Merve, ndryshe quhet edhe sa’j, përbëhet nga katër vajtje dhe tre ardhje. Çdo vrapim nga Safa në Merve dhe anasjelltas quhet një shaut.

Vrapimi bëhet pas hyrjes në ihram.

Vrapimi bëhet pas fillimit të muajve të haxhit.

Bëhet menjëherë pas një tavafi të pranuar.

Bëhet pjesa më e madhe e shauteve, të paktën katër.

Vrapimi të fillohet nga kodra Safa.

2. Qëndrimi në Muzdelife

Gjatë haxhit është sunet që natën e cila lidh ditën e arefesë me ditën e Bajramit ta kalosh në Muzdelife, një zonë mes Minasë dhe Arafatit. Ndërsa qëndrimi aty nga agimi deri në lindjen e diellit të ditës së parë të Bajramit është vaxhib.

Kushtet e pranimit të qëndrimit:

Të jesh i veshur me ihram me nijetin e haxhit.

Të ketë realizuar qëndrimin në Arafat.

Të bëhet brenda kufijve të Muzdelifes. Është sunet të bëhet rreth Meshari Haramit.

Të bëhet brenda një afati të caktuar.

3. Goditja me gurë e shejtanit

Gjatë ditëve të Bajramit haxhinjtë gjuajnë me gurë tre shtyllat, ditën e parë në Mina gjuajnë vetëm shtyllën e madhe pastaj në ditët e tjera gjuajnë dy shtyllat e tjera, të mesmen dhe të voglën. Goditja e shejtanit me gurë mund të fillojë nga sabahu i ditës së parë të Bajramit deri në perëndim të ditës së katërt të Bajramit.

Kushtet e vlefshmërisë së goditjes së shejtanit:

Shtyllave u hidhen gurë me dorë.

Gjërat që shërbejnë për të gjuajtur mund të jenë gurë, baltë e tharë apo materiale të tjera me të cilat mund të merret tejemum.

Gurët duhet të hidhen një nga një.

Gurët duhet të hidhen drejt shtyllës ose në hapësirën rrethuese të saj.

Gurët duhet të arrijnë në vendin e synuar.

Ai i cili ka fuqi t’i hedhë vetë gurët duhet ta bëjë vetë.

Gurët duhet të hidhen në intervale të caktuara.

4. Qethja tërësisht e flokëve ose shkurtimi i tyre

5. Tavafi i lamtumirës

Është tavafi që bëjnë haxhijtë jo vendali e që vijnë nga vende të largëta para se të kthehen në shtëpitë e atyre

SUNETET E HAXHIT

1. Të bësh tavafin kudum.
2. Dëgjimi i hutbeve të haxhit.
3. Kalimi i natës së arefesë në Mina.
4. Kalimi i natës së Bajramit në Muzdelife.
5. Qëndrimi në Mina gjatë ditëve të Bajramit.
6. Pushimi në Muhassab.

ETIKA E HAXHIT

Adhurimi i haxhit duhet të bëhet me para të fituara në rrugë të lejuara.

Personat të cilët nisen për haxh duhet t’i kërkojnë hallallëk personave që u kanë hyrë në hak.

Duhet të pendohet sinqerisht dhe me vendosmëri për të mos bërë më mëkate.

Brenda mundësive duhet të bëjë kaza adhurimet e lëna pa i realizuar.

Duhet të marrë njohuri rreth haxhit nga persona të mirinformuar.

Të largohet nga vese si krenaria e mendjemadhësia, të pasqyrojë devotshmëri dhe bindje.

Të ketë një shok rruge të përshtatshëm me të cilin mund të komunikojë mirë.

Të falë nga dy rekate namaz para se të niset për rrugë dhe kur të kthehet në shtëpi.

Të përshëndetet me miq e të afërm para se të niset.

Gjatë udhëtimit si dhe gjatë periudhës së haxhit të qëndrojë larg sjelljeve ofenduese, grindjeve.

S’duhet të harxhojë kohën kot por të bëjë dua, dhikër, tesbih, salavate dhe të lexojë Kuran.

Kushtet e detyrimit të haxhit

Një person i cili e ka obligim haxhin duhet të plotësojë këto kushte:

1. Të jetë mysliman
2. Të ketë arritur moshën e pjekurisë.
3. Të jetë i shëndoshë mendërisht.
4. Të jetë i lirë.
5. Të ketë aq mundësi financiare sa të përballojë shpenzimet e familjes gjatë kohës që do të jetë në haxh, shpenzimet e rrugës dhe të qëndrimit në vendet e shenjta.

Kushtet që duhet të plotësoje personi që kryen haxhin:

Kushtet që duhet të plotësojë personi i cili e ka obligim haxhin janë:

1. Të jetë mirë nga ana fizike. Personi i cili mund të kryejë haxhin duhet të jetë i shëndoshë fizikisht. Nëse vuan nga ndonjë sëmundje atëherë mund të ngarkojë dikë tjetër në vend të tij për kryerjen e haxhit.
2. Siguria e rrugës. Nuk duhet të ketë luftë apo situata të tjera që mund të pengojnë vajtjen në haxh.
3. Gruaja duhet të jetë e shoqëruar nga burri apo nga të afërmit (si: djali, vëllai, babai, apo ndonjë i afërm me të cilin e ka të ndaluar të martohet).
4. Gruas të cilës i ka vdekur burri apo është ndarë nga ai duhet të presë kohën e caktuar.
5. Të jetë i lirë, të mos ketë pengesa si burgu.

Të folurit e Profetit tonë s.a.v.s.

Më i miri i folësve dhe zotëria i horizontit Levlake Levlake, ka qenë jashtëzakonisht e ëmbël dhe ledhatuese. Fliste qetë dhe i ndante fjalët nga njëra-tjetra me qëllim që çdo fjalë të kuptohej mirë nga ata që e dëgjonin. Kishte zakon të përsëriste tri herë një fjalë të cilën dëshironte ta theksonte. Në shumicën e rasteve, kur fliste, sytë i drejtonte lart nga qielli. Zërin e kishte të lartë. Në një transmetim të Umu Hanit, (r.a.) thuhet kështu: “Profeti paqja qoftë mbi të! lexonte Kuran në Qabe dhe ne e dëgjonim të ulur, në divanet tona në shtëpi.”

Ndërsa Aishja (r.a.) kur përshkruan mënyrën e të folurit të Profetit, shprehet kështu: “Kur fliste, nuk fliste si ju. Kushdo qoftë ai që e dëgjonte, mund t’i mësonte përmendësh fjalët e Tij.”Madje kur fliste Profeti ynë, mund të numëroje dhe shkronjat e nxjerra nga goja e tij. Jo ngaqë fliste ngadalë. Sepse të folurit e ngadaltë mund ta mërzisë dëgjuesin. Por të folurit shkoqur e qartë nga Profeti, nuk vjen në kuptimin e një të foluri të rëndë, të ngadaltë. Madje kur ai dëshironte të theksonte diçka, e përsëriste tri herë.

Në një hadith të gjatë, një ditë Hz. Hasani e pyet Hind ibn Hale: “Si fliste Profeti paqja qoftë mbi të!?Ai ishte përgjigjur kështu: “Në shumicën e rasteve qëndronte i heshtur, sikur të ishin në prezencën e Krijuesit Hyjnor. Ai nuk pushonte si njerëzit e botës, koha e heshtjes ishte më e gjatë se ajo e të folurit, nuk kish zakon të fliste kur nuk ishte e nevojshme. Kur niste të fliste dhe kur mbaronte fjalën, thoshte “bismil’lah”. Qëllimet e tij i shprehte me fjalë të shkurtra dhe të sakta, ishte lakonik. Kur duhej të shprehte synimet e tij, nuk fliste as pak, as shumë. Gjithmonë respektonte mirësinë edhe nëse ishte e pakët nuk përdorte asnjë shprehje qortuese për të. Falënderonte për çdo mirësi. Nuk shqetësohej për pasurinë e botës, domethënë nuk e zemëronte asnjëherë ndonjë çështje e kësaj bote. Por përballë prekjes dhe cenimit të një të drejte, askush nuk mund t’i dilte para zemërimit të tij. Nuk mërzitej apo zemërohej për ndonjë çështje që kishte lidhje me të. Prandaj nuk ushqente asnjëherë urrejtje dhe armiqësi. Kur do të tregonte diçka, nuk tregonte me gisht, por me duart e tij të bekuara. Kur i pëlqente diçka, nëse pëllëmbën e dorës e kishte të drejtuar drejt tokës, e ngrinte lart, nëse e kishte të drejtuar lart, e drejtonte poshtë. Kur dëshironte të fliste, me gishtin e dorës së majtë godiste pëllëmbën e dorës së djathtë. Nëse zemërohej me dikë, nuk fliste me zë të lartë, që të bërtiste, e pranonte me një të falur. Kur qeshte, mbyllte me përulësi kapakët e syve, në këtë mënyrë nuk e shfaqte të qeshurën. Qeshja e Profetit tonë, më i epërmi i profetëve, ishte gjithnjë buzëqeshje. Kur buzëqeshte, i dilnin dhëmbët e pastër e të bekuar si margaritarë.”

Ndërsa Xhabir ibn Semure na jep këtë transmetim: “Profeti paqja qoftë mbi të! e kishte kërcirin të hollë. Kur qeshte, shfaqte një buzëqeshje. Në pamje të parë mendoje se Ai mund të kishte përdorur syrme për të lyer sytë, por në të vërtetë, sytë e tij ishin si të lyer me syrme.” Profeti ynë ishte një njeri i buzëqeshur. Haris ibn Xhuz thotë: “Nuk kam parë njeri më të buzëqeshur se i Dërguari i Zotit.”

Ndonjëherë, i Dërguari i Zotit ka buzëqeshur në lidhje me konkluzionin e ndonjë çështjeje. Hadithi që transmeton Ebu Dheri (r.a.) është: Profeti ynë thotë: “Unë e njoh njeriun e parë që do hyjë në xhenet pasi të ketë shpëtuar nga xhehenemi dhe njeriun e fundit që do të shpëtojë nga xhehenemi për të hyrë në xhenet. Në ditën e kiametit, kur njeriu çohet për të dhënë llogari, melekët urdhërohen:

– Tregoni këtij njeriu gjithë mëkatet e vogla që ka bërë. Ndërsa mëkatet e mëdha fshijani. Atij i thuhet ke bërë këtë, këtë, këtë. Ai i pranon të gjitha dhe nuk mund të kundërshtojë asgjë nga ato që thuhet. Ndërkohë frikësohet nga mendimi i mëkateve të mëdha. Në atë çast, Zoti u drejtohet melekëve:

– Jepini atij të mira përballë këtij mëkati të vogël. Kur e dëgjon vendimin, ky njeri mëkatar dhe i pashpresë, me një ambicie të rilindur, thotë:

– Unë kam bërë mëkate edhe më të mëdha. Nuk po arrij t’i shoh në librin e veprave.

Ebu Dheri thotë: “Kur e tha këtë Profeti, pashë nga Ai. Nga e qeshura i dukeshin dhëmballët.”

Abdullah ibn Mesudi transmeton se Profeti ynë ka thënë: “Zoti më tregoi për njeriun e xhehenemit që do të dalë i fundit nga xhehenemi dhe do të hyjë i fundit në xhenet. Ky njeri do të dalë duke ecur këmbadoras nga xhehenemi. Zoti i Madhëruar do t’i thotë:

“Shko, hyr në xhenet!”

Ai njeri shkon në xhenet, por xheneti është aq i mbushur, saqë çdo njeri ka vendin e tij dhe duket se nuk ka mbetur asnjë vend.

“O Zoti im! Unë e gjeta xhenetin të mbushur plot”, thotë.

Zoti i Madhëruar i thotë sërish:

“Shko, hyr në xhenet!”

Ai hyn në xhenet. Përsëri e gjen të mbushur plot e përplot.

“O Zoti im! E gjeta xhenetin të mbushur plot”, i thotë përsëri Zotit.

Zoti i përgjigjet:

Shko, hyr në xhenet, vendi yt është sa e gjithë bota dhe dhjetë herë më e madhe se bota.

Ai drejtohet kështu:

Ti po tallesh me mua duke qenë se je Sunduesi i vetëm!”

Abdullah ibn Mesudi thotë: “Për Zotin, Profeti paqja qoftë mbi të! qeshi aq shumë, sa iu dukën dhe dhëmbët e fundit.”

Në këtë hadith tregohet se si e ka bërë të qeshë Profetin paqja qoftë mbi të! një tablo e lidhur me ditën e fundit.

Një ngjarje tjetër që e ka bërë të qeshë të Dërguarin e Zotit, është:

Ebu Hurejre (r.a.) tregon kështu: “Erdhi njëri te Profeti dhe i tha:

“U shkatërrova, o i Dërguari i Zotit.”

“Çfarë të ka shkatërruar?”, e pyeti i Dërguari i Zotit.

“Kam kryer marrëdhënie seksuale me gruan gjatë Ramazanit.”

Pas kësaj Profeti i thotë:

“A mund të lirosh një rob?”

“Jo, nuk mundem”, iu përgjigj ai.

“Atëherë a ke fuqi të agjërosh dy muaj pa ndërprerje?” e pyeti Profeti.

“Jo, nuk mundem”, iu përgjigj. Profeti i tha:

“A mund të ushqesh gjashtëdhjetë të varfër?”

Pastaj ai u ul afër Profetit. Të Dërguarit të Zotit i sollën një kanistër me hurma. Profeti iu drejtua:

“Merre këtë dhe jepe si sadaka!”

Ai iu përgjigj:

– T’ia jap një njeriu më të varfër se unë? Ndërmjet banesave nga të dy krahët e Medinës, nuk ka familje më në nevojë për këtë se familja ime.

Pas kësaj përgjigjeje, Profeti qeshi sa iu dukën dhëmballët. Pastaj iu drejtua:

“Atëherë jepja familjes tënde nëse është kështu.”

TË QARIT E PROFETIT

Sahabet e nderuar e kanë parë Profetin tonë, Profetin e mëshirës, duke qarë herë pas here. E qara e tij nuk ishte për shkak të humbjes së ndonjë gjëje materiale të kësaj bote. Ndonjëherë ka derdhur lot për vdekjen e një të ndjeri, ndonjëherë për hir të dashurisë për umetin e tij, ndonjëherë ka derdhur lot për frikën dhe respektin ndaj Zotit, ndonjëherë duke dëgjuar leximin e Kuranit.

Nuk e ka konsideruar të shëmtuar të qarin, që është një instinkt natyror dhe i lindur, por nuk e ka pranuar vajtimin apo të qarin që kundërshton caktimin e Zotit dhe kaderin e Tij.

Abdullah ibn Auf thotë: “Iu afrova të Dërguarit të Zotit ndërsa po falte namazin. Zëri i të qarit ishte sikur zëri që nxjerr një tavë dheu e valuar mbi zjarr.” Shkaku i të qarit, padyshim që vinte nga frika prej Zotit. Ajo vinte si rezultat i pasqyrimit të cilësive madhështore dhe të bukura të Zotit. Sepse ai vetë ka thënë: “Unë jam i pari në kryerjen e punëve të mira dhe jam Ai që frikësohet më shumë nga Zoti. Po të dinit ato që di unë, do të qeshnit pak dhe do të qanit shumë.”

Një herë, në Epokën e Lumturisë, ndodhi dukuria e eklipsit. Përballë kësaj vepre të mrekullueshme të Zotit, i Dërguari i Zotit u ngrit menjëherë dhe fali namaz. Aq shumë ndenji në këmbë (kijam) saqë dëshmitari, Abdullah b. Amr, filloi të mendonte se nuk do shkonte në sexhde. Pastaj ra në ruku. Por edhe në ruku ndenji aq gjatë saqë ai mendoi se nuk do të drejtohej. Pas një farë kohe e ngriti kokën nga rukuja dhe priti për një kohë të gjatë në këmbë. Pastaj ra në sexhde. E zgjati aq shumë saqë menduan se nuk do ta ngrinte kokën. E ngriti kokën nga sexhdja dhe priti për një kohë të gjatë mes dy sexhdeve. Përsëri ra në sexhde. Dhe në sexhden e dytë qëndroi gjatë dhe filloi të qante me dënesë. Ndërkohë i lutej Zotit duke derdhur thellësinë e zemrës: “Zoti im! A nuk më premtove që nuk do t’i dënosh ata sa të jem unë mes tyre? A nuk më premtove se nuk do t’i ndëshkosh për sa kohë të kërkojnë të falur? Ja, shiko, ne po të kërkojmë të falur.”

Pas faljes së këtij namazi dy rekatësh kaq të gjatë, ngjau eklipsi i diellit. U ngrit dhe e falënderoi Zotin (xh.sh). Pastaj tha këto fjalë: “Dielli dhe hëna janë dy nga argumentet e shumta të Zotit. Ato nuk mbulohen për shkak të vdekjes apo të lindjes së një personi. Nëse shihni mbulimin e këtyre dy argumenteve të mëdha, kujtoni menjëherë Zotin dhe vraponi për ta adhuruar.” Me këto fjalë, Profeti na kujton se eklipsi i hënës dhe i diellit, të cilat shihen ditët tona si veprimtari turistike, në të vërtetë janë kohë lutje dhe adhurimi ndaj Zotit.

QANTE KUR DËGJONTE KURAN

I Dërguari i Zotit paqja qoftë mbi të! kërkon nga Abdullah b. Mesud (r.a.) t’i lexojë Kuran. Abdullah b. Mesud (r.a.) çuditet përballë një kërkese të tillë dhe i thotë: “Si mund të të lexoj Kuran, o i Dërguari i Zotit, ndërkohë që ai të ka zbritur Ty dhe i shkon më shumë gojës tënde? Profeti ynë i përgjigjet: “Më pëlqen të dëgjoj leximin e Kuranit nga dikush tjetër”. Abdullah b. Mesudi (r.a.) filloi të lexonte suren Nisa. Kur arrin te ajeti “Si do shkojë puna e tyre o Muhamed kur të sjellim nga një Profet për çdo popull për të dëshmuar dhe ty si dëshmitar për të gjithë?”, pa sytë e të Dërguarit të Zotit të mbushur me lot.

PAFAJSHMËRIA E LOTËVE QË NUK KUNDËRSHTONIN CAKTIMIN E ZOTIT

Sipas Aishes (r.a.), kur Profetit i ka vdekur vëllai prej qumështi, Osman b. Maz’un ka qarë dhe e ka puthur.

Profeti ynë paqja qoftë mbi të! kishte një djalë me egjiptianen Marije. E donte shumë dhe e përkëdhelte me dhembshuri. Ky vogëlush i pafajshëm u sëmur rëndë kur ishte dy vjeç dhe sëmundja iu përhap shumë shpejt. Në çastin e fundit, Profeti ynë paqja qoftë mbi të! e përqafoi dhe e puthi për herë të fundit duke e shtrënguar në gji. Ndërkohë nuk mund t’i përmbante lotët dhe ndjenjat e tij i shprehu me këto fjalë: “Nuk kemi ç’të themi përballë kaderit të Zotit, o Ibrahim!” Pasi vogëlushi ndërroi jetë, Profeti paqja qoftë mbi të! me sy të përlotur tha: “Syri loton dhe zemra hidhërohet. Nuk na takon të themi ndonjë fjalë të papërshtatshme me kënaqësinë e Zotit. Vdekja jote na hidhëroi shumë o Ibrahim. Nëse vdekja nuk do ishte caktim nga Zoti, nëse nuk do të vinte exheli dhe ata që do vinin më pas nuk do të takoheshin me të parët, vdekja jote do të na hidhëronte edhe më shumë.”

Sahabët kur panë lotët e të Dërguarit të Zotit, edhe pse Profeti ynë paqja qoftë mbi të! ua kishte ndaluar të qarin, e pyetën për shkakun. Profeti i tha: “Unë nuk kam ndaluar hidhërimin, por kam ndaluar vajtimin me të bërtitura dhe të çjerra, duke hedhur gurë e rrahur veten kundër kaderit. Lotët që shihni janë pasqyrim i dashurisë dhe vuajtjes që kam në zemër…”

Ibn Abasi (r.a.) transmeton: “Profeti paqja qoftë mbi të! mori në prehër një vajzë të vogël. Fëmija qëndroi pak në prehrin e tij dhe pastaj vdiq. Pas kësaj, Umu Ejmen filloi të qajë me zë të lartë. Profeti ynë u përpoq ta ndalonte vajtimin e saj me zë të lartë. Ajo iu drejtua Profetit: “A nuk të kam parë dhe ty duke qarë, o i Dërguari i Zotit? A nuk qani ndonjëherë ju?” Profeti iu përgjigj kështu: “E qara ime nuk rrjedh nga padurimi dhe nuk është një thirrje kundërshtuese e kaderit. Shkaku i të qarit tim është mëshira ime. Padyshim që besimtari dëshiron të mirën, kudoqoftë. Vuajtja e shpirtit është një e mirë për të, për këtë arsye falënderon Zotin.”

اَللّٰهُ أَعْلَم

‏Allahu e di më së miri

Marre nga:http://islami.al/te-folurit-dhe-buzeqeshja-e-profetit/

Profeti paqja qoftë mbi të! falte namazin e jacisë me sahabet dhe nëse nuk kishte ndonjë gjë të rëndësishme për të bërë, pa folur me askënd, shkonte të pushonte.  Gjithashtu lutej para se të flinte.

Profeti ynë e ka cilësuar gjumin si vëllai i vogël i vdekjes. Me fjalët “syri im fle, por zemra jo”, i Dërguari i Zotit ka shfaqur sjellje të cilat janë shembull për umetin e tij rreth mënyrës së fjetjes.

Kur përgatitej për të fjetur, Profeti ynë sillej në krahun e djathtë, shputën e dorës së djathtë e vendoste nën faqen e djathtë dhe lutej kështu: “O Zoti im! Më largo nga dënimi yt ditën kur do të ringjallësh dhe mbledhësh robërit e tu!”

Kur zgjohej lutej kështu: “Lavdi Zotit i cili na vuri në gjumë, vëllain e vogël të vdekjes dhe na ktheu përsëri në jetë. Padyshim kthimi ynë tek Ai do të jetë.”

I Dërguari i Zotit këndonte këto sure para se të shtrihej në shtrat:

Pjesën e parë të sures Bekare dhe dy ajetet e fundit (Amene resulu),

Ajetul Kursi, Suren Jasin, Suren Sexhde, dhe suren Mulk.

Pas tyre lexonte nga tri herë suret Ihlas dhe Muavidhetejn (Felek-Nas) dhe një herë suren Kafirun, duke i bashkuar duart i frynte shputave dhe pastaj prekte çdo pjesë të trupit deri ku arrinin duart.

Pasi shtrihej në shtrat lexonte 33 herë “Subhanallah”, 33 herë “Elhamdulil’lah” dhe 33 herë (sipas një transmetimi 34) “Allahu Ekber” dhe pastaj lexonte shumë lutje.

Sipas Abdullah b.Abasit Profeti gërhiste kur flinte. Kur vinte Bilali për ta zgjuar për namaz ngrihej dhe falej.

Aishja (r.a.) na ka transmetuar se lënda e shtratit që përdorte Profeti përbëhej nga një lëkurë e mbushur me fije hurmash.

Kur e pyetën Hafsën si ishte shtrati që kishte përdorur Profeti, ajo u përgjigj: “Vendi ku flinte Profeti ishte një qilim i palosur më dysh nga ne. Një natë menduam ta palosnim katër herë në mënyrë që të ishte më e butë dhe më e rehatshme për Profetin dhe ashtu bëmë. Në mëngjes Profeti na pyeti: “Ç’ishte ai dyshek që më kishit përgatitur mbrëmë?” Ne i thamë se ishte e njëjta gjë, vetëm se kësaj here e kishim palosur katër herë. Pas kësaj Profeti na tha: “Tani e mbrapa përgatiteni siç e keni përgatitur gjithmonë. Sepse mbrëmë, për shkak të butësisë së shtratit, nuk munda të ngrihem për namazin e natës.”

Fjetja e Pejgamberit a.s. mbi rrogoz

Një ditë, Omeri (r.a.) shkoi tek i Dërguari i Zotit. Profeti po qëndronte mbi rrogozin mbi të cilin kishte fjetur dhe në një anë të fytyrës kishte ende shenjat e rrogozit. Në një anë të dhomës kishte një lëkurë të punuar, ndërsa në një qoshe tjetër, një torbë me ca grushte grurë. Ja, këto ishin gjërat që gjendeshin në dhomën e të Dërguarit të Zotit. Omeri (r.a.) u prek dhe qau. Kur i Dërguari i Zotit e pyeti përse po qante, Omeri (r.a.) iu përgjigj: O, i Dërguari i Zotit! Ndërkohë që mbretërit flenë në shtretër me pupla, Ti (gjithësia u krijua për hir të tij) fle vetëm mbi një rrogoz që të lë shenjë në fytyrë. U preka nga çka pashë. Pas kësaj, i Dërguari i Zotit iu drejtua Omerit (r.a.): “A nuk dëshiron, o Omer, që ahireti të jetë i yni dhe kjo botë të jetë e tyre.”

Në një transmetim tjetër, Profeti ynë ka thënë: “Ç’lidhje kam unë me jetën e kësaj bote. Unë jam si një udhëtar. Një udhëtar që prehet nën hijen e një peme, pastaj largohet prej aty dhe vazhdon udhëtimin.”

Ai kishte ardhur me një mision në jetë. U kishte sjellë njerëzve frymën ringjallëse në ndjenja dhe në mendime. Kur të kryente misionin, do të largohej nga kjo botë. Të hamendësosh në ndryshimin e disa gjërave, në emër të botës nga një njeri kaq i painteresuar ndaj botës, duket se është pak absurde. Ai kurrë nuk u përkul përpara botës dhe Ai asnjëherë nuk hapi velat për të ndryshuar kahe

Nuk e dimë nëse ata që e bëjnë këtë pyetje, janë të sinqertë apo jo. Sepse deri më tani ka ndodhur që këtë pyetje ta bëjnë vazhdimisht ateistë që mohojnë se feja Islame është një fe universale. Në të tilla raste është dashur të thuhet: “Ju thoni se Islami është një fe universale, mirëpo a është e mundur që kjo fe të jetohet në çdo vend, me të gjitha kërkesat e saj, si, agjërimi dhe namazi?”

• Le të deklaroj pa humbur kohë se asnjë sistem në botë, madje edhe sikur të jetë vetëm një sistem ekonomik, në asnjë mënyrë nuk mund t’i afrohet nivelit të universalitetit që ka arritur Islami. Ja ku i keni sistemet me një mijë të meta të ditëve tona, të cilave njeriu e ka të vështirë t’i quajë me plot gojën “sisteme”. Mes tyre ka edhe të tillë që janë revizionuar disa herë qysh në të gjallë të teoricienit të vet. Për shembull, sistemi ekonomik i Marksit, megjithëse qe rishikuar disa herë prej vetë atij në bashkëpunim me Engelsin, duke bërë ndreqje në të, prapëseprapë, në të gjitha internacionalet pasuese, çdo radhë, iu bënë retushe, rregullime, duke e futur sakaq në një kallëp të ri. Kjo specifikë, ashtu siç paraqitet e tillë në ditët tona në çdo sistem ekonomik, bie në sy edhe në të gjitha llojet e sistemeve të të gjitha kohërave si një e metë e natyrshme dhe defekt njerëzor. Le të shtoj menjëherë edhe këtë, se unë s’kam ndërmend ta nënvleftësoj këtë çështje duke e rrumbullakosur përgjigjen vetëm me një përqasje të tillë. Mirëpo ç’e do se, për shkak se aftësia dhe rruga arsyetimore e kundërshtarëve tanë është dialektika, domethënë grindja, edhe neve na duhet ta ulim veten përkohësisht e të bëhemi si fëmijët…
• E dyta, sa përqind e popullsisë së botës jeton në vende të tilla që dikush zë të kapet pas situatave të posaçme të tyre, e kritikon një fe universale? Po, sa përqind e njerëzimit jeton në ato vende të akujve e të errësirës? Ndoshta as një në një milion. Vallë si mund të konsiderohet e sinqertë dhe me karakter shkencor përpjekja për të prodhuar lëkundje e dyshime duke lënë mënjanë gjithë globin e njerëzimin e duke i treguar si argument përjashtues të ligjeve në fuqi, situatat e katër-pesë vetëve të mjerë, të paqytetëruar?
• E treta, a mos vallë ka myslimanë në pole që tregohet kaq shqetësim për çështjen e namazit të tyre dhe pyetet se si do t’i falin namazet njerëzit që jetojnë në pole? Nëse një ditë njerëzimi vendoset në polet dhe njerëzit vijnë e pyesin se si do të kryhen adhurimet, atëherë edhe merr kuptim parashtrimi i një pyetjeje të tillë. Përndryshe, tani për tani, një pyetje të tillë do ta quajmë thjesht qëllim për të hedhur dyshim mbi zemrat e njerëzve të pafajshëm. Kur bisedohet me materialistët, gjuha nis të bëjë dialektikë edhe nëse zemra s’e do një gjë të tillë. Qofshin të falur!

Dhe tani le të parashtrojmë shkurt se ç’thotë Islami për këtë çështje. Është e padyshimtë që Islami, i cili nuk ka lënë asnjë pikë të zbuluar, as këtë specifikë s’e ka nënvleftësuar. Po, kjo specifikë është sqaruar qysh në shekullin e parë të Islamit me rastin e një ngjarjeje. Në veprën “Sahih” të Buhariut e në “Musned” të Ahmed b. Hanbelit, përshkruhet një bisedë e zhvilluar mes Profetit (a.s.) dhe sahabëve të Tij. Profeti thotë: “Kur braktiset feja, del në pah Dexhali.” Mandej vazhdon: “Ai do të dalë nga lindja dhe do ta përshkojë botën nga kreu në fund për dyzet ditë. Një ditë e tij është sa një vit i juaji. Ka edhe një lloj dite sa një muaj i juaji. Një ditë tjetër e tij është sa një javë e juaja, kurse ditët e tjera i ka si ditët tuaja.” Pasuesit e pyesin: “Në atë ditën e tij që është sa një vit, a mjafton namazi i një dite? ” Dhe Profeti u përgjigjet: “Llogariteni dhe gjejeni!”[1] Domethënë kërkon t’u thotë që muajt dhe javët që janë një ditë e natë e plotë, t’i pjesëtojnë për ditët njëzetekatërorëshe dhe ashtu t’i kryejnë adhurimet.

Pasi çështja ka kaluar në dorë të juristëve, është trajtuar shkencërisht, gjë që e gjejmë të plotë në librat e juristëve shafi dhe hanefi duke u sjellë në një nivel të kuptueshëm për këdo.

Kjo çështje trajtohet në kuadrin e kohës si shkak të namazeve. Ne do të prekim vetëm pjesën që ka lidhje me çështjen tonë.

Koha bëhet shkak për namaz. Kur nuk ekziston koha, edhe namazi nuk bëhet farz, detyrim. Për shembull, nëse në një vend të caktuar nuk kemi kohë të vaktit të jacisë, edhe namazi përkatës i jacisë nuk bëhet detyrim. Kurse në ato vende ku bëhet natë ose ditë e vazhdueshme përgjatë një pjese të madhe të vitit, siç tregohet edhe në tregimin mbi Dexhalin, nata apo dita e gjatë pjesëtohet për gjatësinë e ditëve dhe netëve dhe faljet apo adhurimet e tjera përshtaten sipas tyre. Me fjalë të tjera, duke i përpjesëtuar natën apo ditën ekzistuese duke përdorur edhe kalendarin e zonës më të afërt, ditën kryejmë adhurimet e ditës, kurse natën, adhurimet e natës. Krejt ashtu siç do të përpjesëtonim në mënyrë të natyrshme veprimet tona jetësore si gjumin dhe të ngrënët.

Po, ashtu siç do të përuleshim para ligjeve natyrore në vendet ku dielli nuk lind ose nuk perëndon për muaj të tërë, edhe në adhurimet si namazi, agjërimi dhe haxhi, jemi të detyruar të respektojmë të njëjtin ritëm e të ruajmë të njëjtën harmoni si të jetës së përditshme.

Shkurtimisht mund të themi se Islami nuk e ka lënë pas dore as këtë specifikë dhe ka vënë parimin që në polet të përdoret kalendari kohor i pesë kohëve të zonës më të afërt.

Në këtë rast do të ishte me vend të sqarohej edhe diçka që duket si kontradiktë. Thamë më lart se koha bëhet shkak për namaz, ose ardhja e një kohe astronomike të caktuar lind detyrimin për një adhurim të caktuar. E thënë ndryshe, po s’u realizua koha përkatëse, nuk do të vërtetohet as domosdoshmëria e adhurimit përkatës. Por, ç’është e vërteta, edhe nëse koha është treguar si shkak për namaz nga pikëpamja astronomike, shkaku i vërtetë dhe esencial i namazit është urdhri i Allahut. Për rrjedhojë, edhe në vendet ku nuk realizohet koha astronomike përkatëse, falja si “kaza” brenda kohës së një namazi tjetër, i namazit përkatës, është një veprim logjik dhe i matur.

Padyshim që Ai e di më të drejtën e kësaj pune!

Ateizmi, nisur nga përfundimet, është i lidhur me mospranimin dhe kundërshtimin, madje më shumë është i lidhur me rrënimin shpirtëror të botës. Natyrisht që mund të flitet edhe për praninë e disa shkaqeve të tjera.

Ateizëm do të thotë kundërshtim në mendim, mospranim i Allahut, fe-mohim; në përfytyrim do të thotë liri pa kufi dhe, për sa të jetë e mundur, mosangazhim, kurse në punë e sjellje, situatë papërgjegjshmërie.

Ateizmi në mendim, i zhvilluar si rezultat i papërgjegjësisë së brezave, i shpërdorimit të dijes dhe çerdheve të dijes, duke gjetur mbështetje në një pjesë veçorish tek të cilat do të përqendrohem më pas, është duke marrë një vrull dhe përhapje të pandalshme.

Mjedisi ku bleroi për herë të parë ateizmi brenda një shoqërie, atmosfera ku u përhap dhe u zhvillua, është atmosfera ku sundonte injoranca dhe pandjeshmëria e zemrës. Shtresat që s’u ushqehet zemra dhe shpirti, herët a vonë bien nën kthetrat e ateizmit dhe po s’qe ndihma e Krijuesit që t’i nxjerrë prej këtij bataku, të duket sikur shpëtimi i tyre tashmë është i pamundur…

Po s’u tregua kombi i ndjeshëm në shkallën e duhur ndaj individëve që e përbëjnë atë, pikërisht në ato gjëra të rëndësishme që janë të domosdoshme për t’u mësuar dhe besuar, në synimin drejt mësimit dhe besimit, po ata individë të rënë në pasivitet bëhen gati të pranojnë çdo gjë që do t’u jepej për t’u përvetësuar dhe, për pasojë, është arritur shtytja e tyre në ateizëm…

Ateizmi fillimisht nxjerr krye me indiferentizmin ndaj bazave të besimit në formën e mosinteresimit. Ky qëndrim që ka brenda edhe embrionin e një shkujdesjeje mendimi e gjykimi, po gjeti edhe një shenjë të vogël që do t’i bëhej mbështetje kundërshtimit dhe fe-mohimit, menjëherë fillon të rritet e të lëshojë degë. Kundërshtimi nuk ka asnjë shkak serioz, të rëndësishëm ose dituror. Disa herë atë mund ta lindë një mospërfillje, ndonjëherë pakujdesia, nganjëherë edhe ndonjë vlerësim i gabuar.

Në ditët tona ka shumë vetë që janë përlyer me të gjithë këto elemente të veçanta. Midis këtyre, në radhë të parë sipas shkallës së rëndësisë, janë ato për nga ndikimi dhe shkatërrimi dhe ne duam të qëndrojmë vetëm mbi to.

Dua të theksoj menjëherë edhe këtë që lexuesi, meqë këtu nuk po flasim për zhdukjen e kundërshtimit dhe ateizmit dhe parashtrimit të argumenteve të duhura në këtë specifikë, nuk duhet të na kërkojë gjëra që do të kërkonin vëllime të tëra për t’u pohuar. Në të vërtetë, në rubrikat pyetje-përgjigje, një temë e tillë e konsideruar si shumë e ngarkuar, vlerësohet e paanalizueshme. Mbetet të themi se kur ekzistojnë kryevepra për këtë çështje, ç’mund të shkruhet tjetër, shumë, shumë do të jetë përsëritje e tyre.

Të kthehemi tek thelbi i çështjes. Në ditët tona, secila nga llojet e materies – nga një letër hyjnore më vete, dhe secila nga ngjarjet -të dala nga pena e fuqisë hyjnore- e shprehur ndryshe, natyra dhe ligjet e saj, i tregohen ateizmit si një zabel dhe i mashtrojnë brezat. Ndërkaq, ligjet e natyrës, siç është shkruar dhe përvijuar pesëdhjetë mijë herë në Lindje e Perëndim, një mekanizëm që punon në harmoni, nëse janë një fabrikë me një prodhimtari jashtëzakonisht të madhe, nga e kanë marrë këtë ritmikë dhe harmoni, këtë pajtueshmëri dhe fuqi prodhuese? A është e mundur që këtë rrjedhshmëri si poezi të natyrës, këtë përkëdhelje shpirtrash si muzikë, këtë zë dhe frymëmarrje t’ia atribuojmë vetës së saj apo rastësive?…

Po qe se natyra, ashtu siç pandehet, do të zotëronte një forcë ndërtuese, a mund ta shpjegojmë se si u krijua ajo vetë, se nga e siguroi këtë forcë? Apo do të themi e krijoi vetveten! Ç’sofizëm i frikshëm, ç’gënjeshtër e pabesueshme!

Fytyra e vërtetë e këtij evenimenti kontradiktor apo e kësaj kundërvënieje ndaj faktit, është kjo: druri e krijoi drurin, mali malin, qielli qiellin… Nuk pandeh se do të dilte ndonjë individ e t’i thoshte po kësaj mungese logjike. Dhe në qoftë se kur thuhet natyrë, paramendohen drejtpërsëdrejti ligjet në Ligjshmërinë e krijimit, edhe kjo është një gënjeshtër më vete. Sepse ligji – sipas shprehjes së të parëve – është një simptomë. Simptoma ekziston pse ekziston elementi, është ekuivalenti i tij, por jo elementi ekuivalent i simptomës. Si të thuash, pa i menduar për një çast gjithë pjesët që përbëjnë formën e përgjithshme të një substance, të një organizmi, është e pamundur të përfytyrohet koncepti i ligjshmërive që lidhen me to. Sipas një shprehjeje tjetër, ligjet ekzistojnë bashkë me qeniet. Ligji i mbirjes dhe i zhvillimit ekziston bashkë me farën ose bërthamën, ligji i tërheqjes ekziston bashkë me marrëdhëniet e ndryshme midis trupave ose me vëllimet. Këtu mund të zgjerohemi. Atëherë, të mendosh ligjet pa menduar qeniet, sidomos t’i konsiderosh ato ligje si prejardhje e bazë të qenies, është krejtësisht një lojë prestigjatori dhe dialektikë.

Edhe trajnimi i shkaqeve si parim dhe bazë të qenies, nuk është më pak i çuditshëm se kjo. Ç’është e drejta, të ngrihesh e ta shpjegosh me shkaqe dhe rastësi pa asnjë lloj vlere diturore këtë gjithësi që përmban një mijë e një urtësi dhe imtësi, është mjaft qesharake dhe, sa ç’është qesharake, është një kontradiktë dhe kllapi në formën e një pretendimi shkencor.

Me provat e Mylerit që bënin të ditur pamjaftueshmërinë e shkaqeve dhe pafuqinë e rastësive, shkenca kishte thënë fjalën e vet dhe kishte qenë vetë ajo që kishte dhënë përfundimet e saj. Përsëri ishin shkencat dhe shkencëtarët ata që flisnin për faktin se në 22 vjet veprimtarie të Institutit Kimik të Bashkimit Sovjetik nën drejtimin e Oparinit, eksperimentet kimike dhe konkluzionet teorike kishin mbetur shumë larg mundësisë për të hedhur dritë mbi qenien.

Sot, evolucionit dhe transformizmit, të përvetësuar si një e vërtetë e pasuruar me përvojë për vite me radhë në auditorët e shkencës, përballë arritjeve të reja shkencore dhe zhvillimeve të gjenetikës, më së fundi, duke u shndërruar edhe në pikëpamje fantaziste, nuk i ka mbetur më asnjë vlerë shkencore veç vendit që zë në historinë e njerëzimit. Mirëpo, sa keq që këto çështje të kota e të përkohshme ende japin si rezultat ateizmin e brezit tonë të mjerë, ende në gjendje të amullt pasigurie, pa kulturë, pa mbështetje e pa parime.

Sa mirë që në anën tjetër, paralelisht me këtë, po përhapen në treg një sërë veprash që do të na e bënin hallakatjen e ndjenjave dhe mendimeve të kapërcyeshme, e saora do të na i mjekonin plagët e zemrës e të shpirtit. E më së fundi, sot, pothuaj në çdo vend është e mundur të rastisësh në qindra vepra të shkruara në gjuhët e Lindjes e të Perëndimit, në të cilat natyra dhe shkaqet që lidhen me zhvillimin e saj u është veshur veli i ndriçuar i vërtetësisë. Edhe nëse ato çka janë shkruar në botën tonë i refuzojmë për shkaqe karakteri, të paktën afro njëqind autorë perëndimorë që synojnë mendimin botëror me libra të tillë si Pse i besojmë Zotit, duhet të na bëjnë të mendojmë për këto lloj shqetësimesh…

Pasi të jetë ndriçuar gjer kaq mjedisi dhe atmosfera e diturisë, nuk e teprojmë po të themi se ateizmi është një çështje karakteri, një gjendje e karakterizuar nga inati dhe vendimi i marrë që më parë si dhe pak infantilitet. Ç’e do që rinia jonë, meqënëse ende s’e ka njohur veten, duke mos e përfshirë veten në shpirtin e botës, duke i pandehur si të vërteta shkencore një pjesë të mirë të pikëpamjeve muzeore dhe plotësisht fantaziste, nuk mund të quhet se ka shpëtuar krejt prej kthetrave të vetëmashtrimit.

Andaj, në ditët tona, më së fundi, mobilizimi për të mësuar e për t’u mësuar të tjerëve ka fituar peshë mbi çdo lloj detyrimi a zotërimi tjetër. Kurse shfaqja e kësaj detyre të lartë do të sillte, madje ka sjellë, në shoqëri, polarizime të pariparueshme. Dhe, ndoshta, shkaku themelor i ankthit tonë për vite e vite ky është. Është ngjitur në bashkëshortësinë e zemrës e të mendjes, është thelluar në vetvete; djegur e tretur me ashkun për të mësuar të tjerët, ne jemi një pjesë të varfërish të pafat ndër prijësit e plagosur. Ushqejmë shpresën që mësuesit e së vërtetës ta marrin përsipër këtë detyrë me rrënjë njerëzore dhe të na shpëtojnë ne nga ky ankth shekullor! E saora brezat do t’ia arrijnë vendosmërisë në mendim e përfytyrim, do të shpëtojnë nga zvarritja pas mendimeve të gabuara, nga vajtje-ardhjet e lëkundjet majtas-djathtas si një lavjerës e nga të ndërruarit vend shpesh e shpesh e, sikur edhe pjesërisht, do të shpëtojnë nga ateizmi.

Si konkluzion, mund të themi se mendësia ateiste e këtij brezi buron nga paaftësia për të sintetizuar, nga të paushqyerit e zemrës e të mendjes. Sepse njeriu do atë çka di, sidomos po të ketë edhe parapëlqime, kurse përballë asaj që s’e di, mban qëndrim armiqësor, më e pakta rri indiferent.

Tani të ngremë kryet e t’u hedhim sytë librave në rafte e vitrina, mendimeve që na shpalosin ato dhe autorëve që na prezantojnë. E atëherë do të na jepet mundësia për të kuptuar se pse ai fëmija vishet si hipi, pse ia përngjet veten Zoros dhe si kthehet në një Don Zhuan. Çka përmenda janë nja dy shembuj që i bëjnë dritë së vërtetës. Kur ju t’u keni shtuar këtyre elementeve shkatërruese edhe ato të identitetit shoqëror-ekonomik, do të mund të përballeni edhe me një sërë dukurish të tjera që të shtien drithërimën gjer në palcë.

Njerëzit tanë, me dje e me sot, i deshën e u ranë pas atyre që ua prezantuan veten si të mirë. Andaj, ndaj atyre që s’i dinin e s’i njihnin, mbetën gjithnjë të huaj e indiferentë. Tani neve na takon që, përballë shpirtit të tyre të pashtruar, duke menduar se ç’mund t’u japim, të mos i lëmë zbrazët, por t’u tregojmë rrugën e dritës.

Faktori i dytë i zvarritjes së brezit në ateizëm dhe i përhapjes së kundërshtimit, është karakteri i të rinjve. Dëshirat e të rinjve për liri të pakufizuar, uritë që s’dinë të ngopur dhe zemrat si zogj të stërmëdhenj përrallorë, si shfaqje mungese drejtpeshimi, janë duke e përvetësuar ateizmin pa pra. Këto zemra të shkujdesura, në rrugën e përgatitjes së një fundi për të ardhur keq përmes parapëlqimit të një gram kënaqësie në shkëmbim të vuajtjeve e mjerimeve të ardhshme me okë, me përfitimin nga dëfrimet dhe kënaqësitë për dukje që djalli ua shpalos përpara, si flutura që hidhen në flakë, janë duke u hedhur fluturimthi në ateizëm.

Kur veçori të tilla si të paushqyerit e zemrës e të mendjes, të shtohen e fitojnë përmasa, kur sendet t’ua vjedhin fitoren ndjenjave sublime dhe kur të ndodhë si Fausti që ia lëshoi qenien e vet Mefistofelit si pasojë e një papjekurie, të rinjtë e shkretë do të zënë t’ia lëshojnë zemrat djallit. Sigurisht, për shpirtrat e vdekura, për zemrat e varfra, për mendjet në kllapi, ateizëm do të thotë drejtim i detyruar. Kurse besimi, ndjenja e përgjegjësisë, zemra e vendosur, shpirtrat e edukuara e të lara, janë siguria më e madhe që rinia të mbetet një filiz i drejtë. Përndryshe, një shoqëri, universit ndjesor të së cilës i ka rënë në qafë djalli, do të bjerë nga kllapia në kllapi, do të ndërrojë orientim pa pra dhe çdo filozofi të shfaqur, së pari do ta duartrokasë si një shpëtimtare duke e lëshuar veten në prehrin e saj sikur të prehej në prehrin e një dadoje. Kur të ngrihet në mëngjes, do të duartrokasë nihilizmin, drejt drekës do të përshëndesë marksizëm-leninizmin, nga mesdita do t’i bëhet pjesëtare e ekzistencializmit dhe ndoshta, së bashku në errësirën e natës do t’ua thotë këngëve për Hitlerin. Por vetëm e vetëm rrënjës-shpirt të vet, drurit komb të vet, fryteve shekullore të tij, kulturës dhe qytetërimit të vet nuk do t’ia hedhë sytë.

Bota e përfytyrimeve, shpëtimi i një brezi me trung të shformuar prej kotësive e përkohshmërive, ardhja në binarë e mendjes dhe e të menduarit janë mjaft të ndërlikuara, ndoshta të pamundura.

Për këtë arsye, afrimi ndaj brezit tonë – mbi bazën e konsideratës se atij i jemi borxhli për ekzistencën tonë deri më sot – nëpërmjet një terminologjie të fiksuar dhe një mendimi të orientuar në botën e tij logjike, përbën kusht. E kundërta është një përpjekje majmunërie dhe:

Shoqëria, jetoka me të tillë pandjeshmëri? Ç’është ajo fjalë! / Tregomë një komb me shpirtin të vdekur, i gjallë t’ketë mbetur! (Mehmet Akif Ersoj)

Dhe një tjetër shkak zvarritës drejt ateizmit, është vështrimi i çdo gjëje si diçka normale, krejt e zakonshme dhe logjika e përfitimit prej çdo gjëje të mundshme. Kjo pikëpamje e mbështetur në filozofinë e të shijuarit të të gjitha të mirave të kësaj bote, veçanërisht në ditët tona, duke u sistematizuar, është sjellë në formën e një shkolle filozofike. Duke ardhur drejt nesh, ndjenja e turpit, e ndikuar dhe e tronditur me libido-n, me anë të Sartrit dhe Kamysë, është shtrirë përtokë e kthyer në gërmadhë.

Kjo filozofi e varfërisë shpirtërore që e bën me turp për njeriun atë çka është njerëzore tek ai dhe e përngjason më tepër me një plehërishte, u aspirua dhe u prezantua si një sistem të menduari që brezave ua nxjerr në dritë fytyrën e vërtetë të njeriut. Fillimisht gjithë rinia europiane, kurse më vonë bota imituese, vrapoi pas kësaj rryme si e hipnotizuar. Njerëzimi pandehte tek kjo mundësi që pema e personalitetit e katandisur në distrofe prej komunizmit, do të hapte degë, do të zhvillohej dhe do të rikonstituohej në vetvete. Sa keq! Ai s’i binte dot në të se edhe një herë të fundme po mashtrohej!

Ja, pra, besimi me pranimin e Krijuesit, me ndalime dhe lejime, i erdhi ters filozofisë së përfitimit të shijes prej çdo gjëje të një brezi që është duke e hedhur veten në prehrin e ateizmit dhe po përpiqet të gjejë parajsat e gënjeshtërta të gjumit të mëngjesit!

Specifikat si më sipër i përshkruam me mendimin se drejtuesit e kuptueshëm, udhëheqësit dhe dijetarët do të formojnë konsideratën e pengimit dhe ndalimit të ateizmit. Kurse çfarë u parashtruan, s’kanë të bëjnë as me shkaqet e rrugaçërisë dhe të marrëzive, as dhe u kushtohen atyre që flasin për përqendrim forcash të nevojshme kundër tyre.

Me dëshirën që bota islame ta gjejë vetveten e ta fitojë atë… Proces, ky, që ka filluar tashmë!…

اَللّٰهُ أَعْلَم‏

Allahu e di më së miri

Marre nga:http://islami.al/cili-eshte-shkaku-qe-ateizmi-ka-perparuar-kaq-se-tepermi/

Në një hadith, Profeti (s.a.s.) ka urdhëruar kështu: “Për sa kohë që umeti im ta mbajë gjallë muajin e ramazanit me adhurim, kurrë nuk do të turpërohet!” Në hadith është përdorur fjala arabishte ihja, mbajtje gjallë, gdhirje që, në kuptim të vërtetë, do të thotë vlerësim, vënie në jetë, përdorim, shfrytëzim. A mos vallë një fragment kohe që ikën, është në vetvete diçka e vdekur që të mund të thuhet për të “t’i japim gjallëri, ta mbajmë gjallë”? Si mund të bëhet kjo? Pra, si mund t’i japim jetë një kohe të vdekur?

Si shfaqje të mëshirës së vet, Zoti i ka pajisur fragmente të ndryshme kohore me stacione të posaçme dhe madhështore mëshire, në mënyrë që robtë t’i vlerësojnë dhe shfrytëzojnë. Ja pra, duhet arritur në këto stacione dhe ato ditë duhen mbajtur gjallë duke i jetuar mbushur me agjërim, namaz, sadaka dhe Kur’an, në mënyrë që, siç thuhet në hadith, ummeti të mos turpërohet!

Sigurisht, rruga e vlerësimit të kësaj mundësie e të këtij rasti të dhënë, kalon nëpër mbajtjen gjallë me sa të jetë e mundur të asaj kohe të bekuar si një tërësi të vetme me ditët dhe netët, me syfyrin dhe iftarin, me agjërimin dhe sadakanë, me teravinë dhe Kur’anin, sepse në hadith është vënë kushti “për sa kohë që ummeti do ta mbajë gjallë muajin e ramazanit me adhurim”, kusht që mund të plotësohet vetëm me zbatimin e gjërave të parashtruara më sipër.

Për t’i mbajtur gjallë ramazanin dhe netët e tij të bekuara, duhet t’i kemi prarasysh disa specifika:

• Po të na lejojnë kushtet dhe mundësitë dhe po ta kemi shëndetin në vend, është mirë që gjatë gjithë ramazanit të shkojmë në xhami për t’i falur namazet me xhemaat. Kështu, edhe fitojmë më shumë mirësi, edhe krijojmë mundësinë për t’u takuar dhe përshëndetur në këtë atmosferë të begatshme me njerëzit e mjedisit të vendit të punës dhe lagjes.
• Ka rëndësi që në ditët dhe netët e ramazanit të shkojmë në xhami bashkë me fëmijët tanë të rritur e që janë në periudhën e rritjes. Në ditë të tilla entuziaste, ata e kuptojnë më mirë rëndësinë e xhemaatit, solidaritetit, bashkimit dhe unitetit.
• Në muajin e ramazanit dhe në ditët dhe netët e shënuara të kërkojmë mundësinë për të uruar farefisin, fqinjët dhe miqtë dhe për të pritur urimet e tyre. Urimet e dyanshme dhe interesimi i dyanshëm për mirëqenien jep mundësinë për të marrë pjesë në gëzimet dhe hidhërimet, në sukseset dhe problemet e njëri-tjetrit.
• Në këto ditë dhe net të bekuara, këndimi i Kur’anit, dëgjimi i Kur’anit, pjesëmarrja në besidat me temë nga Kur’ani dhe hadithet, dëgjimi i predikimeve dhe këshillave, ndarja me të tjerët e kësaj atmosfere moralo-shpirtërore, i japin njeriut prehje e kënaqësi. Sidomos meditimi mbi kuptimet e Kur’anit dhe haditheve na i plotëson mangësitë e njohurive në fushën e fesë, na siguron thellimin në këtë fushë.
• Në ditët dhe netët e ramazanit, përmendja e Allahut të Lartë, pendimi dhe pendesa, lutja drejtuar Atij, e fuqizojnë vetëdijen e personit se është rob i Allahut, vetëdijen e adhurimit të Allahut.
• Në ditët dhe netët e ramazanit lind mundësia e arritjes më lehtë të pëlqimit të Allahut me anë të namazit, sepse çasti i namazit është momenti kur robi është më afër ndaj Allahut. Namazi është zikri më i madh. Eshtë e dobishme që në këto ditë dhe net të bekuara të tregohet përkushtim i veçantë për këtë adhurim kompleks.
• Në ditë dhe net të tilla i duhet lutur me sinqeritet Allahut që të na i mbrojë nga fatkeqësitë bashkimin dhe unitetin kombëtar, sigurinë dhe qetësinë kombëtare, botën islame dhe tërë njerëzimin. Një botëkuptim i tillë i përfton personit vetëdijen se është një pjesëtar i dobishëm i bashkësisë njerëzore.
• Duhet ta kalojmë nëpër sy detyrën tonë të robit, domethënë të adhurimit ndaj Zotit, gjë që e kemi për detyrë ta bëjmë gjithmonë, por që veçanërisht në ditët dhe netët e ramazanit duhet ta plotësojmë me një përkushtim të veçantë. A e kryejmë plotësisht detyrën tonë si nënë dhe babë, si bir dhe bijë, si afarist, si mësues, si nxënës, si drejtues, si nënshtetas? Në ditë dhe net të tilla, duke bërë autokritikë, duhet t’i gjejmë se ku i kemi të metat dhe gabimet dhe duhet të bartim shpresën dhe vendosmërinë për t’u bërë më të dobishëm, më të suksesshëm, më prodhimtarë!

اَللّٰهُ أَعْلَم‏

Allahu e di më së miri

Marre nga:http://islami.al/si-duhet-vleresuar-sic-e-meriton-muaji-i-ramazanit/

إِنَّ الصَّلَاةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَابًا مَوْقُوتًا

“Namazi është detyrë për besimtarët në kohë të caktuar”. (Nisa 4/103)

Kuptimi i adhurimit është që njeriu të shikojë gabimet e tij, pafuqinë dhe varfërinë, dhe në praninë Hyjnore të bie në sexhde me dashuri të pastër e vlerësim përpara përsosmërisë, mëshirës dhe Fuqisë Hyjnore. Dhe me tri fjalët “Subhanallah” , “El-hamdu lil-lah”, dhe “Allahu Ekber”, që janë bërthamat e namazit, njeriu shpreh lavdërimin, madhërimin dhe falënderimin ndaj Krijuesit të Gjithësisë.

Trikëndëshi njeri-Fatiha-namaz, formojnë me të vërtetë një strukturë, e cila vepron në kohë të caktuara e me vlera të mëdha. Njeriu është një shembull i zvogëluar i kësaj gjithësie të madhe, Sureja el-Fatiha është një shembull i ndriçuar i Kur’anit madhështor, po ashtu edhe namazi është një indeks gjithëpërfshirës i shumllojshmërisë së adhurimit.

Këto veçori të kësaj strukture na tregojnë qartë, që edhe kohët e caktuara për të kryer faljen kanë rëndësi e urtësi të veçantë. E nuk ka se si të ishte ndryshe:

Koha e faljes së Sabahut në mëngjesin e hershëm i ngjason dhe të kujton pranverën e hershme, momentin e ngjizjes së fëmijës në barkun e nënës, dhe ditën e parë prej gjashtë ditëve të krijimit të qiejve dhe tokës. Ajo i sjell ndërmend njeriut veprat e mëdha Hyjnore që kryhen në ato kohë.

Koha e Ylesë-Drekës i ngjason dhe tregon mesin e verës, përsosmërinë e rinisë, dhe periudhën e krijimit të njeriut në jetën e dynjasë, dhe i sjell ndërmend njeriut treguesit e mëshirës dhe mirësitë e bollshme në to.

Koha e Ikindisë–Pasdites i ngjason vjeshtës, moshës së pleqërisë dhe kohës së Profetit të fundit Alejhis-salatu ves-selam, e njohur si Epoka e Lumturisë, dhe të kujton të gjitha aktet Hyjnore dhe mirësitë e të Gjithëmëshirshmit në to.

Koha e Akshamit-Perëndimit të diellit duke të sjellë ndërmend largimin e shumë krijesave në fundin e vjeshtës, vdekjen e njeriut, shkatërrimin e botës në fillimin e kijametit, kjo kohë të kujton treguesit e madhështisë Hyjnore dhe e zgjon njeriun nga gjumi i pakujdesisë.

Koha e Jacisë, kur fillon të bie nata të kujton botën e errësirës që mbulon të gjithë objektet me një qefin të zi, të kujton dimrin duke mbuluar fytyrën e tokës së vdekur me qefinin e tij të bardhë, dhe madje edhe veprat e mbetura të njerëzve të vdekur dhe vendosjen e tyre poshtë perdes së harresës. Të kujton arenën e provimit dhe shpall gjykimet dhe vlerësimet e fuqishme të Nënshtruesit të Gjithëlavdishëm.

Koha e natës, duke të kujtuar dimrin, varrin dhe botën e ndërmjetme “Berzah”, ajo i sjell ndërmend njeriut se sa e domosdoshme është drita për natën e varrit dhe këtë dritë ta jep namazi i natës.

Sa për mëngjesin e dytë, ai të kujton mëngjesin e ringjalljes. Po, ashtu siç është e arsyeshme, e domosdoshme dhe e sigurt ardhja e mëngjesit të kësaj nate dhe ardhja e pranverës së këtij dimri, po ashtu ardhja e mëngjesit të ringjalljes është po aq e sigurt.

Njeriu është tej mase i dobët, megjithatë sa të shumta janë gjërat që e dëshpërojnë dhe e pikëllojnë atë. Ai është shumë i pafuqishëm, megjithatë fatëkeqësitë dhe armiqtë që e godasin janë jashtëzakonisht të shumtë. Është shumë i varfër, megjithatë nevojat e tij janë me të vërtetë të shumta. Mendja i tregon atij qëllime të larta, megjithatë dora dhe jeta e tij është e shkurtër, fuqia e tij është e kufizuar dhe durimi i tij është i pakët.

Kështu, mund të kuptohet qartë se sa esenciale është për të, në këtë gjendje, në kohën e sabahut, në mëngjesin e hershëm, që të trokasë me dua, falje e namaz derën e të Plotëfuqishmit Madhështor, duke paraqitur gjendjen para Tij dhe duke i kërkuar sukses e ndihmë Atij.

Në kohën e Ylesë, mesdita, është kulmi i plotësimit të ditës dhe fillimi i venitjes së saj, është koha e plotësimeve të punëve të përditshme, koha e një pushimi të shkurtër pas punës dhe presionit të saj, kur shpirti ka nevojë për një pushim prej atij mundimi që i jep kjo dynja e përkohshme, dhe prej punëve të lodhshme kalimtare. Atëherë gjithkush mund të kuptojë se sa e mirë, sa e këndshme, sa e domosdoshme dhe sa e përshtatshme është kryerja e faljes së mesditës, e cila do të thotë të çlirohesh nga presioni, të shkundësh pakujdesinë dhe të kërkosh strehim tek dera e Vetëekzistuesit të Përjetshëm.

Në kohën e Ikindisë, e cila të sjell ndërmend stinën e zymtë të vjeshtës dhe stinën e dhimbshme të kohës së fundit. Gjithashtu, ajo është koha kur shfaqen rezultatet e punëve ditore. Ajo gjithashtu është koha e shpalljes se njeriu është një mysafir në këtë dynja, dhe se çdo gjë është kalimtare dhe e paqëndrueshme, siç aludon për të prirja e diellit për të ikur e perënduar.

Tani, shpirti i njeriut dëshiron përjetësi dhe u krijua për të; dhe lëndohet shumë nga ndarja. Kështu, ai që është vërtet një qënie humane mund ta kuptojë se çfarë detyre e lartë dhe çfarë shërbimi me vend është kryerja e faljes së pasditës, duke gjetur kështu ngushëllimin e vërtetë dhe qetësinë e shpirtit.

Dhe koha e Akshamit, Akshamit në perëndim të diellit të kujton kohën e dëshpërimit të lamtumirës, kohën kur përmes vdekjes njeriu do t’i lërë të gjithë ata që ai i do. Ajo të sjell ndërmend vdekjen e kësaj bote. Të gjithë banorët e saj do të shpërngulen në botëra të tjera. Kohën kur shuhet llamba e vendit të sprovës. Ajo është një kohë e cila u jep një paralajmërim të rreptë atyre që i dashurojnë pa limit të përkohshmet.

Kështu, në një kohë të tillë për faljen e Akshamit, shpirti i njeriut, e kthen fytyrën e tij drejt Fronit të Madhështisë së Allahut të Përjetshëm, i Cili i kryen këto vepra madhështore dhe i kthen e i transformon këto botëra në botëra të tjera. Kështu njeriu duke deklaruar “Allahu Ekber”, Allahu është më i Madhi, tërhiqet dhe largon duart nga qëniet e përkohshme. Njeriu i lidh duart e tij në shërbimin e Allahut dhe i ngre ato në prezencën e të Qëndrueshmit të Përjetshëm, dhe lëshon lëvdata me “El-hamdu lil-lah, i gjithë falënderimi i takon All-llahut Xhel-le sha‟nuhu, shpreh dobësinë, varfërinë e pafuqinë e tij me “Ijjeke ne’budu ue ijjeke nest’in”, “Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje ndihmë kërkojmë”. Ai përkulet me respekt dhe krruset përballë të Plotfuqishmit me fjalët “Subhane Rab‟bijel-Adhim”, “Lavdia i takon All-llahut tim Madhështor”, dhe arrin kulmin e afrimitetit me fjalët “Subhane Rabbijel A’la”

Dhe në kohën e Jacisë, në kohën kur bie nata, kur shenjat e fundit të ditës që kanë mbetur në horizont zhduken, dhe bota e natës kaplon universin. Kjo të kujton fuqinë dhe madhështinë e “Nënshtruesit të Diellit e të Hënës”. Tashmë bota e dynjasë është shndërruar në një botë të amshuar. Gjithsecili ka marrë vlerësimin e Allahut dhe ndodhet në postin që meriton.

Njeriu ka një strukturë të përbërë prej shpirtit dhe kurmit. Që të dyja këto përpiqen ta bëjnë njeriun satelit të tyre. Njëra lëndë janë dëshirat epshore dhe shtazore, aspekti i tij i kurmit që Kur’ani na e bën të njohur me këto fjali: “Me të vërtetë, Ne e krijuam njeriun nga një baltë e thatë, nga një argjilë e trajtësuar.”47 “Pyeti ata: “Ata janë më të fuqishëm në krijim, apo gjërat që krijojmë Ne?” Me të vërtetë, ne i krijuam ata nga argjila.”48 “Ai e krijoi njeriun nga një argjilë e thatë (që tingëllon) si bardak.”49
Kurse aspekti tjetër i njeriut është ai shpirtëror që ia kujton njeriut qëllimin e krijimit, që e shtyn njeriun të bëjë gjëra të mëshirshme, që i bëhet njeriut shkak për të soditur botërat shpirtërore, që edhe kur të mbetet i uritur e i etur, i jep mundësi njeriut të shijojë kënaqësi të papërshkrueshme, që ia sugjeron njeriut të mos i shohë të këqijat si të mira, që të mos i pëlqejnë të këqijat dhe që të largohet prej tyre!
Po qe se zotërimi i shpirtit mbi njeriun dobësohet ose kurmi kthehet në gjendje sunduesi, atëherë njeriu zhytet në kënaqësi dhe epshe; kufirin e arsyes, kufijtë e përcaktuara nga feja i vlerëson me zero; fuqinë e mendjes e shpenzon pothuaj për të shtënë në dorë lloje të ndryshme të ngrënash e të pirash. I gjithë shqetësimi i tij përqëndrohet në gjetjen e gjërave duke i fshikulluar dëshirat epshore, në mësimin e rrugëve dhimbëse, shtytëse, orekshapëse. Kështu, megjithëse është ngjitur në kulmin e shkencës, kulturës dhe qytetërimit, s’ka ndryshim me gomarin që rrotullon gurin e mullirit, me kaun që tërheq parmendën dhe s’bën gjë tjetër veçse shkon e vjen mes dhomës së gjumit dhe banjos. S’merr vesh, veç kësaj, as për ndonjë parim, as për ndonjë jetë tjetër. Tek ai vdes e shkon çdo gjë tjetër veç dëshirës për të ngrënë e për të pirë, veç ndjenjës së kënaqësisë e dëfrimit, veç shqetësimit për të fituar për ushqim. Meqë nuk ka mundësi për të bërë një përshkrim më të drejtë e më të hollë se të Kur’anit, po ia lëmë fjalën përsëri atij:50 “Sa për mohuesit, ata në këtë botë vetëm dëfrehen e kënaqen dhe hanë si bagëtitë. Vendi i tyre është zjarri!”51

1. Agjërimi i kujton njeriut takimin me Zotin

Çdo orë, çdo minutë dhe çdo sekondë e atij që agjëron është e çmuar sepse ia kujton atij të mirat dhe dhuntitë e Allahut dhe të mirën më të madhe për nga përfundimi, bashkimin me Allahun. Këtë funksion të tij, agjërimi e kryen në dy mënyra. Këtë mund ta përmbledhim kështu: me perëndimin e kënaqësive (tokësore), dëshirë për kënaqësi që s’do të kenë të perënduar dhe kënaqësi tjetër që vjen me perëndimin e dhimbjeve. Edhe nëse njeriu që rri nga mëngjesi në mbrëmje i uritur e i etur, vuan në dukje, frytet shpirtërore që ka për t’i sjellë adhurimi i agjërimit e bëjnë t’i harrojë dhimbjet dhe vuajtjet në dukje. Gjatë gjithë ditës, agjëruesi mendon bashkimin me Zotin e vet për hir të të cilit ka braktisur epshet, ngrënien e pirjen. Falë të këtij mendimi, të gjitha fakultetet jetësore zhvillohen në kuadrin e orientimit në rrugën e drejtë. Edhe Profeti ynë ka thënë: “Për atë që agjëron, ka dy kohë qetësuese: e para, koha e iftarit kur çel agjërimin dhe e dyta, koha kur do të takohet me Zotin e vet!”52

2. Agjërimi e lartëson njeriun në nivel engjëllor

Te njeriu ka dy aspekte: aspekti engjëllor dhe aspekti shtazor. Kur njeriu ecën në kahje të kundërt me ndjenjat shtazore, e ndjen në mënyrë të ndërgjegjshme se aspekti engjëllor i zhvillohet, kurse aspekti shtazor i dobësohet. Njeriu është krijuar nën engjëjt dhe mbi gjallesat e tjera. Ndërkaq, Allahu e ka pajisur njeriun me mundësinë dhe aftësinë për t’iu përshtatur cilësdo pike të një vije që shtrihet nga pozita më e lartë gjer poshtë e më poshtë. Për rrjedhojë, njeriu herë-herë e kapërcen botën e engjëjve duke i lënë pas ata si gradë, kurse herë-herë struket në një vend nën djajtë. “Ne njeriun e krijuam në formën më të bukur. Pastaj e hodhëm atë poshtë e më poshtë. Përveç atyre që besojnë dhe bëjnë punë të mira. për ta ka një shpërblim të pasosur!”53
Njëra nga veçoritë që e dallon njeriun nga engjëjt është se njeriu ka ego. Te engjëjt s’ka gjëra të tilla, si ngrënie-pirje, martesë, kundërshtim të Allahut, etj. Si domosdoshmëri e krijimit të tyre, engjëjt janë qenie të pafajshme, janë qenie që merren vazhdimisht me madhërimin dhe adhurimin e Allahut. “Ata nuk flasin para Tij, ata lëvizin e veprojnë me urdhër të Tij. Allahu e di se ç’kanë ata para e ç’kanë lënë pas. Ata nuk ndërhyjnë për faljen e dikujt tjetër veç atyre për të cilët dëshiron Allahu dhe dridhen nga frika prej Tij!”54 Kurse njeriu mund ta vazhdojë jetën vetëm me të ngrënë e me të pirë. Mundësia që njeriu të kundërshtojë (Zotin), që të bëjë gabim, ekziston gjithmonë. Por sa për njeriun që agjëron, ai, duke mos ngrënë e mos pirë nga mëngjesi në mbrëmje, duke e zotëruar epshin, duke u shmangur nga përfolja dhe padrejtësia ndaj të tjerëve, fiton pothuajse një cilësi engjëllore. Madje, me këto sjellje e qëndrime, ai i lë pas engjëjt. Zoti krenohet para engjëjve me rob të tillë të Tij, ua tregon engjëjve si shembull!55

3. Agjërimi ia mëson njeriut vlerën e të mirave

Zoti e ka pajisur globin tokësor me një mijë e një lloje të mirash dhe e ka vënë atë nën urdhrin e njeriut që është zëvendësi i Tij mbi tokë. Çdo ditë para nesh pothuajse zbret nga qielli një sofër e tjetra ngrihet; dhe sapo ngrihet njëra, zbritet tjetra. Pemët japin fruta pa pushim, pranverë e verë, vjeshtë e dimër. Qielli na dërgon margaritarë me prehrin plot, nga toka shpërthejnë të mira. “Në qiell është ushqimi juaj dhe ka gjëra që ju janë premtuar!”56
Toka dhe qielli i janë ofruar urdhrit të njeriut. Duke notuar brenda të mirave kaq të shumta sa të mos numërohen dot, shpesh njeriu nuk u bie dot në të këtyre të mirave. “Ata plangprishësit që notojnë në det po s’e dinë se ç’është deti! Janë brenda në det, por s’dinë gjë për ujin që e lehtëson notimin. Njeriu që noton mes të mirave, me anë të agjërimit e kupton vlerën dhe rëndësinë e tyre dhe përpiqet të falenderojë për to.

4. Agjërimi e mëson njeriun të bëjë ekonomi

Adhurimi i agjërimit në Islam ia mëson njeriut parimin e ekonomisë që është një virtyt i bukur. Agjërimi është si një mësues që ua mëson njerëzve ç’është ekonomia dhe sesi duhet të bëjnë ekonomi. Personi që është mësuar të bëjë pa asnjë kufizim çdo gjë që i vjen ndërmend, kur të jetë i agjëruar, s’do të veprojë dot kështu. Për shembull, personi që ha sa herë që i bie ndërmend, që u nënshtrohet dëshirave materiale të trupit, kur të jetë i agjëruar, detyrimisht do të presë mbrëmjen, për rrjedhojë, me këtë pritje ai do të mësojë të bëjë ekonomi dhe do të heqë dorë nga jetesa pa përgjegjësi.

5. Agjërimi e maturon shpirtin

Njeriu është një qenie e përbërë nga dyshja trup-shpirt. Ashtu siç ka trupi një sërë nevoja dhe kërkesa, edhe shpirti ka kërkesat e veta. Për nga ana trupore-materiale, njeriu është një qenie e vogël, por për nga aspekti i aftësive shpirtërore, ai është në garën e bashkimit me përjetësinë. Me prirjet, dëshirat, kërkesat, fantazitë, mendimet dhe idetë e pakufishme që ka, njeriu është si një indeks i vogël i gjithësisë.
Akti më i lartë që i zgjeron dhe i zhvillon aspektin shpirtëror dhe të gjitha aftësitë e një njeriu të tillë, që bëhet shkak për plotësimin e dëshirave të tij, që ia zgjeron idetë dhe ia vë në rregull, që ia vë nën fre fuqitë e epshit dhe zemërimit, që e çon njeriun në përsosmërinë e paracaktuar dhe e vë në lidhje me Zotin e vet, është vetëm e vetëm adhurimi.57 Për rrjedhojë, të gjitha këto specifika janë të pranishme te agjërimi që është një lloj adhurimi. Në një hadith të tij, Profeti ynë ka thënë: “Çdo gjë ka zekatin e vet, kurse zekati i trupit është agjërimi. Agjërimi është gjysma e durimit!”58 Namazi është shtylla e fesë, agjërimi është shtylla dhe ushqimi i shpirtit, kurse zekati është shtylla e shoqërisë. Pra, është e vështirë që feja të qëndrojë në këmbë pa namazin, shpirti pa agjërimin, shoqëria pa dhënien e zekatit. Ashtu siç e ushqen ngrënia trupin, agjërimi e ushqen shpirtin. Ashtu siç është i vështirë vazhdimi i jetës pa ngrënë, po aq është i vështirë vazhdimi i jetës shpirtërore pa agjëruar.
Ky është shkaku që në të gjitha fetë që kanë për synim ta ngrenë lart shpirtërisht njeriun, agjërimi, pavarësisht nga dallimet formale, është bërë parim i rëndësishëm i tyre. Për më tepër, të gjithë profetët që kanë vepruar si udhëzues për formimin dhe maturimin e njeriut, periudhën e tyre përgatitore për ta marrë përsipër një mision të tillë e kanë kaluar krejt me agjërim. Dhe kjo është një provë e veçantë që tregon ndikimin e agjërimit në formimin dhe maturimin e njeriut.
Po, te njerëzit shpirti zhvillohet në emër të trupit, kurse trupi, në emër të shpirtit. Ata që kërkojnë të zhvillohen në aspektin shpirtëror, duhet patjetër të mnbajnë agjërim. Ose le të themi ndryshe: ata që s’mbajnë agjërim, mbeten nën kufomën e vet dhe nuk afrohen dot në pjekurinë shpirtërore të kërkuar.

6. Agjërimi i vë fre egos

Njerëzit e kanë për nevojë të pamënjanueshme t’i mbajnë në duar frerët e vetes, egos, sepse kërkesat dhe veset e egos janë për njeriun si helme vrasëse dhe si pesha të rënda që e tërheqin atë poshtë. Vetja, egoja e urdhëron njeriun përherë për të keq. Profeti Jusuf thoshte: “Me të vërtetë, unë duhet ta nxjerr veten të pafajshëm, sepse veç rasteve kur Zoti ka mëshirë për mua dhe më mbron, vetja më kërkon përherë të keqen, më shtyn për të keq. Me të vërtetë, Zoti im është falës dhe shpërblyes!” Me këto fjalë ai është përpjekur ta përkufizojë sa më mirë veten (nefsin, egon).
Nefsi ose vetja, egoja e njeriut është i tillë që sa më shumë t’i japësh, aq më shumë fryhet dhe sa më shumë që të fryhet, aq më shumë kërkon. Në një nga lutjet e tij, Profeti (s.a.s.) thotë: “Allahu im, mbështetem tek Ti nga dobësia dhe përtacia, nga frikacakëria dhe koprracia, nga pleqëria dhe vuajtja e varrit! Allahu im, fali nefsit tim përkushtimin dhe bëje atë krejt të pastër, sepse Ti je nga më të dobishmit e atyre që i nxjerrin të tjerët të pastër. Ti je Zoti dhe Zotëria i nefsit tim! Allahu im, mbështetem tek Ti nga dituria që s’jep dobi, nga zemra që s’ka frikë, nga nefsi që s’ngopet, nga lutja që s’pranohet!”59 Kurse në një lutje tjetër, Profeti është mbështetur te Allahu nga e keqja e nefsit, nga të këqijat që mund t’i sjellë në kokë.60
Në këtë kuptim, agjërimi është si një mburojë kundër ndodhive të zinasë (adulterit ose marrëdhënieve seksuale jolegjitime dhe prostitucionit) që e zvarrisin njeriun në rreziqe shumë të mëdha. Ata që s’kanë mundësi të martohen, sipas porosisë së Profetit (s.a.s.), duhet të agjërojnë sepse agjërimi është mburojë kundër mëkateve.
Agjërimi është simboli i zbatuar i mbajtjes së nefsit nën kontroll. Prandaj, agjërimi, i cili është detyrim (farz), është bërë një nga shtyllat themelore të besimit dhe është konsideruar si një nga rrugët që e çojnë me të vërtetë njeriun në devocion (takva) që është shprehja praktike e zbatimit të Islamit në veten e njeriut. Allahu i Lartë urdhëron kështu: “O njerëz, ashtu siç qe bërë agjërimi detyrim (farz) për paraardhësit tuaj, u bë detyrim edhe për ju që të ruheni (nga mëkatet)!”61
Agjërimi është një fre, një mëgojëz për nefsin (egon). Agjërimi e thyen egoizmin faraonik të nefsit (egos). Në një hadith ku bëhet fjalë për këtë specifikë, thuhet kështu: “Për ta edukuar nefsin, Zoti i dha ndëshkime të ndryshme. Në fillim e dogji me zjarr. Dhe e pyeti: “Kush je ti e kush jam unë?” Nefsi iu përgjigj: “Ti je ti e unë jam unë!” Pastaj Zoti e edukoi me agjërim. Dhe e pyeti përsëri: “Kush je ti e kush jam unë?” Nefsi iu përgjigj: “Ti je Zoti i botëve, kurse unë, një rob i yt i përvuajtur!”
Shkurt, me anë të agjërimit, njeriu e mbron veten nga paturpësia ndaj Zotit dhe e kthen në një rob që i bindet dhe e adhuron Atë. Çdokush që mban agjërim, e ndjen në mënyrë të ndërgjegjshme se fiton më shumë cilësi engjëllore ose bëhet më shumë engjëll se gjatë kohës kur nuk është i agjëruar. Gjithashtu çdo njeri e kupton se, po të mos i jepet leje, nuk bën dot as gjënë më të vogël, nuk e zgjat dot as dorën për ta marrë gotën e ujit dhe, prandaj, nuk është sundimtar, por i sunduar, nuk është i lirë, por rob dhe skllav. Si përfundim, e dallon dobësinë, varfërinë dhe mangësinë e vet dhe përgatitet të trokasë në portën e mëshirës me dorën e falenderimit shpirtëror. Mjafton që ta mbajë atë në përmasat e dhëna nga feja…

7. Agjërimi e mbron njeriun nga mëkatet

Mëkati është një shembje, një prapësi dhe kundërvënie ndaj krijimit dhe natyrës njerëzore. Personi që hyn në mëkat është një fatkeq që ia lë veten vuajtjeve të ndërgjegjes dhe shqetësimeve të zemrës, një viktimë që ia ka dorëzuar djallit të gjitha aftësitë dhe mundësitë shpirtërore. Dhe, nëse vazhdon ta kryejë atë mëkat, e lëshon krejtësisht fillin prej dore dhe s’i mbetet më as vullnet, as qëndresë, as fuqi për ta ripërtëritur veten.
Në rrugët ku ecën njeriu gjallojnë mëkate me grumbuj. Në këto rrugë, mëkatet e vëzhgojnë njeriun si kobra. Edhe sikur të mundet të shpëtojë prej njërës, e ka mjaft të vështirë ta vazhdojë rrugën pa u kapur prej të tjerave. Duhet një vullnet tejet i fortë që njeriu të mund të shpëtojë nga dalja nga rruga ose nga rënia në ndonjë gropë siç ndodh me makinën në kthesat e forta ose në rrugën plot gropa!
Ja pra, përballë këtij rreziku, agjërimi ka vlerën e një dorëzanësi ose garantuesi. Për disa njerëz është një ledh mbrojtës nga shkarja. Eshtë një “përqëndrim trupash” kundër mëkateve. Agjërimi është si një mburojë që e mbron të zotin, si një portë e fshehtë në muret e xhenetit, parajsës, që e ndihmon agjëruesin të hyjë në xhenet, si një shok i bekuar që me gotën në dorë i ofron ilaç nga lumenjtë e parajsës.
I Dërguari i Allahut (s.a.s) thotë: “O të rinj! Kush nga ju të ketë mundësi për t’u martuar, të martohet, sepse kjo (martesa) është mbrojtës për sytë (nga shikimi i gjërave të ndaluara), është ruajtës i vetes nga prishja e nderit. Dhe kush të mos jetë në gjendje për t’u martuar, të agjërojë, sepse agjërimi është për të një mburojë!”62
Agjërimi është një stërvitje, zhvillon tek personi aftësinë për t’iu kundërvënë dëshirave trupore. Ashtu siç kur është i agjëruar, njeriu gjen forca për t’u bërë pengesë ndaj çdo lloj dëshire dhe prirjeje negative, ashtu dhe kur s’është i agjëruar, me këtë qëndresë të fituar, mund të gjejë forca për t’iu bërë pengesë dëshirave dhe prirjeve në fjalë. Sepse agjërim s’do të thotë vetëm ta lësh stomakun të uritur, përkundrazi, do të thotë që edhe sytë, veshët, zemrën, imagjinatën, etj., t’i pengosh nga gjërat e ndaluara e mëkatare dhe secilën prej tyre t’i shtysh drejt përjetësisë sipas veçorive të secilës. Personi që agjëron në këtë mënyrë, bën një jetë me indeks hallallin, gjërat e lejuara e të bekuara. Brenda kësaj ideje duhet interpretuar hadithi në vijim i Profetit: “Kush më jep garanci se do ta ruajë gojën dhe nderin, edhe unë do t’ia garantoj xhenetin!”63
Agjërimi është rruga më e efektshme për ta mbajtur fenë nën kontroll. Kur stomaku mbahet vazhdimisht plot, të gjitha organet e trupit arrijnë kapacitetin më të lartë të energjisë dhe kjo bën që dëshirat dhe kërkesat e nefsit (frymës, egos) të arrijnë gradën më të lartë të përqëndrimit. Atëherë, njeriut i zgjidhet gjuha dhe i bëhet e pakontrollueshme. Ndërkaq, gjuha e pakontrolluar është njëra nga rreziqet më të mëdha për njeriun për jetën e pasme (ahiret). Mënyra e vetme për ta vënë nën kontroll gjuhën është shkurtimi dhe prerja e dëshirave dhe kërkesave të nefsit. Dhe agjërimi është receta më e mirë për t’u këshilluar si kryerëse e këtij funksioni. Këtë e mbështesin edhe këto hadithe të Profetit: “Në ditët kur dikush nga ju është i agjëruar, të mos i thotë fjalë të shëmtuara tjetrit, të mos çirret e të mos bërtasë. Po qe se dikush e shan ose e godet me dorë, t’i thotë, “unë jam i agjëruar”.64 “Kush nuk heq dorë nga thënia e gënjeshtrave dhe veprimet e këqija duke qenë i agjëruar, ta dijë se Allahu nuk ka nevojë për ndenjjen e tij pa ngrënë e pa pirë!”65
Shkurt, forma më e përsosur e agjërimit është edhe “agjërimi”, domethënë, kufizimi i syve, veshëve, zemrës, imagjinatës, mendimit, etj. Me fjalë të tjera, pengimi dhe largimi i tyre nga haramet dhe mëkatet duke i shtyrë në adhurimin e Zotit në mënyrën që është e posaçme për secilën. Dhe rruga e kësaj është kufizimi i stomakut. Po qe se stomaku mund të vihet nën kontroll me anë të agjërimit, edhe të tjerat mund të vihen lehtësisht në ndjekje të tij.66

8. Agjërimi ia mëson njeriut respektin ndaj amanetit

Agjërimi e mëson njeriun ta respektojë gjthmonë amanetin, fshehur, apo hapur, sepse s’ka vëzhgues tjetër veç Allahut që të sigurojë shmangien prej ngrënies e pirjes së gjërave të bëra hallall prej Tij. Personi që agjëron respekton kufijtë e Allahut nga mëngjesi gjer në mbrëmje. Megjithëse i ka gati të gjitha mundësitë, megjithëse s’e sheh askush, personi e vazhdon agjërimin. Ai është gjer në mbrëmje i mbushur plot me ndjenjat e ruajtjes së amanetit. Ky qëndrim ndaj agjërimit reflektohet në tërë jetën e muslimanit. Prandaj, njeriu që mban agjërim, gjatë gjithë jetës sillet tejet i vëmendshëm ndaj gjërave që i lihen amanet.

9. Agjërimi ia mëson njeriut besnikërinë ndaj fjalës së dhënë

Agjërimi është adhurimi më i bukur te i cili shfaqet ndjenja e besnikërisë, sepse agjërimi është një besëlidhje mes Allahut dhe robit. Duke hequr dorë në fragmente kohore të caktuara nga gjëra të caktuara, njeriu tregon se i rri besnik fjalës së dhënë, se e respekton besëlidhjen. Ndërkaq, me agjërimet e mbajtura, njeriu e zhvillon më tej ndjenjën e besnikërisë, besnikëria bëhet pjesë e pandarë e karakterit të tij. Njeriu që arrin një cilësi të tij të karakterit, kthehet në “përmendore” besnikërie në jetën e vet shoqërore, familjare dhe individuale.

10. Agjërimi ia mëson njeriut të jetë i ngopur e i kënaqur

Me anë të agjërimit, njeriu vë një pritë para trazimeve djallëzore që nefsi (fryma, egoja) përpiqet t’ia pëshpërisë, i merr në dorë frerët e nefsit duke u përpjekur ta drejtojë atë, sepse njeriu i agjëruar është i privuar nga ngrënia dhe pirja, nga femra dhe nga dëfrimet. Në këtë mënyrë, i çliruar nga presionet e nefsit dhe ndjenjave njerëzore, ai bën një mënyrë jetese të virtytshme dhe arrin të zotërojë ndjenjën e virtytit, të cilën Zoti e ka bërë të njohur si atribut të besimtarëve. “Virtyti (epërsia) është i posaçëm vetëm për Allahun, të Dërguarin dhe besimtarët!”67

11. Agjërimi ia mëson njeriut durimin

Njëra nga dobitë e agjërimit është, pa dyshim, ta mësojë dhe ta stërvisë njeriun për të duruar. Me anë të agjërimit, njeriu merr mësime durimi, sepse po të uritet, nuk ha, po të etet nuk pi ujë, përballë të këqijave që mund t’i bëhen, duron duke thënë, “unë jam me agjërim”! Po qe se njeriut që rreh flatrat drejt Zotit të vet me duart, këmbët, gjuhën, buzët dhe veshët të lidhura, durimi i bëhet kalë fluturues, ai arrin të ketë nderin e fitimit të pëlqimit të Zotit.

12. Agjërimi ia mëson njeriut të përballojë shqetësimet

Gjendja e njeriut që bën një jetë të qetë mes gjithë të mirave, mund të mos vazhdojë e tillë gjithmonë. Mund të ndodhë që në një kohë krejt befasuese, nga një drejtim krejt i papritur, t’i bjerë mbi krye varfëria. Përballë një gjendjeje të tillë të papritur, duhet qenë i qëndrueshëm, duhet qenë qysh më parë i përgatitur për të mos u lëkundur, duhet përgatitur qysh më parë trupi për kohë të tilla. Ndërsa është i pasur, njeriu mund të falimentojë dhe të varfërohet, gjatë një fatkeqësie, mund ta humbë çdo gjë, gjatë një lufte, mund të përballet me shqetësime të ndryshme.
Ja pra, për të mos rënë në gjendje të vështirë përballë shqetësimeve të tilla të ngjashme, për të mos rënë në pesimizëm, agjërimi pothuaj kryen një edukim qëndrese, e bën njeriun të durojë fizikisht mungesën e plotësimit të nevojave të detyrueshme si ushqimi, e përgatit për të përballuar një sërë shqetësimesh që mund t’i bien në kokë papritmas, e aftëson njeriun për të përballuar më lehtë mundimet dhe vuajtjet. Në të njëjtën kohë, agjërimi formon njerëz të përkryer dhe idealë që nuk përkulen para shqetësimeve dhe vuajtjeve, që e zotërojnë veten, që përballë premtimeve që mund t’i bëhen, kurrë nuk heq dorë nga parimet që i njeh për të drejta e të vërteta.

13. Agjërimi ia mëson njeriut rregullin dhe rregullsinë

Besimtari që agjëron, kryen një vetedukim rregulli dhe rregullsie. Ngrënia-pirja në kohë të caktuara dhe respektimi i ndalimit të ngrënie-pirjes në kohë të tjera të caktuara, kryerja më me vëmendje e namazeve duke qenë i agjëruar në krahasim me kohët e tjera jashtë agjërimit, ngritja në syfyr në të njëjtën kohë bashkë me besimtarët e tjerë, falja e namazit të teravive, etj. të gjitha këto janë shkaqe më vete që e mësojnë dhe e stërvisin njeriun me rregullin dhe rregullsinë. Kështu, duke e vlerësuar dhe përdorur kohën në mënyrën më të mirë, besimtari e disiplinon jetën dhe përfiton prej saj në kuptim të plotë të fjalës.

اَللّٰهُ أَعْلَم

‏Allahu e di më së miri

Marre nga:http://islami.al/dobite-shpirterore-te-agjerimit/

Si për çdo adhurim, edhe për agjërimin e muajit të ramazanit që mbahet një herë në vit, ka një sërë rregullash që duhen respektuar. Këto rregulla kanë të bëjnë me dy lloj situatash në të cilat ndodhet personi që agjëron: 1) situatat që e prishin agjërimin por kërkojnë vetëm kazanë e tij; 2) situatat që e prishin agjërimin dhe kërkojnë edhe kazanë, edhe kundërshpërblimin e tij.

1. Situatat të cilat e prishin agjërimin, por që kërkojnë vetëm kazanë e tij

Kaza: Është agjërimi i një dite tjetër në kompensim të agjërimit të prishur me arsye.

* Ngrënia apo pirja e gjërave që nuk përdoren normalisht si ushqime dhe pije dhe që natyra njerëzore nuk është e prirur për t’i përdorur si ushqime dhe pije, e prishin agjërimin, për të cilin kërkohet vetëm kazaja e tij. Konkretisht, ngrënia e gjërave që njeriu normalisht nuk i ha, si dheu, guri, orizi i gjallë (i pagatuar), brumi i papjekur, mielli, etj., e prish agjërimin dhe kjo situatë kërkon vetëm zëvendësimin (kazanë) e agjërimit të prishur.

* Ngrënia e arrës jeshile që nuk ka zënë bukë (thelb). Gëlltitja pa i përtypur, bashkë me lëvozhgën, e bajames, lajthisë dhe kikirikut të thatë.

* Futja e fitilave ose pikimi i ilaçeve në ekstremitetin e pasëm (anus).

* Tërheqja e ilaçit me hundë.

* Pikimi i një lënde vajore në vesh.

* Pikimi në grykë i një lëngu me hinkë ose pikatore.

* Hyrja në thellësi të trupit e ilaçit të lyer mbi plagën në bark ose në kokë.

* Gëlltitja pa dashje e shiut, borës apo breshërit të hyrë gjer në grykë.

* Kalimi pa dashje në kanalet hundore (sinuset) i ujit të marrë në gojë ose të tërhequr me hundë gjatë marrjes së abdestit.

* Tërheqja me dashje e tymit në grykë apo në hundë. Po qe se tymi është kënaqësindjellës, si tymi i duhanit, kjo situatë kërkon edhe kundërshpërblim (kefaret).

* Personi (viktimë) që i është prishur agjërimi për shkak të hyrjes në marrëdhënie seksuale me përdhunë, duhet vetëm ta zëvendësojë (ta bëjë kaza) agjërimin e prishur, jo edhe të japë kundërshpërblim. Me fjalën përdhunë këtu kuptohet përdorimi i forcës, prerja e një organi ose dëmtimi i një organi me anë të rrahjes. Prishja e agjërimit nga viktima për shkak të një rrahjeje vetëm dhimbëse e dëshpëruese ose për shkak burgimi të ushtruar mbi të, kërkon edhe zëvendësimin (kazanë) e agjërimit, edhe kundërshpërblimin e tij.

* Hedhja ujë në grykë nga dikush, ndërsa personi është në gjumë.

* Ngrënia dhe pirja me dashje duke pandehur se është prishur agjërimi pas ngrënies ose pirjes për shkak të harresës.

* Ngrënia e një gjëje ushqimore sa një kokërr qiqre të mbetur ndër dhëmbë.

* Vjellja jashtë me dëshirë. Kjo vjellje e prish agjërimin edhe sikur të jetë me një sasi më të pakët se një gojë plot.

* Ngrënia e syfyrit pas kalimit të kohës së syfyrit duke pandehur se nuk ka kaluar.

* Prishja (hapja) e agjërimit duke pandehur se dielli perëndoi dhe iftari u bë.

* Prishja qoftë edhe me dashje e një agjërimi tjetër, veç agjërimit të ramazanit.

* Konsumimi i ekstazës seksuale (ejakulimi te mashkulli dhe orgazma te femra) me anë të puthjes, përqafimit dhe përkëdheljes (pa kryer marrëdhënie seksuale). Agjërimi s’prishet pa konsumimin e ekstazës seksuale edhe nëse puthja, përqafimi, përkëdhelja, etj. bëhen me epsh.

* Ngrënia dhe pirja gjatë ditës pasi personi nuk ka bërë nijet (nuk ka vënë si qëllim) qysh më parë, sipas rregullave përkatëse, të agjërojë atë ditë. Kjo situatë kërkon zëvendësimin (kazanë) e asaj dite të paagjëruar por jo kefaret, sepse kundërshpërblimi është ndëshkim jo për mosagjërimin, por për prishjen e agjërimit të filluar. Ndërkaq, kjo situatë përbën mëkat dhe kërkon pendesë.

* Gëlltitja e pështymës ose të kafshatës së një tjetri ose ngrënia e kafshatës së vet nga personi pasi e ka nxjerrë pak nga goja. Meqë natyra njerëzore ndjen neveri ndaj veprimeve të tilla, prishja e agjërimit me këto mënyra kërkon vetëm zëvendësimin (kazanë) e agjërimit, kurse gëlltitja e pështymës së një njeriu të dashur kërkon edhe kundërshpërblim, sepse nga ky akt personi ndjen kënaqësi.

* Futja në organin gjenital femëror si dhe në organin e defekimit (anus) me anë të gishtit ose të një mjeti tjetër e një lagështire si uji ose një lëng vajor (yndyror). Duke mbajtur parasysh këtë gjë, personi i agjëruar duhet të ketë kujdes që, duke bërë pastrimin pas urinimit ose defekimit, të mos futet lagështirë brenda organeve përkatëse.

* Masturbimi.

* Gëlltitja e gjakut. Gëlltitja e pështymës ku ka shumë pak gjak nuk e prish agjërimin.

 Situatat që e prishin agjërimin dhe kërkojnë edhe kazanë, edhe kundërshpërblimin e tij

Njëri prej veprimeve të mëposhtme i kryer nga personi i agjëruar në muajin e ramazanit, pa qenë i detyruar, pa harruar, në mënyrë të vetëdijshme e të ndërgjegjshme, kërkon edhe zëvendësimin (kazanë) e agjërimit të prishur, edhe kundërshpërblimin përkatës:

* Kryerja e marrëdhënieve seksuale.

* Ngrënia, pirja dhe përdorimi i ilaçeve.

* Gëlltitja me dashje e shiut, borës dhe breshërit të hyrë në gojë pa dashje.

* Pirja e duhanit, thithja e tymrave ose avujve, thithja e opiumit (e pluhurave ose avujve të lëndëve narkotike).

* Ngrënia e dhjamit, pastërmasë ose mishit të gjallë.

* Gëlltitja e një gjëje të vogël sa një kokërr susami ose gruri të mbetur ndër dhëmbë nuk e prish agjërimin. Por po qe se e njëjta gjë futet në gojë nga jashtë dhe gëlltitet, e prish agjërimin dhe kërkon edhe zëvendësimin e tij, edhe kundërshpërblim. Ndërkaq, agjërimi s’prishet nëse një gjë e tillë vetëm sa përtypet në gojë, sepse gjëja thërrmohet, shkrihet, përhapet e humbet në gojë. Por nëse shija e saj shkon dhe ndjehet në grykë, agjërimi prishet.

* Po qe se një gjë sa një kokërr qiqër e mbetur ndër dhëmbë nxirret jashtë dhe pastaj futet në gojë dhe hahet, agjërimi prishet, por, sipas pikëpamjes zyrtare, nuk kërkon kundërshpërblim, sepse ngrënia e një gjëje të tillë dhe në këto kushte është e jashtëzakonshme.

* Gëlltitja e pështymës ose lëngut të gojës së bashkëshortes ose të një njeriu të dashur. Në raste të tilla kemi të bëjmë me mjekim, ushqyerje dhe kënaqësi, prandaj, bashkë me zëvendësimin e agjërimit të prishur, kërkohet edhe kundëshpërblimi i tij.

 Kundërshpërblimi (kefaret)

 Kefaret: Të agjërosh dy muaj hënorë ose 60 ditë në këmbim të një dite agjërimi të prishur qëllimisht gjatë muajit të Ramazanit.

Mbështetja e kundërshpërblimit (kefaretit) të agjërimit është qëndrimi dhe veprimi i Profetit para një rasti të ndodhur në kohën e vet.

Një njeri erdhi te i Dërguari i Allahut dhe i tha: “O i Dërguari i Allahut, unë u shkatërrova!” Profeti paqja qoftë mbi të e pyeti: “Ç’është ajo gjë që të shkatërroi ty?” Njeriu iu përgjigj: “Hyra në marrëdhënie me gruan në ramazan!” Atëherë, Profeti paqja qoftë mbi të i tha kështu: “A mund të gjesh mall sa për të çliruar një skllav?” Njeriu iu përgjigj: “Jo!” Profeti paqja qoftë mbi të e pyeti: “A mund të mbash agjërim dy muaj radhazi?” Njeriu iu përgjigj: “Jo! Fundja, pse s’durova dot, më ndodhi kjo fatkeqësi!” Profeti paqja qoftë mbi të e pyeti: “A mund të gjesh mundësi për të ushqyer gjashtëdhjetë të varfër?” Njeriu iu përgjigj: “Jo!” Në këtë mes, Profetit i prunë hurma në një trastë. Duke ia zgjatur trastën njeriut, Profeti i tha: “Merri këto hurma dhe shpërndajua të varfërve si sadaka!” Njeriu i tha: “A ka më të varfër se ne?” Atëherë, Profeti paqja qoftë mbi të, duke qeshur, i tha: “Shko dhe jepja familjes t’i hanë!”[1]

Mosagjërimi në ramazan pa ndonjë justifikim është mëkat i madh. Është për këtë arsye që ata që e prishin agjërimin në muajin e ramazanit pa pasur ndonjë shkak të justifikueshëm për këtë, meqë me veprimin e tyre shkelin respektueshmërinë e muajit të ramazanit, ndëshkohen me kundërshpërblimin e mëkatit të tyre që në terminologjinë përkatëse emërtohet kefaret.

Ka pikëpamje të ndryshme mbi respektimin apo jo të radhës së tri alternativave të mësipërme të kefaretit. Sipas hanefive, nuk mund të veprohet me parapëlqim, por duhet ndjekur radha e alternativave në fjalë. Meqë sot nuk ekziston skllavëria, në fillim kërkohet agjërimi i dy muajve radhas, pastaj, nëse personi nuk ka mundësi fizike për këtë, kërkohet të ushqejë gjashtëdhjetë të varfër për një ditë ose një të varfër për gjashtëdhjetë ditë.

Në të njëjtën kohë, kefareti është një prej shkaqeve të rëndësishëm për kujdesin dhe ndihmën ndaj të varfërve. Duke dhënë një ndëshkim të tillë për ata që shkelin adhurimin e agjërimit, Islami edhe i ndëshkon dhe edukon ata, edhe me këtë plotëson një nevojë shoqërore.

Gjërat që duhet të kenë kujdes ata që mbajnë agjërimin e kundërshpërblimit

* Personi që është i detyruar me kundërshpërblim (kefaret) agjërimi, është i detyruar të agjërojë 2 muaj radhazi pa asnjë ndërprerje. Prandaj, në mes të kësaj periudhe kohore nuk duhet të hyjnë muaji i ramazanit ose ditë gjatë të cilave ai person e ka haram (të ndaluar) të agjërojë. Në rast të kundërt, do të jetë i detyruar ta rifillojë nga e para agjërimin kefaret.

* Megjithëse gjendja në udhëtim e lejon shtyrjen e agjërimit të ramazanit, personi që është duke mbajtur agjërimin kefaret, duhet ta vazhdojë edhe gjatë kohës kur ndodhet në udhëtim.

* Hyrja në periudhën me të përmuajshme ose të lehonisë, nuk ia prish femrës kefaretin, të cilin ajo, pas përfundimit të periudhës së të përmuajshmeve ose lehonisë, e vazhdon ku e ka lënë.

* Kundërshpërblimi (kefaret) është ndëshkimi jo i mosmbajtjes së agjërimit, por i prishjes së agjërimit me qëllim. Prandaj, personi që nuk ka bërë nijet (nuk ka vënë për qëllim) të agjërojë në muajin e ramazanit, agjërimin e pambajtur e zëvendëson (e bën kaza) një kohë më pas, por nuk ndëshkohet me kundërshpërblim. Ndërkaq, mosagjërimi është mëkat dhe kërkon pendesë.

 Situatat që e rrëzojnë kundërshpërblimin

* Po qe se pas prishjes me dashje të agjërimit, po atë ditë për personin krijohet një situatë e tillë (si të përmuajshmet ose lehonia) që e bëjnë normale (mubah) ngrënien, domethënë prishjen e agjërimit, ndëshkimi i tij me kundërshpërblim për agjërimin e prishur me dashje, bie dhe i mbetet vetëm detyrimi për zëvendësim të agjërimit (kaza). I njëjti konkluzion vlen edhe për shfaqjen e ndonjë sëmundjeje që e pengon agjërimin.

* Pas prishjes me dashje të agjërimit, dalja në udhëtim në mënyrë të qëllimshme ose me detyrim ose vetëprovokimi i sëmurjes nuk e rrëzojnë kefaretin.

 Shpërblimi (Fidje)

Fidje është shpërblimi që japin personat të cilët nuk mund të agjërojnë për shkak të ndonjë sëmundjeje të vazhdueshme ose për shkak pleqërie, duke ushqyer për çdo ditë të paagjëruar, një të varfër. Ashtu si te kefareti, me anë të fidjes edhe personi që nuk agjëron dot çlirohet nga përgjegjësia përkatëse, edhe plotësohet një nevojë shoqërore siç është ushqimi i të varfërve. Lidhur me këtë specifikë, në Kuran thuhet kështu:

“Agjërimi është në ditë të caktuara. Kush nga ju sëmuret ose udhëton gjatë atyre ditëve, ditët e paagjëruara i zëvendëson më pas. Ata që nuk munden të agjërojnë, japin fidje që është pagesa sa për ushqimin ditor të një të varfëri. Kush e shton masën e fidjes me dëshirën e vet, e ka për të mirë të vet. Por po ta dini të vërtetën, agjërimi është më i dobishëm për ju!”[2]

Gjërat që nuk e prishin agjërimin

* Ngrënia, pirja dhe kryerja e marrëdhënieve seksuale në harresë nuk e prishin agjërimin. Por në çastin kur personi kujtohet se është i agjëruar, duhet t’i ndërpresë menjëherë këto veprime. Ndërkaq, nëse shihet se dikush po ha ose pi për harresë ndërsa është i agjëruar dhe ky person është i dobët, i pafuqishëm e plak, është më mirë që të mos i kujtohet se ç’po bën, pasi Allahu, duke pasur mëshirë për atë njeri të dobët, e ka bërë të harrojë duke i dhënë mundësi të hajë me atë që e ka furnizuar. Por po qe se personi është i fuqishëm, duhet paralajmëruar menjëherë.

* Ejakulimi i spermës në gjumë.

* Puthja e gruas, prekja me dorë dhe përkëdhelja me kusht që të mos pasohen nga ejakulimi i spermës.

* Ejakulimi i spermës pa e prekur femrën me dorë, vetëm me të shikuar, ose ejakulimi i spermës si pasojë e nxitjes seksuale nga mendimi i përqendruar mbi çështje epshore.

* Nuk i prishet agjërimi personit i cili, pasi ka kaluar një konsumim të ekstazës seksuale natën, e lë larjen trupore të plotë (guslin) pas syfyrit, në kohën pasi ka filluar agjërimi.

* Gëlltitja e gëlbazës së ardhur në gojë.

* Tërheqja dhe gëlltitja e lëngjeve sinusiale të ardhura në hundë.

* Hyrja e ujit në vesh gjatë zhytjes në det ose në ndonjë ujë tjetër.

* Hyrja pa dashje në grykë dhe rrëshqitja përtej saj e një tymi kënaqësindjellës si ai i duhanit.

* Hyrja pa dashje në grykë dhe rrëshqitja përtej saj e pluhurit ose mizës. Po qe se në gojë hyjnë nja dy pika lot ose djersë, agjërimi nuk prishet. Por po qe se sasia e lotëve ose djersës është aq e madhe sa kripësia e saj të shpërndahet dhe ndjehet në të gjithë gojën dhe të gëlltitet në mënyrë të vetëdijshme, agjërimi prishet.

* Gëlltitja e një thërrimeje sa një kokërr qiqre të mbetur ndër dhëmbë nga syfyri nuk e prish agjërimin, por po të jetë më e madhe se një kokërr qiqër, prishet.

* Nuk prishet agjërimi në qoftë se futet (merret) në gojë nga jashtë një gjë sa një kokërr susami ose gruri dhe përtypet ngadalë gjer në tretje, por pa e ndjerë shijen e saj në grykë.

* Po qe se e vjella e ardhur vetvetiu në gojë, zbret poshtë përsëri vetvetiu, nuk e prish agjërimin edhe sikur të jetë në sasi sa tërë goja. Sasia e pakët e të vjellës të sjellë me dashje në gojë me qëllim për të vjellë, zbret poshtë vetvetiu, agjërimi nuk prishet. Por po qe se sasia është e madhe sa goja plot, agjërimi prishet.

* Dhënia e gjakut.

* Grimi (lyerja) i syve.

* Gishti i thatë i futur në organin gjinor femëror dhe në organin e pasmë të jashtëqitjes nuk e prish agjërimin. Por po të jetë i lagur ose i lyer me një lëndë vajore, e prish.

* Gjërat e hyra në poret e trupit nuk e prishin agjërimin. Duke u mbështetur në këtë, vaji i lyer në trup ose uji, i ftohti i të cilit ndjehet në brendësi të trupit pas larjes, nuk e prishin agjërimin. Në të gjitha këto raste agjërimi nuk prishet, sepse kemi të bëjmë me hyrjen e objekteve të jashtme me anë të poreve.

* Ilaçi (lëng, pluhur ose pomadë) e vënë mbi një plagë të kokës apo të barkut, nuk e prish agjërimin në qoftë se nuk hyn brenda në trup.

 A e prishin agjërimin vaksinat dhe injeksionet?

Kanalet dhe rrugët bazë të trupit të njeriut që shërbejnë për hyrjen (marrjen) e lëndëve të jashtme janë dy llojesh:

a) Kanalet natyrore dhe origjinale si hundët, veshët dhe rrugët e përparme e të prapme. Me marrëveshje, lëndët që hyjnë në brendësi të trupit nëpërmjet këtyre rrugëve, e prishin agjërimin. Kurse lëndët që nuk hyjnë në brendësi të trupit, nuk e prishin agjërimin.

b) Lloji i dytë janë kanalet dhe rrugët (hyrjet) e formuara aksidentalisht, si prerjet, plagët, etj. Gjithashtu, me marrëveshje, agjërimi prishet nëse kalimi i lëndëve të jashtme brenda trupit nëpërmjet këtyre rrugëve bëhet i qartë në mënyrë të sigurtë. Kurse në rastet kur kalimi është i dyshimtë, sipas Ebu Jusufit dhe imam Muhamedit, agjërimi nuk prishet, sipas imam Ebu Hanifes, prishet.

Siç shihet, kontradikta mes imam Ebu Hanifes dhe dy nxënësve të tij nuk është në thelb, por në cilësi. Pra, në qoftë se hyrja e lëndës në brendësi të trupit bëhet e sigurt, edhe sipas tyre, agjërimi prishet.

Po qe se në trup hyjnë plotësisht trupa të tillë si gjilpëra, plumbi (predha), shigjeta, etj., agjërimi prishet. Por po qe se një pjesë e këtyre gjërave të ngulura në trup mbetet jashtë trupit, agjërimi s’prishet.

Kur çështjen e shqyrtojmë nën dritën e këtyre rregullave të përgjithshme, në lidhje me vaksinat dhe injeksionet na del para një tablo e tillë: Vaksinat dhe lyerjet mbi lëkurë nuk e prishin agjërimin, sepse lëkura përfaqëson pjesën e jashtme të trupit. Vaksinat e tjera dhe injeksionet përgjithësisht bëhen nën lëkurë, në muskul ose në venë. Në të tre rastet, po qe se vetëm ngulet pjesërisht gjilpëra pa futur ilaç nëpërmjet saj, agjërimi nuk prishet. Por po të futen nëpërmjet saj ujë ose ilaçe, agjërimi prishet, sepse produktet e futura nëpërmjet injeksionit qoftë ky nën lëkurë, në muskul ose në venë, përvetësohen nga trupi. Ndërkaq, kjo prishje agjërimi nuk kërkon kundërshpërblim, por vetëm zëvendësim (kaza).

Të sëmurët me sëmundje të rëndësishme mund ta prishin agjërimin. Të sëmurëve që, megjithatë agjërojnë, po të bëjnë injeksion, u prishet agjërimi. Prandaj këta mund ta shtyjnë injeksionin pas iftarit. Të sëmurët që nuk agjërojnë për shkak të sëmundjes, pas shërimit i bëjnë kaza ditët e paagjëruara.

* Marrja e gjakut nga jashtë është si injeksioni, prandaj e prish agjërimin. Por dhënia e gjakut nuk e prish agjërimin.

* Në abdest, pasi të shpëlahet goja e të nxirret uji jashtë, gëlltitja e lagështirës së mbetur në gojë bashkë me pështymën nuk e prish agjërimin.

* Po qe se gjaku i pakët i dalë nga dhëmbët përzihet me pështymën duke humbur në të dhe pastaj gëlltitet, nuk e prish agjërimin. Por po qe se gjaku mbisundon në sasi ndaj pështymës dhe gëlltitet, agjërimi prishet.

Gjërat mekruh dhe jomekruh për agjëruesin

* Sipas disa dijetarëve, nuk ka ndonjë të keqe që dikush duke qenë i agjëruar, të përdorë misvak të thatë ose të lagur. Por sipas imam Ebu Jusufit, përdorimi i misvakut të lagur është mekruh. Sipas imam Shafiiut, përdorimi i misvakut pas mesditës është mekruh. Kujdesi e kërkon që, duke qenë i agjëruar, më mirë të mos përdoret misvak.

* Gjatë larjes trupore ose abdestit nga personi i agjëruar, teprimi në dhënien ujë gojës dhe hundëve ose tejshpenzimi i ujit është mekruh.

* Është mekruh që personi i cili agjëron, pa pasur ndonjë justifikim, ta provojë vetëm me gojë gjellën e përgatitur. Burri i prapë është një justifikim për gruan. Një grua me një burrë të tillë mund ta provojë gjellën që po përgatit për kripë dhe shije me kusht që të mos e gëlltisë.

* Është mekruh që dikush që blen gjëra ushqimore të tilla si mjalti e gjalpi, t’i shijojë vetëm me gojë për të kuptuar nëse janë të rregullta apo të prishura. Sipas një pikëpamjeje, po qe se personit i duhet të blejë patjetër ose ka frikë se mos e gënjejnë, nuk ka ndonjë të keqe sikur t’i provojë vetëm me gojë, pa i gëlltitur.

* Nuk është e lejueshme që personi i agjëruar të përtypë çimçakiz.

* Po qe se personi i agjëruar që duhet të japë gjak, ka frikë se mos nga kjo dobësohet aq sa të mos e mbajë dot agjërimin, dhënia e gjakut është mekruh, përndryshe nuk është mekruh. Megjithëkëtë, lënia e dhënies së gjakut pas iftarit është më me vend.

* Në ramazan, marrja e ujit në gojë dhe hundë ose larja me ujë të ftohtë me qëllim për t’u freskuar, sipas imami Ebu Hanifes është mekruh, sepse kjo lloj sjelljeje tregon mërzitje e ngushtim prej adhurimit përkatës, pra prej agjërimit. Sipas imam Ebu Jusufit, nuk është mekruh, sepse me këtë veprim, agjërimi ndihmohet dhe shqetësimi largohet në mënyrë të natyrshme. Edhe fetvaja kështu shprehet.

* Eshtë mekruh që dikush i cili nuk ka siguri në vetvete (për t’u përmbajtur në një kufi të caktuar), ta puthë e ta përkëdhelë të shoqen.

* Në qoftë se dikush gdhihet duke qenë i papastër pasi ka konsumuar ekstazën seksuale ose ejakulon ditën në gjumë, nuk i prishet agjërimi. Por nëse personi ka mundësi të lahet natën (menjëherë pas konsumimit të ekstazës seksuale) dhe e lë larjen pasi të gdhihet, pra kur të jetë duke agjëruar, kjo sjellje e tij është mekruh.

* Nuk është mekruh që personi që agjëron, t’u marrë erë trëndafilit ose sendeve erëmira dhe parfumeve. Nuk është mekruh grimi dhe përdorimi i vajrave të flokëve. Por është mekruh grimi dhe përdorimi i vajrave të mustaqeve nga meshkujt me qëllim zbukurimi.

Etika  e agjërimit

Elementët kryesorë të etikës ose mustehabet e agjërimit janë këto:

* Ngritja në syfyr. I Dërguari i Allahut paqja qoftë mbi të, në një hadith të tijin ka thënë kështu: “Ngrihuni në syfyr se në ngritjen dhe në ngrënien në syfyr ka bereqet!” Kurse në një hadith tjetër ka thënë kështu: “Fuqizojeni agjërimin e ditës me ngrënien e syfyrit dhe namazin e natës (tehexhud) me gjumin e drekës!” Ushqimi i syfyrit i jep fuqi njeriut për ta përballuar agjërimin dhe kështu mbajtja e agjërimit bëhet më e lehtë.

* Ngrënia e syfyrit vonë, kurse hapja e iftarit menjëherë sapo t’i hyjë koha, domethënë sapo të perëndojë dielli. Në një hadith profetik thuhet: “Për sa kohë që njerëzit të shpejtohen në ngrënien e iftarit dhe ta vonojnë ngrënien e syfyrit, do të jetojnë në mbarësi!” Kurse në një hadith të shenjtë, thuhet: “Më i dashuri i robve të mi është ai që nxitohet shumë për të ngrënë iftar!” I Dërguari i Allahut paqja qoftë mbi të nuk e falte namazin e mbrëmjes pa prishur iftar. Në fillim e çelte agjërimin me nja dy kokrra hurma ose, në mungesë të tyre, me disa të gllënjka ujë, pastaj falte namaz dhe pas tij bënte hapjen e vërtetë të iftarit. Ky rrëfim që na vjen prej Zejd b. Thabitit mbi çështjen se gjer kur mund të shtyhet iftari, na jep neve një kriter: “Ne po hanim syfyr bashkë me të Dërguarin e Allahut. Pastaj falëm namazin e agimit. Enesi pyeti: “Sa kohë kishte mes syfyrit dhe namazit të agimit?” Sa për të kënduar 50 ajete!”

Kjo kohë ose ky interval e ka vlerën rreth 15-20 minuta. Për këtë, disa japin si shembull suren Hakka, kurse disa të tjerë. suren Murselat. Sureja Hakka ka 52 ajete, kurse sureja Murselat, 50 ajete.

Duke u nisur nga ky rrëfim, dijetarët kanë konkluduar se ngrënia e syfyrit duhet lënë afërsisht 15-20 minuta para imsakut.

* Duke hapur iftarin, duhet bërë kjo lutje: “Allahumme leke sumtu ue bike amentu ue alejke teuekkeltu ue ala rizkike eftartu!” Kuptimi: “Allahu ynë, vetëm për pëlqimin tënd agjërova, Ty të besova, tek Ti u mbështeta dhe Ty t’u dorëzova! Dhe me atë që më ke dhënë Ti si ushqim, agjërimin çela!”

* Hapja ose çelja e iftarit me gjë të ëmbël si hurma ose me ujë.

* Një etikë e rëndësishme e agjërimit është, si privimi i stomakut, edhe privimi, domethënë, një lloj agjërimi, i të gjitha ndjenjave dhe mendimeve. Përveç stomakut, njeriu komunikon me botën e jashtme ose merr nga ajo edhe me anë të syve, veshëve, ndjenjave, imagjinatës, mendimit. Duke qenë i agjëruar, njeriu duhet t’i privojë (t’i pengojë) të gjitha këto nga gjërat e kota dhe harame, për t’i shtyrë në detyrën e tyre specifike të lartë si dhe në adhurimin e Zotit. Për shembull, ta mbajë gjuhën larg gënjeshtrës, përfoljes, fjalëve fyerëse dhe të shëmtuara për ta preokupuar me këndim Kurani, me dhikr, tesbih, salavat dhe istigfar.

* Pengimi i syve nga shikimi i intimiteteve të huaja për t’ia kushtuar vështrimit të objekteve dhe dukurive nga të cilat nxirret mësim; pengimi i veshëve nga dëgjimi i gjërave të këqija për t’ua kushtuar dëgjimit të fjalëve të vërteta dhe këndimit të Kuranit. Ja, kështu bëhet i mundur agjërimi jo vetëm me stomak, por edhe me organet e shqisave, me ndjenjat dhe mendimet. Vetëm në këtë mënyrë realizohen edhe përkryerja dhe virtyti të pritura nga agjërimi. Në një hadith të tijin, Profeti ynë paqja qoftë mbi të ka thënë kështu: “Kush nuk e lë thënien e gënjeshtrave dhe veprimin me anë të tyre, Zoti nuk i jep vlerë agjërimit të tij (faktit që ai rri pa ngrënë e pa pirë)!” Kurse në një hadith tjetër profetik thuhet kështu: “Pesë gjëra e prishin agjërimin (ia heqin mirësinë dhe vlerën): gënjeshtra, përfolja pas shpine, thashethemet, betimi në gënjeshtër dhe shikimi me epsh!” Siç shihet, në hadithet profetike, për agjërimin e pranuar në lartësinë e Allahut, përqendrohet mbi domosdoshmërinë e “agjërimit” edhe të organeve të shqisave, të ndjenjave dhe mendimeve. Ibni Haxher thotë: “Agjërimi i plotë dhe i përkryer është qëndrimi larg nga të gjitha gjynahet dhe gjërat e ndaluara nga Allahu!”

* Në iftar dhe syfyr nuk duhet ngrënë me të tepërt, nuk duhet mbushur stomaku me të rrasur. Edhe kjo është pjesë e etikës së agjërimit. Sepse një ndër synimet e agjërimit është edhe lehtësimi dhe qetësimi i trupit dhe shpirtit, është dhënia mundësi organeve të trupit të pushojnë dhe ripërtërihen. Të rrish pa ngrënë gjer në mbrëmje dhe pastaj, sapo ta dëgjosh ezanin, të ulesh në sofër për të ngrënë me uri dhe dëshirë të madhe duke e mbushur stomakun sa s’ka ku të shkojë më, kjo sjellje bie në kundërshtim me etikën e agjërimit. Madje, është e dëmshme për shëndetin, sepse organet e tretjes rëndohen shumë përballë këtij sulmi dhe kësaj trysnie të ushtruar mbi to. Prandaj në syfyr dhe iftar nuk duhet ngrënë me grykësi dhe pangopësi. Duke ngrënë pak e saktë, duhet vepruar në përshtatje me urtësinë dhe qëllimin e agjërimit!

* Në muajin e bekuar të Ramazanit, të gjithë besimtarët duhet të bëjnë më shumë adhurim, duhet ta falënderojnë me gjithë shpirt Allahun për të mirat e pafundme që na ka dhënë, duhet të bëjmë më shumë të mira. Këndimi dhe dëgjimi i Kuranit gjatë këtij muaji ka mirësi dhe shpërblime të mëdha. Prandaj, ata që dinë të këndojnë Kuran, duhet të këndojnë vetë më shumë se zakonisht, të paktën të bëjnë një hatme gjatë muajit të ramazanit. Kurse ata që nuk dinë të këndojnë vetë, duhet të shkojnë nëpër xhami për t’i dëgjuar ajetet e Allahut nga zëri i bukur i hafizëve. Vetëm në këtë mënyrë mund të tregohet për muajin e ramazanit respekti për të cilin ai është i denjë.

Shkaqet që e bëjnë normale mosmbajtjen e agjërimit

Udhëtimi. Islami nuk u ngarkon njerëzve përgjegjësi që nuk mund t’i mbajnë. Urdhrat janë në masë të pranueshme. Kurse udhëtimi është një gjendje herë-herë me vështirësi dhe shqetësime. Në një situatë të tillë, për shkak të vështirësive të udhëtimit, myslimani mund ta ketë të vështirë për të mbajtur agjërim. Për këtë arsye Kurani, në ajetin 184 të sures Bakara, njerëzit në gjendje udhëtimi i ka lejuar të mos agjërojnë. Ai që nuk ka mundur të agjërojë duke qenë në udhëtim, ditët e paagjëruara i agjëron si kaza më pas. Por ata që dëshirojnë, mund të agjërojnë edhe kur ndodhen në udhëtim.

Sëmundja. Siç kuptohet edhe nga ajeti i mësipërm, Krijuesi i Lartë u ka dhënë leje edhe personave të sëmurë sa të mos mund të agjërojnë, i ka përjashtuar ata nga përgjegjësia e agjërimit. Këta, pasi të shërohen, agjërimet e pambajtura i mbajnë kaza.

Shtatzënia dhe laktacioni. Gratë shtatzëna ose në periudhën e laktacionit (me fëmijë në gji), me qëllim që të mos dëmtohen vetë si dhe fëmijët e tyre, përfitojnë nga leja për të mos agjëruar. Ato i agjërojnë më vonë kaza ditët e paagjëruara.[3]

Pleqëria. Siç u bë e ditur edhe më lart, Islami u ka dhënë leje për të mos agjëruar personave me pleqëri të rënduar që nuk mund të agjërojnë me kusht që për çdo ditë të paagjëruar të ushqejnë një të varfër.

Uria dhe etja e thellë. Po qe se personi që agjëron përballet me një etje ose uri të rëndë dhe po qe se frikësohet se mos agjërimi do t’ia prekë në përmasa serioze shëndetin trupor dhe psikik, ose po qe se mjeku i jep raport për të mos agjëruar, ky person përjashtohet nga detyrimi i agjërimit në këto kushte dhe, pasi të fitojë shëndet të plotë, e plotëson këtë adhurim duke i zëvendësuar ditët e paagjëruara.

اَللّٰهُ أَعْلَم

‏Allahu di më së miri

Marre nga:http://islami.al/gjerat-qe-e-prishin-agjerimin/

Agjërimi mund të jetë farz, vaxhip apo sunet, sipas situatave. Gjithashtu ka edhe situata dhe ditë që është e ndaluar të agjërohet.

Agjërimet Farz

Agjërimi i ramazanit

Në Islam, njëri prej adhurimeve që duhet të kryejnë personat përgjegjës, është edhe agjërimi. Përgjegjësia fetare në Islam formohet kur personi ka zhvillim mendor normal dhe ka arritur moshën e pubertetit. Një mysliman që i plotëson këto kushte, e ka për detyrim (farz) që një herë në vit gjatë muajit të ramazanit të agjërojë sipas kushteve të përcaktuara nga Kurani, hadithi dhe mendimi i njëzëshëm i autoriteteve (ixhma).

 Agjërimi kaza

Agjërimi kaza ndahet në agjërim farz dhe vaxhip: Agjërimi kaza pas ramazanit i agjërimeve të pambajtura ose të prishura të ramazanit për shkaqe të justifikueshme fetarisht. Kështu, po qe se dikush nuk mban agjërim ose e prish agjërimin sepse është në udhëtim ose i sëmurë, gjithashtu, po qe se një femër nuk mban agjërim ose e prish agjërimin për shkak se është me të përmuajshme ose lehonë, të gjithë këta i zëvendësojnë pas ramazanit, në një kohë të përshtatshme, një për një ditët e paagjëruara gjatë ramazanit për shkaqet e përligjura fetarisht si më sipër. Këtë, Kurani e shpreh kështu: “Kush nga ju është në udhëtim ose i sëmurë, aq ditë sa nuk ka mundur t’i agjërojë, t’i agjërojë në ditë të tjera!”[1]

Një personi të cilit i mbeten ditë të paagjëruara nga Ramazani dhe ndërkohë vjen muaji tjetër i Ramazanit ende pa agjëruar ditët e mbetura, në fillim mban agjërimin e Ramazanit që ka hyrë, pas tij ditën e prapambetura nga Ramazani i kaluar.

Agjërimi kaza i agjërimit nafile të prishur shndërrohet në vaxhip. Po qe se një adhurim si namazi ose agjërimi, i filluar si nafile, lihet në mes pa u plotësuar për ndonjë shkak çfarëdo, është vaxhip të zëvendësohet më pas. Lidhur me këtë, Hz. Aishja na përcjell këtë hadith: “Unë dhe Hafsaja ishim të agjëruara. Por neve na sollën një gjellë që na pëlqeu dhe e hëngrëm. Më pas, kur erdhi i Dërguari i Allahut, Hafsaja i foli menjëherë para meje: “O i Dërguari i Allahut! Ne ishim të agjëruara. Por neve na sollën një gjellë që na pëlqeu dhe e hëngrëm!” Dhe i Dërguari i Allahut na tha: “Në vend të kësaj dite, agjëroni një ditë tjetër si kaza!”[2]

 Agjërimi i kundërshpërblimit (kefaret)

Është agjërimi i mbajtur si kundërshpërblim për prishjen e agjërimit të ramazanit pa ndonjë shkak të justifikueshëm, në mënyrë të vetëdijshme e të ndërgjegjshme. Kohëzgjatja e agjërimit për kundërshpërblim është dy muaj radhazi. Argument për këtë është hadithi i përcjellë nga Ebu Hurejre:

“Një njeri erdhi te i Dërguari i Allahut dhe i tha: “O i Dërguari i Allahut, unë u shkatërrova!” Profeti paqja qoftë mbi të e pyeti: “Ç’është ajo gjë që të shkatërroi ty?” Njeriu iu përgjigj: “Hyra në marrëdhënie me gruan në ramazan!” Atëherë, Profeti paqja qoftë mbi të tha kështu: “A mund të gjesh mall sa për të çliruar një skllav?” Njeriu iu përgjigj: “Jo!” Profeti paqja qoftë mbi të e pyeti: “A mund të mbash agjërim dy muaj radhazi?” Njeriu iu përgjigj: “Jo!” Profeti paqja qoftë mbi të e pyeti: “A mund të gjesh mundësi për të ushqyer gjashtëdhjetë të varfër?” Njeriu iu përgjigj: “Jo!” Pastaj njeriu u ul. Në këtë mes, Profetit i prunë hurma në një trastë. Duke ia zgjatur trastën njeriut, Profeti paqja qoftë mbi të i tha: “Merri këto hurma dhe shpërndajua të varfërve si sadaka (lëmoshë). Njeriu i tha: “A ka më të varfër se ne? Në tërë gurishten e zezë mes lindjes dhe perëndimit të Medines nuk ka familje më nevojtare se ne!” Atëherë, Profeti paqja qoftë mbi të qeshi sa iu dukën dhëmbët dhe i tha: “Shko dhe jepja familjes t’i hanë!”[3]

 Agjërimi i kushtimit (nedhr)

Kushtimi (nedhr-dedikim, premtim) është marrja përsipër, vënia si detyrë vetes e një veprimi të lejueshëm me qëllim madhërimin e Allahut. Kushtimi i disa veprimeve që mund të konsiderohen si adhurime, vetëm për të fituar pëlqimin e Allahut, është i pranueshëm dhe shkak për fitimin e sevapeve. Kushtimi mund të bëhet në këtë formë: “Nesër do të agjëroj (ose do t’u shpërndaj kaq e aq ndihma të varfërve) duke ia kushtuar pëlqimit të Allahut!” Personi që bën një kushtim të tillë, e ka për vaxhib ta plotësojë kushtimin, sepse Zoti thotë: “… t’i plotësojnë kushtimet (premtimet)!”[4] Edhe i Dërguari i Allahut ka thënë: “Kush të premtojë se do t’i bindet Allahut, t’i bindet, kush premton ta kundërshtojë Allahun, të mos bëhet rebel, i ulët!”[5]

Agjërimet Nafile

Termi nafile që përdoret edhe në trajtën tatavvu, përmbledh adhurimet e veçanta që s’janë farz, të cilat kryhen me qëllim për t’iu afruar Allahut. Në një hadith kudsí, Profeti ynë paqja qoftë mbi të e ka shprehur me këto fjalë rëndësinë e adhurimit nafile (suplementar): “Robi nuk mund të më afrohet mua me ndonjë veprim më të dashur se sa veprimet që ia kam bërë farz. Por robi vazhdon të më afrohet mua me anë të adhurimeve nafile. Më në fund, unë atë e dua dhe, pasi ta dua, bëhem veshi i tij që i dëgjon, syri i tij që i sheh, dora e tij që i kap, këmba e tij që i ecën!”[6]

Gjithashtu, për vlerën e agjërimit të mbajtur nafile, i Dërguari i Allahut thotë kështu: “Kush agjëron një ditë për hir të Allahut, Allahu i Lartë ia largon shtatëdhjetë vjet fytyrën nga xhehenemi!”[7]

Agjërimet Sunet

Agjërimi i Daudit

Profeti paqja qoftë mbi të ka bërë të ditur se agjërimi nafile (suplementar) më me vlerë i mbajtur përveç agjërimit farz, është “agjërimi i Daudit”. Abdullah b. Amr rrëfen:

“Të Dërguarin e Allahut paqja qoftë mbi të e kishin lajmëruar se unë kisha thënë se sa të isha gjallë, natën do të falja namaz dhe ditën do të agjëroja. I Dërguari i Allahut më thirri e më pyeti: “Ti ke thënë kështu?” “Po, – iu përgjigja unë, – kam thënë!” Atëherë, i Dërguari i Allahut paqja qoftë mbi të më tha: “Por ti s’ke mundësi për këtë! Ti disa herë agjëro, e disa herë mos agjëro, herë fli e herë fal namaz! Por agjëro nga tri ditë për çdo muaj, sepse për një veprim të dobishëm e të bekuar jepet dhjetëfish shpërblim. Tri ditë agjërim në muaj janë si të kishe agjëruar gjithë vitin!” Unë i thashë: “Unë mund të bëj më shumë se kaq!” Por i Dërguari i Allahut më tha: “Më mirë se kjo s’mund të ketë!”[8]

Kurse sipas një hadithi tjetër, Profeti ka thënë: “Agjërimi më i çmuar është agjërimi i mbajtur nga profeti Daud. Daudi një ditë agjëronte, një ditë jo!”[9]

 Agjërimi i ditëve e hënë-e enjte

Profeti paqja qoftë mbi të në disa kohë i kushtohej më shumë adhurimit, sillej më me ndjeshmëri ndaj adhurimit se zakonisht. Lidhur me këtë çështje, Hz. Aishja thotë: “I Dërguari i Allahut tregonte kujdes të veçantë për të agjëruar ditët e hënë dhe të enjte.”[10] Ndërkaq, shkaku i përkushtimit të veçantë të Profetit për të agjëruar këto ditë është te fakti që këto ditë, aktet e njerëzve i paraqiten Allahut. Usame b. Zejd (r.a.) rrëfen kështu: “Kur e pashë të Dërguarin e Allahut të agjëronte ditët e hënë e të enjte, e pyeta për shkakun. Ai m’u përgjigj kështu: “Veprat i paraqiten Zotit të hënën dhe të enjten dhe unë do të desha që kur t’i paraqiten Zotit veprat e mia, të jem i agjëruar!”[11]

Edhe sipas një rivajeti tjetër, Profetin e kanë pyetur për agjërimin e mbajtur ditën e hënë dhe ai është përgjigjur kështu: “Unë atë ditë erdha në botë dhe mua atë ditë m’u dha profetësia (filloi të më zbritej vahji)!”[12]

 Agjërimi tri ditë për çdo muaj

Agjërimi i tri ditëve për çdo muaj është nga zakonet e bukura të Profetit. Eshtë më me vlerë që këto tri ditë agjërim të jenë ditët pasuese të netëve 13, 14, 15 të muajit të kalendarit hixhri (hënor). Këto quhen “ejjami bid“, “ditët e ndriçuara” sepse, veç ditëve, edhe netët janë të ndriçuara nga hëna e plotë. Sevapi i agjërimit të këtyre tri ditëve, po të shumëfishohet duke u shumëzuar me dhjetë, del i barabartë me agjërimin e gjithë vitit.[13] Ebu Hurejre rrëfen: “Miku im, i Dërguari i Allahut, më këshilloi tri gjëra: e para, të agjëroj tri ditë për çdo muaj; e dyta, të fal dy rekate namaz të duhasë; e treta, ta fal namazin e vitrit para se të bie për të fjetur!”[14] Kurse sipas rrëfimit të Ebu Dherit (r.a.), i Dërguari i Allahut i ka thënë kështu: “O Eba Dher! Kur të agjërosh tri ditë në muaj, agjëro ditët e 13, 14 dhe 15.”[15]

 Agjërimi në ditën e arefesë dhe në muajin dhilhixhe

Ata që s’janë duke kryer detyrën e vizitës së Qabes ose haxhillëkut, mund të agjërojnë ditën e arefesë, domethënë një ditë para bajramit të kurbanit. Kjo është dita e nëntë e muajit dhilhixhe. Profeti ka bërë të ditur se agjërimi i mbajtur këtë ditë bëhet kundërshpërblim (kefaret) për mëkatet e një viti të shkuar dhe e një viti të ardhshëm.[16] Dhe lidhur me vlerën dhe virtytin e kësaj dite, Profeti ka thënë: “Nuk ka ditë tjetër veç ditës së arefesë kur Allahu të ketë çliruar më shumë njerëz nga zjarri i xhehenemit!”[17]

Ndërkaq, Profeti ka ndaluar që personat që janë duke bërë haxh, të agjërojnë ditën e arefesë, sepse njeriu që agjëron këtë ditë e ka të vështirë, ndoshta të pamundur t’i kryejë plotësisht dhe siç duhet ritet dhe adhurimet e haxhit. Prandaj, duke agjëruar, ai e hedh në plan të dytë detyrën kryesore për të cilën ka shkuar në haxh, gjë që s’është e drejtë.

 Gjashtë ditë agjërim në muajin sheval

Shevali është muaji që vjen pas ramazanit. Agjërimi gjashtë ditë në këtë muaj është sunet, sepse në një hadith të tijin Profeti paqja qoftë mbi të ka thënë: “Kush mban agjërimin e ramazanit dhe këtij i shton, pastaj edhe gjashtë ditë agjërim në muajin sheval, është sikur ta kishte kaluar gjithë vitin me agjërim!”[18]

 Agjërimi në ditën e Ashures

Ibni Abasi na jep këtë njohuri mbi agjërimin e ditës së Ashures: “Kur i Dërguari i Allahut paqja qoftë mbi të bëri hixhret në Medine, pa se hebrenjtë mbanin agjërim ditën e Ashures dhe pyeti: “Ç’është ky agjërim?” I dhanë këtë përgjigje: “Kjo është një ditë e mirë. Në këtë ditë Allahu i Lartë i shpëtoi Musanë dhe bijtë e Izraelit nga armiqtë, prandaj Musai ka agjëruar këtë ditë.” Profeti paqja qoftë mbi të u tha hebrenjve: “Unë jam më i afërt se ju me Musanë!” Dhe urdhëroi që ditën e Ashures të mbahej agjërim.”[19] Kjo vazhdoi gjersa u bë farz agjërimi i ramazanit. Më pas, Profeti paqja qoftë mbi të i la të lirë njerëzit në agjërimin e Ashures, gjë që e tregon ky hadith: “Kjo është dita e Ashures. Agjërimi i kësaj dite nuk është detyrim për ju. Kush dëshiron të agjërojë, të agjërojë, kush nuk dëshiron të agjërojë, le të mos agjërojë!”[20]

 Agjërimi në muajin e shabanit

Njëri prej agjërimeve të mbajtura nga Profeti është ai i muajit shaban. Ai i kushtohej më shumë agjërimit gjatë këtij muaji, madje e bashkonte me ramazanin. Në një hadith të rrëfyer nga Ummu Seleme thuhet: “Nuk ka ndodhur që i Dërguari i Allahut të agjërojë brenda vitit një muaj tjetër të plotë veç shabanit. Ai e bashkonte shabanin me ramazanin.”[21] Në lidhje me këtë, edhe Hz. Aishja (r. a) na përcjell këtë hadith: “I Dërguari i Allahut në asnjë muaj nuk agjëronte më shumë se në muajin e shabanit. Ai e kalonte gjithë muajin e shabanit me agjërim.”[22]

Agjërimet e Ndaluara

Agjërimi i njëpasnjëshëm

Ky agjërim që quhet edhe “visal”, “bashkim”, është agjërimi i mbajtur dy a më shumë ditë radhazi pa prishur (pa ngrënë iftar). Profeti ynë paqja qoftë mbi të që qe shembull i mëshirës dhe dhembshurisë, ua ka tërhequr vëmendjen atyre që agjërojnë në këtë formë dhe i ka këshilluar të mos veprojnë ashtu. Duke u shprehur për këtë çështje, Hz. Aisheja ka thënë: “Nga dhembshuria për myslimanët, i Dërguari i Allahut e ka ndaluar agjërimin e njëpasnjëshëm!”[23]

 Agjërimi i përditshëm

Islami është feja që mund ta jetojë lehtë çdokush. Në Islam nuk ka asnjë detyrim apo urdhër që njerëzit të mos mund ta plotësojnë. Çdo gjë në Islam është e ekuilibruar, në Islam nuk ka teprim (ekstremizëm) në këtë apo atë skaj. Agjërimi i përditshëm nga një njeri mund të japë përfundime negative tek ai. Ngaqë do ta dobësojë fizikisht, personi mund t’i lërë mangët detyrat e tjera trupore, mund të mos ta ndjekë plotësisht shoqërinë, ndoshta mund të mbetet i detyruar të jetojë si individ i vetmuar. Ose, duke mbajtur çdo ditë agjërim, me kalimin e kohës, agjërimi i kthehet në shprehi, për rrjedhojë, personi humb shumë dobi që mund të fitohen me anë të agjërimit. Është për këto arsye që i Dërguari i Allahut paqja qoftë mbi të nuk ka kërkuar që njerëzit të mbajnë agjërim të përditshëm dhe ka bërë të ditur se ata që veprojnë kështu, nuk do të quhen se kanë agjëruar.[24]

 Agjërimi i ditës shekk (të dyshimtë)

Shekk (e dyshimtë) quhet dita e tridhjetë e muajit shaban, pas të cilit vjen ramazani. I Dërguari i Allahut e ka ndaluar agjërimin në ditën e tridhjetë të shabanit. Për këtë mund të jenë ndjekur këto urtësi: myslimanët të hyjnë në muajin e ramazanit plot gjallëri, ta hulumtojnë mirë fillimin e muajit të ramazanit dhe të veprojnë saktë, agjërimi i ditës së tridhjetë të shabanit të mos kthehet në zakon duke ndërruar fillimin e ramazanit, etj. Lidhur me këtë çështje, shohim këto hadithe. Ammar b. Jasir rrëfen kështu:

“Kush mban agjërim në ditën shekk, del kundër Ebul Kasëmit (Profetit)!”[25] Sipas një rrëfimi tjetër, Profeti ka thënë: “Askush prej jush të mos agjërojë një apo dy ditë para ramazanit. Vetëm nëse ka ndonjë agjërim që e ka mbajtur qysh më parë, le ta mbajë!”[26] Nga hadithi i dytë kuptohet se dikush ka një agjërim që e ka mbajtur prej kohësh dhe ky agjërim bie në ditën shekk, nuk ka ndonjë të keqe nëse e mban.

 Agjërimi në ditët e bajrameve dhe të teshrikut

Një tjetër agjërim i ndaluar është ai në ditën e parë të bajramit të kurbanit si dhe tri ditët e tjera pas ditës së parë të këtij bajrami. Ditët e bajramit janë ditë gostie, ditë përjetimi të gëzimit të bajramit bashkë me myslimanët e tjerë, ulje në sofër bashkë me ta. Në ditë të tilla, myslimani nuk duhet të agjërojë, por të ndajë të njëjtat gëzime me myslimanët e tjerë. Prandaj i Dërguari i Allahut paqja qoftë mbi të e ka ndaluar agjërimin në këto ditë dhe ka bërë të ditur se ditët e bajramit janë pothuaj si sofra gostie të shtruara nga Allahu për njerëzit. Në një hadith të rrëfyer nga Ukbe b. Amri, Profeti paqja qoftë mbi të ka thënë: “Dita e arifesë, dita e bajramit të kurbanit dhe ditët e teshrikut janë festat tona të myslimanëve. Këto janë ditë gostie dhe përmendjeje të Allahut!”[27] Gjithashtu, mbi këtë çështje ka një rrëfim nga Ebu Said el-Hudriu: “I Dërguari i Allahut paqja qoftë mbi të ndaloi agjërimin në këto dy ditë: në ditën e bajramit të ramazanit e të kurbanit!”[28]

 Agjërimi vetëm ditën e premte

Dita e premte ose, më saktë, e xhuma, është ditë feste e myslimanëve. Profeti paqja qoftë mbi të e ka ndaluar caktimin dhe mbajtjen e agjërimit për këtë ditë. Në një hadith të tijin, Profeti ka thënë: “Mos e caktoni vetëm natën e xhuma për adhurim dhe mos e caktoni vetëm ditën e xhuma për agjërim. Por po qe se dikush nga ju mban një agjërim që e ka bërë zakon, kjo përjashtohet!”[29]

 Agjërimi i femrave me të përmuajshme dhe lehona

Femrat janë përjashtuar (çliruar) nga disa adhurime gjatë periudhës me të përmuajshme ose lehoni. Në këto kushte, femrat nuk do të agjërojnë dhe nuk do të falin namaz. Vetëm se nëse kjo periudhë takon në muajin e ramazanit, ditët e paagjëruara femrat do t’i zëvendësojnë në kohë tjetër të përshtatshme. Në një rivajet, Muadh (r.a.) thotë kështu: “E pyeta Hz. Aishen se pse femra me të përmuajshme e bën kaza (e zëvendëson) vetëm agjërimin dhe jo namazin. Ajo m’u përgjigj kështu: “Kur ishim bashkë me të Dërguarin e Allahut, kur unë isha me të përmuajshme, më thoshte të bëja kaza vetëm agjërimet, kurse për namazet nuk më pati thënë gjë!”[30]

اَللّٰهُ أَعْلَم

‏Allahu di më së miri

Marre nga:http://islami.al/llojet-e-agjerimit/

I Dërguari i Allahut, me mesazhin e tij tejet të butë, i qe vënë kësaj pune dhe e pati zgjidhur. Po, sipas parimeve të sjella prej tij, njerëzit janë si dhëmbët e krehërit. Arabi nuk ka asnjë epërsi ndaj persit, as persi ndaj arabit.[1] Edhe sikur ai që vihet në krye, të jetë një skllav etiopian, do të respektohet dhe do t’i dëgjohet fjala![2]

Ndërkaq, ndryshe nga deklaratat e tjera me shprehje të përgjithshme e evazive, Profeti i pati përftuar kësaj specifike një efektivitet të tillë, që zezaku Bilal (r.a.) pranohej si zotëri dhe kalifi Omer (r.a.) thoshte kështu për të: “Bilali është zotëria ynë. Atë e ka çliruar zotëria ynë Ebu Bekr!”[3]

Ata ishin edhe në krye të detyrave

Edhe Zejd b. Harithe (r.a.) ishte një zezak. Ai pati rënë në dorë të të Dërguarit të Allahut si skllav. Profeti (s.a.s.) i pati dhënë lirinë dhe pastaj e pati adoptuar, pra, e pati bërë bir në shpirt. Ky trajtim do të thoshte një përmbysje që trutë e njeriut të asaj dite nuk e rroknin dot! Më i nderuari i njerëzimit bënte për bir një skllav dhe të dy e bënin njëri-tjetrin trashëgimtar të njëri-tjetrit![4] Pastaj, të birin e caktonte komandant të një ushtrie ku merrnin pjesë fisnikë e bij fisnikësh, si Ebu Bekri, Omeri, Aliu, e shumë të tjerë![5] Një ditë, kalifin Omer (r.a.), i biri Abdullah e pyeste kështu: “O im atë, ç’gjë mangët kam unë nga Usame ose ç’gjë të tepërt ka ai prej meje që atij i jep rrogë të tepërt?” Dhe kalifi Omer i përgjigjej kështu të birit: “O bir, nuk di që ai të ketë ndonjë anë të tepërt në krahasim me ty, ose ti të kesh ndonjë anë të mangët në krahasim me të! Por di një gjë: i Dërguari i Allahut e donte babanë e tij më shumë se babanë tënd dhe Usamen, më shumë se ty!” Me një fjalë, kalifi donte t’i thoshte të birit se e mbante Usamen mbi të, në kujtim të asaj dashurie![6]

E vetmja zgjidhje për çështjen e zezakëve (racizmin) të cilën po e prekim shkarazi, e cila do t’i kërcënojë në të ardhmen të gjithë njerëzit, si dhe për ta përballuar sulmin e tyre të mundshëm tejet të fuqishëm, është, pa humbur kohë fare, trajtimi i tyre sipas parimeve islame. Njerëzit kanë lindur dhe lindin të lirë nga nëna, prandaj askush nuk ka të drejtë t’i skllavërojë ata! “Përparësia nuk është tek ngjyra, raca, soji e sorollopi, por tek devocioni ndaj Zotit dhe vlerat njerëzore!” (Kur’ani, Huxhurat, 49/13)

[1] Musned, 5/441.

[2] Muslim, Imare, 37.

[3] Ibni Haxher, Isabe, 1/165.

[4] Ibni Haxher, Isabe, 1/564.

[5] Muslim, Fedailu’s-Sahabe, 63.

[6] Ibni Sa’d, Tabakat, 4/70; Ibni Haxher, Isabe, 1/564.

Agjerimi ne diten e premte eshte e ndaluar nese nuk paraprihet ose pasohet edhe me nje dite agjerimi. Ndersa ne Bajramin e Kurban Bajramit ne te parin dhe ne Bajramin e Ramazanit kjo ndalese eshte kater dite.

Agjerimi diten e bajramit.

Agjerim I ndaluar është ai në diten e pare të bajramit të kurbanit si dhe tri ditët e tjera pas ditës së parë të këtij bajrami. Ditet e bajramit janë ditë gostie, ditë përjetimi të gëzimit të bajramit bashkë me muslimanët e tjerë, ulje në sofër bashkë me ta. Në ditë të tilla, muslimani nuk duhet të agjerojë, por të ndajë të njëjtat gëzime me muslimanët e tjerë. Prandaj, I Dërguari i Allahut alejhi selam, e ka ndaluar agjërimin në këtro ditë dhe ka bërë të ditur se ditët e bajramit janë pothuaj si sofra gostie të shtruara nga Allahu për njerëzit. Në një hadith të rrëfyer nga Ukbe b. Amri, Pejgamberi aljehi selam ka thënë : “Dita e arifesë, dita e bajramit te kurabnit dhe ditët e tshrikut janë festat tona të muslimanëve. Këto janë ditë gostie dhe përmendjeje të Allahut! Gjithashtu, mbi këtë cështje ka një rrëfim nga Ebu Said el-Hudriu: “I Dërguari aljehi selam ndaloi agjërimin në këto dy ditë: në ditën e bajramit të ramazanit dhe kurbanit.

Agjerimi diten e premte

Ndërsa, dita e premte ose, më saktë, e xhuma, është ditë feste e muslimanëve. Pejgamberi alejhi selam e ka ndaluar caktimin dhe mbajtjen e agjërimit për këtë ditë. Më një hadith të tijin, Pejgamberi alejhi selam ka thënë: “Mos e caktoni vetëm natën e xhuma për adhurim dhe mos e caktoni vetëm ditën e xhuma për agjërim. Por po qe se dikush nga ju mban një agjërim që e ka bërë zakon, kjo përjashtohet!

Para se ti vinte shpallja, Pejgamberi a.s. nuk e shpenzonte kohën e të përzihej me njerëzit , por preferonte të rrinte në vetmi. Si vend për të kryer adhurimet e kishte zgjedhur shpellën e Hirasë. Aty bënte shumë adhurim e i drejtohej Allahut. Pas moshës 25 vjeçare më nuk kishte dalë në udhëtim për tregti dhe ishte përkushtuar plotësisht në adhurim. Me kalimin e moshës e shtonte edhe më shumë adhurimin. Nga transmetimet që vijnë nga burime të ndryshme bëhet e ditur se Pejgamberi a.s. dinte disa nga pjesët e fesë së Ibrahimit a.s. dhe si rezultat i kësaj falte edhe namaz. Dihet se në atë kohë në Mekë, qoftë edhe në numër të vogël, kishte ende njerëz besimdrejtë (hanif). Derisa shumica e kurejshëve adhuronin idhujt, këta njerëz besimdrejtë qëndronin larg adhurimit të idhujve dhe jetën e organizonin sipas të vërtetave të besimit në një Zot që kishin mbetur nga koha e Ibrahimit a.s.. Si njeri që jetonte në të njëjtin qytet me këta besimdrejtë edhe Pejgamberi a.s. si njeri që nuk përkrahu kurrë mendimin e kurejshëve lidhur me adhurimin e idhujve, del në pah se me shumë gjasë ai ka mësuar e pratikuar këto njohuri sado të pakta qofshin nga këta njerëz besimdrejtë. Transmetohet nga burime të ndryshme se Pejgamberi (s.a.s.) dinte disa nga pjesët e fesë së Ibrahimit (a.s.) dhe si rezultat i kësaj falte edhe namaz.

Agjerimi i njepasnjeshem dhe agjerimi i perditshem konsiderohen te ndaluara ne islam, per shkak se feja islame eshte fe e lehtesise dhe dhembshurise. Pejgamberi fisnik (a.s.) ne keshillon qe mos te agjerojme ne keto menyra.

Agjërimi i njëpasnjëshëm

Agjërimi i njëpasnjëshëm që quhet edhe “visal”, “bashkim” është agjërimi I mbajtur dy a më shumë ditë rradhazi pa prishur (pa ngrënë iftar). Pejgamberi alejhi selam që shembull I mëshirës dhe dhembshurisë, ua ka tërhequr vëmendjen atyre që agjërojnë në këtë formë dhe I ka këshilluar të mos veprojnë ashtu. Duke u shprehur për këtëçështje, Hz. Aisheja ka thënë: “Nga dhembushuria për msulimanët, i Dërguari i Allahut e ka ndaluar agjërimin e njëpasnjëshem!”

Agjërimi i përditshëm

Islami është feja që mund ta jëtojë lehtëçdokush. Në islam nuk ka asnjë detyrim apo urdhër që njerëzit të mos mund ta plotësojnë. Çdo gjë në Islam është e moderuar, në Islam nuk ka teprim (ekstremizëm) në këtë apo atë skaj. Agjërimi i përditshëm nga një njëri mund të japë përfundime negative tek ai. Ngaqë do ta dobësojë fizikisht, personi mund t’i lërëmangut detyrat e tjera trupore, mund të mos ta ndjekë plotësisht shoqërinë, ndoshta mund të mbetet i detyrar të jëtojë si individ i vetmuar. Ose, duke mbajtur çdo ditë agjërim, me kalimin e kohës, agjërimi i kthehet në shprehi, për rrjedhojë, personi humb shumë dobi që mund të fitohen me anë të agjërimit. Është për këto arsye që i Dërguari i Allahut alejhi selam nuk ka kërkuar që njerëzit të mbajnë agjërim të përditëshëm dhe ka bërë të ditur se ata që veprojnë kështu, nuk do të quhen se kanë agjëruar.

Ky shkrim permban permbledhjen se çfare rendesie ka syfyri dhe se çka thuhet per te. Syfyri eshte nje prej pjeseve me te begatshme te nates per shtyrjen e saj thuhet se  behet akoma me e begatshme. Vetem  nje gote  uje ne oret e vona te syfyrit permban shume miresi.

Rëndësia e syfyrit

Syfyr quhet ushqimi që hahet në kohën mes mesnatës dhe zbardhjes. I Dërguari i Allahut aljehi selam ka këshilluar ngritjen në syfyr dhe ngërinen qoftë edhe të një kafshate dhe ka thënë se në syfyr ka begati dhe se për ata që ngrihen në syfyr, bëjnë lutje engjëjt. Sipas rrëfimit të Ebu Said el-Hudriut (r.a.), Pejgamberi aljehi selam ka thënë kështu: “Në syfyr ka bereqet. Kurrsesi të mos rrini pa u ngritur në syfyr qoftë edhe për të pirë një të gëlltitur ujë, sepse Allahu (xh.sh) dhe engjëjt bëjnë lutje për ata qe ngrihen në syfyr!.”

Syfyr do të thotë ngirtje nga gjumi, do të thotë që besimtarët të jenë të zgjuar pa zabrdhur. Kjo begati mund të jëtë në forma dhe aspekte ndryshme: “ të veprosh sipas suntetit të Pejgamberit aljehi sleam, të fitosh fuqi me anë të syfyrit për agjërimin dhe adhurimet e tjera, të jesh tërë gjallëri, të bëhesh pengesë për sjelljet e ashpra e të pahijshme që mund të shkaktojë uria e fortë (për shkak të mosngritjes dhe mosngrënies), të krijosh mundësi për të bërë lutje dhe për ta përmendur Allahun. Gjithashtu, syfyri është koha kur lutjet e bëra, namazet e falura dhe këndimet e Kur’anit arrijnë te Zoti.

Vonimi i syfyrit

Ndërsa, njëra nga sjelljet që kërkohet të trajtohet me vëmendje nga personi që agjëron, është shtyjë syfyrin gjer në kohën e fundit të tij. Në këtë shtyrje është mëshira dhe dhembshuria e Pejgamberit alejhi selam për ummetin, bashkësinë e tij. Disa njerëz, organizmi i tyre, mund të vuajnë me të tepërt nga të pangrënët për një kohë të gjatë.  Kjo gjithashtu siguron moskapërcimin e namazit të agimit. Pejgamberi alejhi selam ka porositur, “Për sa kohë që do ta shpejtojë iftarin dhe do ta shtyjë syfyrin , ummeti im do të këtë mirësi!”

Rendesia e dhenies iftar nje agjeruesi eshte shume e madhe per meshiren dhe kenaqesine e Allahut qe terheq. Shperblimi dhe frytet qe mirren ne kete bote dhe ne ahiret jane te medha.

Shpërblimi i dhënies iftar

Pejgamberi alejhi selam thotë: “Atij që i jep iftar një agjëruesi, i jepen po aq sevape sa ka fituar agjëruesi, duke mos u pakësuar asgjë nga sevapet e agjëruesit.”

Njeriu që e plotëson ditën e agjërimit, ndien një kënaqësi më të madhe në kohën e iftairt. Ai sevapet dhe shpërblimet e ditës së agjëruar do t’i marrë në Ditën e Kijametit kur të takojë Allahun Fuqiplotë, ku do të shjiojë dhe kënaqësinë më të madhe. Pejgamberi aljehi selam thotë: “Agjëruesi ka dy gëzime: “Njëri kur bën iftar dhe tjetri kur të takohet me Allahun.”

Shpërblimet e dhënies iftar fitohen edhe duke i dhuruar agjëruesit në rrugë hurma apo ullinj. Por t’i japësh iftar atij, është mirësi. Është trnasmetuar se për sa kohë që mysafiri është në sofër, engjëjt luten për të zotin e shtëpisë.

Mirësitë në Ditën e Gjykimit

Në ditën e Gjykimit, Allahu (xh.sh) do t’i thotë dikujt: “Pse nuk më dhe ushqim Mua?!” Ndërsa ai do t’ia kthejë: Ti je Zoti i të gjithë botërave. Si mund të të jepja ushqim Ty! Allahu i Madhëruar do të urdhërojë: “Shokut tënd që ishte i uritur nuk i dhe ushqim. Po ti jepje ushqim atij, do të fitoje sevape si të më jepje Mua.”

Në xhenet ka saraje shumë te bukura të cilat janë për ata që flasin ëmbël, ushqejnë të tjerët dhe për ata që falen kur të tjerët flenë. Tëushqesh miqtëështë më mirë se të shpërndash sadaka. Aliu r.a. për të treguar rëndësinë e mikpritjes, ka thënë: “Një bukë që ua kam sevirur miqëve është më e vlefshme se pesë bukë të dhëna për të vobektit. Ushqimi i ngrënë me miq është më i pranuar se lirimi i një skllavi.”

Dihet se sa here troket ne deren Ramazani, besimtarit i buzeqesh fytyra. Dihet se mes te gjitha diteve eshte edhe dita e vecante e Kadrit. Por, se si duhet ta vleresojme naten e Kadrit e kuptojme mbrenda ketij shkrimi.

Hadith

Kur Allahu me madhështinë e Tij i ka dhënë një rëndësi kaq të madhe kësaj nate, ne duhet medoemos të përgaditemi dhe ta presim atë me nderimet e merituara. Pejgamberi aljehi selam tregon: “Ai që e kalon Natën e Kadrit me adhurim duke besuar me zemër për vlerën e saj, i falen të gjitha gjynahet e mëparshme.”

Disa adhurime për këtë natë

1) Duhet falur namaz duke e përforcuar ndjenjën e adhurimit.

2) Duhet lexuar sa më shumë Kur’an, të dëgjohet ai që e lexon atë si dhe të meditohet mbi ato ç’ka thotë Kur’ani.

3) Duhet të biem salavat mbi Pejgamberin tonë alejhi selam., të shpresojmë në shefatin e Tij, të frocojmë vetëdijen e të qenit nga umeti i tij dhe të rinovojmë besnikërinë ndaj Tij.

4) Duhet të kërkojmë falje dhe mëshire nga Allahu, të bëjmë vetëllogari dhe të bindim vetën të kthehemi drejt rrugës së drejtë.

5) Të bëjmë sa më shumë dhikër (përkujtim) dhe të meditojmë. Vetëm me përkujtimin e Allahut gjejnë shpëtim dhe prehje zemrat.

6) Të lutemi sa më shumë sepse duaja është mjeti që e afron robin me Zotin. Transmetohet se Pejgamberi alejhi selam i ka thënë Aishes r.a. të bëjë këtë dua: “Allahumme inneke afuvvun, tuhibbu’l- afue fa’fu anni” (Zoti im! Ti je Falës, të pëlqen të falësh, më fal dhe mua!) Tirmidhi

7) Në këtë natë të shenjtë duhet të kërkojmë prej Allahut të falë të gjithë besimtarët. Të lutemi që kjo natë të bëhet faktor për forcimin e dashurisë dhe vëllazërisë, për bashkimin e botës islame dhe për ruajtjen e gjithë njerëzimit nga fatkeqësitë.

Jane disa persona qe mund t’u jepet sadakja e fitrit. Vendi ku mund të jepet sadakaja e fitrit me vendet ku mund të jepet zekati, janë të njëjta. Nisur nga kjo, personave që nuk mund t’u japësh zekat, nuk mund t’u japësh as sadakanë e fitrit.

Personave që nuk mund t’u jepet zekat

personat që konsiderohen fetarisht të pasur, gruaja e personit që jep fitër, të afërmit bazë, të afërmit e nivelit të dytë (femijët, nipërit dhe mbesat), të afërmit që ka nën kujdestari. Personi që jep sadakanë e fitrit, duhet t’u japë përparësi të varfërve të vendit apo mjedisit ku banon, farefisit që mund të banojë edhe larg, të varfërve me moral të mirë dhe nxënësve.

E preferueshme

Personi që jep sadakanë e fitrit, mund t’ia japë atë si një të varfëri të vetëm, ashtu dhe duke ua shpërndarë disa të varfërve. Por, për sa i përket përballimit të nevojave të përsonit të varfër, dhënia një të varfëri është më e mirë. Ndërkaq, disa persona mund t’ia japin fitret një të varfëri të vetëm.

Bajrami i kurbanit që përcaktohet sipas kalendarit hënor, fillon në ditën e dhjetë të muajit Dhulhixhe dhe vazhdon katër ditë. Quhet kështu sepse në këtë festë theret kurban. Kur thuhet kurban përgjithësisht nënkuptohet kafsha e therur gjatë barjamti të kurbanit. Kurbanet mund te jene tri llojesh: Vaxhib, i Premtimit dhe Akika.

Kurbani Vaxhib

Personat, të cilët i plotësojnë kushtet e përcaktuara në aspektin fetar, e kanë vaxhib (të domosdoshme) të therin kurban. Në Kur’an Allahu i drejtohet kështu Pejgamberit alejhi selam: “Fal namaz për Zotin tënd dhe ther kurban” (Keuther, 2). Gjithashtu transmetohet nga Ebu Hurejre se Pejgamberi alejhi selam i ka paralajmëruar personat që kanë mundësi të therin kurban por nuk e bëjnë atë në këtë mënyrë: “Ai që ka mundësi të therë kurban dhe nuk e bën këtë, të mos i afrohet faltores sonë” (Ahmed, Ibn Maxhe, Edahi, 2)

Kurbani i Premtimit

Është rasti kur një person, pa e patur domosdoshmëri, vendos që të therë një kafshë për hir të Zotit në momentin që ka arirtur një qëllim ose ka shpëtuar nga diçka e keqe. Ky lloj kurbani nuk është domosdoshmëri, por personi që e ka vendosur dhe premtuar ta kryejë atë, i kthehet në vaxhib therja e kurbanit.

Kurbani Akika

Quhet kurbani që therret në ditët e para të lindjes së një fmije me qëllim shprehjen e falenderimit ndaj Zotit Krijues. Ky nuk është një adhurim i detyrueshëm, por është sunet. Pejgamberi alejhi selam ka therur nga një kurban akika për dy nipat e tij Hasanin dhe Hysejnin dhe ka këshilluar ymetin e tij që të therin kuban për femijët e tyre djem ose vajza.

Ne si myslimanë duhet të mësojmë nga edukata ne te ushqyer e Pejgamberit a.s. . Siç dihet, kultura e të ushqyerit të çdo kombi është e ndryshme. Nga hadithet në vazhdim mund të mësojmë rreth të ushqyerit nga suneti i tij.

Disa hadithe

1) Pejgamberi a.s. ushqehej dy herë në ditë. Ndodhte që për një vakt hante vetëm një hurme.

2) Këshillonte ngrënjen e darkës.

3) Për një vakt këshillonte që të hante pak.

4) Përveç ushqimeve dhe pijeve të ndaluara, Ai a.s. hante çdo gjë. Nuk ushqehej vetëm me mish ose vetëm me perime.

5) Nga mishi pëlqente shpatullën, e nga perimet kungullin. Mirëpo për asnjë ushqim nuk e përdorte shprehjen “nuk e pëlqej”.

6) U përgjigjej ftesave për drekë-darkë.

7) I lante duart para dhe pas ngrënies.

8) E fillonte me Bismilah dhe e mbaronte me duá.

9) Hante me dorën e djathtë dhe i qortonte ata që hanin me të majtën.

10) Në ushqimin që shërbehej në mes, hante në pjesën që kishte përpara.

11) Gjatë ngrënies nuk mbështetej as djathtas, e as majtas si dhe këshillonte që të mos mbeshtetemi gjatë ngrënies.

12) Ndaloi ngrënien e ushqimit duke qenë shtrirë.

13) E ndaloi të tepruarit me ushiqm.

14) Në tubime publike nuk mirëpriste prezentimin e personave që kishin konsumuar qepë apo hudhër, meqë shkaktonin shqetësimin e të tjerëve.

15) Ndaloi t’i fryhej ushqimit dhe ujit. Urdhëroi mosngrënien e ushqimit shumë të nxehtë.

16) Këshillonte që të mbulohen ushqimet dhe uji.

17) Sugjeroi që anëtarët e familjes të hanin së bashku ushqimet e tyre dhe theksoi se ushqimi që hahet së bashku është më i begatë (bereqetshëm).

18) Gjatë ngrënies bisedonte.

Përfundim

Është e mundur të nxjerrim shumë përfundime nga këto që u thanë më lartë. Një nga më të rëndësishmet prej tyre është se sofra e Pejgamberit a.s. nuk ishte një sofër e pasur me shumë lloje ushqimesh.

Ashtu siç ishte e thjeshtë jeta e Pejgamberit a.s., e thjeshtë ishte edhe sofra e Tij. Ushqimi nuk ishte një çështje e rëndësihme për të. Nëse nuk kishte ushqim për të ngrënë nuk e kishte problem, Ai a.s. mjaftohej me një hurmë.

Pyetja se si mund te kapercehen distanca mijera vjecare mbrenda pak minutave eshte bere shume e famshme per shkak te miraxhit te Pejgamberit (a.s). Tregohet se Pejgamberi alejhi selam për një kohë shumë të shkurtër, në ndodhitë e Israsë dhe Miraxhit, ka kapërcyer distanca shumë të mëdha. A mund të pranohet kjo logjikisht?

Shpejtësia kohore

Lëvizjet janë nga më të shumëllojshmet për Allahun (xh.sh). Për shembull, dihet se sa të ndryshme janë shpejtësitë e zërit, dirtës, elektricitetit, shpirtit dhe imagjinatës me njëra-tjetrën. Shkencërisht ne jemi të informuar edhe për shpjetësinë e yjeve, për të cilët mendja jonë mbetet e shtangur. Atëherë, përse të na vijë çudi kur trupi i Pejgamberit alejhi selam t’i përshtatet shpejtësisë së shpirtit të Tij mjaft të shpejtë gjatë natës se Miraxhit?

Koncepti kohor i njeriut

Njeriut mund t’i vijnë ndër mend një mori gjërash për dhjetë minuta në ëndërr, që mund t’i jetojë brenda një viti. Për më tepër, njeriu sheh dhe dëgjon aq shumë gjëra në një ëndërr saqë kur i mbledh dhe i thotë ato i duhet një ditë e tërë, ndoshta edhe më tepër. Kjo do të thotë se e njëjta kohë e krahasuar sipas dy personave të ndryshëm, herë duket sa një ditë, herë duket sa një vit i tërë. Përfundimisht, është e mundur të pranosh logjikisht se vetëm për disa minuta mund të kalohet një distancë mijëra vejçare.

Nata e Beratit, quhet edhe Nata e Begate, ne te cilen roberit e Allahut e kane mudesine e afrimit me Te dhe pastrimit nga gjynahet. Dijme se ne kete nate ka miresi te shumta. Nga burimet islame, mësojmë se Nata e Beratit njihet për këto pesë veçori:

Nate e faljes…

1) Në këtë natë bëhet ndarja dhe përzgjedhja e punëve më të rëndësishme.

2) Adhurimet që bëhen në këtë natë dhe agjërimi që mbahet ditën, kanë vlera shumë të mëdha.

3) Është një natë e mbushur plot me mirësi hyjnore dhe me begati.

4) Është nate e faljes

5) I është dhënë e drejta e plotë Pejgamberit alejhi selam për të bërë shefat për popullin e tij. Pejgamberi alejhi selam, në natën e 13-të muajit Shaban kërkoi shefat (ndërmjetësim për falje) dhe iu dha një e treta; në natën e 14-të e kërkoi përsëri shefat dhe iu dha një e treta; në natën e 15-të (Nata e Beraetit) kërkoi përsëri dhe në këtë natë iu dha i plotë shefati për popullin e tij. Ata që janë të privuar nga ky ndërmjetësim, janë ata të cilët ikin nga Allahu siç ikën deveja duke u trembur (Tefsiri er-Razi dhe Ebu Suud, H.Basri Çantaj.)

Shpetim nga Xhehennemi…

Në një hadith tjetër thuhet kështu: “Kjo natë është nata e pesëmbëdhjetë e muajit Shaban. Në këtë natë Allahu Teala i shpëton njerëzit nga Xhehennemi sa numri i qimeve të deleve të fisit Beni Kelb, por nuk shikon fytyrat e atyre të cilët i bëjnë shirk Atij, atyre që ushqejnë urrejtje dhe armiqësi ndaj muslimanëve, të atyre që shkëpusin marrëdhëniet me të afërmit, të atyre që mburren dhe janë mendjemëdhenj, të atyre që nuk u binden nënës dhe babait dhe të atyre që vazhdojnë pirjen e alkohoolit.”( Buhariu)

Nga ana shkencore, permes urtesise se funksionit te zemres kuptohet qe edhe zemra, ne aspekte te mjekesise, qetesohet gjate agjerimit. Pra, flitet per nje qetesi fizike, ashtu qe te kuptohet pse qetesohet shpirterisht zemra gjate agjerimit.

Vellimi i gjakut dhe pompimi…

Në çdo tkurrje, zemra ka për detyrë të pompojë rreth 80 cm3 gjak për në trup nga ventrikuli i djathtë në aortë. Kjo sasi arrin në 5.5 lira në minutë, gjë që quhet vëllim hedhjeje në minutë. Pra, sasia e gjakut që hedh zemra në minutë nga ventrikuli i djathtë në aortë është më tepër se pesë litra;

Vëllimi i hedhjes në minutë i zemrës rritet gjet në 30-40 % pas ngrënies. Kjo ndodh për shkak te shtimit të sasisë së gjakut qe shkon në sistemin e trtetjes. Pas një ngrënieje të rëndë, vëllimi i hedhjes së gjakut në minutëështë normalisht 5.5 litra, mund të kaloj deri në 7-7.5 litra. Ky rezultat, padyshim e tundon zemrën pas ngrënies.

Zemra që pushon më shumë, bëhet më e fuqishme…

Rryma e gjakut që kalpon nëpër zorrë, në gjendje pushimi është 500 cm3 (0.5 l) në minutë. Rryma e gjakut që kalon nëpër zorrë pas ngrënies, rritet me 50-300%, domethënë gjer ne 1-1.5 litra. Pas ngrënies, personin e mbështjell një prehje, më saktë gjendje e lehtë gjumi. Shkaku i kësaj është pakësimi i sasisë së gjakut që shkon në tru, pasi përqëndrohet në stomak dhe në zorre.

Duke qenë i agjëruar, sidomos pas dreke, zemra punon më qetë. Në personat që agjërojnë, zemra hedh rreth 15000 litra gjak më pak në ditë. Zemra që pushon më shumë, bëhet më e fuqishme.

Në karidologji, kjo sigurohet me anë të ilaçeve që quhen betabllokues. Nën efektin e këtyre ilaçeve zemra punon më pak edhe sikur trupi të ketë nevojë. Në një kuptim, këtë e siguron agjërimi. Po qe se personi nuk mund të fitojë gjatë ramazanit shrehinë e të ngrënit pak, mund ta vazhdojë këtë gjatë gjithë vitit, edhe shqetësimet e zemrës do të pakësohen.

Ne ceshtjet ne te cilat njerezit ndajne mendimet e veta, duhet pasur shume kujdes. Disa njerez thone: “Ose duhet t’i bëjmë të gjitha urdhërat e fesë, ose nuk duhet të bëjmë asnjërën prej tyre”, pra “ose të gjitha, ose asnjërën.”

“Në qoftë se nuk bëhet i gjithë adhurimi, nuk duhet të braktiset as ajo pak gjë që kryhet”.

Miresi eshte pendimi..

Njeriu si pasojë e disa mëkateve që ka kryer, nuk duhet të kryejë edhe mëkate të tjera. Ai që agjëron dhe njëkohësisht bën mëkate, nuk i fiton sevapet e plota të agjërimit. Por në Ditën e Gjykimit nuk jep llogari edhe për “pse nuk ke agjëruar?”. Borxhin e agjërimit ai e kryen në këtë mënyrë. Madje, si rezultat i mirësisë së agjërimit gjen rastin të largohet edhe nga mëkatet e tjera.

Imam Rabbani thotë: “Është mirësi e madhe të pendohesh për të gjitha mëkatet. Po që se kjo nuk bëhet, edhe pendimi për disa mëkate është mirësi. Nga bereqeti i tyre, bëhet e mundur pendimi për mëkatet e tjera. Po qe se të gjithin nuk e shtijmë në dorë, s’kemi pse ta humbasim të gjithin.”

“Te pakten agjerimin mos e braktis!”…

Edhe pse namazi në fenë tonë zë një vend më të rëndësishëm se agjërimi, një njeriu që nuk falet, nuk mund t’i themi të mos agjërojë. Përkundrazi, atij i duhet thënë: “Ti nuk po e fal namazin, të paktën agjërimin mos e braktis!”.Një njeri që nuk falet futet në një mëkat, dhe duke mos agjëruar mëkatet e tij shtohen edhe më shumë. Duhet të jemi më shumë përgëzues sesa frikëndjellës. Në hadithe është mallkuar ai i cili ua pret shpresat njerëzve nga mëshira e pafund e Allahut (xh.sh), duke i bërë ata ta urrejnë fenë. Duhet t’ua lehtësojmë dhe jo t’u sjellim vështirësi njerëzve.

Ne nuk e konsiderojme se kemi kryer mekate apo jemi pergjegjes per mendimet per shkak te gjerave te liga ne imagjinaten tone. Megjithate, ne besojme se duhet te jemi te kujdesshem sepse keto mendime te imagjinuara me deshire mund te na bejne te humbim bekimin e imagjinates dhe mund te na udheheqin per te bere gabime te ndryshme.

Ne nuk jemi pergjegjes per imazhet qe ne pa dashje mendojme dhe qe vijne ne mendjet tona

Pergjegjesia eshte ne pyetje per veprime vullnetare. Me fjale te tjera, njerezit jane pergjegjes per veprat qe ata zgjedhin te bejne bazuar ne vullnetin e tyre. Megjithate, vullneti nuk eshte ne lidhje me mendimet e keqija qe vijne ne mendje. Kjo vlen atehere kur ju nuk keni vendosur te mendoni per gjera te liga dhe nuk i keni kryer ato. Per kete arsye, ju nuk jeni pergjegjes per to. Eshte me mire t’i injoroni ato duke i konsideruar si iluzione prej shejtanit.

Shejtani mund te imponoje mashtrimet e tij ne zemrat e njerezve nga vendi i quajtur “shenje e djallit” prane zemres

Prova qe keto fjale dhe mendime jane te imponuara, nuk jane produkte te zemre. Per shembull, edhe nese nje person vezhgon bukurine e qiellit permes nje teleskopi te piste, felliqesia nuk e ndot as vezhguesin, e as vezhguaren. Pra, fjale dhe mendime te tilla jane ato te shejtanit dhe ato nuk na demtojne. Demi i vertete eshte te perpiqeni ta hiqni ate ne kotesi, ose te frikesoheni prej saj duke menduar se eshte e rrezikshme.

                                    اَللّٰهُ أَعْلَم‏

                                                                Allahu e di me se miri

Huazuar/perkthyer nga: http://www.questiononislam.com/question/are-we-held-responsible-our-thoughts-and-imaginations

Janë ato ëndrra që shihen papritmas, me ndjenja krejt të pastra, jo si rezultat i ndonjë sëmundjeje dhe pa rënë në iluzione, si, p.sh., ëndrrat e profetëve, të njerëzve të urtë e të mirë.

*Disa herë, ëndrra të tilla shohin edhe njerëz të radhës, besimtarë, madje edhe mosbesimtarë.

*Ëndrrat e vërteta ose besnike mund të jenë një sihariq, një nxitje, një frymëzim dhe udhëzim i favorizuar nga Zoti, por mund të jenë edhe si paralajmërime, qortime dhe mësime prej Tij me qëllim orientimi.

*E veçanta mbi të cilën do të përqendrohemi këtu, janë ëndrrat mbi të ardhmen që shprehin një lidhje të avancuar e të lartë të shpirtit.

Këto ëndrra janë informacione të ardhura në formë valësh në këtë botë dëshmie ku jetojmë nga botët e varrit dhe të përjetësisë ku “s’ka dyshim se do të shkojmë.

Dritaret e mbyllura për botën e dëshmisë si rezultat i prerjes së lidhjeve të shpirtit me botën e dëshmisë dhe hyrjes në lidhje me botën e fshehtësisë me anë të mbylljes së pesë shqisave ndaj botës së dëshmisë që ka cilësinë e një membrane të hollë dhe të daljes vetvetiu të mekanizmit të ngacmimit nga veprimi, hapen, tani, për botën e shëmbëllimit. Dhe, nga këto dritare të hapura, hyjnë, së bashku me shëmbëllimet e botës së shëmbëllimeve, simbolet e kuptimit e të së Vërtetës, pamjet e reflektuara nga bota e varrit, tablotë që i ofrohen shikimit dhe parashikimit, faqet e ngjarjeve të së ardhmes. Nisur nga kjo, ëndrrat mund të quhen kabina enigmatike ose tunele kohe që e bartin njeriun nga kjo botë për në botë të tjera.

Na ndodh shpesh qe te zemerohemi, keshtu qe eshte e rendesishme qe te kuptojme se cka na meson feja Islame per te kaluar dhe menaxhuar zemerimin tone.

Pejgamberi a.s këshillon marrjen e abdestit kur jemi të zemëruar. Për shkak se zemërimi I personit vie nga shejtani i cili është I krijuar nga zjarri. Ndërsa uji është në krye të atyre të cilat e shuajn zjarrin. Përvec marrjes se abdestit, preferohen edhe veprime të tjera si ulja nëse jemi në këmbe, këndimi i besmeles (eudhubilahit), kontakti me dheun (shkelja mbi dhe), ndryshimi i vendit, ndryshimi i angazhimit, etj.

HADITHE RRETH ZEMERIMIT

Transmetohet që Pejgamberi a.s të ketë thënë: “Zemërimi është nga shejtani, shejtani është I krijuar nga zjarri, ndërsa zjarri shuhet me ujë. Kështu që kur dikush nga ju të zemërohet menjëherë le të ngritet për të marr abdest.” Ebu Davud, Edeb 4 (4784). Ndërsa në një hadith tjetër Pejgamberi a.s ka këshilluar: Nëse dikush nga ju zemërohet duke qenë në këmbë, le të ulet menjëherë. Nëse nuk i kalon zemërimi atëherë le të bië ne gjumë.” Ebu Davud, Edeb 4, (4782).

Njëherë, dy persona fjaloseshin në prani të Pejgamberit a.s. Zemërimi që kishin për njëri tjetrin u vërehej qartaz në fytyrat e tyre. Pejgamberi a.s atëher ju tha: “Unë di një fjalë, të cilën nëse e thuani atëherë do të ju largohet zemërimi që e keni. Ajo është: Eudhu bil-lahi minesh-shejtanir-raxhim.” Transmeton Tirmidhiu, Da’avat 53, (3448) dhe Ebu Davud, Edeb 4, (4780).

Njëherë një person erdhi tek Pejgamberi a.s dhe ju drejtua “o Resulullah! Më këshillo me diqka të shkurtë, mos të jetë e gjatë që mos ta harroj” pastaj këtë kërkesë të tijë e përsëriti disa herë. Pejgamberi ynë alejhi selatu ve selam ju përgjigj me një fjalë të vetmë: Mos u zemëro!. Transmeton Buhariu, Edeb 76; Tirmidhiu, Birr 73 (2021); Muvatta, Husnul Hulk 11, (2, 906).

Në një hadith tjetër Pejgamberi a.s transmetohet të ketë thënë: “ Ai i cili arrin ta kontrollojë zemërimin e tij atëherë kur ka mundësi dhe forcë që zemrimin e tij ta shpreh dhe të veprojë në bazë të zemërimit, Allahu në ditën e kijametit do ta ftoj që para krijesave të tjera të zgjedh hyrin që dëshiron për veten

Hallallet dhe haramet universale

Hallallet dhe haramet universale të Islamit janë deklaruar në Kuran dhe sunet, që është shpjegimi i Kur’anit. Çfarë nënkuptohet me “hallall dhe haram universal ” janë hallallet dhe haramet të cilat janë të vlefshme në të gjitha kohët dhe vendet. Çështja e pirjes së duhanit nuk përmendet as në Kur’an as në sunet; sepse kur Kur’ani u zbrit, nuk kishte asgjë si cigare. Cigaret dolën pas shekullit të 15-të.

Ka disa rregulla të përgjithshme në Islam për të bërë një gjykim për diçka që nuk përmendet në burimet kryesore të Islamit. Njëri prej tyre është “rregulla e lejueshmërisë së gjërave”. Kjo do të thotë; çdo gjë është krijuar për qeniet njerëzore dhe ndërsa disa gjëra janë deklaruar të jenë haram, ndërsa disa nuk janë identifikuar si haram apo hallall, dhe kështu ato janë hallall. Një tjetër është “ajo që është e pastër dhe e bukur është hallall dhe ajo që është e ndotur dhe e dëmshme është haram”.

Kur këto dy rregulla të përgjithshme merren parasysh së bashku, ne arrijmë një përfundim rreth pirjes së duhanit si më poshtë: pasi nuk thuhet asgjë në lidhje me pirjen e duhanit në burime, ne duhet të përcaktojmë nëse cigarja është e ndotur dhe e dëmshme ose jo. Nëse ka karakteristika që mund t’i përshkruajmë si të ndyra dhe të dëmshme, duhet të konkludojmë se është haram; nëse nuk ka karakteristika të tilla, duhet të konkludojmë se është hallall.

Për shkak të kësaj metode të konkludimit, disa dijetarë islam në histori konkluduan se pirja e cigareve është hallall / mubah, sepse ata thanë se nuk shihnin ndonjë dëm nga cigaret; prandaj, ata nuk mund të thonin se ishte haram. Megjithatë, sot shkenca ka provuar se cigarja përfshin rreth 2000 lloje të helmit, që është arsyeja e shumë sëmundjeve dhe se kjo dëmton jo vetëm ata që pinë duhan, por edhe ata që janë pranë duhanpirësve edhe pse nuk pinë duhan.

Përveç kësaj, ekziston edhe një metodë e konkludimit sipas traditës Hanefi: “Është e përshtatshme të thuhet se gjërat që janë haram sipas rregullave, por nuk janë përmendur në Kur’an dhe në sunet, janë mekruh tahrimen (në mënyrë rigoroze jo të pëlqyera) sesa haram. Në të vërtetë, ajo që nënkuptohet është ende haram, por pasi që është vetëm e drejta e Allahut për të përfunduar nëse diçka është haram apo jo, është më mirë t’i quash mekruh tahriman gjërat të cilat zbulohen të jenë haram me siguri por që nuk përmenden në Kuran. Për këtë arsye, Hanefit sot kanë miratuar pikëpamjen se është mekruh tahriman. Mekruh Tahriman është dekret ligji, mekruh në dekretin e haramit.

Për më tepër, duke pirë duhan rrezikohet jeta e personit. Allahu thotë: “Mos rrezikoni veten tuaj me duart tuaja (El-Bekare 195). Pirja e duhanit do të thotë të rrezikosh vetveten.

Me pirjen e duhanit gjithashtu cënohen të drejtat personale të njerëzve; sepse duhanpirësit dëmtojnë edhe jo-duhanpirësit dhe i shqetësojnë ata. Falja e shkeljes së një të drejte personale është e mundur vetëm nëse personi, të cilit iu është shkelur e drejta (në këtë rast duke e penguar me tymin e duhanit), e fal shkelësin. Dhe sigurimi i kësajë faljeje për të gjithë ata që janë dëmtuar nga ana e duhanpirësit, është shumë e vështirë.

Gjykimi i pirjes së duhanit

Duhani hyri në vendet islamike pas shekullit të 15-të. Që atëherë, dijetarët islamë kanë diskutuar për gjykimin e pirjes së duhanit:

1. Disa studiues kanë thënë se duhani është mubah. Ata që e kanë miratuar këtë pikëpamje, kanë thënë se nuk është e dëmshme dhe nuk është e ndaluar nga Allahu. Sidoqoftë, sot është zbuluar se duhani është i dëmshëm. Nuk mund të thuhet se nuk është i dëmshëm. Gjithashtu nuk do të ishte e drejtë të thuhet se nuk është ndaluar nga ligjet islame. Në të vërtetë, të gjitha ndalimet nuk përmenden një nga një. Gjykimi bëhet jo vetëm përmes rregullave të qarta dhe specifike, por gjithashtu konkludohet duke gjykuar nga arsyet pse janë ndaluar, siç përmendet në ligje. Në këtë kuptim, është e pakuptueshme për të bërë një gjykim për diçka, për të cilën nuk ka një ligj të qartë, krahasim dhe zbritje.
2. Disa kanë thënë se pirja e duhanit është mekruh. Ata e kanë thënë këtë sepse hezitonin të quanin diçka haram, gjykimi i të cilave është bërë me krahasim, dhe për shkak se ata nuk kanë informacione të caktuara për dëmet e duhanit.
3. Dhe disa kanë thënë se pirja e duhanit, dhe veçanërisht duke qenë një duhanpirës i rëndë, është haram. Dëshmia e tyre është se pirja e duhanit dëmton trupin, shkakton humbje parash dhe duke shkaktuar kështu varfëri, gjë që e bën të vështirë përmbushjen e nevojave të familjes.

Nëse një nga këto tri arsye janë të vlefshme, është haram pirja e duhanit. Nëse asnjëra prej tyre nuk është e vlefshme, është mekruh pirja e duhanit!

Veçanërisht, një vendim i bërë nga një mjek i devotshëm dhe i specializuar ka rëndësi të madhe. Nëse një mjek i thotë dikujt që të lë pa dyshim duhanin, në mënyrë fetare do të jetë haram për të që të pijë duhan.

Nijetin për namaz nuk është kusht që ta bëjmë me gojë. Vendi i nijetit është zemra. Nijet do të thotë qëllimi që ka zemra. Dijetarët e medhhebit hanefi e kanë parë si mustehab që nijetin e bërë me zemër ta transmetojmë dhe me gojë. Ndërsa Imam Rabbani thotë: “Në një kohë ku mbizotëron gabimi, nijeti nuk duhet të bëhet me gojë. Shqiptimi me gojë duhet të braktiset. Sepse kur gjuha e shqipton atë zemra mund të braktisë qëllimin e vërtetë.”

Duke u nisur nga kjo, kur e shqiptojmë nijetin me gojë duhet të bëjmë marrëveshje dhe me zemrën e cila duhet të jetë e vetëdijshme deri në fund të namazit për qëllimin dhe t’i qëndrojë besnik atij. Nuk ka ndonjë ndalesë nëse nijeti bëhet në gjuhën arabe apo shqip.

Namazi zë një vend shumë të rëndësishëm në jetën e myslimanit. Në Kuran ka shumë ajete të cilat flasin për namazin. Namazi është pranuar si shtylla e fesë jo vetëm për periudhën e Profetit, por për të gjitha kohërat. Profeti ynë (s.a.s) e ka pranuar atë në ndarjen e rrugëve të besimit dhe kufrit dhe ka thënë: “Ajo gjë që e ndan njeriun me shirkun dhe kufrin është braktisja e namazit.” Namazi për myslimanin është një adhurim i pazëvendësueshëm. Kemi aq shumë ajete dhe hadithe rreth namazit, por meqë pyetja ka lidhje me një çështje tjetër po kalojmë menjëherë aty.

Të vijmë te pyetja, një person nuk ka falur namaz deri në moshën 30 vjeçare. Në moshën 30 vjeçare gjen vetveten, përfshihet në një atmosferë të pastër të adhurimit dhe fillon të marrë frymë krejt i qetë. Çfarë do bëhet me namazet që nuk ka falur deri atë ditë? Nëse pranojmë si moshë pjekurie moshën 15 vjeç atëherë ky person ka 15 vjet namaze kaza.

Në shoqërinë tonë ka shumë shembuj të tillë. Kjo na gëzon nga njëra anë sepse njerëzit pas një farë kohe shohin shpëtimin tek feja dhe e ndiejnë të nevojshme të kthehen. Por nga ana tjetër është hidhërimi i qëndrimit larg ndjenjave fetare për një kohë kaq të gjatë.

Sidoqoftë, kthimi në të vërtetën është bërë tashmë dhe nëse ekziston edhe mendimi i kompensimit të adhurimeve të paplotësuara atëherë duhet t’ju kujtojmë diçka: Në fillim duhet të përcaktohet sa namaze kaza ka ai person. Kjo përcaktohet duke filluar nga mosha e pubertetit deri në moshën kur është kthyer në fenë e vërtetë. Ta zëmë se kjo periudhë është njëzet vjet. Në këtë mënyrë personi njëzet vitet e ardhshme duhet të falë çdo ditë nga një namaz plus për çdo kohë namazi, përveç namazeve të ditës. Nuk është e thënë të bëhet medoemos diçka e tillë. Njeriu mund të bëjë kaza më shumë namaze një herë në ditë. E rëndësishme është vazhdimësia e adhurimeve. Duhet të përcaktohet një shifër periodike në mënyrë që të mos mërzitet. Madje njeriu në vend të namazeve evvabin, duha mund të falë namazet e mbetura kaza.

Përsa i përket faljes së namazeve kaza në vend të namazeve sunet ka dy mendime. Imam Shafiu nuk e sheh të drejtë që një person i cili ka namaze kaza për të falur të falë nafile, duke lejuar faljen e namazeve kaza në vend të sunneteve. Ndërsa Ebu Hanife thotë që sunnetet kanë vendin e tyre dhe duhet të falen të ndara, namazet kaza veç e sunetet veç. Nëse mendojmë pak, nuk është e drejtë që një njeri të sakrifikojë sunetet për namazet kaza. Sepse në botën tjetër kur të hapen librat, ka transmetime për dhënie llogarie në lidhje me faljen e mangët të namazeve (pa sunete, vetëm me farze). Vetëm nëse personi ka 30-40 vjet namaze kaza për të plotësuar, atëherë mund të veprojë sipas mendimit të imam Shafiut.

Nëse një person vdes pa i plotësuar namazet kaza, atëherë shpresohet nga Allahu që ta falë. Nëse kujtojmë rastin e treguar në hadithe të njeriut i cili kishte vrarë njëqind njerëz, Allahu do ta falë njeriun duke parë ndjenjën e sinqertë të besimit dhe veprimin e tij sipas urdhëresave dhe ndalesave të Allahu. Sigurisht që kjo gjë i takon Allahut, askush s’mund të ndërhyjë. Ajo që na takon ne është vlerësimi i rasteve të dhëna për të falur namazet kaza dhe mbarimi i tyre. Nëse nuk arrijmë t’i mbarojmë, atëherë i lutemi Allahut kështu: “O Allah kaq munda të bëj pasi kuptova të vërtetën. Ti e di që nëse do të kisha mundësi, të më jepej dhe pak kohë, do t’i kisha plotësuar të gjitha.” Le të shpresojmë që edhe Allahu të na pranojë me kaq sa kemi bërë në mëshirën e Tij të pafund.

Bëhet fjalë nëse namazi nuk falet në fillim të kohës por lihet për më vonë në fund. Le t’i përgjigjemi:

1. Në bazë të ajetit kuranor “…namazi është detyrë për besimtarët në kohë të caktuar.” (nisa, 4/103) kuptojmë që namazi kryhet brenda afateve kohore.
2. Falja e namazit në fillim të kohës është një nga veprat e mira të deklaruara nga Profeti (s.a.s).
3. Nëse namazin e lëmë për në minutat e fundit pa asnjë arsye, atëherë kjo është tahrimen mekruh.
4. Namazi i pafalur në kohën e duhur siç dihet nga të gjithë mbetet kaza. Por falja e namazit kaza edhe sikur të jetë e përkryer nuk ka vlerën e namazit të falur në kohën e vet.

Ka pasur namaze që vetë Profeti (s.a.s.) i ka falur me vonesë për shkak të ndonjë urtësie apo arsyeje. P.sh., falja e namazit pak pas hyrjes së kohës së tij në një ditë me re, shtyrja e namazit të drekës në ditët e nxehta, falja e namazit të sabahut afër kohës së quajtur ‘isfar’. Prandaj në prani të këtyre shkaqeve dhe në rastet kur duam të shohim qëllimin e Profetit, namazi mund të falet ashtu si e ka falur Ai. Por parimisht namazi duhet të falet sapo hyn koha e tij.

Të shikuarit djathtas e majtas në namaz quhet vjedhje e shejtanit nga namazi. Do të thotë ai nuk mund ta vjedhë komplet namazin, por vjedh një pjesë prej tij. Nuk mund t’a vjedh themelin; por e përdor mundësinë e fundit për të vjedhur shikimet. Mundohet: “A mund t’a bëj të shikoj djathtas, a mund t’a bëj të shikoj majtas?”.

Ejani, t’ia fillojmë punës nga namazi! Nuk duhet të lejojmë të na vidhet asgjë nga namazi. Ai është një amanet. Mos të vjedh shejtani as nga shikimi, as nga ngritja e ulja, as nga ajo e as nga kjo. Si njerëz besnik ndaj amanetit të namazit, duhet t’i jepemi namazit në formë të përshtatshme për të. Nëse nuk mund t’i bëhemi pengesë vjedhjes së shejtanit në një vend, ai e godet atë në vesh, në hundë e në buzë. Në një anë i’a merr krahun e në një anë këmbën… E bjen në atë gjendje sa që nuk e di se çka i thotë trupi i tij në ahiret. Patjetër që ka diçka për të thënë. A thotë “Allahu ua dhashtë mirësitë, më bëtë të humbur” apo thotë “Më bëtë të mjerë,” patjetër që do të thotë diçka. Mirëpo, për të mos pasur probleme atje duhet që këtu mos ta shqetësoni namazin. Duhet t’i bëheni pengesë dorës që zgjatet për t’a vjedhur atë. Duhet t’i drejtoheni Allahut me tërë zemrën dhe ndjenjat; nuk duhet të lejoni të vidhet asgjë nga asnjë vend. Është vështirë ta bëjnë këtë duke e ndjerë ata që janë në fillim. Gënjen nëse thotë “e ndjeva”. Mirëpo, Allahu e hap një ditë atë derë! Sidomos ju, përmbahuni; jepni atij kohën më të rëndësishme, më të lirë dhe shfrytëzojeni vetveten. Inshallah vjen dita kur lind mundësia për t’iu dhënë namazit në formën më të bukur.

Ndoshta, disa për të arritur namazin e vërtetë çdo natë falin një mijë rekate. Unë kam parë njerëz që falin me të vërtetë namaz. Kishte shumë që falnin disa qindra rekate, sa nuk mund të numëroheshin. Ky popull ka harruar faljen e namazit. Xhamitë kanë mbetur të lidhura për figurat. Ato tepihë kanë nevojë për lotë tani. Sexhdet kanë nevojë për balle të pastra.

Namazi është zemra e adhurimit. Çdo shtyllë e namazit e ka vlerën e saj; por pjesa e tij më e rëndësishme është vendosja e ballit në tokë- sexhdeja. Thuhet “Vendi ku robi është më së afërti me Allahun është sexhdeja.” Pra, namazi kurorëzohet me sexhde.

Dobësia për fëmijën, e cila i hap shteg idhujtarisë

Po, rreziku për të rënë në idhujtari, duke mos e ruajtur dot drejtpeshimin në dashurinë e treguar për fëmijën, pasi ai të është falur ashtu i mbarë siç e ke kërkuar, është gjithnjë aty, i pranishëm. Tek disa njerëz kjo ndjenjë është aq e fortë, saqë ata medoemosdo, në çdo çast e në çdo aspekt, do të thonë veç “fëmija im”. Për shembull, nëse ndokush në një takim të caktuar do të nisë ndonjë fjalë që nis po me të njëjtën rrokje si emri i fëmijës së tyre, ata do të përfitojnë menjëherë nga rasti për të hapur ndonjë bisedë, ku do të bëjnë fjalë për fëmijën e tyre. Ta zëmë se ua quajnë djalin Musa. Ndërsa janë duke folur diku, dhe ndodh që dikush të nisë të artikulojë ndonjë fjalë që nis me rrokjen `mu-‘, ata do të fillojnë menjëherë të thonë: “Edhe neve, aq shumë na kanë lumturuar sukseset e Musait tonë… Ai është fëmijë kaq shumë i suksesshëm…”, duke nisur kësisoj menjëherë nga himnet rreth marifeteve të fëmijës së tyre. Po, kjo dobësi është aq shumë e fortë tek disa njerëz, ata do të gjejnë ngado që të jetë, nga një fjalë, nga një ndodhi a nga një histori e caktuar, një shteg për ta tërhequr fillin e bisedës nga djemtë a vajzat e veta. Ju po të doni, quajini këtë njerëz me fjalën perse “evlatperest”, që bart aty-aty kuptimin “të dhënë plotësisht, gjer në adhurim, pas fëmijës së tyre”.

Të qenët i dhënë pas fëmijës duhet të bëhet shkas për lumturinë e tij të përjetshme

Kur ne e dimë fare mirë, se fëmijët, të cilët janë secili nga një pasqyrë më vete e “krijimit në trajtë të përsosur”, janë nga një amanet prej Allahut (xh.xh.). Nëse duhet t’i duam, duhet ta bëjmë këtë për hir të artit të Artistit që i krijoi dhe prej të Zotit, që na i fali. Dhe ç’është më e rëndësishmja, këtë dashuri dhe dhembshuri tonën duhet ta përdorim për t’i formuar ata me edukatën islame, meqenëse ata janë krijuar për të qenë kandidatë potencialë të përsosurisë së synuar thelbësisht prej Krijuesit. Me fjalë të tjera, që ata të rriten në udhë të drejtë, të jetojnë veçse në rrugë të drejtë, duke u kthyer me ngadalë në nga një shembull më vete të mishërimit të rrugës së drejtë. Nënat dhe baballarët, kur i përkëdhelin apo kur u ledhatojnë baluket fëmijëve të tyre, duhet t’u pëshpërisin atyrë në vesh gjithnjë këto të vërteta, që ata të mos tregohen rebelë karshi Zotit, të mos bien pre e mashtrimeve të mosnjohjes së fesë, çka do të ishte një ngritje kryesh që do t’u shkaktonte atyre humbjen e jetës së amshuar. Sepse prindërit janë përgjegjësit e parë, të cilët duhet të kujdesen për çdo gjë të nevojshme, që fëmijët e tyre të kthehen një ditë tek Zoti poashtu, të pastër, siç u patën ardhur foshnje. Sepse edhe realizimi i këtyre është një tjetër fytyrë e tregimit të dashurisë për fëmijet, për shfaqjen e të cilës nuk ka, jo vetëm kurrfarë problemi, por edhe kurrfarë kufiri.

Mirëpo, në në agjendën prindërore të njeriut nuk gjendet asnjëra syresh, nëse ai është lidhur pas fëmijës sikur me një idhull të vetin, duke e lidhur medoemos çdo gjë të kësaj bote me fëmijën e vet, asisoj që veç të ketë një mundësi që të flasë për të, ky njeri, që mund të thotë se i beson, si Allahut, ashtu edhe Profetit të Tij, pa e kuptuar as vetë, e ka përfshirë veten në një sjellje të pakëndshme idhujtarie. Për askënd që artikulon fjalën e dëshmisë, “Nuk ka zot tjetër veç Allahut, dhe Muhamedi është robi dhe i Dërguari i Tij”, nuk mund të thuhet se ka rënën në idhujtari, mirëpo për të mund të thuhet se bart mbi vete një cilësi nga të idhujtarit, vetëmse prej qëndrimit karshi fëmijës. Shihni se si shprehet Profeti ynë i Dashur (s.a.s.) në një fjalë të Tijën që hedh dritë mbi këtë çështje: “Ajo, të cilës i frikësohem më shumë për ju, është idhujtari e vogël.” Ndërsa, kur e pyesin, se ç’është kjo idhujtari e vogël, Ai u përgjigjet: “Dyfytyrësia, dëshira për t’u dukur.”^[4] Njeriu mund të bjerë pre e dëshirës për të treguar veten nëpërmjet fëmijës së tij. E njeriu, ashtu siç mund të bjerë në idhujtari të vogël, duke dashur të bëjë të dallueshme bukurinë, formën, pasurinë apo çdo gjë tjetër të tijën, mund të përpiqet poashtu, që këtë dëshirë për t’u dukur ta ta përmbushë nëpërmjet shpërfaqjes së fëmijës.

Nëse do të na duhej, që këtë çështje ta ilustronim me shembuj konkretë, shprehja e vetes nëpërmjet mimikës është një lloj dëshire për t’u dukur. Kryerja e adhurimeve në prani të të tjerëve me një kujdes më të madh prej atij të shfaqur gjatë kohës kur i kryen vetëm është një tjetër shfaqje e dëshirës për t’u dukur. T’ia bësh të ditur gjithë të tjerëve një sërë punimesh të bukura pene, fjale a vizatimi, është një tjetër shfaqje e dëshirës për t’u dukur. Dhe sidomos, nëse përpiqet që fjalët e thëna t’i lëmojë edhe me shprehje të kadifenjta, si “me përpjekjet e mia modeste, me aftësitë e mia të cunguara, etj.”, kjo është shfaqja e një mendjemadhësie edhe më të thellë. Në thelb, edhe përpjekja e njeriut për ta nxjerrë veten në pah nëpërmjet fëmijës së tij nuk se ka kushedi ç’ndryshim prej shembujve të sipërpërmendur. Ky njeri, do të thotë se po e ndot dashurinë e tij për fëmijën e vet, qoftë djalë apo vajzë, me mëkatin e idhujtarisë. Për mendimin tim, një besimtar duhet të tregojë po të njëjtin kujdes që tregon edhe për të ruajtur cilësitë e tij prej besimtari, apo kur përpiqet për të ruajtur nderin e tij personal apo të familjes. Duhet të përpiqet, që t’i ruajë ndjenjat dhe mendimet prej çdo gjëje që përbën dyshim përsa i përket sinqeritetit të tij, qoftë kjo përballë mendjemadhësisë dhe dëshirës për t’u dukur, qoftë përballë krenimit apo kërkimit të duartrokitjeve. Sepse secila prej tyre është nga një cilësi prej idhujtari. Prania e një cilësie prej idhujtari në shpirtin e një njeriu i ngjan pranisë së një virusi të rrezikshëm në trupin e tij. Disa syresh mund të shkaktojnë veç grip, mirëpo disa të tjera mund të shkojnë gjer aty, sa të shkaktojnë kancer apo AIDS. Andaj, nga ky këndvështrim, njeriu nuk duhet të nënvleftësojë asnjë prej cilësive të mohimit apo idhujtarisë, madje nuk duhet t’i japë mundësi as shfaqjes së ndonjërës prej tyre në jetën e tij të zemrës apo të shpirtit.

Megjithatë, padyshim, që një njeri që tregon një dashuri kaq të thellë karshi familjes së tij, megjitëse mund të jetë bartës i një cilësie prej idhujtari, nuk mund të thuhet kurrsesi prerazi, se ai njeri është një idhujtar. Kur vdes, një njeri i këtillë padyshim që hyn në Xhenetin e amshuar. Allahu i madhërishëm, Ai (xh.sh.) e di më mirë këtë punë, nuk sillet me të si me një idhujtar. Mirëpo, tevona prej kësaj cilësie prej idhujtari, e pranishme në shpirtin e tij, duhet pasur shumë kujdes. Sepse, qoftë edhe një virus i thjeshtë gripal, të cilit nuk i bëhet kurimi i nevojshëm, mund të përbëjë një rrezik të atillë, saqë mund të çojë gjer në vdekje. Kështu, njeriu nuk duhet t’i hapë rrugë hyrjes së asnjë virusi në trupin e tij, sepse ata bien ndesh me prirjen që njeriu ka për t’u ngjitur drejt përsosurisë. Kur ato t’i trokasin në portë, ai duhet të jetë përherë i gatshëm, që t’ua mbyllë portën në fytyrë, duke u thënë: “Mos u lodhni më kot, se porta ime është e mbyllur për ju.”

Mirëpo, përse duhet, që njeriu të tregohet kaq shumë i kujdesshëm dhe përherë në gatishmëri karshi idhujtarisë? Sepse nganjëherë kjo prani e idhujtarisë është aq shumë e vogël tek njeriu, saqë ai nuk është në dijeni të saj, ndaj edhe nuk i jep shumë rëndësi. Mirëpo nuk do harruar, se mëkatet, qofshin ato edhe të vogla, ndaj të cilave nuk tregohet rëndësia e nevojshme, bëhen edhe më të mëdha edhe se vetë mëkatet e mëdha. Mëkatet e vogla që nënvlerësohen bëhen edhe më të rrezikshëm se mëkatet e mëdha, të cilat i dimë. Mirëpo, në këtë situatë, njeriu që i di mëkatet e mëdha dhe që i merr ato me tërë seriozitetin e nevojshëm, përulet menjëherë dhe i drejtohet Allahut (xh.sh.) me ndjenjat më të thella të pendesës. Ndërsa kjo i nxit atij ndjesinë për t’u përballur po njësoj me të gjitha mëkatet e mundshme, çka e bën të jetojë një jetë të kaluar në çdo çast të saj në gatishmëri dhe me gjithë kujdesin e nevojshëm.

Ja pra, megjithëse dobësia e nënës dhe e babait karshi fëmijës mund të lindë në përmasa mjaft të vogla si fillim, nëse ata nuk arrijnë ta ruajnë masën dhe drejtpeshimin, mund të kthehet në një problem që sa vjen e zmadhohet në të ardhmen. Këtu, për t’u kuptuar më mirë kjo çështje, mund të biem një shembull rreth një gabimi në të cilin ranë njerëzit që jetonin përpara popullit, për udhëzimin e të cilëve qe dërguar Profeti Nuh (a.s.). Ju e dini, që gjatë asaj periudhe, mes atij populli kanë jetuar edhe disa njerëz të vyer, si Uedd-i, Jagusi, Ja’uku dhe Nethri. Edhe një varg njerëzish të tjerë, të cilët i kanë ndjekur nga pas këta njerëz, jeta e të cilëve është kthyer në legjendë për gjuhët e njerëzve. Mirëpo, njerëzit e ardhur pas tyre, njëfarësoj për t’i kujtuar virtytet e tyre sa më shpesh e për t’i pasur përherë udhërrëfyes të udhës së tyre, i patën varur portretet e tyre në muret e shtëpive. Ky mendimi, i cili në thelb ngjason të jetë krejt i pafajshëm, me kalimin e kohës i cyti ata që të nisnin nga përnderimet karshi tyre, derisa kjo solli si rrjedhojë që nisën t’i receptonin si hyjni. Një kënd fillimisht i vogël, me largimin prej qendrës, krijoi një prerje këndore akoma edhe më të gjerë, çka ua ndryshoi krejt këndvështrimin këtyre njerëzve. Kështu që, njeriu nuk duhet ta teprojë asnjëherë, ose thënë me fjalë të tjera, nuk duhet ta kalojë cakun me dashurinë e tij, qoftë karshi fëmijëve të vet, qoftë karshi njerëzve të tjerë të dashur.

Drejtpeshimi në dashurinë për fëmijën

Sot, disa thonë se familjet janë të ndërtuara asisoj, që bërthamë të tyre kanë fëmijën. Ç’është e vërteta, nuk dihet nëse kjo çerdhe familjare ka me të vërtetë fëmijën në qendër, apo ka egon dhe epshet, apo ka mendjemadhësinë e shfrenuar, pasi edhe kështu mund të thuhet për të. Mirëpo ka diçka që dihet më së miri, që është: nëse njerëzit nisin të jetojnë një lloj jete të formësuar jashtë urdhëresave dhe ndalesave të fesë, ata kthehen në shumëqendrorë, çka është njëfarë hapjeje shtegu ndaj një larmie idhujtarish, të cilat bien të gjitha ndesh me parimin e njësisë hyjnore.

Veç kësaj, ndërtimi i martesës dhe familjeve mbi fëmijën, në atë farë mënyre, që me praninë e fëmijës familja do të jetë më e lumtur, dhe jo e lumtur në mungesë të familjes, madje se si pasojë e kësaj në familje do të lindin mosmarrëveshjet, të cilat çojnë edhe drejt divorcit, janë gjëra që bien kryekëput ndesh me moralin e myslimanit si besimtar. Sepse një sjellje e këtillë, Zoti na ruajtë, është një shprehje e të mos qenit i kënaqur me paracaktimin e Allahut (xh.sh.), njëfarë goditjeje me gur e asaj ç’është shkruar për të ndodhur, me pak fjalë është një ngritje kryesh ndaj Allahut (xh.sh.). Po, këto lloj vështirësish që përjetohen si pasojë e një ligji të paracaktimit, në të cilin nuk është paraparë ekzistenca e një fëmije, janë veprime, të cilat nuk janë aspak të pëlqyera prej Allahut (xh.sh.). Prandaj, nuk do harruar kurrsesi, se ashtu siç prania e një fëmije është një lloj sprove, edhe mungesa e tij është poaq një sprovë e vështirë.

Një tjetër dëm i të parit të fëmijës si gjithçka, duke treguar ndaj tij një dashuri të tepruar, madje duke e vendosur atë në qendër të familjes, mund të shfaqet në trajtën e tolerimit të disa veprimeve të tij negative, për të cilat duhej ndjekur një rrugë e ndreqjes së tyre. Një sjellje e këtillë, me kalimin e kohës, çon në rritje fëmijësh me probleme. Kur synimi i vërtetë është rritja e fëmijëve të mbarë, me një moral të pastër, të drejtë dhe të mirë. Nënat dhe baballarët duhet të bëjnë gjithçka të mundur për t’ia arritur këtij qëllimi. Mirëpo, kur sheh sot, vëren se shtëpia është zhytur në injorancë, rruga në mungesë të plotë të dhembshurisë, faltorja pa pikën e emocionit, shkolla e pamjaftueshme për vetveten, çka përbëjnë një të vërtetë tejet të hidhur përsa i përket humbjes së dhimbshme të fëmijëve që pritet të formohen në këto vende.

Për një fëmijë të mbarë duhet fillimisht një edukim i mirë i nënës dhe babait

Nga kjo pikëpamje, gjëja kryesore që duhet bërë për formimin e një fëmije të mirë dhe të mbarë, është formimi i mirë i atyre që presin të bëhen nënë ose baba. Prindërve të ardhshëm fillimisht u duhet mësuar se si mund të bëhen prindërit e përsosur, e si duhet të sillen me fëmijët e tyre, që të mund të quhen të tillë. Madje, çiftet që do të martohen, përpara se të kryejnë procedurat e nevojshme, duhet të kalohen nëpër një varg kursesh, prej të cilave, vetëm atyre që arrijnë ta marrin me sukses certifikatën e kalimit duhet t’u lejohet martesa. Në këtë proces edukimi, atyre u duhet shpjeguar se cili është qëllimi i martesës, si ndërtohen marrëdhëniet e shëndosha në çift dhe domosdoshmëria e tyre, cilat duhet të jenë pikat kyçe të marrëveshjes së tyre të ndërsjellë, si dhe një sërë çështjesh të tjera që kanë të bëjnë me edukimin e fëmijëve në të ardhmen e tyre. Sepse, nëse njerëzit që do të martohen do të kenë një formim të këtillë, edhe institucioni i shenjtë që ata duan të ngrenë do të mund të kthehet në një çerdhe prej parajse. E padyshi, që edhe fëmijët e rritur në një familje të këtillë kanë për të qenë nga një fëmijë i mbarë. Mirëpo, nëse nënat dhe baballarët nuk janë të denjë për t’u cilësuar si të tillë, atëherë edhe fëmijët e tyre do të ngenen midis jetës. Fatkeqësisht, një pjesë e mirë e brezit të sotëm janë duke u formuar një gjendje të këtillë midisëse. Megjithëse, një pjesë prej tyre arrijnë të kapen prej korrentit të pastër idesh dhe gjejnë veten, duke formësuar një karakter të tyrin, pjesa më e madhe e ka të pamundur t’ia arrijë një mundësie të këtillë.

Cilindo apo çfarëdogjëje që të duan, në përgjithësi, njerëzit që preken prej një dashurie të tepruar, përballen me një shpullë, që përmban të kundërtën e asaj që ata dëshironin. Nga kjo pikëpamje, nëse prindërit nuk i shohin fëmijët e tyre si nga një amanet i dhënë prej Zotit, por vendosin t’i duan ata thjesht për hir të kënaqësive të tyre egoiste, duke treguar dobësi karshi tyre gjer në një shkallë idhujtarie, vjen një ditë që sprovohen me vetë fëmijët e tyre, duke parë prej tyre nënvlerësim, urrejtje, mllef dhe mohim. Sepse ashtu siç çdo teprim të çon në mungesë, edhe në bark të mungesës fshihet një teprim. Kjo, ashtu siç është e vlefshmë për dashurinë e nënës dhe babait për fëmijën e tyre, është njëherazi e vlefshme për të gjitha llojet e dashurive njerëzore. Po, cilidoqoftë ai, nëse e ngrini një njeri në gradë më të larta se ç’është ai në thelb dhe në të vërtetë, atëherë dijeni se e keni tepruar me dashurinë e shfaqur karshi tij, kështu që mund të goditeni me të kundërtën e asaj që keni dëshiruar. Vjen një ditë, që prej atij njeriu, të cilin e keni dashur si i çmendur, dëgjoni fjalët më negative, e kjo ju shtyn ndoshta që edhe ju t’i përgjigjeni me po të njëjtën monedhë.

[1] Araf, 7/190.
[2] Po aty, 189.
[3] Shih: Al-i Imran, 3/33.
[4] Ahmed bin Hanbel, el-Musned, 5/428-429; et-Taberani, el-Muxhemu’l-Kebir, 4/253.

Që të mund të bëjmë vlerësime të drejta, në radhë të parë duhet t’i njohim shumë mirë, fillimisht Aliun e nderuar (r.a.), mandej edhe tre kalifët. Sepse çdo fjalë e konsumuar pa u njohur këto personalitete kaq të pashoqe, me të gjitha thellësitë dhe përmbajtjet e tyre, do të hapë shtigje për komentime nga më të ndryshmet, e këto të fundit do të çojnë mandej në gjithfarë përfundimesh të gabuara. Tani, nëse më lejoni, të përpiqemi që t’i njohim pak më nga afër Katër Kalifët, duke treguar disa ndodhi të shkëputura nga jetët e tyre marramendëse.

Kurora e zinxhirit të artë

Aliu i nderuar (r.a.), si para profetësisë së Profetit tonë të dashur (s.a.s.), si pas saj, është njeriu që ka ndenjur më shumë nën edukimin e Tij. Ai u martua me Fatimen e nderuar (r.a.), për të cilën Profeti ynë (s.a.s.) qe shprehur: “Fatimja është një pjesë e imja. Kush e mërzit atë, më ka mërzitur mua.” (Buhari, Fedailu’l-as’hab, 12), dhe kësodore kreu edhe një tjetër lidhje afrimiteti me të Dërguarin e Allahut (s.a.s.). Profeti Muhamed (s.a.s.) pati hyrë e dalë shpesh në shtëpinë e tyre, pati ndenjur me ta ditë e natë, ku i pëlqente që të shkonte të shihte e të përkëdhelte nipërit e Tij. Kështu që, Aliu i nderuar (r.a.) ka pasur përherë mundësinë që t’u japë ndjesive të tija frymëmarrje pranë të Dërguarit të Allahut (s.a.s.).

Veç kësaj, në po atë shtëpi patën lindur nipërit e të Dërguarit të Allahut (s.a.s.), prej të cilëve ka vazhduar edhe zinxhiri i pasuesve. Hasani i nderuar qe bërë babai i sherifëve, ndërsa Hyseni i nderuar qe bërë babai i sejjidëve, që mbart një vlerë krejt të veçantë kur vazhdon mandej me të tjerë trashëgimtarë, si Ebu’l Hasan Shazeliu, Ahmed Rufaiu, Abdulkadir Gejlani apo Muhamed Bahaudin Nakshibendi, të cilët ishin kupola e të gjithë njerëzve të lartë.

“Po të mos ishte Ebu Bekri, nuk do të kishte Islam!”

Mirëpo, edhe kalifët e tjerë kanë karakteristikat e tyre të veçanta dhe dalluese. Për shembull, është shumë e rëndësishme mënyra se si Ebu Bekri i nderuar (r.a.) ka shërbyer si mburojë për të Dërguarin e Allahut (s.a.s.). Mbrojtja e tij e parë e të Dërguarit të Allahut, përballja me të gjitha rreziqet që u dolën përballë në rrugën e Hixhretit ndërsa ishin bashkë me të Dërguarin e Allahut (s.a.s.), që sa e sa herë u hodh përpara të gjithë atyre që donin t’i bënin keq, duke i folur si besimtari përballë Faraonit: “Mos doni ta vrisni vetëm pse thotë se Zoti im është Allahu.” (Gafir, 40/28), janë vetëm disa prej ndodhive më kryesore. (Shih: Buhari, fedailu’s-sahabe, 5). Vlerën e një guri të çmuar nuk mund ta njohë dikush që nuk është sarafi i atij guri. Nga ky këndvështrim, Aliu i nderuar (r.a.), me fjalët: “Nëse nuk do të ishte Ebu Bekri (r.a.), nuk do të kishte as Islam.” (ed-Dejlemi, el-Musned, 3/358), ka zënë vendin e parë ndër ata që e vlerësonin Ebu Bekrin besnik (r.a.). Ndërsa në një tjetër rast, Aliu i nderuar (r.a.) e pati përshkruar me këto fjalë madhështinë e Ebu Bekrit (r.a.): “Një natë e Ebu Bekrit është sa një jetë e jona.”

Bedena të pakalueshme që ndajnë të drejtën nga e gabuara

Edhe Omeri i nderuar (r.a.) ka disa veçori të tijat, të cilat e dallojnë prej të tjerëve. Ai ka kryer gjatë gjithë periudhës së kalifatit të tij detyrën e një muri ndarës që mbronte nga çdo lloj shpifjeje a nxitjeje që rrezikonte njësinë e Islamit. Veç kësaj, ai pati rrëzuar dy superfuqitë botërore të asaj kohe, Bizantin dhe Persët, duke u bërë shkas kësodore për nderimin e shumë e shumë njerëzve me Islamin. Në kohën që Irani u dorëzua, në luftën e Kadisijes, brenda tyre filloi të ndjehet njëfarë hakërrimi. Bediuzaman Said Nursiu e ka shprehur qëllimin e vërtetë të tyre me këto fjalë: “Jo dashuri për Aliun (r.a.), por mllef karshi Omerit (r.a.)” (Lem’alar, fq. 29-30).

Aliu i nderuar (r.a.), ngase ia dinte mjaft mirë të gjitha veçoritë, gjatë gjithë kohës së prijësisë së tyre ka kryer atë detyrë që ne më vonë e kemi quajtur shejhul-islam.^[1] Domethënë, që të dy këta kalifë, në çdo rast që është nevojitur këshilla për ndonjë çështje të caktuar, kanë shkuar pranë tij për t’u këshilluar. Ka shumë pyetje që janë bërë prej Omerit të nderuar (r.a.), dhe shumë këshilla që janë dhënë prej Aliut të nderuar (r.a.). Për shembull, në librat e hadithit kalon një ngjarje, e cila është tejet domethënëse përsa i përket pasqyrimit të lidhjes mes Omerit dhe Aliut të nderuar (r.a.). Ndërsa Omeri i nderuar (r.a.) e puthte Haxheru’l-Esuedin, i drejtohej gurit dhe i thoshte: “Unë e di që ti je një gur. Nuk sjell as mbarësi e as prapësi. Nëse nuk do të kisha parë të Dërguarin e Allahut (s.a.s.) ndërsa të puthte, nuk do të të puthja.”, Aliu i nderuar (r.a.) me qetësinë më të veçantë i thoshte: “Po ta dije urtësinë e atij guri, nuk e thoshe atë fjalë, o Omer.” E kësaj radhe përgjigja që jepte Omeri (r.a.) ishte më e pashoqe: “Po të mos ishte Aliu, Omeri rrënohej.” (Hakim, Mustedrek, 1/628). Siç duket, ata ishin njerëz që njiheshin mjaft mirë ndër vedi, dhe po aq mirë dinin edhe ta vlerësonin njëri-tjetrin.

“Po të kisha edhe një vajzë tjetër, edhe atë ia jepja”

Osmani i nderuar (r.a.), gjithashtu, ka një thellësi, një sqimë të veçantë, që i përket vetëm atij. I Dërguari i Allahut (s.a.s.) e ka martuar me të njërën prej vajzave të Tij, dhe pasi ajo pati ndërruar jetë, i pati dhënë edhe një tjetër. E ndërsa ndodhte të flitej për këtë çështje, i Dërguari i Allahut (s.a.s.) shprehej: “Po të kisha edhe një vajzë tjetër, edhe atë ia jepja.” Është mjaft e rëndësishme të shikohet se si Osmani i nderuar (r.a.) e ka administruar shtetin në paqe të plotë pikërisht në një kohë kur brenda botës islame kishin filluar të rridhnin gjithfarë mendimesh të huaja.

Thellësi të ndryshme, veçori të ndryshme

Tani, çdonjëri prej tyre kishte epërsi në veçori specifike. Prandaj, ta vështrosh secilin prej tyre sipas karakterit të vet, sipas pozitave të ndryshme, vlerave dhe aftësive individuale, të jep menjëherë përshtypjen se tek secili prej tyre pasqyrohet dhe përfaqësohet nga një veti e veçantë e të Dërguarit të Allahut (s.a.s.). Andaj atyre u është thënë: Ebu Bekrit (r.a.) “besnik”, Omerit (r.a.) “faruk”, e cila ka kuptimin e drejtësisë së ndarjes së të drejtës nga e gabuara sikur të ishe duke ndarë një fije floku në dyzet pjesë, apo Osmanit (r.a.) “dhin’nurejn”, e Aliut të nderuar (r.a.), prijës i gjithë njerëzve të lartë, dhëndër profetik, apo shpatë e palëkundur. Ata kanë qenë, secili për veçorinë e tij, njerëz të paarritshëm. Megjithëse përdorimi i fjalës “i lartësuar” mund të mos jetë i drejtë kur bëhet fjalë për njerëzit, për ta mund të thuhet se janë të pajisur me disa veti, të cilat janë të paarritshme, kësisoj të pashoqe, edhe për njerëzit e tjerë. Për shembull, nuk mund të ketë shok të tyre përsa i përket detyrës së administrimit apo drejtimit të një shteti a shoqërie. Aq veçori sa është e pamundur të përmenden të gjitha këtu i bëjnë atë të jenë njerëz me pozitën e një bote më vete. Siç e dini, Krenaria e Njerëzimit (s.a.s.) në krye të dhjetë sahabëve të nderuar me Xhenet që në këtë jetë (Ashere mubesh’shere) ka renditur pikërisht këta katër kalifë të mëdhenj. Nga ky këndvështrim, të qenët e tyre, Ebu Bekrit, Omerit, Osmanit apo Aliut (r.a.), të zgjedhur për Xhenet, e bën akoma më të domosdoshme që jetët e tyre të hulumtohen me kujdes deri në imtësitë më të vogla.

Pretendime dhe shpifje të pabaza

Nëse do të hedhim një vështrim gjithëpërfshirës, të tregosh Aliun (r.a.) si të përkundërt me Ebu Bekrin apo Omerin (r.a.), duke thënë se ndërsa ai ka përfaqësuar drejtësinë, të tjerët janë treguar të padrejtë, është një fyerje e pafalshme karshi vetë Aliut të nderuar (r.a.). Sepse një njeri aq trim dhe guximtar sa ai, që nuk i trembej syri prej asgjëje, është e pamundur që t’u bindej verbërisht Ebu Bekrit apo Omerit (r.a.), nëse ata do të ishin duke vepruar padrejtësisht. Ai ishte një njeri pa kurrfarë dobësie. Ishte një nga ata që shkonin drejt vdekjes duke buzëqeshur, siç e pati treguar edhe në Hajber. Në një fjalë, që thuhet se është e Profetit tonë të dashur (s.a.s.), thuhet: “Nuk gjendet trim si Aliu, e as shpatë si Zylfiqari.”(Ibni Asakir, Tarihu-Dimeshk, 39/201). Tani, të pretendosh se një njeri i këtillë, si Aliu i nderuar (r.a.) i ka duruar, si Ebu Bekrin ashtu edhe Omerin (r.a.), duke u buzëqeshur e duke ia kaluar mirë duke bërë një sy qorr e një vesh shurdh, është një fyerje dhe një paturpësi e kryer ndaj shpirtit të vetë Aliut (r.a.). Është mëse e domosdoshme që të thuhet se këto fjalë janë edhe në vetvete të paqëndrueshme.

Nga ana tjetër, nëse do t’i afrohemi kësaj çështjeje nga ana e faktit se Profeti ynë i dashur (s.a.s.) i ka mbajtur pranë gjatë gjithë jetës së tij, Ebu Bekrin, Omerin, Osmanin dhe Aliun (Zoti qoftë i kënaqur prej të gjithë atyre), nuk do harruar se çdo fjalë e harxhuar pavend për njërin prej tyre, apo çdo qasje negative, do të ishte njëherazi edhe fyerje ndaj të Dërguarit të Allahut (s.a.s.). Sepse nga një pretendim i këtillë del pastaj, – hasha ue kel’la – se këta njerëz vepronin edhe për llogari të vetat individuale, e ai Shpirt i Qashtër (alejhi elfu elfi salatin ue selam) nuk i njihte mirë fare, e nuk ishte në dijeni të saj, që edhe kjo është një paturpësi akoma më e madhe. Kur, në fakt, një prej thellësive më të veçanta të zgjuarsisë së tij ishte se Ai (s.a.s.) i njihte më së miri njerëzit që e rrethonin, të cilëve u jepte përherë detyrat më të përshtatshme për ta. Njëherë ta shihte dikë në fytyrë, e përkapet menjëherë se ç’punë do të kryente më mirë, dhe sipas saj e ngarkonte me ndonjë detyrë.

Po, të thuash se Profeti fisnik (s.a.s.), që kur iu shpall profetësia e deri në kohën që do të rrugëtonte drejt horizontit të shpirtit, drejt qiejve, vendqëndrimit të vërtetë, nuk i njihte mjaft mirë njerëzit më të afërt, sepse nuk ua kuptonte të gjitha sjelljet dhe reagimet, është produkt i një mangësie të madhe në arsyetim. Kur në fakt, ajo që nxjerr arsyeja dhe mendimi i qëndrueshëm së këndejmi është që të pranohen dhe respektohen të gjithë ata njerëz që janë pranuar dhe respektuar prej të Dërguarit të Allahut (s.a.s.). I Dërguari i Allahut (s.a.s.) i ka përmendur virtytet e sahabëve të Tij në shumë e shumë hadithe. Madje, edhe në libra të ndryshëm të hadithit do të shihni krerë të veçantë për virtyte të caktuara të shembujzuara në jetët e sahabëve të ndryshëm. Për ta kuptuar më mirë, i Dërguari i Allahut (s.a.s.) na është shprehur kësisoj në një hadith tijin: “Sahabët e mi janë si yjet. Pas kujtdo që të kapeni, veç udhëzimin gjeni.” (Alijukari, Esraru’l-merfua, fq. 388), duke na tërhequr vëmendjen për pozitën e paarritshme të sahabëve fisnikë.

Të mendosh keq për njerëz të atillë, të cilët Krenaria e Universit i ka kapur për dore duke thënë: “Ja, kështu do të ringjallemi ne në jetën e përtejme.”; për të cilët ka thënë, se dy mëkëmbës në qiej dhe dy mëkëmbës, duke pasur parasysh si mëkëmbës në tokë Ebu Bekrin dhe Omerin e nderuar (r.a.), ndërsa në qiej Xhebrailin Mikailin (Hakim, Mustedrek, 2/290), buron prej mosnjohjes, as të atyre, e as të vetë të Dërguarit të Allahut (s.a.s.). Veç kësaj, nuk është mjaftuar me kaq, por Profeti ynë i dashur, Muhamedi (s.a.s.) është martuar me bijat e Ebu Bekrit dhe Omerit (r.a.), ndërsa Osmanit dhe Aliut (r.a.) u ka dhënë bijat e tij të bekuara për t’u martuar, duke krijuar mes tyre një afri akoma më të thellë. Nëse do ta kundronim këtë fakt sipas pikëvështrimit të veprës Fususu’l Hikem të Muhjidin ibni Arabiut, përsa i përket interpretimit të imtë, do të shihni se marrja dhe dhënia e vajzave kanë domethënie të ndryshme. Mirëpo, ne ngase jemi njerëz të cekët për t’i kapur përmbajtjet siç janë, unë do ta prek pak cekëtazi, e do të mundohem të flas për to pa u futur në imtësi.

Ndikimi i një zgjatimi të qendrës në periferi

Megjithatë, si të ketë ngjarë, në një kohë filluan të shëtisnin gjithfarë përçartjesh për këta individualitete. Ngase nuk janë vërejtur mirë që në qendër, për njëfarë kohe ato nuk janë përkapur fare. Mirëpo një zgjatim i vogël që ndodh në qendër, përhapet me një rreze më të gjerë dhe më shpejt drejt periferisë. Asisoj që me kalimin e kohës rrezja zgjerohet deri në një pikë saqë disa janë çuar, dhe – hasha – kanë thënë se Aliu i nderuar (r.a.) është mohues, ndërsa disa të tjerë e kanë shkuar jetën e tyre duke menduar se gjoja duan Aliun (r.a.), por kanë kaluar jetët e tyre duke urryer Ebu Bekrin (r.a.) dhe Omerin (r.a.). Ata e kanë përdorur emrin e Aliut të nderuar (r.a.) për t’i mbështetur diku, në ndonjë burim apo shtyllë, armiqësitë dhe urrejtjen e tyre, madje kanë mbërritur deri në teprime sa ta përmendin atë me lloj-lloj cilësorësh, të cilët ai vetë nuk do t’i pranonte asnjëherë. Si pasojë e kësaj fryme kanë lindur edhe sekte të atilla sa të flasin përçartë për shpirt të shenjtë. Pas të gjitha sekteve të lindura që në fillime, apo pretendimeve të individëve si mehdinj, si në rastin e Hasan Sabahut, Karmatijve, Ismailijve apo Nusajrijve, qëndrojnë pikërisht këto lloj pretendimesh karshi Aliut të nderuar (r.a.).

Megjithëse kritikohet përsa i përket kritereve të hadithit, Bediuzaman Said Nursiu flet për një hadith, ku i Dërguari i Allahut (s.a.s.) ka paralajmëruar se dy kategori njerëzish do të shkatërroheshin për shkak të Aliut të nderuar (r.a.). Njëra prej këtyre kategorive, – hasha – ata që e ulin atë në fronin e hyjnitetit, ndërsa tjetra, – hasha – ata, që për një arsye krejt të thjeshtë, e shohin si mohues, të cilët do të ngrihen derisa të ndjejnë urrejtje dhe mllef për të, aq sa një ditë ta vrasin. Dhe pati ardhur dita kur persët, për të futur ngatërresat ndërmjet myslimanëve, patën mohuar Ebu Bekrin dhe Omerin e nderuar (r.a.), aq sa urrejtja i pati bërë që t’u jepnin atyre emrat e dy idhujve, xhibt dhe ta’ut, kurse për nënën tonë të pashoqe, Aishen e nderuar (r.a.), patën përhapur lloj-lloj shpifjesh.

Kode kulturore që ushqejnë mllef dhe urrejtje

Njerëzit që gjenden sot në një lajthitje të këtillë nuk i shprehin hapur idetë e tyre, ndoshta prej gjendjes së përgjithshme të Islamit, apo prej koniukturave dhe marrëdhënieve të caktuara ndërkombëtare, mirëpo nëse do të vërehen me kujdes mllefi dhe urrejtja që ata shfaqin ndonjëherë me anë veprimesh të ndryshme, kuptohet që ata nuk i kanë hedhur dot mënjanë disa skorje, ose nuk kanë shpëtuar dot prej ambientit kulturor ku janë pjekur, duke lënë të kuptohet që kjo është jashtëzakonisht e vështirë. Sepse ata kanë ndërtuar metodologji, me anë të cilave mandej kanë shkruar libra, të cilat kanë shtyrë pastaj që edhe besimi apo bindjet e tyre të përparojë në këtë kah. Nëse do të studiohet me kujdes libri “Usulu Hamse” i Kadi Abdulxhebbarit, aty gjenden të përmbledhura të gjitha parimet e besimit të tyre, dhe ka për t’u kuptuar menjëherë se si edhe parimin e pesë imamëve e kanë kaluar në të një imami të vetëm. Sipas këtij këndvështrimi, imami duhet të jetë medoemos nga trungu i Aliut të nderuar (r.a.). Është e pamundur që të ketë imam të ndonjë prejardhjeje tjetër. Me anë pretendimesh dhe pohimesh të këtilla ata kanë shkaktuar sa e sa përçarje të panumërta.

Në fakt, nëse Alevizmi është të duash Aliun e nderuar (r.a.), apo lidhje e fortë me Ehli Bejtin, atëherë ne të gjithë quhemi alevi. Si librat tanë të misticizmit, ashtu edhe letërsia jonë, janë dëshmitarë të këtij argumenti. Po të merren e të interpretohen imtësisht, ka për t’u parë se si janë të mbushura fund e krye me një dashuri të pashoqe për Ehli Bejtin. Mirëpo, ndërsa ndjek detajet përpiktazi, nuk mund të braktisësh ato pjesë që i përkasin etikës. Siç e kam përmendur edhe herë të tjera, unë u rrita në një familje ku ndihej thellësisht dashuria për Aliun e nderuar (r.a.). Nëse flitej për heronj, ai ishte i pari që më vinte ndërmend. E imagjinoja kur ngrinte shpatën në ndonjë betejë të ashpër, e më dukej sikur me një të goditur këpuste pesëdhjetë kokë të armiqve. Nëse kjo është ajo që paraqitet në nënndërgjegjen time, atëherë mund të thuhet lehtësisht se jam i çmendur pas Aliut të nderuar (r.a.). Dashuria për të më është rrënjosur aq thellë në shpirtin dhe mendjen time, saqë mund t’jua shpreh hapur se për një kohë e kam pasur të vështirë që t’i vendosja kalifët e tjerë në të njëjtën radhë me të.

Ndërsa, nëse vijmë tek çështja se ç’duhet të bëjmë sot; detyra jonë e sotme, pavarësisht se ç’ka ndodhur dje, është t’i zgjasim dorën tonë të ndihmës, duke u bërë mirë të gjithëve, pa dallim nëse janë alevinj, nasturinj apo surjaninj, duke i nxjerrë të kota të gjitha përpjekjet që qendra të caktuara mund t’i përdorin si argumente negative. Më parë patëm thënë këto fjalë për zgjidhjen e problemeve në Lindje: “Duhet ta shfaqim edhe njëherë shpirtin e bujarisë dhe sakrificës që është pjesë e shpirtit dhe natyrës sonë, e ta vazhdojmë atë përherë, me ndryshime po të vazhdueshme në format. Për shembull mund të organizohen programe të ndryshme në lidhje me vlerësimin e netëve të bekuara. Nëse ju, duke i përjetuar këto net në një xhami, arrini të përçoni nur edhe në natën e tyre, duke e ndriçuar errësirën, gjeni pikat e përbashkëta, atëherë jeni duke kryer një detyrë të bekuar, atë të hyrjes në zemrat e njëri-tjetrit. Krahas kësaj, prefektët, apo drejtuesit e organeve të rendit, të cilët i shohin gjërat me largpamësi, e po ashtu doktorët dhe nëpunësit e komuniteteve fetare, duhet të shkojnë atje, dhe nëse përpiqen që t’i mjekojnë plagët e njerëzve të atjeshëm, atëherë nuk ka për të ngelur më kurrfarë hapësire për ndofarë komploti. Problemi do zgjidhur me ata çelësa, për të cilët nuk ka derë që të mos hapet, siç janë dashuria e pasioni, stili i Mevlanës apo sistemi i Junus Emresë dhe gjerësia e një ndërgjegjeje universale. Po, nëse ka ndonjë gjë që mund t’i zgjidhë këto probleme që nga rrënjët, ajo është hapja e zemrave ndaj gjithkujt, e kësodore duke pasur mundësinë të hysh edhe në zemrat e të tjerëve.

Ndoshta, kur përpiqesh ta zgjidhësh këtë çështje me anë të dhunës, ajo mund të ngjajë si e mbyllur përkohësisht. Por është e pamundur që të tregosh ndonjë problem të zgjidhur me anë të dhunës gjer më sot. Edhe nëse i gjeni zgjidhje me anë të dhunës nga njëra anë, ajo ka për t’ia behur nesër ose një ditë tjetër, në një tjetër variant. Sepse, për shpifjet dhe ngatërresat mund të thuhet se gjenerohen me një si farë riinkarnimi. Kështu që, derisa të zgjidhen përfundimisht, ato do t’u dalin përballë njerëzve me rrugë nga më të ndryshmet. E nga ky këndvështrim, dhuna është një prej pengesave kryesore ndaj mendjes dhe zemrave që të gjejnë zgjidhje më të përshtatshme dhe efikase. Sepse, nëse ju ngriheni e mendoni se do të gjeni zgjidhje duke i hedhur problemet mbi shpatullat e ndokujt, atëherë nuk ka se si ta përdorni mendjen dhe arsyen në gjetjen e zgjidhjeve alternative. Patjetër që forca është e nevojshme, por vetëm kur është nën drejtimin e plotë të mendjes dhe arsyes, dhe nën kontrollin e ndërgjegjes dhe dhembshurisë. Ma merr mendja, se nëse ka pasur ndonjë problem të kësaj natyre që na transmetohet edhe nëpërmjet faqeve të historisë, edhe zgjidhja pikërisht përmes një rruge dhe botëkuptimi të këtillë është gjetur.

Reagimet dhe sjelljet e njerëzve që gjenden në pozitën e përfaqësuesit të një horizonti të lartë janë tejet të rëndësishme. Sepse ata ndiqen edhe prej shumë të tjerëve nga pas. Nëse prijësit ecin drejt, edhe ata që u vijnë pas, ngase marrin shembull prej të parëve, vazhdojnë të ecin po në rrugë të drejtë. Mirëpo, nëse ata që prijnë, Zoti na ruajttë, nëse bien në gafa dhe gabime, ato shumohen e shumohen tek të tjerët, derisa marrin trajtën e një virusi.

E drejta e përbashkët

Fatkeqësisht, disa njerëz, të cilët që nga e shkuara e deri në ditët tona kanë qenë në rolin e prijësit të lëvizjeve të ringjalljes, ngase nuk e kanë kryer detyrën e tyre siç duhej, janë bërë fli të vetëm një fjale të pallogaritur, një lajthitjeje gjuhësore, ndonjë rrëshqitjeje në mendime apo prej fjalëve që e kanë kapërcyer qëllimin e tyre. Kjo gjendje, duke zbritur më poshtë, është bërë shkas për sa e sa bjerrje të tjera. Nganjëherë një fjalë e thënë pa lidhje, një sjellje e atillë, madje ndonjëherë edhe një ngritje e zërit pa vend, mimika apo gjestikulacione të caktuara, apo thjesht një mrrudhje e fytyrës u ka dhënë trajtë urrejtjesh dhe mllefesh të atilla, rehabilitimi i të cilave ka qenë krejtësisht i pamundur. Nëse këto gabime që bëhen prej atyre që gjenden në pozicionin e prijësit, edhe sikur të mos merren duke u shumëfishuar, por thjesht duke u imituar me të njëjtën masë, prapë kjo gjendje ka për të shkaktuar bjerrje tejet serioze. Kur, ç’është e vërteta, probleme të kësaj natyre nuk transmetohen asnjëherë me të njëjtën masë. Njerëzit i përkapin dhe i interpretojnë këto gabime sipas temperamentit apo receptorëve të tyre të perceptimit, dhe çështja fillon të përhapet duke u zgjeruar sa vjen e më shumë drejt terrenit. Si rrjedhojë, çdokush që gjendet në pozitën e drejtuesit a prijësit, duhet të tregohen shumë delikatë dhe të kujdesshëm në sjelljet dhe reagimet e tyre.

Ndërsa e kaloj ndonjëherë përpara syve filmin e jetës sime, për të bërë një analizë të së shkuarës, përballem me aq shumë pika, të cilat më duhet t’i analizoj deri në imtësi, sa që ndjej nevojën që të them “Ah sikur të mos kisha vepruar kësisoj!” për secilën prej tyre. Mirëpo, gjithashtu jam i vetëdijshëm se mendimi kësodore për çështje që i përkasin të shkuarës, për sa i përket rregullimit të diçkaje, është i pavlefshëm.

Që njeriu të mos hyjë në mendime të tilla pasi diçka të ketë marrë fund, të cilat nuk do t’i sillnin kurrfarë ndihmese, duhet t’i akordojë sjelljet, reagimet, fjalët dhe lëvizjet e tij në një mënyrë të atillë që të mos kenë më nevojë për kurrfarë ndreqjeje, duke i kthyer të gjitha këto në një mënyrë jetese. E ngase mendja e një njeriu të vetëm nuk mund t’ia dalë e vetme, një person që gjendet në detyrën e drejtuesit duhet të këshillohet medoemos me të tjerët përreth tij. Ata duhet të ngrenë grupe këshillimi, duke bërë që të mos jepen vendime për asnjë çështje pa u këshilluar njëherë brenda grupit përkatës. Sido që ne mund të kemi në dorë mjaft vlera të trashëguara nga burimet themelore të kulturës sonë, apo prej të shkuarës, komentimi i tyre në kontekstin e ditëve të sotme do bërë po sipas një konstanteje të përbashkët mendimi.

Gjithashtu, do pasur parasysh, se një çështje horizonti që ka si qëllim imagjinar njohjen e të tjerëve me të drejtën dhe të vërtetën, duhet të ndjekë të drejtën e përbashkët të të gjithëve. Kështu që, çdo mangësi e treguar në këtë çështje, mund të quhet një përdhosje e të drejtës së përbashkët. Ngase sipas disiplinës së fikh-ut islam e drejta e përbashkët është njëherësh edhe e drejta e Allahut, në gabimin e kryer është përdhosur njëkohësisht edhe e drejta e Tij. E bashkë me këtë e drejta e të Dërguarit të Allahut (s.a.s.), e atyre njerëzve që i kanë shërbyer njerëzimit përpara nesh, deri edhe tek e drejta e atyre njerëzve që janë sot duke shërbyer.

Të jetosh pavarësisht vetes

Në fakt, të këshillohesh do të thotë të jetosh pavarësisht vetes. Në njëfarë kuptimi, veprimi i njeriut pavarësisht vetes nuk është gjithnjë dëm apo humbje për të. Përkundrazi, në të shumtën e herëve, njeriu fiton sepse vepron pavarësisht vetes; e ngase vepron vetëm sipas mendjes dhe arsyes së tij humb.

Në një hadith të bekuar, Profeti fisnik (s.a.s.) shprehet:

“Në ditën e gjykimit kur nuk do të ketë hije tjetër, pos asaj të Allahut, këto shtatë klasa njerëzish do të qëndrojnë nën hijen e Tij.”, e duke thënë “imamun adil”^[1] përmend të parin prijësin që vepron me anë të drejtësisë. (Buhari, ezan, 36; Muslim, zekat, 91). Domethënë, para së gjithash, që një njeri të jetë i drejtë është shumë e vështirë. Sepse një njeri që gjendet në krye të një shoqërie, që përfaqëson njëherazi forcën, por ka në dorë edhe të gjitha mundësitë e një populli të tërë, që të jetë i drejtë, duke mos u ndarë asnjëherë prej drejtësisë, largpamësisë, dhembshurisë dhe të njerëzishmes, është e lidhur me të jetuarit pavarësisht vetes.

Në një tjetër hadith, Profeti ynë i nderuar (s.a.s.), shprehet:

“Ka tri klasa njerëzish, me të cilët Allahu as nuk do të flasë, as nuk do t’i justifikojë, e as nuk do t’ua hedhë fare shikimin në ditën e gjykimit. Për ta ka një dënim të dhimbshëm. Ata janë: plaku që kryen imoralitet, udhëheqësi që gënjen, dhe i skamuri arrogant.” (Muslim, iman, 172)

Këtu është tërhequr vëmendja drejt disa shembujve të papëlqyeshëm. Në këtë pikëpamje, imoraliteti është i ndaluar për çdokënd. Mirëpo të ngrihet dikush që e ka mbushur moshën, e nuk i ka ngelur më shumë në lidhje me këtë botë, e t’i futet një mëkati të këtillë, kjo mbart kuptimin e mëkatit mbi mëkat. Fjala që mund t’i thuhet një njeriu të këtillë mund të jetë veç kjo: “Turp të të vijë! Je edhe në moshë të thyer, more i paturp! Nëse nuk të vjen turp prej njeriut, të paktën turpërohu para Allahut!”

Në hadithin e bekuar, klasa e dytë është ajo e udhëheqësit që e ka kthyer gënjeshtrën në një pjesë të pandarë të karakterit të tij. Gënjeshtra është mëkat për çdo njeri, mirëpo nëse atë e thotë një udhëheqës që gjendet në krye të një populli të tërë, atëherë ai mëkat shumëfishohet.

Në klasën e tretë, sipas hadithit, përfshihen njerëzit e skamur, por që janë arrogantë. E dini atë thënien: “Hem qeros, hem fodull.” I varfër, por prapëseprapë arrogant, me gjithfarë sjelljesh shitmendëse. Nuk del ndonjëri t’i thotë: “Po ti more, me ç’shet mend?!” Në një sjellje të këtillë ka një lajthitje serioze sa për ta shumëfishuar mëkatin. Ndërkaq, le ta themi, se duke ndërtuar të kundërtën e hadithit, mund të kuptojmë vlerën e pasanikut që sillet me thjeshtësi. Sepse, në të kundërt të të parit, ai vepron pavarësish vetes.

Në të parin ndër këta dy hadithe, ndërsa bëhet fjalë për jetesën e njeriut pavarësisht vetes, në tjetrin bëhet fjalë për jetesën vetëm në bazë të dëshirave të egos. Ngaqë Xhehenemi është i rrethuar prej dëshirave trupore dhe egoiste, një njeri që e zhyt veten brenda këtyre dëshirave, ka mundësi që të thithet pashmangësisht prej tyre. Ndërsa, përsa i përket Xhenetit, edhe ai është i rrethuar me gjëra të papëlqyeshme. Edhe rruga për të hyrë në të është e lidhur me jetesën e njeriut pavarësisht natyrës së tij njerëzore, madje edhe duke e kapërcyer vetveten.

Kush këshillohet nuk humb asnjëherë

Profeti ynë i nderuar (s.a.s.) në një hadith të Tijin shprehet: “Kush këshillohet nuk humb, e nuk birret asnjëherë.” (Taberani, el Muxh’emul kebir, 6/365; el-Kudai, Musnedu’sh Shihab, 2/7) Sipas këtij hadithi, kush nuk do që të jetë prej të humburve, edhe çështjet që mund t’i zgjidhë edhe vetë, duhet që t’i këshillojë edhe me të tjerët.

Unë vetë, madje edhe në çështjet më të imta, jam përpjekur gjithnjë që t’i këshilloj me tre-katër veta që kam pasur përreth. Ndonjëherë, qoftë edhe në orën një të natës, nëse më vjen ndërmend ndonjë problem, më ndodh që të telefonoj miq të mitë, dhe u them: “Është një problem i këtillë. A mund të më jepni mendimet dhe zgjidhjet tuaja alternative në lidhje me të?” E prej kësaj nuk kam dalë asnjëherë i humbur. Edhe nëse na ka ndodhur që të ketë dalë e kundërta, do të thotë që jemi gabuar të gjithë. Domethënë e kemi ndarë gabimin ndër vedi. Edhe kur të shkojmë përballë Allahut (xh.xh.), do t’i themi: “O Zot! Folëm, u këshilluam me njëri-tjetrin, mirëpo nuk qëlluam dot në shenjë. Ç’të bëjmë, me sa duket të gjitha mendjet tona nuk kanë qenë të mjaftueshme.”

Disa njerëz, përsa i përket pozicionit në të cilin ndodhen, mund të jenë të përgatitur, dhe mund të kenë përvojë më se të mjaftueshme për të thënë: “E di unë këtë.” Mirëpo nuk do harruar se ka edhe njerëz të tjerë, të cilët mund ta shohin çështjen nga një këndvështrim më i gjerë dhe gjithëpërfshirës. Këta njerëz, që gjenden në të tilla pozita, nuk shohin vetëm zgjidhjen e problemit, por bëjnë lidhje edhe mes tij dhe çështjesh të tjera, që mund të kenë të bëjnë me të. Veç kësaj disa zbatime që prej dikujt, si pasojë edhe e pozicionit të tij, mund të duken si zgjidhje, mund të mos jenë zgjidhje në të vërtetë, kushedi, ndoshta ajo mund të jetë thjeshtë një zgjidhje e keqe në trajtën e një zgjidhjeje të mirëfilltë.

Ç’është e vërteta, një vendim i marrë sipas formës, “sipas meje”, që mund të shoqërohet me mendimin se kjo është zgjidhja, nuk do të thotë aspak se ajo është zgjidhja. Sepse zgjidhja e vërtetë dhe e pranueshme, nuk ka të bëjë aspak me “sipas meje”-n. Zgjidhje e pranueshme do të thotë zgjidhje e pranuar prej arsyes së përbashkët. Në veçanti, e pranueshme, me fjalët e Muhasibiut, është ajo e vërtetë që mbështetet prej arsyes dhe logjikës kuranore. Kësodore, çdokush që dëshiron të testojë nëse një zgjidhje është e pranueshme ose jo, duhet ta përballë atë fillimisht me kriteret e Kuranit dhe Sunetit. Për aq kohë sa nuk bëhet një përballje e tillë, të gjitha vendimet e marra prej njeriut në bazë të mendimit se kjo është e pranueshme sipas tij janë veç fjalë të thëna në emër të egos.

Kurani Fisnik, në suren Fatiha, të cilën ne e lexojmë dyzet herë në ditë, na mëson të themi: “Ne vetëm ty të kryejmë adhurime, dhe ndihmën veç prej Teje e kërkojmë.” (Fatiha, 1/5) Sepse njeriu nuk mund të shpëtojë veç me adhurimin që kryen individualisht. Nga një anë, shpëtimi i tij është i lidhur me përpjekjen e tij për të ecur në një vijë të përbashkët me shokët e tij, për të siguruar dhe mirëmbajtur vëllazërinë e vërtetë, duke bërë edhe shpërblimet e mirësitë e tyre të derdhen edhe në hauzin e mirësive dhe shpërblimeve të tij. Kësisoj, që një udhëheqës të jetë sa më larg gabimit, e t’i afrohet sa më pranë të drejtës, mund të realizohet vetëm duke thënë “Ne”, e duke vepruar përherë në bazë të arsyes dhe ndërgjegjes kolektive.

Me pak fjalë, që shërbimet e kryera sot të shumëfishohen, njerëzit që duken në krye duhet të jetojnë pavarësisht vetes, e duke e braktisur mënyrën e të menduarit “Mendja ime, mendimet e mia, konceptimi im”, duhet ta lidhin çdo vendim të tyrin sipas një mendimi sistemor. Një njeri që do të jetë një “prijës i drejtë” sipas fjalëve të hadithit, duhet të dijë si t’i vlerësojë mendimet e të tjerëve përreth; të këshillohet; kur duhet të heqë dorë prej mendimeve të tij; derisa të gjejë atë që është më e pranueshmja dhe më e arsyeshmja. Nëse çështjet i lihen gjykimit dhe analizës së një grupi të caktuar, do të dalë e vërteta bazuar në një marrëdhënie mendimesh, e kësodore do t’u jetë paraprirë zhgënjimeve. Megjithatë, në çfarëdo fushe a dege qoftë, nëse çështjet u lihen veç nismave individuale, gabimet do të jenë të pashmangshme.

[1] Prijësi i drejtë

Muaji i Ramazanit, i cili shfaqet në horizontin tonë me bukuritë e tij magjepsëse, si agjërimi, iftari, syfyri, namazi i teravive, duke na futur brenda një atmosfere të përshpirtshme, ka një ndikim të jashtëzakonshëm sidomos në këto kohë kur tendosjet psikologjike ndjekin njëra-tjetrën pareshtur, kur dhuna dhe ashpërsia kanë marrë një dimension të pamasë, kundërshtitë shihen sikur të ishin ndofarë talenti më vete, e ftohtësia ndërmjet grupeve të ndryshme shoqërore përjetohet ndjeshëm, duke bërë të mundur që shpirtrat të futen edhe njëherë në hullinë e paqtimit, pa lënë që të depërtojë më asnjë fije ashpërsie apo ngurtësie të çfarëdoshme. Zaten, është një e vërtetë që njeriu i sotëm ndjen brenda vetes një respekt karshi këtij muaji që karakterizohet prej qetësisë, butësisë apo përshpirtshmërisë. Kështu që, sado të rrethuar prej lloj-lloj gjërash të papëlqyera, nëse do ta përdorim siç duhet vullnetin tonë, mund ta hapim plotësisht zemrën karshi këtij diapazoni kohe, e poashtu t’i drejtohemi atij me gjithë ndjenjat dhe respektin që meriton, atëherë edhe ai ka për të na përqafuar që ta derdhë mbi ne begatinë dhe mëshirën e tij, duke ia zënë shtegkalimin çdo dhune, ashpërsie apo mllefi, derisa të bëjë që mbi shoqërinë t’ia behin retë e qetësisë dhe rehatisë shpirtërore.

Shumëllojshmëri miqsh në vend të shumëllojshmërisë së ushqimeve

Ndërsa përsa i përket aspektit se çfarë duhet bërë, për shembull dikush që banon në një apartament, mund t’ua shprehë xhentilesën dhe bujarinë e tij komshinjve të tij, qofshin ata përfaqësues të çfarëdolloj kulture a botëkuptimi, duke i ftuar ata për ta çelur iftarin së bashku, me kushtin që t’i lajmërojë disa ditë më parë. Madje, pasi t’i gostisë me ushqimet që ka përgatitur, t’u thotë, “Ju treguat durimin për ta pranuar ftesën dhe gostinë tonë. Duhet ta pranoni, por kjo është taksa e dhëmbëve tuaj.”, duke u dhënë edhe nga një dhuratë të përgatitur më parë. Nëse ekzistojnë mundësitë, mund të kënaqë edhe shpirtrat e fëmijëve të tyre, duke u dhuruar edhe atyre nga ndonjë dhuratë. Në të njëjtën mënyrë, edhe një mësues, apo dikush që jep mësim në universitet, ose edhe dikush që punon në një tjetër institucion çfarëdo, pa bërë ndarje klasore mund t’ia hapë portën kolegëve të tij, duke dhënë një kontribut të çmueshëm në paqen shoqërore.

Ne duhet ta vlerësojmë aq mirë këtë muaj të begatë dhe të shndritshëm, sa që nuk duhet të ngelet asnjë sofër ku të mos shtrohet iftar. Dhe këto sofra, në vend të shumëllojshmërisë së asortimenteve ushqimore duhet të jenë të mbushura me denduri dhe shumëllojshmëri miqsh. Siç e dini, Profeti ynë i Dashur (s.a.s.) shprehet: “Ushqimi i përgatitur për dy vetë mjafton edhe për tre, dhe ushqimi për tre vetë mjafton edhe për katër sosh.” (Buhari, Et’ime, 11; Muslim, Eshribe, 179). Nga ky këndvështrim, nuk duhet shqetësuar aspak prej numrit të madh të miqve që mund të ftohen nëpër shtëpi.

Dhe një lloj i këtillë veprimi është një rrugë diplomatike tejet e rëndësishme për mbylljen e humnerave ndërmjet grupeve të ndryshme shoqërore, asisoj që ndihmon parandalimin e çdolloj paragjykimi. Sepse, në të vërtetë, shumë probleme që nuk mund të zgjidhen dot asnjëherë prej përdorimit të forcës dhe dhunës, apo me çdo trajtë tjetër mekanizmi, mund të zgjidhen, madje shumë lehtë me anë të kësaj rruge. Po, nëse ju ia hapni zemrën tuaj kujtdo, dhe me njerëzinë tuaj hyni në zemrat e bashkëbiseduesve tuaj, duke përgatitur në zemrën tuaj një vend ku mund të ulet kushdo, asisoj që ato zemra do të gjenden përherë pas jush, nuk ka inat, urrejtje, mllef, dhunë, vrasje dhe gjakderdhje që të mos parandalohet. Madje, njerëzimi e ka parë mjaft mirë se si disa probleme dhe shqetësime nuk zgjidhen kurrsesi me përdorimin e kërcënimeve. Përkundrazi, ata kanë parë se si me përdorimin e kërcënimit, kundërshtarët janë ashpërsuar më tej, duke u hedhur drejt organizimesh akoma edhe më të nxehura, të ngritura mbi boshtin e shkatërrimit.

Në një fjalë të urtë thuhet: “Një kafeje të pirë i zgjat hiri dyzet vjet.” Kështu që, edhe iftari që do të shtrojmë ne ka për t’u kujtuar për dyzet vjet. Nga ky këndvështrim, nuk do shmangur prej një veprimi të tillë, i cili do të na kthehet prapa në këtë farë mënyre. Ne nuk mund ta dimë, ndoshta kjo mund të jetë edhe begatia e vërtetë e muajit të Ramazanit. Domethënë, ne, ashtu si, duke agjëruar apo duke falur namazin e teravive, do të përfitojmë shumë mirësi në jetën e përtejme, do të përjetojmë edhe hyrjen në zemrat e njerëzve, që është një përfitim i një tjetër natyre.

Zë i pasqiejve që jehon ndër zemra

Nga ana tjetër, edhe heronjtë e shërbimit të cilët janë përhapur në të katër anët e botës me qëllimin për t’i shërbyer njerëzimit, mund ta përdorin muajin e Ramazanit si një mundësi të artë për të hyrë në zemrat e njerëzve. Ashtu si mishi i kurbaneve që priten në vendin tonë u shpërndahen, fillimisht atyre që janë në nevojë, e pastaj duke treguar bujarinë dhe ndjenjën e gjithëpërfshirjes së myslimanëve nëpër vende të varfra të Azisë dhe Afrikës, e prej andej u ngadhënjyen aq e aq zemra njerëzish, duke u treguar se kishte njerëz që mund të konsideroheshin si burim shprese dhe besimi për ta, poashtu nëpërmjet muajit të Ramazanit, duke u hapur atyre sofrat nëpër iftare dhe syfyre, mund të arrihen po aq mbërritje në brendësi të zemrave të njerëzve, dhe kësimënyre edhe muaji i Ramazanit do të jetë vlerësuar asisoj që do ta kënaqë edhe Allahun (xh.xh.). Sepse, sidomos miqtë e ftuar nëpër vende të tjera, ku ndodheni, ndikohen aq shumë prej ftesave të tilla, saqë kur dërgoni vlerësimet e tyre për to, e kuptoni më mirë rëndësinë e kësaj pune. Për shembull, ai zëri i ezanit në çastin e çeljes së iftarit i vjen aq origjinal, saqë e shohin si diçka tejet magjepsëse. Kështu që, një mundësi e tillë duhet vlerësuar me rrugët më të përshtatshme, në mënyrë që t’u flasim atyre për bukuritë dhe pasuritë tona.

E të gjitha këto punë të kryera prej nesh mund të arrijnë veç që të ndjellin thjesht simpati karshi Islamit. Mirëpo, edhe diçka e këtillë, për mendimin tim, nuk duhet nënvlerësuar. Kushedi, ata njerëz që po e dëgjojnë çdo gjë për herë të parë, me kalimin e kohës do t’i ndjejnë bukuritë e Islamit tjetërsoj, dhe e pa e ndjerë asfare ata do të ngrihen pingulthi drejt lartësive të përsosmërisë. Së këndejmi, kam përshtypjen, jo vetëm dhënie njëherë e iftarit, por edhe sikur tri apo katër herë të shtrohen sofrat, ia vlen.

Njeriu i kohëve tona, fatkeqësisht jetoi i panjohur me bukuritë e Islamit. Nuk i panë dot sjelljet dhe reagimet prej myslimani. Pikërisht, detyra jonë më parësore është, që me strukturën tonë familjare, në lidhjet me nënën, babanë apo fëmijët, me ftesat tona, t’ia tregojmë atyre Islamin e vërtetë porsi xhentëlmenë. Nëse disa njerëz e shohin Islamin si gogol, rruga për ta kapërcyer këtë keqkuptim është formimi i një miqësie të sinqertë me ta. Kësodore, myslimanët, në muajin e bekuar të Ramazanit, duhet të veprojnë pikërisht ashtu siç ua këshillon pozicioni i tyre, duke i përdorur sa më frytshëm mendjen, logjikën, gjykimin dhe këshillimin, në mënyrë që ta realizojnë sa më me rendiment këtë punë.

Asnjë vepër nuk e zë dot vendin e veprave të kryera gjatë Muajit të Ramazanit!

Adhurimet, të cilat na i ka urdhëruar Allahu që t’i kryejmë si një përgjegjësi e jona, ngase fitojnë trajtë sipas lidhjes sonë shpirtërore me to, kanë për të dëshmuar për ne përballë Allahut. Edhe ne, sa më shumë që ta kënaqim këtë muaj, edhe dëshmia e tij ka për të rrjedhur porsi ujëvarë drejt nesh. Nëse vlerësohet sa më frytshëm, kur të largohet, do të dëshmojë për ne, e ndoshta do të tregojë se mund të kemi qenë meritues të portës së Rejanit. Nga ky këndvështrim, ne duhet të tregojmë respekt për adhurimet që Allahu (xh.sh.) na ka caktuar, duke i njohur si diçka të shenjtë, duke u përpjekur pareshtur për t’i lënë ato përherë të kënaqura.

Veç kësaj, njeriu, në jetën e përtejme, do ta dijë se cilat mirësi, shpërblim i cilit veprim është, dhe kjo ka për t’i dhënë atij njeriu kënaqësi po aq sa edhe vetë mirësia. Ndoshta, përballë këtyre mirësive për të cilat është parë si meritues, do të thotë: “Falënderime pafund për Zotin tim! Fillimisht më nderoi mua me veprime të mira, ndërsa tani po më nderon me shpërblime për to.” Njeriu, atje, do t’i njohë me sy, hundë, gojë dhe vesh të gjitha agjërimet që ka kryer. Poashtu edhe urinë apo etjen që ka duruar, lodhjet gjatë namazit të teravive, emocionet e zgjimit për të ngrënë syfyr, apo qerasjet apo gostitë e shtruara për iftar, do t’i njohë atje në trajtat e tyre, duke ia përjetuar të gjitha kënaqësitë edhe njëherë.

Disa adhurime e marrin thellësinë e tyre pikërisht prej mënyrës së kryerjes së tyre. Edhe adhurimet e kryera gjatë muajit të bekuar të Ramazanit të këtij lloji janë. Kështu që, edhe veprat e kryera gjatë muajit të Ramazanit kanë për të arritur një vlerë të veçantë. Sepse njerëzit i afrohen Allahut (xh.xh.) në një mënyrë më të përshpirtshme. Nuk ka shpërblim agjërimi që t’i afrohet shpërblimit të agjërimit gjatë muajit të Ramazanit. Edhe njëzet rekatet e namazit gjatë muajve të tjerë, nuk mund t’i zëvendësojnë dot teravitë. Poashtu, edhe kënaqësinë e ngrënies së syfyrit gjatë këtij muaji, nuk mund ta ndjeni dot gjatë muajve të tjerë. Po njëlloj, edhe pritjet për thirrjen e ezanit para iftarit gjatë Ramazanit, nuk janë të të njëjtës sërë. Me pak fjalë, nuk mund ta arrini dot shpërblimin e arritur gjatë muajit të Ramazanit për të njëjtat adhurime, nëse i kryeni në kohë të tjera. Asnjë vepër tjetër nuk i zëvendëson dot ato. Pikërisht, nga ky shkak, edhe besimtarët që e ndiejnë me tërë thellësinë e saj këtë të vërtetë, ndiejnë një hidhërim thellë në zemrat e tyre, madje edhe përmallohen për muajin e Ramazanit deri vitin e ardhshëm. Nuk mund ta dimë, ndoshta edhe vetëm ky përmallim u përfton atyre të njëjtin shpërblim si të adhurimeve të një muaji të tërë Ramazani.

Një prej shkaqeve kryesore që një njeri devijon në një tjetër anë prej rrugës së drejtë është harresa e të qenit të kësaj jete një vend provimi, dhe të çdo ngjarjeje me të cilën përballesh, një sprovë; përveç harresës, me kalimin e kohës të mashtrohet prej gënjeshtrave të djallit. Njeriu është gjithnjë përballë djallit, i cili nga njëra anë gjendet përherë me ne nëpërmjet mekanizmit të egos, e nga ana tjetër ne nuk e dimë se si, ku dhe në ç’kohë do të na shfaqet për të na mashtruar. Në më të shumtën e kohës, këta armiq të njeriut, u afrohen atij me pamjen e një miku të përdëllyer, duke ia treguar të drejtën të shtrembër, të shëmtuarën të bukur, dhe atë më kalimtaren dhe të pavërtetën si të vërtetë të pandryshueshme, derisa në fund mund ta mashtrojnë përfundimisht. Njeriu, në mënyrë që të mos bjerë pre e këtyre mashtrimeve, duhet të jetë përherë i zgjuar karshi tyre. Në të kundërt, edhe një çast i kaluar në topitje, mund ta shpjerë njeriun drejt hapësirash të atilla, që e kanë rikthimin mbrapsht të pamundur.

Ndërsa, përsa i përket anës së egos dhe trupores sonë, të gjitha bukuritë tërheqëse të kësaj bote, mund t’i shihni si materiale, të cilat djalli mashtrues na i shpërfaq në trajtën e iluzioneve. Po, djalli, porsi një armik i paepur dhe mashtrues, ia tregon njeriut si të pranueshme dhe të pëlqyeshme edhe gjërat më të pamundura dhe të papëlqyeshme. Mirëpo, ç’e do se, sipas ajetit “ka aq shumë gjëra që ju nuk i pëlqeni, por që për ju mund të jenë të hairit. Dhe ka aq shumë gjëra që i vlerësoni si të hairit, por për ju mund të jenë të këqija. Allahu i di, kurse ju nuk e dini.” (Bakara, 2/216), disa gjëra që mund të na vijnë qejfit, për nga pasojat dhe përfundimet mund të jenë vetë helmi. Me fjalë të tjera, mjaltin e helmatisur që ndërsa në fillim hidhet në gojë mund të na duket si gjëja më e ëmbël, nga pas e ndjek një dhimbje e tmerrshme barku. Njëkohësisht ka disa gjëra me të cilat përballen njerëzit, që në pamje të jashtme duken të hidhura dhe shqetësimndjellëse, mirëpo kur e përballoni vuajtjen dhe hidhërimin e tyre, arrini jo vetëm t’i përballoni, por edhe të gjeni prehje në to. Për shembull, djalli përpiqet që t’jua tregojë juve si shumë të thellë një hauz ujërash të freskëta që mund të gjenden pranë shtëpisë tuaj. Mirëpo ju, kur e shihni të tërë çështjen me një zemër, mendje dhe ndjenja të qeta; e pasi ta shihni dhe të hyni brenda saj, do të shihni se uji nuk ju mbulon as këmbën plotësisht; përkundrazi, me atë thellësi që ka vetëm sa ju pastron, duke ju shërbyer sakaq vetëm për mirë. Ndërsa nga njëra anë djalli mundohet t’ju tërheqë juve brenda gjërave negative me gjithfarë iluzionesh negative, nga ana tjetër, mundohet t’ju pengojë për të kryer punë të mira, me iluzione që në pamje të jashtme ngjajnë të jenë pozitive. Sepse ai, me fjalët e Kuranit, është zbukurues dhe stolisës i të gjitha gjërave të shëmtuara, derisa t’i kthen ato në gjëra të dashura. Me një fjalë, ai rreket që t’ua tregojë njerëzve të gjitha mëkatet si të bukura.

Ai gjurmon çdo rast të volitshëm për t’iu afruar njeriut

Po, djalli, i cili është armiku më i paepur për njeriun, rrëmon përherë për të gjetur mangësitë e njeriut, duke bërë të gjitha përllogaritjet se nga cila pikë do të jetë më e përshtatshme për ta goditur; i përdor më së miri dobësitë, si të llojit të epshit, frikës, dëshirës për post, rehatisë dhe turlifarë rendjesh pas interesave personale, dhe me të gjetur çastin e volitshëm, i pengon ata që të rrëzohen rrokapjekthi.

Kurani Fisnik e shpreh me këto fjalë urrejtjen dhe mllefin që djalli ndjen karshi njeriut: “Ngase Ti më nxore nga vetja e më bëre të ngre krye, atëherë edhe unë do të mundohem përherë vetëm si e si të mashtroj robërit e Tu; do t’u ngre atyre prita, e pastaj, njëherë nga e djathta, njëherë nga e majta, njëherë nga pas, dhe ndonjëherë nga para, do të mundohem që t’u hyj në mes tyre, kështu që Ti shumicën e tyre do t’i shohësh si jofalënderues.” (A’raf, 7/16/17).

Ponjësoj, edhe në suren Sad, me fjalët, “Betohem në krenarinë Tënde që unë do t’i nxjerr ata prej rrugës së drejtë.”, shprehet urrejtja dhe haseti i pakufishëm që ndjen djalli karshi njeriut. Dhe duke i pasur parasysh edhe shprehjet e tjera të Kuranit në lidhje me këtë çështje, mund të themi, se të gjitha këto ndotje, rrëshqitje dhe rënie të njeriut, që e bëjnë atë të vërvitet sa andej këndej, me sjellje krejt të pahijshme karshi Allahut, kanë nga pas tyre shtysat dhe mashtrimet e djallit.

Ai që mjaftohet me të pranishme, vetëmashtrohet.

Padyshim, i gjendur përballë një armiku kaq të paepur, njeriu duhet të gjendet përherë nën mbrojtjen dhe ombrellën e mbrojtjes së Allahut, në mënyrë që ta mbajë të palëkundur kështjellën e tij të besimit, dhe për të mos mbetur midisës, por edhe për t’u bërë pjesë e atyre që u drejtohet sihariqi, u duhet që t’i përforcojë mendimet, arsyetimet dhe logjikën e tij nën dritën e fjalëve kuranore, “Në fakt, ata që i kanë besuar Allahut, dhe janë mbështetur tek Ai, nuk kanë mundësi se si të sulmohen prej djallit.” (Nahl, 16/99). Me fjalë të tjera, ai që mjaftohet me ato që i përfton mjedisi i tij kulturor përreth, e që nuk i kthen në pjesë të natyrës së tij vlerat në të cilat beson, asisoj që nuk mund ta kthejë dot besimin e tij në atë të vërtetin mandej, është e pamundur që të mos ndikohet prej kurtheve të djallit. Ja, ajo që shprehet edhe në pyetje, këta njerëz që nuk e kanë të mirëpërcaktuar, mbartin një gjendje, e cila në fjalët e Kuranit Fisnik, shprehet kësimënyre: “Tregoju atyre edhe rrëfenjën për atë të paturpin që ne ia bëmë të ditura urdhrat tona; tregoja që pavarësisht dijes që zotëronte, ai doli jashtë rrethit të kuptimit të shpalljeve. Sakaq, djalli e bëri atë si veten, duke e bërë t’i bindej fjalëve të tij. E ai i shkoi nga pas, duke u bërë një prej kryengritësve.” (A’raf, 7/175).

Kurani tregon këtu pikërisht aventurën e jetës së njeriut, që duhet marrë si mësim prej të gjithëve. Asisoj, që do ta bëjë njeriun që t’i hapë mirë sytë dhe veshët, që do ta bëjë gjuhën t’i flasë drejtë, e kësodore, megjithë mrekullitë dhe thagmat që mund t’i jenë falur atij, ai sërish qëndron i larguar prej tyre. Domethënë, se ky njeri i ngratë, megjithëse mund të ketë arritur shumë gjëra, prapëseprapë nuk e ka përcaktuar dot pozicionin e tij, duke mos i ngulur dot këmbët mirë në tokë, për të thënë mandej se nuk ka shpëtuar dot prej rolit të midisësit. Me pak fjalë, ai, megjithëse mund të ketë lindur në një vend pozitiv, ato pjesë të kulturës që i janë dhënë prej mjedisit përreth, ai nuk ka arritur t’i ktheje në natyrë të tij. Ky njeri që mund të quhet edhe bjerrës i trashëgimisë së tij kulturore, nuk e ka përforcuar me përpjekjet dhe orvatjet e tij, ndonjëherë duke mos vuajtur ashtu siç duhet mbi to, e ndonjëherë tjetër duke mos e përdorur siç duhet vullnetin e tij, ngelet në rrugë të madhe, për të mos thënë pastaj që bëhet nga humbësit. Sipas fjalëve të disa komentuesve, që atyre njerëzve, as njohja e emrave të mëdhenj dhe sekreteve të lartësisë dhe zotërimit të Allahut nuk i kanë vlejtur. Sepse, ngase këto dije nuk kishin zënë vend siç duhej në të, nuk mund t’i përkisnin atij. Nga ky këndvështrim, nëse një njeri nuk i restauron mendimet që i kanë buruar prej të parëve të tij, për ta kontrolluar edhe njëherë vlefshmërinë e dijeve dhe mendimeve që ai zotëron, atëherë djalli ka për t’i hedhur atij përherë shigjeta të mashtrimit dhe dyshimit; ka për t’i hedhur derisa t’ia ndotë si mendimet, ashtu edhe mendjen.

Pareshtur bisedë e përshpirtshme

Kurani Fisnik e shpreh kështu mandej gjendjen e atij njeriut që nuk ka shpëtuar dot prej të qenit midisës. “Nëse do të donim, Ne e nxirrnim atë prej vendit ku gjendej, sajë shpalljeve Tona. Mirëpo ai u zhyt në tokë, duke iu bindur dëshirave të tij.” (A’raf, 7/176). Kështu që, ai, duke rendur pas dëshirave, epsheve, dëshirës për post, për rehati e për gjithfarë gjërash të ngjashme, harroi se ç’kishte mbi vete ishin prej Allahut. Dhe, pasi harroi të gjitha këto, u bë edhe vetë prej të harruarve.

Ndërsa, më tej, thuhet kështu: “Gjendja e tij ngjan kryekëput me gjendjen e qenit: Edhe po t’i shkosh pas, nxjerr gjuhën dhe jargavitet; edhe po ta lësh në kokë të vet, prapë gjuhën nxjerr dhe jargavitet!” (A’raf, 7/176). Ndërsa, disa ajete më tutje, ngase thuhet, “…ata janë si kafshët, madje edhe më të çoroditur.” (A’raf, 7/179), kjo tregon se gjendja e tyre është diçka më poshtë edhe se kafshët.

Siç e vini re, njeriu që është krijuar si një krijesë krejt fisnike, e që është pretendente për të arritur veç ndër maja, që nganjëherë vjen në një gjendje ku edhe engjëjt i zilosen, kur rrëzohet, nuk rrëzohet thjesht mbi një sipërfaqet të rrafshët, por në një hon që nuk i duket fundi. Me pak fjalë, kur kthehet në një rob të dëshirave të tij, duke u kthyer në një gjendje më poshtë se kafshët. Dhe ndërsa shprehet gjendja e këtij njeriu në fjalën e Allahut, në Kuran, për shkak të stilit të fisëm të ligjërimit kuranor, gjuha tërhiqet një hap pas, aq sa gjendja e këtij njeriu vetëm sa gjasmohet me gjendjen e kafshës.

Si rrjedhojë, nëse njeriu nuk ecën i vendosur në rrugën në të cilën është duke ecur, duke mos i përgatitur të gjitha pajisjet e tij për një ecje në këtë rrugë; nëse nuk gjendet gjithnjë në përpjekje të vullnetshme për ta përmirësuar dhe rifreskuar veten e tij, duke mos e përfreskuar gjendjen e tij me fjalën “Përfreskojeni besimin tuaj duke thënë “La ilahe il’lallah!”” (Shih: Tirmidhiu, el-Hakim, Neuadiru’l usul, 2/204), ka gjasa që të pengohet përfundimisht në njërën prej këtyre pengesave. Kësimënyre, njeriu, në mënyrë që t’i kapërcejë të gjitha këto pengesa, e për të mbërritur paqtazi në synimin e tij, duhet ta shtojë vullnetshëm përpjekjen për ta përforcuar besimin, duke thurur rreth tij mure me bedena të pamposhtshme, të cilat ngrihen nëpërmjet punëve të mira, e bisedave të përshpirtshme, të pandërprera asnjëherë, në mënyrë që të ushqejnë shpirtin dhe zemrën në mënyrë të pareshtur.

Së pari, duhet thënë se tre muajt janë pjesa kohore më e rëndësishme në të cilën njeriu mund të jetë më pranë Allahut, si dhe të përfitojë më së tepërmi prej mëshirës së pafundme të Tij; të mund të shmanget prej mëkateve dhe të udhëtojë drejt horizontit të shpirtit. Sidomos, përsa i përket pastrimit të nefsit, edukimit të shpirtit dhe qashtërsisë së mendjes, njeriu ka nevojë, pa dyshim, për çdo vit për një periudhë të tillë rehabilitimi qiellor. Dhe kjo periudhë kohore është një arsye tejet e rëndësishme për të realizuar një rehabilitim të këtillë.

Sigurisht, që njeriu, përgjatë kësaj periudhe të zhvishet nga ngarkesat trupore e epshore, e të lartësohet drejt një horizonti të caktuar e të arrijë një nivel të tillë, fillimisht duhet të kalojë një proces meditimi dhe përmendjeje të pareshtur. Dhe teksa është duke realizuar këtë proces, lipset që zemrën dhe shpirtin ta mbajë kaherë të hapur drejt përshpirtshmërisë. Domethënë, teksa nga njëra anë gjatë këtyre muajve përpiqet për të rrokur me mendje e për të kuptuar që kanë të bëjnë me besimin dhe Kuranin duke rilexuar çështjet, në anën tjetër rreket të përthithë sa më shumë nga përshpirtshmëria dhe nga shiu i dritës që i vjen prej lart.

Interesimi kërkon interesim

Deri më tani shumë persona kanë thënë fjalë të bukura nga këndvështrimi dhe horizonti i tyre rreth kësaj periudhe, si dhe kanë tërhequr vëmendjen përsa i përket bukurive që netët dhe ditët e këtyre muajve mund t’u përftojnë jetës së besimtarit. Leximi i përbashkët i veprave të vyera dhe studimi fjalë për fjalë i tyre, dhe përvetësimi i tyre duke i diskutuar, është shumë i rëndësishëm përsa i përket kuptimit dhe ndijimit të përfitimeve dhe fryteve që këto muaj i përftojnë njeriut. Po, për të përfituar siç duhet nga shkrimet rreth tre muajve, duhet evituar leximi i cekët dhe sipërfaqësor, dhe do hapur drejt thellësive të çështjes. Përndryshe, për sa kohë që nuk zhvillohet një ndjenjë e mendim i tillë, është e pamundur për dikë, që të përfitojë denjësisht nga ato ç’ka lexon dhe dëgjon rreth këtyre muajve.

Gjithashtu, për të ndjerë përsosmërisht bukuritë e veçanta të këtyre muajve dhe kënaqësitë që rrezatojnë ato në shpirtin e njeriut, në krye të herës, këto muaj duhen konsideruar dhe vlerësuar si “muaj pasurie”, e më pas, ditët dhe netët e saj duhen vlerësuar seriozisht pa çuar dëm qoftë edhe një sekondë të vetme. Për shembull, dikush që nuk shfaqet i vendosur të ngrihet natën e t’i drejtohet Zotit e të gëlltisë përfitimet e natës, e ka të pamundur të ndjejë e të shijojë thellësisht ato ç’ka përflitet gjatë këtyre muajve. Po, nëse një person nuk hyn i tendosur shpirtërisht në këto muaj, nuk i kryen adhurimet brenda një ndjesie serioze adhurimi, dhe nuk përhumbet në to, nuk do t’i ndjejë kuptimet e këtyre muajve edhe sikur ato të derdheshin me gjyma. Madje, edhe ato çka të tjerët shprehin rreth këtyre muajve i gjykon sipas botëkuptimit dhe aftësive të tij, duke i vlerësuar si të ishin luks apo fantazi.

Po, për të ndjerë përfitimet e këtyre ditëve të bekuara që derdhen mbi ne, së pari duhet besuar dhe shfaqur interes për to. Dhe interesimi kërkon interesim. Nëse ju nuk shfaqni interes për shpirtin dhe kuptimin e këtyre muajve, ato nuk kanë për t’jua hapur dyert. Madje dhe shumë shprehje të ndritura dhe të gjalla që fliten rreth këtyre muajve, juve mund t’ju duken të zbehura e të pajeta. Aq sa, edhe shprehjet e goditura të Ibn Rexheb el Hanbeliut, apo fjalët ngazëllyese të Imam Gazaliut, nuk ju prekin asfare. “Çfarë thonë këta njerëz?”, thoni dhe e kaloni. Sepse përsa i përket ndikimit të të një fjale, aq sa është e rëndësishme fjala e thënë, po aq rëndësi ka edhe këndvështrimi, synimi, botëkuptimi dhe të qenit i hapur ndaj kësaj çështjeje.

Ndaj dhe kjo çështje duhet të përvetësohet aq shumë, sa personi duhet të njësohet me Rexhebin, Shabanin dhe Ramazanin. Po, personi duhet të bësh njësh me këto muaj, në mënyrë që ndjejë ato ç’ka këto muaj i thonë shpirtit të tij. Përndryshe, për sa kohë ju mbeteni ata që jeni, nuk shpëtoni nga sipërfaqësia dhe nuk i studioni të vërtetat e këtyre muajve, edhe fjalët shumë të bukura që thuhen rreth këtyre muajve do ju hyjnë nga një vesh e do ju dalin nga tjetri. Parë nga ky aspekt, njerëzit e orientuar drejt shkujdesjes, që nuk rreken të ripërtërihen në stinën e një pasurie të këtillë, që nuk arrijnë të përkapin seriozitet në gjendjet dhe veprimet e tyre, e kanë tejet të vështirë përftimin nga këto muaj.

Programe të përshtatshme në periudhën e kohës së bekuar

Gjithsesi, është edhe aspekti i shpirtit shoqëror dhe i pranimit të përgjithshëm të shoqërisë. Vetëm personat e thellë, përsa i përket horizontit të zemrës dhe shpirtit, mund ta ndiejnë thellësinë dhe shumanësinë e këtyre muajve. Dhe është e vërtetë që këto kohë, në kuptim të përgjithshëm, populli ynë e vlerëson deri diku vlerën dhe begatinë e këtyre muajve, rendin kah xhamitë dhe i drejtohet Krijuesit. Kjo situatë duhet vlerësuar dhe me anë të programeve dhe aktiviteteve të ndryshme, ku shpirtrave të njerëzve mund t’u përcillen disa mesazhe. Poashtu, edhe në netët e bekuara të këtyre tre muajve si Regaibi, Miraxhi, Beraeti dhe Kadri, mund të organizohen programe të veçanta orientuar njeriut bashkëkohor, duke i ndenjur besnik gjithmonë shpirtit të fesë. Në këtë mënyrë konsiderohet se i kemi vlerësuar këto net për t’i afruar njerëzit me Zotin dhe për t’i përçuar zemrave të tyre të vërtetën e fesë tonë. Ashtu siç mund t’u përçohen disa të vërteta njerëzve të ardhur në xhami, edhe kuvende të tjera mund të vlerësohen nëpërmjet bashkëbisedimeve apo ligjëratave. Kësisoj, njerëzit që besojnë në rëndësinë e këtyre netëve dhe pritshmëria e tyre vlerësohen në mënyrë të drejtë.

Megjithatë dëshiroj të theksoj diçka që e konsideroj të rëndësishme lidhur me këto programe: Synimi ynë i vetëm në të gjitha aktivitetet e organizuara duhet të jetë afrimi një hap më tutje i mendimit dhe i ndjenjave të njerëzve me Allahun (xh.xh.). Nëse këto programe dhe aktivitete nuk na orientojnë drejt synimit tonë dhe gjetjes së vetvetes, ahere jemi munduar më kot. Po, nëse në aktivitetet e organizuara nuk nxjerrim në pah disa të vërteta rreth Krijuesit tonë, nëse nuk i afrojmë një hap më tej për nga Zotëria i Zotërinjve (s.a.s.); por thjesht organizojmë programe dëfryese sa për të thënë “Sa mirë ia kaluam”, ahere kemi shpërdoruar kohën, ndoshta kemi hyrë dhe në mëkat. Çdo udhë që nuk të shpie te Allahu (xh.xh.) dhe te Zotëria ynë (s.a.s.), është veçse një mashtrim. Dëfrimi i njerëzve, organizimi i ballove dhe karnavaleve nuk është detyrë e zemrave besimtare që aspirojnë të jenë interpretë të së drejtës dhe të së vërtetës.

Gjithashtu duhet ditur se njerëzit e sotëm kanë një stil jetese të orientuar nga dëfrimi. Ndaj dhe interesi i tyre në këtë aspekt mund t’ju mashtrojë. Madje mund edhe të mendoni se keni kryer një punë të hairit duke kundruar kënaqësinë në sytë e tyre. Ndërkohë, më shumë sesa interesi i njerëzve, e rëndësishme është se sa në raport të drejtë me kriteret e Kuranit dhe të Synetit është puna që kemi kryer. Edhe nëse në këto programe interesi është i ulët dhe pjesëmarrja e pakët, ju gjithmonë duhet të rendni kah e drejta. Me fjala të tjera, nuk ka rëndësi vlerësimi apo duartrokitjet e njerëzve, por vlera që një program i tillë ka për botën tonë shpirtërore.

Ndaj, në një periudhë të këtillë begatie, ku qiejt kaplohen nga nuri dhe toka stoliset me sofra qiellore, ne duhet t’i orientojmë njerëzit gjithmonë nga bota shpirtërore, dhe në çdo vepër të synojmë qëllime të larta e mendime te gjera. Aq sa vazhdimisht të mund t’i injektojmë personave përreth një kuptim dhe një shpirt të ri, e t’u hapim velat drejt pangopjes në emër të përshpirtshmërisë. E për të realizuar këto, në daçi u lexofshi ilahitë dhe lutjet e vjetra, në daçi këto vlera u përcjellshin me vargje e kompozime të reja, veçse në të gjitha aktivitete tona, njerëzve u duhet përkujtuar dëshira për përjetësi, malli për fituar lumturinë përjetshme, duhet vënë në lëvizja frika e humbjes, dhe si rezultat, duhet t’i drejtojmë njerëzit për kah shpirti i fesë.

Përmbledhtazi, xhamitë, xhematet, xhumatë, Rexhebët, Shabanët, Ramazanët, Regaibët, Miraxhët, Beraetet dhe Kadret, duhen vlerësuar gjithmonë si mundësi për t’i orientuar njerëzit drejt Allahut, dhe të gjitha programet e organizuara përgjatë këtyre periudhave të bekuara kohore, të denja për rezervuar përjetësi në çdo çast të tyrin, duhet të synojnë realizmin e qëllimeve të larta.

Zhvillimi i shpirtit të dedikimit është i lidhur në mënyrë parësore me besimin e plotë në fenë që përfaqëson. Është e pamundur që të ndjellësh një shpirt dedikimi tek njerëzit, nëse ata nuk kanë besim. Dhe kohëzgjatja e zhvillimit të një besimi të këtillë mund të ndryshojë sipas aftësive dhe talentit. Ndërsa për disa njerëz mund të mjaftojnë rehabilitime të shkurtra; për shembull, disa njerëz e kuptojnë dhe e shohin atë që kanë për të kuptuar dhe parë në dyzet orë, disa të tjerë mund t’i kuptojnë për dyzet ditë, muaj, apo dyzet vjet. Madje edhe disa njerëz të lartë si Xhunejd Bagdadi, që janë shpirtra shumë të hapura ndaj kuptimeve të thella, janë shprehur vetë se disa gjëra i kanë kuptuar vetëm pas të gjashtëdhjetave. Patjetër që nuk është aspak e drejtë që ta kuptojmë këtë fjalë të Xhunejd Bagdadit sikur ai nuk ka kuptuar asgjë deri në atë moshë, e një kuptim i tillë zaten është një paturpësi e bërë hapur karshi tij. Atëherë, si duhet ta kuptojmë këtë fjalë të tijën? Ai njeri i lartë e kishte ngulur vështrimin vetëm kah njeriu i përsosur, e nuk shihte asgjë tjetër. E me sa duket, për të ndjerë disa flladitje të atij horizonti, duhej të kalonte njëfarë kohe. Ndoshta, ai, me këtë, donte të theksonte ndryshueshmërinë e aftësive te njerëzit. Me një fjalë, çfarëdo qoftë synimi dhe qëllimi, ne duhet të tregojmë kujdes ndërsa flasim për njerëzit e lartë, duke u ruajtur prej mendimeve negative dhe duhet të kërkojmë mbrojtje tek Allahu prej thënies së ndonjë fjale të pahijshme. Përkundrazi, mund të bëjmë ndonjë gafë që do të prekte edhe sedrën e Allahut (xh.xh.).

Mirësia më e madhe që mund t’u jepet brezave të sotëm

Nëse do t’i ktheheshim çështjes sonë parësore, në ditët tona, është bërë akoma edhe më e vështirë për të përndezur ndjenjën dhe mendimin e dedikimit ndër zemra. Në këtë kohë kur çerdhja familjare nuk shpreh ndonjë gjë në emër të thellësive metafizike, kur rruga vepron veç në kahun e kundërt, kur në çerdhet e dijes nuk prezantohet kjo ndjenjë dhe ky mendim, dhe kur në faltore nuk fryhet ky shpirt ndër zemra, e kur nuk gjenden institucione që të drejtojnë kah horizonti i zemrës dhe shpirtit, të ndjellësh shpirtin e dedikimit ndër zemra, është e lidhur me disa përpjekje të forta. Sepse, t’i ndash njerëzit prej ndikimit të trupores, të cilës ata i janë bërë robër, e prej andej t’i drejtosh kah gradët e jetës së zemrës dhe shpirtit, për të pasur si synim të vetëm pëlqimin e Allahut (xh.xh.), duke i bërë që të përmendin vetëm fjalinë “O Zot, unë dua prej teje shëndet, mirësi dhe kënaqësinë Tënde!” gjatë gjithë ditës, kërkon një përpjekje shumë të madhe. Njeriu, për nga natyra e tij, është shumë i dhënë pas botës dhe bukurive të saj. Sidomos në ditët tona, kur ato janë vendosur në qendër të çdo gjëje, mund të thuhet se njerëzit janë të përgatitur për çështjet e kësaj bote në mënyrën më të përsosur. Kësisoj, për mendimin tim, mirësia më e madhe që do t’u bëhej këtyre brezave, do të ishte ndjellja e dëshirës dhe emocionit për të jetuar.

Në fakt, një emocion dhe dëshirë e tillë është një prej shtyllave më të rëndësishme të shpirtit islam. Ashtu siç ajo do ta tregojë veten si përkushtim dhe devotshmëri në të, kur pasqyrohet në namaz, dhe në çështjen e përhapjes së emrit të Allahut, ajo do ta shfaqë veten me anë të shpirtit të dedikimit, duke nxitur vazhdimisht vetëm ngarendjen në këtë rrugë. Ju shpjegojuni ç’të doni në lidhje me shpirtin e Islamit të gjitha zemrave që jetojnë të mangëta prej kësaj dëshire dhe emocioni, por do të jetë e vështirë që të vëreni tek ta shenja të sakrificës dhe qashtërsisë shpirtërore.

Mungesa e emocionit do të thotë vdekje e zemrës

Me pak fjalë, tek njeriu duhet të gjendet një emocion që ai ta marrë e ta përplasë veten gjithandej prej shqetësimit. Asisoj, që kur të gjendet përballë ndonjë zemre që nuk beson, të thotë “Pse nuk besojnë këta njerëz?”, e sakaq të fillojnë e t’i zukasin tëmthat, zemra t’i duket sikur po i ndalet e koka t’i duket sikur nga çasti në çast do t’i ndahet në mes. Vetëm nëse te njeriu ka një emocion të tillë çmenduror, ju duhet t’i thoni: “Iu bëfsha kurban emocionit tënd. Të të marr e të të mbaj mbi krye.”, dhe duke i thënë këto fjalë, ju e rinovoni emocionin e tij me mendjen dhe logjikën islame. Me fjalë të tjera, ju keni mundësinë për ta drejtuar për mirë emocionin e tij, i cili mund edhe ta shpjerë edhe në tërbim. Pra, mund ta ndihmoni që ai ta përdorë këtë emocion, me durim dhe vazhdimësi, në rrugën e së drejtës. E me sa duket, ajo që duhet bërë fillimisht, është ndjellja e një emocioni të tillë ndër zemra. Sepse atje ku nuk gjendet emocioni, është e pamundur që të bëhet ndonjë punë kushedi se çfarë vetëm me një arsye të thatë dhe me një logjikë të qëndrueshme. Fillimisht, njerëzit duhet ta besojnë tërë emocion e t’i dalin zot një synimi imagjinar, e megjithë vështirësitë dhe pengesat që mund të hasin, të dinë si të rrinë të qëndrueshëm dhe të palëkundur në pozicionin që u duhet të qëndrojnë, e atje ku është për të rendur të rendin porsi kuajt e egër, derisa të plasin.

Si në çdo cilësi të mirë, edhe këtu, shembulli më i mirë për ne gjendet tek Profeti ynë i Dashur (s.a.s.). Shihni pak se ç’thotë Allahu në Librin e Tij të lartë në lidhje me këtë cilësi të Tijën. “Për pak do të shkatërrosh veten, duke rendur pas tyre, pse nuk besojnë Kuranin.” (Kehf, 18/6). Në një vend tjetër, thuhen këto fjalë: “O i Dërguari Im! Për pak do të vrasësh veten, pse ata nuk besojnë.” (Shuara, 26/3). Të dyja këto ajete tregojnë se ç’shpirt islam mbartte Profeti i Islamit. Allahu (xh.xh.) e paraqet kësisoj emocionin e Tij: “Ti nuk mund të udhëzosh kë të dëshirosh. Vetëm Allahu, udhëzon kë të dojë.” (Kasas, 28/56). E me këtë, Ai ia rinovon Atij emocionin. Saora, nëse te një person gjendet një emocion i tillë islam, ne e rinovojmë atë me fjalët e Kuranit. Ne mund t’ia tregojmë atij se çfarë do të thotë të veprosh i plotë, se ç’duhet të çojë e ç’duhet të sjellë, dhe sipas koniunkturës apo sipas ndjenjave të bashkëbiseduesit si duhet të veprojë. Por nëse nuk ka ende ndonjë emocion, çfarë do të rinovoni ju?

Për të pasur një jetë të qëndrueshme dhe të vendosur duhet që fillimisht të kesh një gjendje shpirtërore të mbushur plot e përplot me emocione. Mirëpo, arsyeja dhe logjika nuk duhet të sakrifikohen assesi për ndjenjat dhe emocionet. Sepse, pikërisht pas kësaj pike mund të lindin teprimet dhe çekuilibrimet. Kështu që, ndërsa nga njëra anë zemrat vlojnë prej emocionit, nga ana tjetër arsyeja dhe gjykimi duhet të jenë përherë pararojë e emocioneve, në mënyrë që t’i kanalizojnë këto emocione në kahe të drejta.

Arsyeja dhe emocionet duhet të jenë mbështetëse të njëra-tjetrës

Sidomos, nëse ne kemi për të sendërtuar ndonjë synim të lartë imagjinar, bllokimi i rrugëve diku nuk duhet të na nxjerrë neve prej rrugës në të cilën gjendemi. Ne, si zemra besimtare, nëse ndodh që shtegu të bllokohet diku, duhet të kërkojmë menjëherë shtigje të reja, e asisoj vetëm vazhdojmë drejt përparimit. E nëse ndodh që edhe kjo të bllokohet, atëherë sërish kërkojmë tjetrën. Edhe nëse të gjitha rrugëve të mos ia shohim dot fundin, ne duhet të themi: “Edhe po nuk e realizuam dot ne, atëherë e realizojnë ata që do të vijnë pas nesh, e prapë po nuk e bënë dot as ata, atëherë medoemos që e bëjnë ata që do të vijnë mandej.”, duke mos humbur shpresë për asnjë çast të jetës sonë. Po të jetë nevoja, edhe yjet i zbresim poshtë prej qiellit, e me botëkuptimin se do t’i zbresim për të ngritur një sistem me to, dhe duke e ditur se mungesa e një përpjekjeje të madhe do të thotë vdekje për ne, përpiqemi që ta mbajmë përherë për sipër nivelin e orvatjeve. Por njëkohësisht, tregojmë një kujdes të veçantë që çdo hap ta hedhim nën dritën e arsyes, pasi një besimtar nuk mund/duhet të shpërfaqë assesi kundërthënie mes arsyes me emocioneve, pasi ato janë ushqyese të njëra-tjetrës. Deri më sot, sa e sa njerëz, vetëm sepse kanë vepruar të verbuar prej emocioneve, megjithëse në rrugën e së drejtës, u kanë shkaktuar shumë dëme Islamit. Ndërsa disa të tjerë, kanë menduar se do të mund t’u shpjegonin ndonjë gjë njerëzve vetëm me atë arsyen e thatë, llafazanërinë, demagogjinë dhe dialektikën e tyre, mirëpo nuk kanë arritur të ndërtojnë dot asgjë të qëndrueshme, që të jetë frymëmarrëse për një kohë të gjatë, e saora kanë ngelur të plandosur përdhe prej lodhjes.

Kësodore, përkrah një emocioni të plotë, ne kemi nevojë edhe për ligje dhe rregulla të testuara nën dritën e gjykimit kuranor. Sepse të gjitha fjalët dhe veprimet tona duhet të jenë të kontrolluara nëse janë të drejta në bazë të Kuranit dhe Sunetit. Sepse, derisa Profeti ynë i Dashur na ka këshilluar: “Ajo që ju duhet juve është të ndiqni Sunetin tim dhe jetën e katër kalifëve. Kapuni fort dhe shtrëngojeni me dhëmbë këtë litar.” (Ebu Davud, Sunet, 6), përkrah Kuranit dhe Sunetit, edhe botëkuptimi dhe sjelljet e katër kalifëve është shumë e rëndësishme që ne t’i krahasojmë sjelljet dhe veprimet tona me jetët e tyre. Sepse ashtu siç jemi të lidhur, dhe besojmë në vërtetësinë e synimeve dhe qëllimeve tona, edhe rruga në të cilën ne ecim duhet të zgjojë siguri dhe besim tek të tjerët. Dhe kjo mund të realizohet vetëm duke ndjekur edhe jetën e sahabëve fisnikë, krahas rrugës së Kuranit dhe Sunetit.

Dita e Premte përmendet edhe në Kur’an. Në këtë ditë është një orë dhe kush e kap atë orë duke iu lutur Allahut, ai njeri ka shpëtuar (dhe do të arrijë atë që ka kërkuar).

Adhurimi dhe tradita e Profetit (a.s.) është shkuarja herët në xhami në ditën e Premte (Xhuma).

Namazi i ditës së Premte ka një shpërblim të madh. Cilido nga besimtarët, duke e besuar për sevapet e tij, merr gusël (lan të gjithë trupin), vishet me kujdes dhe fal namazin e ditës së Premte, lartësohet me vlerat e kësaj dite të bekuar…

Një ditë, i Dërguari i Allahut (a.s.) u tha shokëve të tij: “Ditën e Premte më dërgoni shumë salavate, sepse ajo është një ditë e tillë, e cila salavatet që ju më dërgoni, më vijnë edhe mua.”

Transmetohet nga Muxhahidi se i Dërguari i Allahut (a.s.) ka thënë: “Ai që arrin të falë namazin e së Premtes, i jepen njëqind sevape të dëshmorit.”

Allahu nga mirësia e Tij na e ka dhuruar këtë ditë. Ai i ka zbritur umetit të Muhamedit (a.s.) një sure në Kur’an (Sure Xhumua – Kaptina 62), ku besimtarët porositen të braktisin të gjitha punët e tjera kur thirret ezani i Xhumasë, të shkojnë në falje e të mos i preokupojë ndonjë tregti apo ndonjë punë tjetër.

Transmetohet nga Aliu (r.a.) se i Dërguari i Allahut (a.s.) ka thënë: “Ditën e Premte, në derën e çdo xhamie ulen shtatëdhjetë engjëj. Ata shkruajnë emrat e atyre që hyjnë në xhami. Më në fund, kur imami ulet në minber, në xhami futet edhe njeriu i fundit, që ulet pa shqetësuar askënd dhe pa i folur askujt. Ky njeri, do të marrë më pak shpërblime nga të gjithë të tjerët që e falën namazin e së Premtes. Megjithatë, atij do t’i falen mëkatet që ka bërë nga namazi i së Premtes së shkuar e deri në namazin e së Premtes që fali së fundi. Nëse ai që vjen më vonë në namazin e së Premtes, merr kaq sevape, llogarit sa sevape do të marrë ai që vjen herët për ta falur këtë namaz.”

Puna më e mirë është puna që Allahu e pranon, sado e vogël ose e madhe të jetë ajo. Muaji më i mirë është muaji kur pendohemi me gjithë zemër përpara Allahut. Dita më e mirë është dita që largohemi me besim nga kjo botë.

Nuk duhet të braktisim faljen e namazit të së Premtes, ngase ai është obligim për besimtarët. Nuk duhet të braktisim namazin, për shkak të tregtisë, qejfit dhe dembelizmit.

I dërguari i Allahut (a.s.) i jep këtë sihariq Ebu Bekrit (r.a.), duke i thënë: “Nëse dikush merr gusul, pra pastrohet ditën e Premte, për faljen e namazit, atij i mbulohen mëkatet. Kur ai shkon në xhami, për çdo hap që ai hedh derisa të mbërrijë atje, i jepen sevapet e njëzet vite adhurimesh!”

Seid ibn Musejjeb (r.a.) thotë: “Për mua është më e dashur të fal namazin e së Premtes sesa të bëj një haxh nafile.”

I Dërguari i Allahut (a.s.) ka thënë: “Ai që shkon i pari në faljen e namazit të së Premtes, merr sevape sikur ka bërë kurban një deve në rrugë të Allahut. Ai që shkon i dyti, merr sevape sikur ka bërë kurban një lopë në rrugë të Allahut. Ai që shkon i treti, merr sevape sikur ka bërë kurban një dele në rrugë të Allahut. Ai që shkon i katërti, merr sevape sikur ka bërë kurban një pulë në rrugë të Allahut. Ai që shkon i pesti, merr sevape sikur ka dhënë sadaka një vezë në rrugë të Allahut.”

Le të përpiqemi që të shkojmë në xhaminë më të largët për të falur namazin e së Premtes. Le të pastrojmë në këtë ditë, jo vetëm rrobat dhe trupin, por edhe zemrën dhe çdo punë që kryejmë. Të mos flasim e të mos flemë gjatë hytbes. Të shkojmë sa më herët në xhami dhe të dalim sa më vonë prej saj.

Të mos braktisim pa shkak faljen e namazit të së Premtes, sepse bëhemi prej hipokritëve, siç thotë edhe i dërguari i Allahut (a.s.): “Kush e braktis tre herë radhazi faljen e namazit të së Premtes pa shkak, ai shkruhet prej hipokritëve.”

Njeriu, sa më shumë ta respektojë namazin e së Premtes, aq më shumë sevape merr. Të rregullojmë radhët e namazit dhe të bashkohemi me njëri-tjetrin.

Kur themi të rreshtohemi mirë në namaz, nuk nënkuptojmë vetëm rreshtimin e mirë, por nënkuptojmë që edhe zemra jonë të jetë e pastër dhe e mirë, si dhe të jetë e larguar nga të këqijat.

O Zot! Na fut te grupi i njerëzve të sinqertë, që të adhuron Ty në këtë ditë dhe që ka fituar mëshirën Tënde.

Bëje ditën e Premte të dëshirueshme! Dëshira jonë është kënaqësia Jote! Na mundëso që të bëjmë punë të mira, duke fituar kënaqësinë Tënde!

Na bëj prej njerëzve të sinqertë! Na mundëso që të fitojmë ndërmjetësimin e ditës së Premte!

Na fal e na bëj të gëzueshëm! Qëndrimi ynë në këmbë dhe sexhdja jonë në namaz, janë për Ty! Ty të madhërojmë, Ti je një i Vetëm dhe ekzistenca Jote nuk ka kufi. Mos na largo nga rruga e drejtë! Na forco në rrugën e drejtë, në rrugën e fesë Islame! Na jep shëndet, mirësi dhe na forco besimin! Ne shpresojmë në mëshirën Tënde! O Zoti ynë! Na jep mirësi, na jep lehtësi në të gjitha punët tona të mira!

Na bëj që ta shohim veten tonë të vogël! Na pastro nga mendjemadhësia, smira, zilia dhe koprracia! Pastroje shpirtin tonë! Jepi dritë zemrës sonë me dritën e Kur’anit dhe zbukuroje gjuhën tonë me gjuhën e teuhidit. Na lartëso me fjalën Tënde!

Allahu e di me se miri.

Kurani dhe universi janë secili nga një libër më vete i Allahut. Kështu që nuk ka se si të mendohet që ata mund të jenë në kundërshti me njëri-tjetrin. Po, ashtu si Shprehja Mrekulli, Kurani Fisnik, që buron prej cilësisë së shprehjes që zotëron Allahu, është një interpret i përhershëm, një shpjegues i pastër dhe një argument i plotë i librit të madh të universit, i cili është edhe tregues i cilësisë së forcës së Tij. Kurani interpreton universin, e universi fiton dritë në saje të Kuranit. Me pak fjalë, Kurani Fisnik shpreh ligjet e universit, të fshehtat hyjnore, bashkë me mënyrën e kontrollit që ka Allahu mbi tërë gjithësinë.

Pikërisht, ngase interpreton dhe shpjegon universin, në të gjenden një sërë ndodhish të kësaj bote, të cilat mandej shërbejnë si shenja kah disa studime shkencore mbi to. Kështu, që në kohët e para, krahas ajeteve që kishin të bënin drejtpërsëdrejti me çështjet e besimit, si adhurimi apo morali, u është dhënë vëmendje edhe ajeteve që shenjojnë fakte shkencore duke u marrë me interpretimin dhe sqarimin e këtyre ajeteve. Për shembull, nëse do të shihen ato që ka thënë Ibni Xherir et-Taberi për disa ajete të tilla, do të shihet se ato shpjegime a interpretime janë shumë të ngjashme me studimet e ndërmarra ditëve të sotme. Megjithëse ka jetuar afro njëmijë vjet më parë, ky interpretues i mrekullueshëm i Kuranit, është gjetur në disa vlerësime që qëndrojnë shumë e shumë më tepër mbi ato të kohës. Për shembull, ai e interpreton ajetin “Ne i dërguam erërat për pjalmim.” (Hixhr, 22), si tregues se erërat janë ato që ndihmojnë në pjalmimin e bimëve. Shiheni se si në një kohë kur ende nuk ishte zbuluar se retë ishin të ngarkuara pozitivisht ose negativisht, ai tregon se si erërat luanë rol madje edhe në procesin e reshjeve të shiut.

Dhe jo vetëm Ibni Xheriri, por edhe shumë interpretues të tjerë janë shprehur për shumë ajete të cilat tregojnë shumë për ndodhitë që rrethojnë gjithësinë. Por ç’e do se në këto dy shekujt e fundit, kjo nuk është parë më si një çështje e qenësishme, por as e përshtatshme për studime të mëvetshme.

Kur i afrohemi epokës në të cilën jetojmë, shohim se ka filluar të qëndrohet më së tepërmi mbi çështjet e shkencës parë në Kuran – ndoshta kjo e lidhur paksa edhe me botëkuptimin pozitivist që e karakterizon. Për shembull, Muhamed Abduh, i cili ka përgatitur pesëmbëdhjetë vëllime me interpretim të Kuranit, deri në suren Jusuf, ka bërë disa interpretime tejet moderne për disa çështje të shkencës. Reshit Riza-i, njëri prej epigoneve të tij më të mirë, i ka qartësuar paksa disa prej pikave të këtij interpretimi, madje edhe duke i plotësuar interpretimet e ngelura të mangëta që prej ku i ka lënë mësuesi i tij. Mirëpo aty gjenden edhe disa komente të cilat dalin pak në kundërshtim me ato që mirëpranojnë dijetarët e ehli Sunetit. Për shembull teksa interpretohet ajeti “Sakaq, i ktheu ata menjëherë si byk i ngrënë.” , është afruar më tepër kah një interpretim se njerëzit e Ebrehesë vdiqën të shkatërruar prej sëmundjes së lules (xhuderi), e cila u shkaktua prej mikrobit që mbartnin gurët e rrëzuar prej kthetrave të zogjve. Ndërsa, në fakt, këtu shfaqet me anë të një metonimie, ku tregohet se me gurët që hodhën zogjtë, ushtarët u bënë vrima vrima, njësoj siç bëhen gjethet e ngrëna prej kandrrave.

Pak kohë pas shkrimit të këtij interpretimi, Tantaui Xhevheriu, shkroi një interpretim që u quajt “el – Xhevahir” (Guri i çmuar), ku ajetet që janë të lidhura me gjithësinë shihen nga një pikëvështrim më afër zhvillimeve që ka treguar fusha e njohjes dhe shkencës. Megjithëse në disa vende nuk është ruajtur thellësia e pritur, Xhevheriu është rrekur që t’i interpretojë në bazë të të dhënave shkencore moderne. Vetëm se komentuesit e interpretimit të tij e kanë parë atë përherë më tepër si një enciklopedi. Nuk kanë qenë të pakta as përpjekjet e të ndjerit Said Havasë në këtë lëmë. Si përfundim, pas orvatjeve të shumta të shumë dijetarëve, në fushën e interpretimeve sa më shkencore ka nisur një frymë e re, ku si te ne, ashtu edhe në botën arabe, ka filluar të vërehet ndjeshëm rritja e interpretimeve të Kuranit. Për shembull, mund të përmendim Zaglulu Nexharin, i cili është një dijetar tejet i nderuar i Arabisë Saudite, e që ka bërë një sërë kërkimesh për këtë fushë. Ky dijetar i nderuar, jo vetëm që është një njohës shumë i mirë i Kuranit, por është një njeri që mund të flasë lehtësisht për fushën e tij, që i trajton çështjet në imtësi. Me pak fjalë, një akademik poliedrik.

Ndërsa, kur vijmë te Said Nursiu, mund të themi se ai nuk është thelluar shumë kësaj rruge. Ai është mjaftuar vetëm me disa ajete, siç janë ajetet që rrëfejnë goditjen e gurit me shkopin e tij prej Profetit Musa të nderuar (a.s.), apo prurja e fronit të Belkisit prej Profetit Sulejman (a.s.). Por ai e ka treguar aq qartazi rëndësinë dhe përmbajtjen shkencore në zbardhjen e të vërtetave që zotërojnë mrekullitë profetike, saqë vetëm ky element ia vlen që të studiohet veçmas imtësisht.

Pozicioni i zbulimeve shkencore në qëllimet e përgjithshme të Kuranit

Përsa i përket faktit se çfarë vendi zënë zbulimet dhe shpikjet shkencore me Kuranin Fisnik, duhet parë fillimisht se cili është vendi që zënë këto zbulime në qëllimet e përgjithshme të Kuranit Fisnik, e aq do të jetë edhe shkalla e përfshirjes së tyre brenda përmbajtjes së ajeteve kuranore. Po të shihet Kurani me një sy të lirë, vërehet se Ai i jep përparësi çështjeve të lidhura drejtpërsëdrejti me kriteret e besimit dhe të Islamit, të cilat i tregojnë njeriut rrugën që të çon kah lumturia në jetën e mbrame. Njëkohësisht, Ai i tregon njeriut disa prej parimeve që duhen ndjekur në jetën individuale, familjare, por edhe shoqërore, për ta mësuar atë si të përftojë lumturinë gjatë jetës në këtë botë. Kësisoj, ne mund të themi se Kurani i jep përparësi lumturisë së njeriut si në këtë botë dhe në atëbotë. Andaj, nëse do ta shohim çështjen pikërisht nga ky këndvështrim, do të shohim se zbulimet shkencore, bashkë me shfaqjet e tyre në përmbajtjen e ajeteve kuranore, zënë një vend më dytësor, sesa ato çështje që janë të lidhura drejtpërsëdrejti me jetën e njeriut. Pastaj, Kurani nuk është vetëm një libër që flet për llojet e shkencave. Ai i drejtohet drejtpërsëdrejti tërësisë njerëzore. Kësisoj, duke iu drejtuar tërësisë njerëzore përsa i përket përmbajtjes, edhe stili i përdorur është sipas botëkuptimit të përgjithshëm. Nëse Kurani Fisnik do t’i qasej çështjeve sipas këndvështrimit të rangut të shkencëtarëve që nuk përbëjnë as pesë përqind, nëntëdhjetë e pesë përqind e njerëzve nuk do të mund të përfitonin prej tij.

Kompleksi i inferioritetit dhe komente artificiale

Nga ana tjetër, ndërsa komentojmë disa prej ajeteve të cilat mbartin informacione për disa arritje të shkencës, duke hyrë në disa qasje artificiale, apo rendur pas ndonjë luksi të veçantë, madje edhe duke devijuar nëpër fantazi të ndryshme, nuk është aspak sjellje e hijshme që të themi, “ore po do t’i bëj një koment shkencor filan ajeti unë”, për të parë pastaj se i ke bashkëngjitur diçka të pahijshme Kuranit. Nga ana tjetër, të ngrihesh e ta provosh Kuranin, nëpërmjet të dhënash shkencore pozitiviste, është një paturpësi që mund të bëhet karshi Fjalës së Allahut (xh.xh.). Po, sikur këto çështje të lidhura me shkencën, të ngrihesh e t’i interpretosh medoemos nëpërmjet ajeteve, madje ndonjëherë edhe duke e tejkaluar kufirin e interpretimit (të Kuranit dhe Hadithit), duke e marrë si të mirëqenë çdo zhvillim a arritje shkencore dhe duke e përdorur ajetin si mbështetje kryesore për, është qasja më e paturpshme që mund të bëhet karshi Fjalës së Allahut.

Veç kësaj, lidhja e Kuranit Fisnik me disa çështje të ndryshme të shkencës ka ngjarë si pasojë e vetë stilit të veçantë të Tij. Ai ka përdorur një stil aq të veçantë, saqë ka marrë parasysh jo vetëm bashkëbiseduesin e atyre ditëve, por edhe bashkëbiseduesit e këtyre ditëve, ku shkenca ka njohur goxha arritje. Me fjalë të tjera, nuk mund të gjendet asnjë kundërthënie apo lajthitje logjike nëpërmjet mesazhit që i zbriste marrësit të atij mesazhi gjatë asaj kohe, dhe arritjeve të shkencave, që karakterizojnë epokën tonë. Për shembull, në suret Haxh, Muminun dhe Murselat, flitet qartë për fazat që ndjek embrioni për t’u bërë fëmijë, në barkun e nënës. Aty mund të shihet qartë se këto ajete, ashtu siç janë kuptuar në njëfarë mënyre prej dëgjuesit a lexuesit të asaj kohe, sot ai perceptohet habitshëm dhe mahnitshëm njëkohësisht prej kaq e aq gjinekologësh specialistë të fushës së tyre.

Gjithashtu, një çështje tjetër që është e domosdoshme që të tregohet kujdes janë komentimi dhe interpretimi i zhvillimeve dhe arritjeve të shkencave në dritën e ajeteve dhe haditheve, por duke i paraqitur çështjet në mënyrë alternative, duke mos e harruar asnjëherë se ai nuk është i vetmi kuptim që buron prej tyre, për t’i lënë përherë të hapura portat e mundësive. Nuk duhet të dalin fjali të hedhura ashtu, shkurt dhe preraz. Sidomos, nëse është duke u bërë një shqyrtim në një lëmë krejt të re, kur pikat e saj ende nuk e kanë vërtetuar ekzistencën e prerë, të japësh gjykime a interpretime të lidhura me ajetet apo hadithet, mund të shpjerë në probleme serioze. Fillimisht duhet të studiohen edhe punimet e bëra gjer më tani, të cilat mund të kenë lidhje me çështjen në kundrim, si dhe duhet pasur edhe dijeni se ç’thonë burimet kryesore për çështjen mbi të cilën ne po përqendrohemi.

Këtu do qe e vlefshme të ceknim një çështje tjetër: Një teolog i cili po merret me interpretimin e Kuranit, fillimisht duhet të zotërojë mjaft mirë fushën e tij. Për shembull, duhet ta dijë mjaft mirë gjuhën arabe, me të gjitha aspektet e saj, madje edhe të njohë tefsirin, fikhun, hadithet, metodologjinë e interpretimit apo të fesë. E sakaq, krahas tyre duhet edhe një njohuri e mirë edhe në disiplinat e tjera shkencore. Po ashtu, edhe një studiues që merret me shkencat pozitiviste, duhet të ketë një njohje të konsiderueshme të dijeve fetare. Fatkeqësisht, në ditët tona, këto dy fusha janë duke përparuar të ndara nga njëra-tjetra. Të ndodh të shohësh, një specialist i një disipline të caktuar shkencore ka përparuar aq shumë në disiplinën e tij, por nuk di asgjë në lidhje me fenë. Teksa them “Nuk di asgjë”, kam parasysh faktin se të kesh njohuri të mjaftueshme ilmihali, nuk do të thotë të dish fenë. Madje, sikur një njeri të mësonte përmendësh gjithë Buhariun, prapë nuk mund të thuash që e njeh mirë fenë. Edhe të ketë mësuar të gjithë Kuranin përmendësh, nuk do të thotë kushedi se çfarë. Sepse, krahas mësimit përmendësh të Kuranit dhe Hadithit, duhen përkapur edhe bazat shkencore, në mënyrë që të kuptohen më mirë qëllimet hyjnore.

Zemra besimtare të pasionuara pas zbulimit

Sot, Perëndimi është duke e zbërthyer fije për pe ekzistencën dhe ngjarjet e ndryshme nëpërmjet kërkimeve që po bën në disiplinat pozitiviste. Është e pamundur të mos befasoshesh teksa shikon guximin dhe përpjekjet e tyre në fushën e kërkimit. Por, ngase nuk njohin Allahun (xh.xh.) dhe Profetin Muhamed (alejhis’salatu ues’selam), ata e komentojnë çdo gjë të kufizuar brenda disa kallëpesh shumë të ngushta. Saora, sistemet e tyre shkojnë e mbështeten veç pas ndonjë pozitivizmi, materializmi apo te natyralizmi. Me fjalë të tjera, këto sisteme që e shohin materialen si çdo gjë, sa më shumë të këmbëngulin në pikëvështrimin e tyre, aq më të ngushtë fillojnë që ta kenë horizontin.

Ashtu siç këmbëngulin edhe shkencëtarët dhe historianët e filozofisë, dijetarët myslimanë kanë arritur shumë zbulime marramendëse në lëmin e dijeve dhe të shkencës, deri në Rilindjen e tyre, e cila ka ndodhur në shekullin e pestë sipas kalendarit hënor (hixhri). Po, myslimanët patën kryer shumë zbulime serioze në fusha si mjekësia, gjeometria, apo astronomia. Por sa keq që pas shekullit të pestë, prej afro dhjetë shekujsh e lamë këtë punë aty ku ishte, ndërkohë që flamurin e mori për ta çuar më tej Perëndimi. E duke qenë kështu, ata i vendosin barrikada sistemit të tyre, duke qenë të vetmit që mbushnin statistikat shkencore. E ngaqë e ndërtuan vetëm sistemin për vete, filluan t’i gjykojnë dhe interpretojnë gjërat sipas mendimit të tyre. Por ç’e do se arsyetimi abstrakt ka një kufi në përkapjen e të vërtetës absolute. Me anë të arsyetimit njeriu mund të arrijë deri në një pikë të caktuar dhe mund të japë sqarime të deridikushme për çështjet që hulumton. Ka çështje të atilla që nuk mund kuptohen pa kaluar nga prova e revelatës hyjnore; në atë fushë fjala e fundit i përket asaj.

Atëherë sot, krahas fizikës duhet hulumtuar edhe shpirti dhe metafizika, me qëllim ngritjen e një sistemi studimi dhe shkencor të baraspeshuar. Vetëm atëherë mund ta shihni ekzistencën nëpërmjet mikroskopit, teleskopit apo rrezeve X, për ta parë më qartë, asisoj që ta vlerësoni më drejtë. Këto fjalë nuk duan assesi të thonë, se “ajo që ka arritur Perëndimi është e gabuar.” Sepse, ngase edhe mendja ka urtësinë e saj të krijimit, ka shumë të vërteta që janë arritur sajë saj. Mirëpo, të gjitha teoritë e hedhura këto shekujt e fundit, duke qenë të bazuara vetëm nga aspekti materialist, duhen rishikuar edhe njëherë, duke ndarë ato që ishin të sakta nga të gabuarat. E kjo është e lidhur me faktin që ne t’i shohim edhe njëherë shkencat ekzakte të kalojnë përmes boshtit të Kuranit dhe perimetrit të besimit tonë. Gjë të cilës mund t’ia arrijnë vetëm ata që e kuptojnë si duhet Kuranin.

Në disa rrethe flitet për transferimin dhe islamizimin e dijes. Për mendimin tim, kjo qasje është sikur t’i veshësh dikujt një këmishë të lënë amanet, kësodore një ndërhyrje që nuk të nxjerr në kurrfarë përfundimi. Përkundrazi, çështjet duhen parë bashkë me dinamikat e tyre themelore, për t’i kaluar nëpër duar dijet e kohës, nën dritën e një mendjeje të shëndoshë, ndjenjash të qeta, dhe të sa më shumë dëshmive të besueshme, derisa në fund të kemi thënë të vërtetat tona mbi to. Dhe kjo e gjitha varet nga përpjekja jonë për të përgatitur njerëz të pasionuar pas dijes dhe zbulimit të së vërtetës.

Nëse kërkohet shkrimi i një interpretimi të vërtetë të Kuranit që i drejtohet kuptimit të njeriut të sotëm, fillimisht duhet ngritur një ekip të përbërë prej njerëzish specialistë, të cilët zotërojnë dije të thellë në të gjitha disiplinat. Pasi ky ekip t’i ketë diskutuar çështjet fillimisht mes vedi, duhet të përcaktojë sipas bazës së fesë dhe metodologjisë së interpretimit të Kuranit se ç’është e saktë dhe ç’është e gabuar, dhe vetëm pasi të jetë marrë miratimi i një vetëdije të tillë kolektive interpretimet duhet të regjistrohen. Kështu që, vetëm pasi të jetë ngritur një këshill i tillë specialistësh si në disiplinat ekzakte, ashtu edhe fetare, me lejen dhe ndihmesën e Allahut, nuk ka për t’u përçartur në lukse dhe kuturisje interpretuese, e as në komente artificiale dhe të paprekshme nga asnjë anë. Shpresa dhe pritshmëria jonë është që njerëzit e ditur e të mbushur me besim të ditëve tona t’i mbledhin në kundrim të gjitha interpretimet, për të thënë atë që duhet thënë mbi interpretimin e jetës, që edhe ne, myslimanët e ditëve të sotme, të mund ta tregojmë edhe njëherë, për një çast, besnikërinë dhe mirënjohjen tonë karshi Kuranit Fisnik.

Një tjetër çështje shumë e rëndësishme të cilës Kurani dhe Suneti i kushtojnë një rëndësi të veçantë, përveç mirësjelljes karshi nënës dhe babait, ruajtjes së marrëdhënieve të mira farefisnore, është ruajtja e të drejtave të fqinjëve. Në lidhje me këtë, Kurani shprehet kësisoj në suren Nisa: “Adhurojeni Allahun, duke mos i bërë shok Atij. Silluni mirë me nënën dhe babanë, kushërinjtë, jetimët, ata që janë në nevojë, fqinjët e afërt dhe ata të largët, shokut që keni pranë, udhëtarit dhe kujtdo që gjendet nën juridiksionin tuaj. Allahu nuk i do ata që u pëlqen vetja, e fillojnë të mburren.” (Nisa, 36)

Këtu, menjëherë, me të kaluar urdhri për adhurimin e Allahut dhe mospraninë e një shoku të Tij në krijim, Allahu urdhëron mirësjelljen karshi nënës dhe babait. Në fakt, në një kuptim të parë, dashuria, respekti dhe lidhja e sinqertë, pas Allahut, është e drejta e të Dërguarit të Allahut (s.a.s.). Sepse ne sajë Tij e mësuam edhe Allahun, dhe vetëm në saje të Tij ia arritëm që të mund ta interpretonim gjithësinë. Me mesazhet që na paraqiti Ai arritëm të kuptonim se u krijuam pikërisht për një jetë të amshueshme, të cilën na duhet që ta fitojmë. Ne, për ç’i përket së vërtetës, prej Tij e mësuam. Dhe për këtë, na takon që ta ndjejmë veten debitorë karshi Tij. Mirëpo në ajet, ngase gjërat nuk shpjegohen në mënyrë sipërfaqësore, por me urtësinë e veprave, e drejta e dytë që përmendet është ajo e nënës dhe babait. Dhe, duhet të kini kujdes, se ajo që përmendet e para nuk është besimi tek Allahu, por adhurimi i Tij.

Në ajet, pas saj vjen mirësia që duhet treguar karshi të afërmve, jetimëve dhe njerëzve në nevojë, dhe pas saj thuhet se duhet treguar mirësi edhe ndaj fqinjëve, qofshin ata të largët apo të afërm, duke e tërhequr sakaq vëmendjen pikërisht tek e drejta e tyre.

Një rrugë për të arritur besimin e përsosur

Për të kuptuar rëndësinë e ruajtjes së të drejtave të fqinjëve, është shumë i rëndësishëm ky hadith, i cili gjendet në veprat serioze të hadithit, si te Buhariu dhe Muslimi: “Xhebraili më këshilloi aq këmbëngulshëm për relatat ndaj fqinjëve, saqë mendova se fqinji do bëhej pjesëtar i trashëgimisë së fqinjit.” (Buhari, edeb, 28; Muslim, birr, 141) Megjithëse ata që janë pjesëtar të vërtetë të trashëgimisë janë nëna, babai, djali, vajza, motra, vëllai, i Dërguari i Allahut (s.a.s.), me anë të kësaj fjale, që mund të konsiderohet si shpallje e paartikuluar, ka dashur të na tregojë rëndësinë që i karakterizon të drejtat e fqinjëve. Në të vërtetë, ne nuk e dimë se cilat ishin në të vërtetë këmbënguljet e Xhebrailit (a.s.) teksa e këshillonte të Dërguarin e Allahut, mirëpo mund ta kuptojmë rëndësinë e veçantë pikërisht prej shprehjes profetike, se “saqë mendova se do të na e bënte fqinjin pjesëtar të trashëgimisë.”

Në një tjetër hadith, duke e lidhur çështjen më fort me parimet e besimit, thuhet: “Ai që beson në Allahun dhe ditën e gjykimit, le të bëjë mirë karshi fqinjit të tij. Kush i beson Allahut dhe ditës së gjykimit ta presë mirë mikun e tij. Ai që i beson Allahut dhe ditës së gjykimit, ose të flasë gjëra të mbara, ose të heshtë.” (Muslim, iman, 74; Buhari, edeb, 31)

Pra, siç e shihni, një prej kushteve për të qenë një besimtar i përsosur është edhe bërja mirë ndaj fqinjëve. Një tjetër çështje e rëndësishme, mbi të cilën duhet qëndruar veçanërisht te ky hadith, është edhe fakti, se besimi tek Allahu i përfshin brenda vetes edhe besimet në faktorët e tjerë. Kështu që brenda vetes përfshin edhe besimin në jetën e amshueshme. Mirëpo këtu ky kusht është përmendur veçanërisht. Ngase ai është posaçërisht vendi ku njeriut do t’i kthehen të mirat që ka bërë ndaj të tjerëve. Çdo e mirë që njeriu e ka bërë kësoane, atje do t’i jepet e shumëfishuar. Prandaj, që të mirat të marrin trajtën e një hauzi, dhe që farat e mbjella të japin fryte, aty është përmendur veçanërisht edhe besimi në ditën e gjykimit.

Fqinj të mbarë: çelësa drejt lumturisë së përjetshme

Nga ana tjetër, i Dërguari i Allahut thotë se besimtari që bie në gjumë i ngopur, teksa fqinji i tij bie i uritur, nuk mund të jetë besimtar i vërtetë, (Hâkim, Mustedrek, 2/15) madje edhe paralajmërimin se ai fqinj, prej të cilit fqinji tjetër nuk është i sigurt, nuk ka për të shkuar dot në Xhenet. (Buharî, edeb 29; Müslim, iman 73)

Nëse e drejta e fqinjit vihet kaq shumë në pah në Kuran dhe Sunet, atëherë duhet kuptuar edhe rëndësia e saj e veçantë. Ju e dini, zekati jepet vetëm ndaj myslimanëve, mirëpo prej kontributeve të tjera mund t’u jepen edhe atyre që nuk janë myslimanë. Të gjithë fqinjët, të afërt apo të largët, mund të ndihmohen materialisht, pasi kjo është edhe një prej nevojave më parësore të njerëzve. Sidomos në periudhat më të vështira ekonomike, nuk duhet lejuar kurrsesi që fqinjët të përpëliten prej urisë, por duhen ndihmuar. Mandej, duke përdorur të gjitha mundësitë tuaja, të përpiqeni që t’u gjeni punë, duke kryer kësodore një të mirë akoma më të konsiderueshme.

Megjithatë, nuk duhet ta kufizoni ndihmën tuaj vetëm me gjëra materiale, pasi kjo nuk është as një qasje e pëlqyeshme. Përveç kësaj, sa herë që të takoheni, ju duhet t’i pyesni ata se si janë, t’i vizitoni, t’i ftoni, duke i dhënë jetë ambientesh të përshtatshme, të cilat i hapin rrugë njerëzve që të duan njëri-tjetrin, ose i bëjnë të mendojnë ndryshe prej mendimeve të këqija që mund t’i kenë kapluar për njëri-tjetrin.

Për shembull, për dikë që është i huaj në një vend, është shumë e rëndësishme që t’i vizitojë dhe t’i lumturojë shpesh fqinjët e tij që e rrethojnë, madje edhe duke u dhuruar nga ndonjë dhuratë në ditë të veçanta. Kësodore, këta besimtarë do të kenë fituar zemrat e fqinjëve të tyre, do t’u kenë hapur vetes rrugën për t’u shpjeguar atyre diçka prej Islamit, apo edhe ndoshta edhe për t’i bërë të ndërrojnë mendim nëse mendojnë negativisht për të, apo tekembramja një mundësi sado të vogël për t’i njohur me ndonjërën prej vlerave të tyre. Ma merr mendja, se nëse e shohim nga ky prizëm, do ta kuptojmë më mirë se e drejta e fqinjëve nuk duhet kufizuar vetëm brenda një rrethi ngushtë të veç një ndihme materiale.

Mjedise mëkati të kthyera në fatkeqësi

Në hadithe kur flitet për imoralitetin, i cili është kategorikisht i ndaluar në çfarëdolloj praktike të tij, në rastet kur kryhet me fqinjin, mëkati i kryer shumëfishohet disa herë; dhe kjo është një çështje që ia vlen të qëndrojmë mbi të. Është e ditur, se edhe gjërat e ndaluara dhe të pahijshme kanë nivelet e tyre. Për shembull, t’i bashkëngjisësh Allahut disa veçori njo të hijshme, është një vepër e pahijshme, asisoj që Kurani madhësinë e këtij mëkati e shpreh kësisoj: “Prej saj edhe qielli duket sikur do të copëtohet, toka sikur do të çahet, e malet do të thërrmohen.” (Merjem, 90).

Njëkohësisht, janë disa gjëra të ndaluara, që edhe toka, edhe qielli bëhen copë e çikë përballë tyre. Ashtu siç kryerja e imoralitetit karshi të afërmve përfshihet brenda kësaj kategorie, edhe kryerja e tij ndaj fqinjit është përmendur po aq, ndoshta edhe më tepër e keqe se ajo. Sepse ndjenjat që duhet të ekzistojnë me të afërmit, ose me fqinjët, janë besimi dhe siguria e ndërsjellë. E në kohën që një e keqe të vjen prej një njeriu të besuar e të sigurt, atëherë ajo nuk ngelet si një e keqe e çfarëdoshme. Madje ajo shumëfishohet, fryhet, aq sa merr përmasat e një të keqeje shumëdimensionale.

Ura miqësie të ngritura mbi një tas ashureje

Fatkeqësisht, është një e vërtetë e hidhur, që ne po jetojmë një thyerje të konsiderueshme në marrëdhëniet me fqinjët, duke rënë edhe vetë në një gjendje amullie të pakontrollueshme. Asisoj, që edhe sot gjenden familje brenda gjeografisë islame, të cilat jetojnë të kufizuara me muret e disa shtëpive kuti shkrepëseje. Fqinjët trokasin te njëri-tjetri vetëm sa për të lajmëruar apo ankuar se janë të shqetësuar prej zhurmës. Andaj, duhet t’i përdorim të gjitha mundësitë që kemi në duar, për t’i dhënë fund këtyre sëmundjeve kronike. Vetëm se nuk duhet harruar, se heqja e një vesi, sjelljeje a bindjeje të një njeriu, nuk është një veprim i lehtë dhe i shpejtë sa heqja e një rrobe prej trupit. Andaj duhet këmbëngulur në përpjekje, duke mos u lëkundur përballë asnjë vështirësie. Një ditë mund të merrni një tas ashureje e të shkoni t’ua çoni fqinjëve që keni sipër, e në një ditëlindje mund të hyni në bisedë me ta, madje duke përdorur edhe ndonjë ditë, e cila është e shënuar për ta. Nuk duhet harruar, se njeriu është krijuar si një krijesë fisnike, e cila është rob i të mirës. Andaj, të mirat që bëni ju, kanë për ta gjetur vendin e tyre një ditë. Ndoshta ata do t’ju testojnë për një kohë të gjatë, por pasi ta shohin se ju nuk keni asnjë përfitim prej këtyre, ata do t’jua hapin portat, duke bërë që edhe vajtje-ardhjet tuaja të shtohen ndjeshëm.

I Dërguari i Allahut (s.a.s.) e përngjason lidhjen e besimtarëve me njëri-tjetrin me lidhjen e tullave me njëra-tjetrën në një ndërtesë të shëndoshë. Që kjo lloj shoqërie të fillojë të ekzistojë, fillimisht duhen ndjekur të drejtat e prindërve, siç u përmendën edhe në hadithin e mësipërm, të përforcohen lidhjet farefisnore, të shtohet ndihmesa karshi njerëzve në nevojë, dhe së fundi të ndiqen fije e për pe të drejtat e fqinjëve.

Ngase marrëdhëniet ndërfqinjërore janë dobësuar ndjeshëm me zbatimin e mënyrave moderne të jetesës, përpjekjet e para mund të ngelen pa rezultate të prekshme. Por nuk duhet harruar, se përpjekjet e mira të vazhdueshme, e të karakterizuara nga durimi, qoftë edhe për të fituar një zemër të vetme, një ditë kanë për t’i shkrirë akujt, e ato zemra do të afrohen aq shumë, e lidhja do të forcohet aq ndjeshëm, sa shoqëria do të perçinoset prej zinxhirësh të fortë, përjetësisht të pandashëm prej njëri-tjetrit. Kësodore, njerëzit do ta mbështesin njëri-tjetrin pa ushqyer ndërvarësi, që kur njëri të rrëzohet, tjetri të jetë i gatshëm për ta ndihmuar, aq sa të gjithë do ta ndjejnë veten të përfshirë në një garë veprash të mira. Zaten një shoqëri ideale, e përbërë prej individësh që nuk sulmojnë njëri-tjetrin, por që jetojnë në harmoni, vetëm prej lidhjesh të këtilla mund të realizohet.

Veç kësaj, siç shprehet edhe Said Nursiu, është e pamundur që të ndërtohet një shoqëri e shëndoshë prej organesh a molekulash të sëmura prej mëkateve. Andaj, që të ndërtohet një shoqëri e shëndoshë, është një detyrë shumë e rëndësishme që individët e saj të ndihmojnë dhe të mbështesin njëri-tjetrin për t’u larguar prej veprave të pahijshme dhe të ndaluara. Tevona, Allahu (xh.xh.), ndërsa tregon përgjegjësitë që kanë besimtarët karshi njëri-tjetrit, urdhëron: “Ju, ndihmojeni njëri-tjetrin për të bërë mirë, apo për t’u ruajtur prej të këqijave. Mos ndihmoni njëri-tjetrin në mëkate, apo armiqësi për të sulmuar ndokënd.” (Maide, 5/2).

Andaj, për t’i dhënë jetë kësaj fryme të ndihmës dhe mbështetjes së ndërsjellë, marrëdhëniet me fqinjët janë një rast, i cili duhet vlerësuar sa më mirë, e njëkohësisht një përgjegjësi që nuk duhet çuar dëm.

Mendimi bashkë me veprimin janë dy dinamikat më të qenësishme që na tregojnë neve rrugën e ekzistencës së vërtetë, që na ndihmojmë të mund të qëndrojmë vetvetja edhe përballë stuhive më të fuqishme, por gjithashtu, edhe që na bën të mundur që ta ndryshojmë veten tonë për mirë. Një mendim i përmbledhur, edhe nëse vjen më parë se veprimi, në kuptimin e saj të njëmendtë mendimi përftohet brenda veprimit. Domethënë, sadoqë njeriu të thellohet mbi një çështje të caktuar, duke u rrekur që ta lexojë sa më pastër atë çështje, kuptimi i tërësishëm i saj, dhe vendosja mbi themele të shëndosha, fillon të sendërtohet vetëm pasi çështjet e planifikuara të jenë hedhur në jetë. Sepse realizimi i çështjeve të planifikuara, dhe njëkohësisht dalja përballë disa arritjeve të caktuara, ka për ta futur atë më tej, nëpër mendime akoma edhe më të thella, ndërsa mendimet e mëparshme, fillestare, do të jenë kthyer në të patundshme. Domethënë, qoftë në mënyrë të përmbledhur, qoftë duke e hapur më tej çështjen e kuptimit të kësaj çështjeje, kriteri më i rëndësishëm i qëndrimit të lidhur pas qëllimit dhe mendimeve është qashtërsia e mendimit. Si rrjedhojë, ne duhet që ta shohim qëndrimin besnik pas qashtërsisë së mendimit si një pjesë të pandashme të karakterit, dhe cilatdo qofshin kushtet, duhet ta ruajmë si sytë e ballit.

Mendimet e qëndrueshme përftojnë sjellje të qëndrueshme

Në këtë çështje, të tjerët mund të tregojnë gjithfarë sjelljesh karshi nesh. Mirëpo gabimi i botës nuk duhet të na shtyjë neve kurrsesi në gabim. Sepse ne, duke marrë parasysh vlerat tona thelbësore, duhet të qëndrojmë përherë të lidhur fort pas atyre mendimeve të para. Sepse nëse do t’i ndryshojmë mendimet dhe veprimet tona si pasojë e këtij apo atij shkaku, atëherë kjo kthehet në diçka të vazhdueshme, derisa në fund të jemi larguar prej rrugës së të vërtetës. Ndërsa ne, jo vetëm që nuk duhet të lejojmë të tjerët që të na shtyjnë drejt devijimit, por as që të na vonojnë nuk duhet t’i lejojmë, madje duhet të përpiqemi që të qëndrojmë sa më larg prej çdo lloj mendimi a ndikimi që mund të quhet si njëfarë provokacioni për ujëvarën tonë të mendimeve a botëvështrimit. Sepse synimi parësor i provokacioneve, është devijimi i njerëzve që gjenden në rrugën e së mirës prej synimeve të tyre imagjinare, duke u përpjekur që t’u japë një tjetër trajtë apo drejtim. Ndërsa me disa fjalë të tjera, qëllimi kryesor që fshihet pas provokacioneve, më tepër se sa arritja drejt një qëllimi, është pengesa e njerëzve që po shkojnë drejt qëllimit, në mënyrë që t’i drejtojë kah një tjetër drejtim.

Si rrjedhojë, njerëzit që përfaqësojnë mendimin e qëndrueshëm nuk duhet të ndryshojnë kurrsesi përballë shprehjeve a qëndrimeve të pabaza dhe të paqëndrueshme – patjetër që ka të drejtën e kundërshtimit, vërtetësimit a qartësimit përballë shpifjeve – duke qenë përherë në përpjekje të ndershmërisë dhe ruajtjes së pastërtisë. Patjetër që ne duhet të mendojmë vazhdimisht drejtë, që edhe sjelljet apo veprat që do të ngremë mbi to të jenë po të qëndrueshme. Sepse nëse merremi edhe ne pas çdo stuhie të këtillë, atëherë do të humbnin mjedisin në të cilin po ecim, biem nëpër rrugica qorre, derisa kthehemi në njerëz që kanë humbur rrugën.

Kush mendon bukur, merr kënaqësi prej jetës

Profeti ynë i dashur (s.a.s.) në një hadith shprehet se heshtja e besimtarit është meditim, ndërsa e folura urtësi. (shih: ed-Dejlemi, el-Musned, 1/421) Duke marrë parasysh këto fjalë, mund të themi se nëse njeriu mendon dhe ndërton në mendjen e tij veç gjëra të mira, atëherë kjo për të është një adhurim. Madje, edhe sikur të zhytet nëpër mendime, të cilat është i vetëdijshëm se nuk i realizon dot, megjithëse në njëfarë mënyre do të thotë humbje e kotë energjie, nëse njeriu gjendet përherë i zhytur në mendimin “po të kem mundësi që t’ia ndryshoj fytyrën dhe ngjyrën kësaj bote, për ta bërë më të bukur dhe më tërheqëse”, kam bindjen se edhe këto kalojnë si njëfarë adhurimi. Andaj, detyra e besimtarit është që ta lidhë veten pas këtyre mendimeve të bukura, duke e vazhduar jetën pikërisht brenda një kornize të këtillë mendimesh. Edhe Said Nursiu në librin e tij “Letrat” shprehet: “Ai që sheh bukur, mendon bukur. Ai që mendon bukur, merr kënaqësi prej jetës.” Kësodore, që njeriu ta jetojë jetën brenda një kornize të këtillë, dhe që të jetojnë një jetë si brenda korridoreve të Xhenetit, është e lidhur me këtë të menduar bukur.

Veç kësaj, ngase te njeriu gjendet një aftësi për të menduar, nëse ai nuk e kanalizon këtë mundësi në rrugë të mira, atëherë po kjo aftësi mund ta tërheqë atë drejt rrugësh të papëlqyeshme si egoizmi apo bohemizmi. Madje përpos mendimit, edhe imagjinimi apo ëndërrimi i papërdorur për mbarësi mund ta çojë njeriun përballë tërë këtyre gjërave aspak pozitive. Andaj besimtari duhet të ketë përherë të njëjtat mendime te të cilat beson, të lexojë përherë për to, pa lënë hapësira për asnjë tjetër lloj mendimi, dhe të dijë që të ushqehet përherë prej burimeve të tij parësore. Njëkohësisht ai duhet të dijë si ta vlerësojë vullnetin e tij, duke i parandaluar të gjitha ndjenjat dhe mendimet që vijnë pa marrë më parë leje prej mekanizmave të ndërgjegjes. E nëse ai ngelet pjesë e tërë këtyre erërave të këqija, atëherë, siç këshillohet në një hadith, ai duhet të dijë se si të largohet menjëherë së andejmi. Sepse një njeri që hap velat kah imagjinime që mund të prekin qashtërsinë e mendimit, mbërrin në një pikë të atillë, që ngjan me atë që është larguar aq shumë nga bregu, sa nuk e gjen dot më rrugën e shpëtimit prej të këqijave. Nëse ai nuk di si t’i ndërpresë menjëherë ndjenjat e urrejtjes, mllefit, keqdashjes që fillojnë të çelin brenda tij, mund ta shtyjë derisa të marrë vendime apo të kryejë disa veprime të caktuara.

Nga njëra anë njeriu duhet të dijë si ta përdorë vullnetin e tij, e nga ana tjetër edhe duhet të kërkojë ndihmë prej Allahut (xh.xh.). Dhe nëse arrin ta bëjë diçka të këtillë, atëherë ai me ndihmesën e Allahut ka për ta jetuar jetën e tij nën ombrellën e një mbrojtjeje hyjnore. Mirëpo nuk duhet harruar, se edhe njerëzit më të qëndrueshëm mund të rrëzohen një ditë, prandaj edhe duhet ndenjur përherë i përgatitur ndaj çdofarë rreziku. Ndërsa ajo që duhet të bëjmë nëse ngelemi përballë një rrezikshmërie të tillë, është ajo që bëri edhe i pari ynë, Ademi (a.s.): “O Zot, ne i bëmë keq vetes sonë, e nëse as Ti nuk tregohesh i mëshirshëm me ne, atëherë ne jemi krejtësisht të humbur.” (Araf, 7/23), dhe sakaq të drejtohemi veç kah Ai.

Epshe dhe çartisje të veshura si mendime

Një prej çështjeve që duhet treguar më shumë kujdes për hir të nderit të mendimit është edhe mundësia që epshet dhe çartisjet tona të mvishen prej një trajte mendimi. Në një gjendje të këtillë, kriteri që duhet ndjekur për të bërë dallimin se çfarë është çartisje, e çfarë është mendim i mirëfilltë, janë ligjet shoqërore. Për shembull, nëse dikush tregon një sjellje të caktuar, a reagim, karshi teje, dhe ti nevrikosesh prej kësaj, pikë së pari ti duhet të shohësh njëherë a është dëmtuar e vërteta prej gjithë kësaj. E nëse nuk bëhet fjalë për një rast të këtillë, atëherë kjo do të thotë se ti je nevrikosur për llogari të vetes sate, e cila do të thotë troç se reagimi ty të buron prej egos. Ndërsa kriteri i përcaktuar prej Kuranit për rastet kur ty të bëjnë diçka të keqe, është: “E mira nuk mund të bëhet një me të keqen. Atëherë ti përpiqu që ta mbrosh të drejtën në mënyrën më të mirë.” (Fusilet, 41/34). Kësodore, nëse dikush ju ka bërë një të keqe, veprimi i parë që duhet ndërmarrë karshi tij është thyerje e nervave dhe mërzitjes së tij me një buzëqeshje. Mirëpo nëse e keqja e tij përfshin jo vetëm atë, por një tërësi të tërë shoqërore, atëherë askush nuk ka të drejtë që të falë kënd. Sepse njeriu mund të tregohet mirëkuptues dhe falës vetëm për ato të drejta që i përkasin vetë atij. Edhe Allahu (xh.xh.) nuk ka caktuar ndonjë mëkëmbës që të ruajë të drejtën e Vet. Andaj, askush nuk mund të ngrihet e të japë vendime për të drejtën e Allahut. Në të kundërt, kjo ka për të qenë një mungesë respekti karshi të drejtës së Allahut (xh.xh.).

Nëse do të ktheheshim në çështjen tonë kryesore, mund të themi se është e vërtetë, që nganjëherë, epshet dhe çartisjet tona mund të hyjnë në trajta mendimesh, e duke u bërë edhe mjete të shtysave djallëzore, ato mund t’i japin mend njeriut, asisoj që ai mund t’i hyjë disa rrugëve të gabuara. Këtë mund ta shihni edhe në disa programe televizive ku disa njerëz kanë veç shpirtin e kundërshtimit. Ata sikur të jenë kyçur në kundërshtimin e gjithçkaje, ndërsa pala përballë të thotë ç’të dojë, të saktë a të gabuar, ata thonë veç të kundërtën. Ta zëmë se dikush do t’u thotë që “Me lejen e Allahut, unë do t’ju tregoj juve tani rrugën që çon për në Xhenet.”, e pas këtyre fjalëve përballë të hapen portat e Xhenetit, duke bërë që të shfaqen të gjitha bukuritë e atjeshme, atëherë ata do të ngrihen e do të thonë: “Jo, ne nuk duam të hyjmë në këtë Xhenet. Ne duhet të fitojmë edhe shumë gjëra të tjera këtu. Ti me këtë që po na thua kërkon të na shtysh drejt dembelizmit dhe përtacisë.”. Domethënë ata u kthehen me demagogji edhe fjalëve apo mendimeve më të pranueshme prej të gjithëve. Ja, janë pikërisht këto fjalë të nxitura nga shejtani dhe që burojnë prej egos dhe epsheve të njeriut. Mirëpo njeriu, gabimisht pandeh se këto i ka menduar dhe thurur vetë.

Ndonjëherë, ndodh që të ketë edhe mes myslimanëve të atillë që bien në kurthin e djallit dhe egos që i urdhëron përditë për të keqen. Për shembull, kur i kujton vdekjen një njeriu të këtillë, ai me dëshirën e të jetuarit në këtë botë, me pasionin për fëmijët dhe familjen, dhe me kërkesat për të marrë kënaqësi prej kësaj jete, i vesh të gjitha këto me këllëfin e shërbimit, e duke rënë po prapë pre e shtysave të epshit dhe djallit thotë: “Mua më duhet të rri edhe shumë më shumë këtu, që t’ua tregoj të vërtetat edhe shumë njerëzve të tjerë.” Mirëpo një besimtari të sinqertë, nga njëra anë duhet t’i djegin hundët prej pasionit që ndien karshi Zotit të tij, ndërsa nga ana tjetër, duhet të jetë i përmbushur veç me dëshirën për t’u takuar me Profetin tonë të dashur (s.a.s.), madje të vuajë prej kënaqësisë për t’u ulur në një sofër me Ebu Bekrin, Omerin, Osmanin dhe Aliun (r. anhuma), ndërsa nga ana tjetër të thotë: “O Zot, ngase nuk e di a e kam mbushur ose jo kohën, e nuk dua kurrsesi që të tregohem i paturp karshi teje duke u nxituar.”, dhe saora të veprojë me masë. Në këtë pikë, gjykuesi më i mirë është ndërgjegjja. Kësodore, njeriu duhet t’i testojë njëherë fjalët që do të thotë nëpërmjet kritereve të pashoqe të ndërgjegjjes. Nëse arrin ta bëjë diçka të tillë, atëherë ai do të jetë i mbrojtur prej ngatërrimit të egos me Zotin, apo egos dhe çartisjeve të panumërta me mendjen dhe logjikën e shëndoshë.

Allahu (xh.xh.) me fjalën e Tij të bekuar, “… dhe vizita (për haxh) e kësaj Faltoreje (e cila është detyrë) për këdo që ka mundësi ta përballojë rrugën…” (Al-i Imran: 97) ia ka bërë haxhin detyrim besimtarëve që i kanë mundësitë për ta kryer atë. Në ditët tona, kur mundësitë e udhëtimit janë lehtësuar dhe shtuar aq shumë, është një e vërtetë e pashmangshme që edhe detyrimi i haxhit mund të sendërtohet më lehtë, meqenëse edhe mundësitë e njerëzve nuk janë më si më parë. Por ajo që është më e rëndësishmja për ditët e sotme është rizgjimi i botës islame ndaj fesë dhe besimit, pas një periudhe të gjatë prej disa shekujsh dremitjeje, sikur të ishte një tokë e vdekur. Veç kësaj, përkrah katër a pesë milionë njerëzve që do të shkojnë sivjet në haxh, numri i atyre që nuk do të mund të shkojnë dot nuk është i vogël. Kur e shihni se si, megjithëse kanë shkuar vazhdimisht pranë zyrave të regjistrimit, shumë njerëz kthehen të përlotur sepse nuk do të mund të shkojnë, pasi nuk u është dhënë mundësia, mund ta kuptoni se ndjenjat e besimit kanë filluar edhe njëherë të rizgjohen.

Sepse, çdo ndryshim që mund t’i ndodhë qenies njerëzore ngjan me zhvillimin e farës për t’u bërë kalli, e kësisoj nuk mund të realizohet menjëherë. Investimi i bërë mbi njeriun kërkon vite për t’u prekur me dorë në trajtën e rezultatit. Prandaj këtë mund ta quajmë si një periudhë kalimtare, dhe besojmë se me lejen dhe me ndihmesën e Allahut, ajo do të zgjerohet akoma më tej, me kalimin e kohës. Ndoshta në vitet e ardhshme, në Arafat do të gjenden dhjetë milionë njerëz, të cilët do t’i përgjërohen Allahut njëkohësisht; në përfundim të kësaj, kushedi si do të dridhet djepi i mëshirës së Allahut. Kushedi ç’mirësi do të falë Allahu, dhe kësisoj besimtarët do të frymojnë dhe njëherë aromën e besimit, mbështetjes tek Allahu (xh.sh.), qetësisë shpirtërore dhe sigurisë, duke u ngritur sakaq edhe njëherë mbi këmbët e veta falë fuqisë së besimit.

Vite të ngjeshura brenda sekondash

Haxhi është një adhurim, prandaj ai duhet realizuar vetëm pse ashtu është urdhëruar prej Allahut. Sepse Ai është I Adhuruari Absolut, I Merituari i vetëm për të qenë Qëllim, dhe adhurimi ynë karshi Zotit Mëshirues është si e drejtë e Tij, ashtu dhe detyrim i yni. Andaj, çdo besimtar, fillimisht si një shprehje e bindjes karshi një detyrimi të ardhur nga Allahu (xh.sh.), I Cili na ka mbuluar nga të gjitha anët me mirësitë e Tij të pafundme, duhet ta kryejë këtë adhurim, si dhe të mundohet që me një qëllim të pastër, t’i drejtohet Allahut, duke e vlerësuar siç duhet pasurinë dhe thellësinë e atyre vendeve të shenjta.

Për këtë, fillimisht njeriu duhet të jetë tërësisht i vetëdijshëm se ku po shkon. Patjetër, udhëtari i haxhit duhet ta dijë se ky udhëtim është drejt një vendi që për nga vlera është projeksioni i Sidretul Muntehasë^[1], si dhe një botë ndaj së cilës është Allahu Ai që po të drejton. Ai duhet të jetë në dijeni të plotë se po drejtohet kah mihrabi i Allahut, prandaj edhe atje duhet të mbërrijë me një zemër që i vlon prej po këtyre ndjesive. Gjithashtu, atje duhet të mundohet që ta plotësojë detyrën e haxhit me të gjitha farzet (detyrimet), vaxhibet (domosdoshmëritë), sunetet, mustehabet dhe gjithë etikën e kryerjes së një detyre të tillë. Atje duhet të jetë i drejtuar plotësisht vetëm kah Allahu. Me fjalë të tjera, besimtari gjatë detyrës së haxhit duhet të nisë për Allahun, të veprojë për Allahun, të ulet për Allahun, të çohet për Allahun, për Allahun të ecë në drejtim të Qabes, për hir të Allahut duhet t’i hapë duart për t’u lutur, po për Allahun duhet ta mbështesë fytyrën pas Multezemit, për Allahun duhet ta përkëdhelë Gurin e Zi, e po për Të ta puthë, për Allahun të ngjitet në Mina, për Allahun të gjendet në Arafat, dhe po për Allahun të zbresë në Muzdelife… Me pak fjalë, çdo veprim duhet ta bëjë veç për hir të Allahut, kësodore që brenda sekondave të kaluara atje të ngjeshen vite të tëra me lejen dhe me ndihmën e Allahut.

Veç këtyre, besimtari gjatë të gjithë këtij udhëtimi duhet të shmanget prej ambienteve që mund të bëhen shkak për t’u marrë me gjëra të pavlera dhe të papëlqyeshme. Me sa të ketë mundësi ta shmangë çdo veprim të pamatur e të kotë, madje edhe të largohet prej njerëzve që merren me gjëra të tilla. Në vend që të hyjë në biseda të panevojshme, duhet të kërkojë ato vende ku shkrifen zemrat dhe sytë rrëmbushen me lot. Për shembull, gjendja e një të dashuruari pas Profetit që qëndronte i ngjitur pas parvazeve më pati sëmbuar thellë në zemër. Shihni se ç’thoshte ai njeri i lartë: “O I Dërguari i Allahut! Ka ditë që jam këtu, e nuk ta dëgjova dot zërin. Tani do të shkoj në Qabe. Çfarë t’u them atyre, nëse më pyesin se çfarë u çova?” Sa e sa gjëra të ngjashme belbëzonte ai njeri, saqë ishte e pamundur të mos prekeshe. Duhen kërkuar me kujdes të gjitha rastet e tilla, që ndjellin një emocion aq të thellë në zemra, dhe gjithmonë, çdo lëvizje duhet bërë e shoqëruar me mendimin “Ku i dihet në më bie edhe një herë për pjesë diçka e këtillë?”

Në Arafat, aq sa edhe zemrat të plasin

Njëkohësisht, këto vende të shenjta duhet të vlerësohen mjaft mirë për t’ia paraqitur lutjet dhe vështirësitë tona Allahut. Atje duhet të ndjejmë të gjitha emocionet e veçanta si zemër e umetit të Profetit Muhamed (s.a.s.), e mandej të mundohemi që t’ia rrëfejmë dhe të tjerëve atë emocion. Çasti kur fillon të duket Qabeja është një çast i veçantë dhe i magjishëm kur pranohen lutjet. Andaj, një çast i tillë duhet përdorur sa më mirë për t’iu lutur Allahut (xh.sh.). Po ashtu, kur shkon në Mina, çdo besimtar duhet ta shohë kalimin për në Arafat si një urë të parë të pastrimit, dhe pa lejuar asnjë sekondë që t’i kalojë kot, duhet të mundohet që t’ia zbrazë gjithë ndjesitë e tij Allahut, deri në imtësitë më të vogla.

Kur të mbërrijnë në Arafat, siç shprehen njerëzit e së vërtetës, Allahu, lutjet e bëra atje – megjithëse shprehja me përqindje mund të mos jetë e drejtë, por le ta përdorim për të shprehur mundësinë e madhe të pranimit të lutjeve, me nëntëdhjetë përqind – i pranon. Madje mund të themi, se Allahu për nder të njerëzve që i janë drejtuar atje me gjithë zemër, mund të pranojë edhe lutjet e atyre që ndoshta nuk e meritojnë të përfitojnë prej një mirësie të tillë.

Ashtu siç e dini të gjithë, Profeti ynë i Shtrenjtë (paqja qoftë mbi Të), është lutur veç për umetin e Tij në Arafat. Është përpëlitur së përgjëruari që të pranohet edhe falja e mëkatit të shkeljes së të drejtës së të tjerëve. Sipas një transmetimi thuhet se kjo lutje nuk u pranua për një arsye të caktuar. Vetëm se Profeti i Mëshirës dhe Dhembshurisë (s.a.s.), kur vinte, ashtu zemërthyer dhe i pikëlluar në Muzdelife, i hapte edhe atje duart dhe ia niste të lutej deri në agim, pa fjetur fare, për umetin e Tij. Ibni Abasi (r.a.), na transmeton se ka qenë bashkë me Të Dërguarin e Allahut (xh.sh.) në ato çaste, gjithashtu tregon se si Ai ka buzëqeshur drejt përfundimit të lutjes, duke na folur për mundësinë që ajo buzëqeshje të ishte një shenjë e pranimit të kësaj lutjeje. Sa shumë do kjo zemra ime që të ishte ashtu! Sepse ajo mund të konsiderohet edhe si shpëtimtarja jonë në njëfarë mënyre.

Po, Qabeja, Mina, Arafati dhe Muzdelife janë si nga një dritare më vete, të hapura që ne të mund t’i drejtohemi Allahut më drejtpërsëdrejti. Allahu nuk i kthen kurrsesi duarbosh ata që i drejtohen Atij në ato vende, për t’i k